Lüğətlərdə axtarış.

Avrasiya — Yerin ən böyük materiki. Avropa və Asiya qitələrindən ibarətdir. Adalarla birlikdə sahəsi 54,759,000 km²-dir, dünya quru ərazisinin 36%-ni təşkil edir. Əhalisi 4,3 milyarddan çoxdur və dünya əhalisinin 3/4 hissəsini təşkil edir. Ən ucqar nöqtələri: şimalda Çelyuskin burnu (77°43' şm.e.), cənubda Piay burnu (1°16' şm.e.), qərbdə Roka burnu (9°34' q.u.), şərqdə Dejnyov burnu (169°40' q.u.). Yer kürəsinin ən yüksək zirvəsi Everest dağı və quruda ən alçaq mütləq nöqtəsi Ölü dəniz (səviyyəsi −395 m), ən dərin gölü olan Baykal və ən rütubətli sahəsi Çerapunci Avrasiyadadır. Avrasiyanı qərbdən Atlantik okean, şimaldan Şimal Buzlu okean, cənubdan Hind okeanı, şərqdən Sakit okean əhatə edir. == Adının yaranması tarixi == Materikə bir çox adlar verilmişdir. Aleksandr Humboldt əraziyə "Asiya" adını vermişdir. Karl Qustav Royşle 1858-ci ildə "Handbuch der Geographie" kitabında "elerdtheil Asien-Europa" termini işlətmişdir.

Afro-Avrasiya - Afrika və Avrasiya qitələrinin birlikdə adlandırıldığı termindir. Ayrıca olaraq "Köhnə dünya" olaraq tanınır. Dünya əhalisinin %85-i (5,7 milyarda yaxın insan) bu qitəyə aiddir. Afro-Avrasiya təxminən Yer kürəsinin 84 980 532 min kvadrat kilometr sahəsini tutur. Coğrafi olaraq Afrika və Avropanı Süveyş kanalı ayrılır. Afrika Avropa ilə birləşən zaman (təxminən 600 min sonra) bu qitə yaranacaqdır.

Avrasiya binası (rus. Евразия) — Moskva Beynəlxalq Biznes Mərkəzində yerləşən, 309 metr hündürlüyündə olan bir gördələn. == Tikinti prosesi == Avrasiya binasının layihəsi, 2002-ci ildə başlayıb və Moskva şəhərində ümumi sahəsi 208.3000 m² olan 71 mərtəbəli ofis-otel kompleksinin tikintisi nəzərdə tutulmuşdu. Göydələnin Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin Texivest şirkəti ərsəyə gətirmişdir. Bu kompaniya, MosCityGroup şirkətinin sahibi Pavel Fuks və Avrasiya binasının inşasında İPG-ni idarə edən qazaxıstanlı sahibkar Muxtar Ablyazov tərəfindən yaradılıb. 2008-ci ilin iyul ayında Texivest şirkəti adına Sberbankda 12,5 milyard rubl həcmində kredit xətti açıldı. 500 milyon beş il müddətinə verilir. 2009-cu ilin birinci yarısında Sberbank layihənin maliyyələşdirilməsini dayandırdı. Binada 1000 avtomobil üçün avtodayanacaq, ofislər üçün 85 000 m² sahə, mənzillər üçün isə 43 mərtəbə yer, ayrılmışdır. 1000 avtomobilə üçün isə müvafiq yer ayrılmışdır.

Avrasiya — Yerin ən böyük materiki. Avrasiya (qəzet) — 1990-cı illərin sonu, 2000-ci ilin əvvəllərində çıxan qəzet. Avrasiya və dünya (qəzet) — Bakı Avrasiya Universitetinin mətbu orqanı.

