Məsetle rayonu

Məsetle rayonu (başq. Мәсетле районы) — Rusiya Federasiyası, Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Bolşeustinski şəhəridir.

Məsetle rayonu
Мәсетле районы
Bayraq[d] Gerb
Bayraq[d] Gerb

55°56′43″ şm. e. 58°16′05″ ş. u.HGYO

Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 20 avqust 1930
Sahəsi
  • 1.557 km²
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 22.633 nəf. (2021)[1]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu 34770
Poçt indeksi 4525ХХ
Rəsmi sayt
Məsetle rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon Başqırdıstanın şimal-şərq hissəsində, Ay çayının aşağı axınında yerləşir. Şimaldan Sverdlovsk vilayətinin Krasnoufimski və Artinski şəhər dairəsi, şərqdə Başqırdıstanın Balakatay, cənubda Kıyğı, qərbdə Duvan rayonları ilə həmsərhəddir. Rayon ərazisi Priayskaya təpəli düzənliyin bir hissəsini tutur. Olduqca isti, kifayət qədər rütubətli mülayim kontinental iqlim ilə xarakterizə olunur. Ay, Böyük İk, İk, Lemeza və Oka çayları rayon ərazisi boyunca axır. Tünd boz meşə və qara topraqlara sahibdir. Meşələri palıd, şam, ağcaqayın ağaclarından ibarətdir. Meşələr ərazinin təxminən 20% -ni tutur. Qaz, gil, qum, tikinti daşı, əhəng daşı, tufa sahibdir.

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rusiya İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin proqnozuna görə[2]:

2024 - 21,17 min nəfər.

2035 - 17,56 min nəfər.

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıyaalmasına görə: başqırdlar - 59,8%, tatarlar - 23,6%, ruslar - 15,4%, digər millətlərdən olanlar - 1,28%[3].

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İqtisadiyyatın əsas sahəsi kənd təsərrüfatıdır. Kənd təsərrüfatına yararlı torpaqlar 106,7 min ha-dır: əkin sahələri - 83,7 min ha, otlaqlar - 19.2 min ha, biçənəklər - 3.8 min ha. Təsərrüfatların ixtisaslaşması: maldarlıq və taxılçılıq: donuzçuluq, kartofçuluq, arıçılıq.

Rayonda "Ana və Uşaq" respublika uşaq sanatoriyası fəaliyyət göstərir.

Qaz yataqları (Ustikinski), gil (Qızılbayevskoye, Maloustikinskoe), qum (Qızılbayevskoye), tikinti qumu (Salziqutovskoye), tikinti daşı (Bolsustustikinskoye), əhəng daşı (Muslyumovskoye), aqronom filizləri (Azikeyevskoye, Bartovoyskoye, Bartukoyskoye, Bartukovskoye).

Rayonda 40 ümumtəhsil məktəbi, o cümlədən 13 orta məktəb, musiqi məktəbi və peşə məktəbi, 25 kütləvi kitabxana, 42 klub müəssisəsi, mərkəzi rayon və üç kənd rayon xəstəxanası fəaliyyət göstərir. Rus və başqırd dillərində "Meçetlinskaya Jizn" - "Məsetle tormoşo" qəzetləri nəşr olunur.

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon 20 avqust 1930-cu ildə mərkəzi Duvan-Məsetle kəndi olmaqla Duvan-Məsetle rayonu olaraq qurulmuşdur. Maraqlı bir həqiqət odur ki, eyni tarixdə (08/20/1930) iki sənəddə rayonun adı fərqli şəkildə yazılmışdır. 1932-ci ildə Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin qərarı ilə rayona Məsetle adı verilir və rayon mərkəzi Lemez-Tamak kəndinə olur. 1935-ci ildən rayon mərkəzi Bolşeustikinski kəndinə köçürülür. 30-cu illərdə rayon rəhbərliyi rayonun Ay adlandırılması üçün uğursuz cəhdlər edir. 1 fevral 1963-cü ildə Məsetle rayonu Balakatay rayonuna birləşdirilir. 1965-ci ildə Məsetle rayonu müasir sərhədləri daxilində bərpa edilir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
  2. ↑ "Стратегия пространственного развития Российской Федерации на период до 2025 года (проект)" (PDF). 2018-12-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-06-23.
  3. ↑ "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан. Т.5" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-08-20.