Moz (Dərələyəz)

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Moz.

Moz, Mozrov — İrəvan quberinyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında, indiki Keşişkənd (Yeğeqnadzor) rayonunda kənd.[3](133, 76)

kənd
Moz
39°42′03″ şm. e. 45°20′25″ ş. u.HGYO
Ölkə  Ermənistan
Region Dərələyəz mahalı
Rayon Keşişkənd rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Mərkəzin hündürlüyü 200 m[1]
Saat qurşağı UTC+4
Əhalisi
Əhalisi
  • 88 nəf. (2011)[2]
Rəsmi dili
Xəritəni göstər/gizlə
Moz xəritədə
Moz
Moz
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Moz kəndi Arpa çayının cənub qolu boyu Keşkənddən[4] Əzizbəyova (Soylana, Paşalıya) və İstisuya (Cermuxa) gedən şose yolunun üstündə yerləşir[5].

1728-ci ildə tərtib edilmiş "İrəvan əyalətinin icmal dəftəri"ndə Mor kimi[6] qeyd edilmişdir. Toponimdə r~z səsdəyişməsi baş vermişdir ki, bu da Azərbaycan dilində qanunauyğun haldır[7][8]. Erməni mənbələrində Mozrov formasında da qeyd edilir[9].

Toponimi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Toponim qədim türk dilində "ağ, çal, boz, bozumtul" mənasında işələnən moz sözündən[10] əmələ gəlmişdir. Görünür, kəndin yerləşdiyi ərazinin torpağı boz, bozumtul rəngdə olmuşdur. Moz sözü böz sözünün fonetik formasıdır. Türk dillərində b~m səsəvəzlənməsi də qanunauyğundur: bən~mən, buna-muna və s. Ona görə də kəndə relyefə uyğun olaraq Moz adı verilmişdir. Quruluşca sadə toponimdir. Musa Kalankatlının "Alban tarixində" Sisakanda (İndiki Zəngəzurda) ermənicə yazılmışda Mozn toponimi qeyd olunur ("Alban tarixi", III kitab, 14-cü fəsil). Bu toponim "Mozan"adının qədim ermənicə təhrifidir. Zəngilan rayonunda indi xarabalığa çevrilmiş Diri kəndinin yerləşdiyi Diridağın Təktuklu adlanan təpəsində "Mazan nənə" adlı bir pir vardır. (Mazan nənə pirinə, Dəvəçi rayonundakı Taclı-nənə piri kimi, keçmişdə qadınlar müəyyən əhdlə gedirdilər). " Moz sözünün mə'nası aydın deyil. Bu ad fars dilində mozi-"nurlandıran","işıqlandıran"[11] (xristian dinini yayan mə'nasında) və ana sözlərindən ibarətdir. Mazannənə "Mozi ana" adının təhrifidir.[12]

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1727-ci ilə aid mənbədə kənddə cəmi bir azərbaycanlı Əmirbəy Həmzə oğlunun ailəsinin yaşadığı qeyd olunur.[13].1918-ci ildə əhalisi qovulmuş və kənd dağıdılmışdır. Kənddə 1873-cü ildə 80 nəfər, 1886-cı ildə 86 nəfər, 1897-ci ildə 145 nəfər, 1904-cü ildə 161 nəfər, 1914-cü ildə 177 nəfər, 1916-cı ildə 150 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışıdır[14]. 1918-ci ilin mart ayında kənd erməni təcavüzünə məruz qalaraq deportasiya olunmuşdur və kənd xarabalığa çevrilmişdir. 1920-ci ildə kənd ləğv edilmişdir. İndi xaraba kənddir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_8945925618_pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf.
  2. ↑ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
  3. ↑ İbrahim Bayramov, "Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri" Arxivləşdirilib 2015-07-21 at the Wayback Machine, Bakı, "Elm", 2002. ISBN 5-8066-1452-2
  4. ↑ Keşişkənd — İbrahim Bayramov
  5. ↑ Mirzəyev H. Aşıq poeziyasında yaşayan adlarımız və tariximiz, Bakı, ADPU, 1997. s.220
  6. ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z. Bünyatov və H. Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, "Elm", 1996. s.59
  7. ↑ Abdullayev Ə. Z. Azərbaycan dili məsələləri, Bakı, "Bakı Universiteti", 1992. s.234–248
  8. ↑ Mirzəyev H. Aşıq poeziyasında yaşayan adlarımız və tariximiz, Bakı, ADPU, 1997. s.221
  9. ↑ erm. Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831–1931) Arxivləşdirilib 2020-09-24 at the Wayback Machine. Հեղինակ: Զավեն Կորկոտյան. Յերեվան: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ, 1932.; rus. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2016-02-29 at the Wayback Machine. Автор: Завен Коркотян. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.92
  10. ↑ Древнетюркский словарь, Л., "Наука", 1969. s.346
  11. ↑ Миллер Б.В. Персидско-русский словарь. М.,. 1960.
  12. ↑ Будагов, Б. Ә.; Гејбуллајев, Г. Ә. Моз // Ермәнистанда Азәрбајҹан мәншәли топонимләрин изаһлы лүғәти. Бакы: Оғуз ели. 1998. 452 с.
  13. ↑ Naxçıvan sancağının müfəssəl dəftəri (27 avqust 1727). Giriş və tərcümənin müəllifləri Ziya Bünyadov və Hüsaməddin Məmmədov (Qaramanlı). . Bakı. 1997.
  14. ↑ erm. Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831–1931) Arxivləşdirilib 2020-09-24 at the Wayback Machine. Հեղինակ: Զավեն Կորկոտյան. Յերեվան: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ, 1932.; rus. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) Arxivləşdirilib 2016-02-29 at the Wayback Machine. Автор: Завен Коркотян. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.92–93, 162–163

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]