Avrasiya Akademiyası (ing. Eurasian Academy) görkəmli elm və sənət adamlarının, mütəxəssislərin və intellektualların beynəlxalq birliyidir. Qərargahı Azərbaycan Respublikası Bakı şəhərində yerləşən Avrasiya Akademiyası Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən 28 sentyabr 2012-ci ildə qeydiyyata alınmışdır. Avrasiya Akademiyasının təsisçiləri: Halil İnalcık (Turkey), Lütfi Zadə (USA), M. Gazi Yaşargil (USA), Arif Məlikov (Azerbaijan), və Hamlet İsaxanlı (Azerbaijan). Avrasiya Akademiyası təbiət elmləri və texnologiya, humanitar və sosial elmlər, ədəbiyyat, incəsənət və musiqi kimi sahələri əhatə edir. Elm, sənət və insan inkişafına xidmət edən sahələrdə yüksək nailiyyətləri müstəqil surətdə və obyektiv şəkildə dəyərləndirmək və şərəfləndirmək Azərbaycan Akademiyasının əsas fəaliyyət sahələrindən biridir. Avrasiya Akademiyasına seçilən üzvlərə xüsusi hazırlanmış mükafat- “Avrasiya əfsanəsi” təltif olunur. Eyni zamanda Avrasiya Akademiyası öz xüsusi mükafatlarını və medallarını təsis edib layiq hesab etdiyi şəxsləri və qurumları təltif edir. == Fəaliyyət == 2012-ci ildə elm adamları və sənətçilər arasında yeni Akademiyanın yaradılması barəsində çoxlu sayda müzakirələr və məsləhətləşmələr həyata keçirildi. Təsisçilərin tərkibi haqqında yekun qərar qəbul edildi.

Avrasiya dil ailəsi — linqvogenetik baxımdan daha çox tədqiq olunmuş qitə. Avrasiyada 21 dil ailəsi, 4 təcrid olunmuş və təxminən 12 təsif olunmamış dil var. Nostratik dil ailəsinin Avrasiya qrupuna aid edilən dillərin təsnifi: TÜRS, yaxud TÜRH dil ailəsi Türs, Türh, yaxud Lemnia (tükənmiş) Etrüsk (tükənmiş) Rit (tükənmiş) URAL-ALTAY dil ailəsi Altay TÜRK Oğur Saroğur (tükənmiş) Onoğur (tükənmiş) Bulqar (tükənmiş) Xəzər (tükənmiş) Avar (tükənmiş) Sabar (tükənmiş) Çuvaş Oğuz Peçenek (tükənmiş) Göyoğuz Anadolu-Türk Azərbaycan Türkmən Xorasan Qaşqay Əfşar Aynalu Salar Qıpçaq Kuman (tükənmiş) Qazaq Qırğız Tatar Başqurd Noqay Qaraqalpaq Karaym Qumuq Qaraçay-Balkar Krımtatar Karluk Özbək Uyğur Yoğır / Sarıuyğur Eynu Sibir Göytürk (tükənmiş) Altay Saxa / Yakut Dolğan Tıva Xakas Şor Arqu Xələc MONQOL Monqol Dahur Buryat Xalxa Oyrat Kalmık Yoğır Monqur Moğol Boan TUNQUS Ural (Fin-Uqor) Fin Macar (Uqor) Samodi Yukaqır Yapon-Korea-Ainu HİND-GERMAN dil ailəsi {449} HİND Hind-ari Hind Sanskrit Urdu Benqal Nepal Romani (Qaraçı) GERMAN Şimal german Norveç İsveç Den Farer İsland köhnə Nordca və digər şimal germanca (tükənmiş) Qərbi german Alman Niderland İngilis Kelt köhnə Anqel, Sakson və digər qərbi germanca (tükənmiş) Şərqi german (bütövlükdə tükənmiş) Qot (tükənmiş) Vandal (tükənmiş) ROMAN İber Portuqal İspan Qalisiya Araqon Oksitan Oksitan Katalan Qallo-Roman Fransız İtal Latın (tükənmiş) İtalyan, vb.

