Təteşle rayonu

Təteşle rayonu (başq. Тәтешле районы) — Rusiya Federasiyası, Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Yuxarı Təteşle kəndidir.

Təteşle rayonu
Тәтешле районы
Bayraq[d] Gerb
Bayraq[d] Gerb

56°20′ şm. e. 55°51′ ş. u.HGYO

Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 31 yanvar 1935
Sahəsi
  • 1.376,16 km²
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 21.718 nəf. (2021)[1]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu 34778
Poçt indeksi 4528ХХ
Rəsmi sayt
Təteşle rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon Başqırdıstanın şimal hissəsində, Perm vilayəti ilə sərhəddə yerləşir. 1935-ci ildə qurulan rayonun ərazisi 1376 km²-dir.

Rayonun ərazisi Pribelskaya təpəli düzənliyi daxilindədir. İqlimi mülayim kontinental, rütubətlidir. Rayonun şərq kənarından Bıstrı Tanıl çayı, şimal-qərbdən isə Arey çayı ilə axır. Açıq boz meşə torpaqları 51,6 min ha (rayonun 37%) ərazisini əhatə edən enliyarpaqlı və iynəyarpaqlı meşələr üstünlük təşkil edir. Faydalı qazıntıları neft, kərpic gili, qum yataqları ilə təmsil olunur.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

31 yanvar 1935-ci ildə Yanaul və Baltas rayonlarının bir hissəsindən meydana gəlir. 1 fevral 1963-cü ildə ləğv edilir və Yanaul rayonua birləşdirilir. 30 dekabr 1966-cı ildə yenidən bərpa edilir.

Rayonun mövcud olduğu ilk aylarda partiya və sovet orqanları quruluir. 24 fevral 1935-ci ildə tatar dilində regional qəzet və həmin ilin oktyabrın 1-dən udmurt dilində başqa bir qəzet nəşr olunmağa başlayır.

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rusiya İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin proqnozuna görə[2]:

2024 - 21,32 min nəfər.

2035 - 18,04 min nəfər.

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıyaalmasına görə: başqırdlar - 60,1 %, udmurdlar - 21,5 %, tatarlar - 14,9 %, ruslar - 1,9 %, maerilər — 1,3 %, digər millətlərdən olanlar - 0,3 %[3]. 2010-cu il siyahıyaalmasına görə əhalinin 62,8% -i üçün ana dili tatar, 21.1% udmurt, 11.5% başqırd, 3.1% rus və 1.2% maridir[4].

Yerli özünü idarəetmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təteşle rayonu ərazisinə 14 kənd inzibati vahidliyinə ümumilikdə 75 yaşayış məntəqəsi daxildir[5][6].

Sosial sfera

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonda 53 ümumtəhsil məktəbi, o cümlədən 16 orta, 26 kütləvi kitabxana, 51 klub müəssisəsi, mərkəzi rayon və 2 kənd xəstəxanası fəaliyyət göstərir. Tatar dilində - "Tәтəşле хәбәрләре" , udmurt dilində "Oşmes" qəzetlər nəşr olunur.

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonda kənd təsərrüfatı inkişaf etmişdir. Kənd təsərrüfatına yararlı torpaqların sahəsi 75,4 min ha-dır (rayon ərazisinin 54,7% -i):əkin sahələri - 60,9 min ha, biçənək sahələri - 1.7 min ha, otlaqlar - 12.6 min ha. Kənd təsərrüfatının əsas ixtisaslaşma sahəsi: maldarlıq və taxılçılıq. Rayon ərazisində respublikada 4000 başlıq böyük mal-qara yemləmə kompleksi var.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
  2. ↑ "Стратегия пространственного развития Российской Федерации на период до 2025 года (проект)" (PDF). 2018-12-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-06-24.
  3. ↑ "Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан. Т.5" (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. 2013-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-08-20.
  4. ↑ Итоги переписи населения 2010 года.[ölü keçid]
  5. ↑ "Закон Республики Башкортостан от 20.04.2005 № 178-з (ред. от 01.06.2015) «Об административно-территориальном устройстве Республики Башкортостан»". 2019-08-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-24.
  6. ↑ "Постановление Правительства Республики Башкортостан от 29.12.2006 № 391 (ред. от 09.02.2015) «Об утверждении реестра административно-территориальных единиц и населённых пунктов Республики Башкортостан»". 2019-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-24.