Avrasiya plitəsi — Avrasiya materikinin böyük hissəsini əhatə edən plitə. Bu baxımdan Hind yarımadası və Ərəb yarımadası istisnadır. Eləcə də Şərqi Sibirin Çerski hissəsi də plitəyə aid deyil. Avrasiya plitəsi həmçinin qərbdən Orta-Atlantik dağ silsiləsinə və şimaldan Qakkel dağlarına qədər genişlənir. Şərq tərəfdən şimala doğru Şimali Afrika plitəsi və cənuba doğru Filippin dənizi plitəsi ilə və ola bilsin ki, Oxlotsk və Amur plitələri ilə sərhədlənir. Cənub hissədə qərbə doğru Afrika plitəsi, mərkəzdə Ərəb plitəsi və şərqdə Hind-Avstraliya plitəsi ilə sərhədlərə sahibdir. Qərbdə Şimali Amerika plitəsi olan divergent sərhədlər Orta-Atlantik dağ silsiləsinin şimal hissəsini əmələ gətirir. 1973-cü ildə İslandiya adası Heimaeydəki Eldfell vulkanının püskürməsi məhz Şimali Amerika və Avrasiya plitələrinin divergent hərəkəti nəticəsində baş vermişdi. Mərkəzi Asiyanın geodinamikası Şimali Avrasiya və Hind plitələri arasındakı əlaqə ilə idarə edilir. Bu ərazidə bir çox plitə hissələri və qabıq blokları aşkar edilib.

Avrasiya tuneli — İstanbulda Bosfor boğazın altından keçən avtobil tuneli. Tunel rəsmi olaraq 20 dekabr 2016-cı ildə, nəqliyyat üçün isə 22 dekabr 2016-cı ildə açılır. 5.4 km (3.4 mil) uzunluğa malik ikimərtəbəli tunel Türkiyənin Avropa hissəsindəki Qumqapı məhəlləsi ilə Asiya hissəsindəki Kadıköyü birləşdirir. Uzunluğu tunelə giriş yolları daxil olmaqla 14,6 km (9,1 mil) təşkil edir. Tunelin dəniz dibi altından keçən maksimum dərinliyi 106 m-ə çatır. 29 oktyabr 2013-cü ildə açılan Marmaray dənizaltı dəmir yolu tunelindən təxminən 1 km cənubda yerləşir. İki qitə arasındakı səyahət təxminən 5 dəqiqə çəkir. Rüsumlar hər iki istiqamətdə də tutulur; 2020-ci ilin fevralından etibarən avtomobillər üçün 36,40 lirə (təxminən 4 dollar) və mikroavtobuslar üçün 54,70 lirə (6 dollar). 2021-ci ilin fevralında gediş haqları 26% artaraq müvafiq olaraq 46 liraya (təqribən 6.20 ABŞ dolları) və 69 lirəyə (təxminən 9.30 ABŞ dolları) çamışdır. Avrasiya tunelinin konseptual təməlləri, İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsi tərəfindən irəli sürülən 1997 Nəqliyyat Master Planına əsasən İstanbul Universiteti tərəfindən hazəırlanmışdır.

Avrasiya çölləri Avrasiyanın mülayim çəmənliklərin, savannaların və kolluqların biologiyasındakı geniş çöl ekosistemidir. Rumıniya və Moldovadan Ukraynaya, Rusiyaya, Qazaxıstana, Şərqi Türkistana və Monqolustandan Mancuriyaya qədər uzanır. Bundan əlavə, Macarıstandakı Pannoniya çölləri də Avrasiya çöllərinin uzantısı hesab olunur. Paleolit ​​dövründən çöllər iqtisadi, siyasi və mədəni vasitələrlə Şərqi Avropa, Mərkəzi Asiya, Çin, Cənubi Asiya və Yaxın Şərqi ticarət yollarında birləşdirmişdir. O, təkcə Antik və Orta əsrlərdə İpək Yolunun deyil, həm də müasir dövrdə Avrasiya quru körpüsünün sələfidir. Xiongnu, İskitlər, Kimmerlər, Sarmatlar, Hunlar, Xarəzm, Mavəraünnəhr, Soqdlar, Syenpilər, Monqol imperiyası və Göytürk xaqanlığı kimi tarix boyu bir çox köçəri imperiyalara və bir çox böyük qəbilə konfederasiyalarına və qədim dövlətlərə ev sahibliyi etmişdir.

Avrasiya əhalisi - Avrasiyada daima yenidən istehsal nəticəsində yenilənən və yaşayan insanların toplusu. == Haqqında == Avrasiya əhalisinin sayına görə materiklər arasında birinci yeri tutur. Hal-hazırda Avrasiyada 2017-ci ilə görə olan statistik göstəricilərə görə 4,618 milyard nəfərdir. Dünya əhalisinin 3/4-ü burada yaşayır. Avrasiyada yaşayan əhali Dünya əhalisinin 70%-ni təşkil edir. Əhalinin 2/3-si Asiyada, qalan hissəsi Avropada yaşayır. Qanq, Braxmaputra və Yantsızı çaylarının vadiləri, Yava adası, Banqladeş, ayrı-ayrı ölkələrdə formalaşmış iri sənaye rayonları sıx məskunlaşmışdır. Yava adasında əhalinin sıxlığı 400-1000 nəfər/kv. km, Banqladeşdə 850 nəfər /kv km-dir. Asiyada əhalinin orta sıxlığı hər kv km-də 79,1 nəfər, Cənubi Asiyada 257 nəfər, Şimali Asiyada 10 nəfərdir.Materikin əhalisinin əsas hissəsi avropoid və monqoloid irqlərinə, Şri-Lanka və Hindistanın cənubundakı əhali qarışıq irqə (Dravid) mənsubdur.

Bank Avrasiya (ASC) Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının 28 noyabr 2007-ci il tarixli 251 saylı "Bank fəaliyyətinin həyata keçirilməsi barədə bank lisenziyası" əsasında fəaliyyətə başlamışdır. Bank Avrasiya ASC aşağıda sadalanan təşkilatlara və sistemlərə üzvdür: Azərbaycan Əmanətlərin Sığortalanması Fondu (dekabr, 2007); XÖHKS - Xırda Ödənişlər üzrə Hesablaşma Klirinq Sistemi (yanvar, 2008); Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu (fevral, 2008); Bakı Banklararası Valyuta Birjası (iyun, 2008); SWIFT - Beynəlxalq Banklararası İnformasiyaların Ötürülməsi və Ödənişlər Sistemi (iyun, 2008); AZIPS - Real Vaxt Rejimində Banklararası Hesablaşmalar Sistemi (iyul, 2008); "MasterCard İnternational"beynəlxalq ödəniş sistemi (avqust, 2008); Azərbaycan Banklar Assosiasiyası (fevral, 2009); Azərbaycan İpoteka Fondu (may, 2009).

Avrasiya Gömrük İttifaqı — Avrasiya İqtisadi Birliyinə üzv dövlətlərin Gömrük İttifaqı. 2015-ci ildə AİB qurulmadan əvvəl Avrasiya İqtisadi Qrupuna qatılan ölkələr arasından yalnız üç ölkənin (Rusiya, Belarus və Qazaxıstan) gömrük birliyi var idi və beləliklə Avrasiya İqtisadi Qrupuna əsaslanan Gömrük Birliyi idi. AİQ-nda üzvlüyü olan ölkələr üçün seçim idi. AİB qurulduqda (sələfindən fərqli olaraq) ümumi gömrük ittifaqı AİB-nin ayrılmaz hissəsinə çevrildi və bütün üzv ölkələrin AİB-nə daxil olduqları andan avtomatik olaraq Gömrük İttifaqına daxil olurlar. Eyni zamanda Gömrük İttifaqında iştirak edən ölkələr (1 yanvar 2015-ci il tarixində AİB yaranana qədər) və üçüncü ölkələrlə ticarət edərkən vahid gömrük tarifləri və digər tənzimləmə tədbirlərini tətbiq etməyə davam edirlər. == Tərkib == Gömrük İttifaqına üzv ölkələr: Qazaxıstan — 1 iyul 2010-ci ildən Rusiya — 1 iyul 2010-ci ildən Belarus — 6 iyul 2010-ci ildən Ermənistan — 10 oktyabr 2014; 2 yanvar 2015-ci il tarixində qüvvəyə minmişdir (AİB-nə daxil olma ilə eyni vaxtda). Qırğızıstan — 8 may 2015; 12 avqust 2015-ci il tarixində qüvvəyə minmişdir (AİB-nə daxil olma ilə eyni vaxtda).Namizədlər: Suriya Gİ-na qoşulmaq niyyətini açıqlayır (2013-ci ilin əvvəli) Tunis Gİ-na qoşulmaq niyyətini açıqlayır (14 yanvar 2015) == Gömrük ittifaqının qurulma xronologiyası == 1995-ci ildə Qazaxıstan, Rusiya, Belarus və bir qədər sonra Qırğızıstan, Özbəkistan və Tacikistan rəhbərləri, sonradan Avrasiya İqtisadi Birliyinə çevrilən Gömrük İttifaqının qurulması haqqında ilk müqaviləni imzaladılar. 6 oktyabr 2007-ci ildə Düşənbədə Belarus, Qazaxıstan və Rusiya vahid gömrük ərazisinin qurulması və Gömrük İttifaqının təşkili haqqında saziş imzaladılar. 2009-cu ildə dövlət və hökumət başçıları səviyyəsində keçirilən görüşdə Gömrük İttifaqının əsasını təşkil edən 40-a yaxın beynəlxalq müqavilə qəbul edildi və təsdiq edildi. 28 noyabr 2009-cu il tarixdə Minskdə Dmitri Medvedyev, Aleksandr Lukaşenko və Nursultan Nazarbayev arasında 2010-cu il yanvarın 1-dən Rusiya, Belarusiya və Qazaxıstanda vahid gömrük məkanının qurulması üçün görüş keçirildi.

Lev Qumilyov adına Avrasiya Milli Universiteti (AMU; qaz. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті) — Astana şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi. Rus alimi, etnoloq və tarixçi Lev Qumilyovun adını daşıyır. AMU 28 elmi müəssisəni (tədqiqat institutları, laboratoriyalar, mərkəzlər), 13 fakültəni, Davamlı Təhsil və Təkmilləşdirmə İnstitutunu, bir hərbi kafedranı, müxtəlif əyalətlərin mədəniyyət və təhsil mərkəzlərini əhatə edir. Avrasiya Milli Universitetində mütəxəssis hazırlığı sistemi 3 təhsil səviyyəsində həyata keçirilir: ali əsas təhsil (bakalavr dərəcəsi), magistr və doktorantura. Universitet 65 bakalavr, 68 magistratura və 38 doktorantura ixtisası üzrə mütəxəssis hazırlayır. == Tarixi == L.N.Qumilyov adına Avrasiya Milli Universiteti 23 may 1996-cı ildə Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti N.A.Nazarbayevin təşəbbüsü ilə iki universitetin — Tselinoqrad İnşaat İnstitutu və Tselinoqrad Pedaqoji İnstitutunun birləşməsi əsasında qurulmuşdur. Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin 5 iyul 2001-ci il tarixli fərmanı ilə universitetə ​​"bir şəxsin milli və milli əsaslar əsasında formalaşmasına, inkişafına və peşə inkişafına verdiyi əhəmiyyətli töhfəni nəzərə alaraq xüsusi milli status verildi. ümumbəşəri dəyərlər, elm və texnologiyanın nailiyyətləri ". Universitet Lev Nikolaeviç Qumilyovun adını daşıyırdı.2000-ci ildə Qazaxıstan Respublikası Hökumətinin Fərmanı ilə L.N. adına Avrasiya Universiteti.

Avrasiya İqtisadi Birliyi — 29 may 2014-cü ildə Belarus, Qazaxıstan və Rusiya tərəfindən imzalanmış müqavilə ilə qurulan siyasi və iqtisadi təşkilat. Ermənistanı da Avrasiya İqtisadi Birliyinə daxil edən müqavilə 9 oktyabr 2014-cü ildə imzalanıb. Birliyin fəaliyyəti rəsmi olaraq 1 yanvar 2015-ci ildə başlayıb.

Avrasiya İqtisadi Komissiyası (AİK) — Avrasiya İqtisadi İttifaqının (EAEU) (keçmiş Gömrük İttifaqı və Vahid İqtisadi Məkan) daimi fəaliyyət göstərən dövlətlərüstü tənzimləyici orqanı. O, Rusiya Federasiyası, Belarus Respublikası və Qazaxıstan Respublikası prezidentlərinin qərarı ilə yaradılıb və 18 noyabr 2011-ci il tarixli “Avrasiya İqtisadi Komissiyası haqqında” və “İş qaydaları haqqında” Sazişlər əsasında fəaliyyət göstərir. Avrasiya İqtisadi Komissiyası”. Fəaliyyətə başlama tarixi 2 fevral 2012-ci ildir. O, Ali Avrasiya İqtisadi Şurasına (AİİK) tabe olan dövlətlərüstü idarəetmə orqanı statusuna malikdir. Komissiyanın qərarları Aİİ, Gömrük İttifaqı və Vahid İqtisadi Məkan üzv dövlətlərinin ərazisində məcburi qüvvəyə malikdir. Avrasiya İqtisadi Komissiyasının əsas vəzifəsi Avrasiya İqtisadi İttifaqının, Gömrük İttifaqının və Vahid İqtisadi Məkanın fəaliyyət göstərməsi və inkişafı üçün şəraiti təmin etmək, bu birliklər çərçivəsində inteqrasiya sahəsində təkliflər hazırlamaqdır. Gərargah — Moskva (Rusiya Federasiyası). == AİK-nın səlahiyyət sahələri == Komissiyanın səlahiyyət sahələri Avrasiya İqtisadi Komissiyası haqqında Əsasnamədə (Avrasiya İqtisadi İttifaqı haqqında Müqaviləyə 1 nömrəli əlavə) təsbit edilmişdir. Gömrük İttifaqı Komissiyasının səlahiyyətləri Avrasiya İqtisadi Komissiyasına verilib.

Avrasiya İqtisadi Qrupu (İngiliscə: Eurasian Economic Community, Rusca: Eвразийское Экономическое Сообщество, Türkcə: Avrasya Ekonomi Topluluğu) Avrasiya İqtisadi Birliyi, üzv dövlətlərin iqtisadi inteqrasiyasını hədəf alan 2000-2014-cü illərdə mövcud olan regional bir təşkilatdır. Avrasiya İqtisadi Birliyinin yaranma prosesi, 6 yanvar 1995-ci il tarixində Rusiya ilə Belarusiya arasında imzalanan Gömrük İttifaqı Sazişi ilə başladı. 10 oktyabr 2000-ci ildə Belarusiya, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Rusiya və Tacikistan tərəfindən imzalanan müqavilə ilə quruldu. Moldova və Ukrayna 2002-ci ildə, Ermənistan isə 2003-cü ildə təşkilata müşahidəçi qismində qoşulub. Özbəkistan 25 yanvar 2006-cı ildə Avrasiya İqtisadi Birliyinə qoşuldu. Təşkilat Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasında da müşahidəçi statusuna malik idi.

Avrasiya İqtisadi Birliyi — 29 may 2014-cü ildə Belarus, Qazaxıstan və Rusiya tərəfindən imzalanmış müqavilə ilə qurulan siyasi və iqtisadi təşkilat. Ermənistanı da Avrasiya İqtisadi Birliyinə daxil edən müqavilə 9 oktyabr 2014-cü ildə imzalanıb. Birliyin fəaliyyəti rəsmi olaraq 1 yanvar 2015-ci ildə başlayıb.

Bakı Avrasiya Akademik Universiteti (BAAU) — Azərbaycanda fəaliyyət göstərən özəl ali təhsil müəssisəsi. == Tarixi == Bakı Avrasiya Universiteti 1992-ci il aprelin 30-da fəlsəfə elmləri doktoru, professor Nazim Ziyad oğlu Hüseynli tərəfindən Ali Diplomatiya Kolleci (ADK) adı ilə təsis edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyini yeni bərpa etdiyi ilk dövrlərdə diplomatiya və beynəlxalq münasibətlər sahəsində peşəkar kadrlara kəskin tələbatın qarşılanması zərurətindən yaranmış təhsil müəssisəsinin əsas məqsədi çoxpilləli tədris prosesində xarici siyasət və beynəlxalq hüququn əsaslarına yiyələnmiş, respublikamızın xarici ölkələrdəki səfirlik və konsulluqlarında, digər təmsiledici strukturlarında və beynəlxalq təşkilatlarda fəaliyyət göstərmək potensialına malik mütəxəssislər, qərb və şərq dövlətləri üzrə ixtisaslaşmış diplomatlar, sinxron tərcüməçilər, jurnalist və hüquqşünaslar hazırlamaq, eləcə də diplomatiya sahəsində fəaliyyət göstərən kadrları təkmilləşdirmək və müvafiq istiqamətlər üzrə elmi-tədqiqat işləri aparmaq idi. 1992-ci ildən 1993-cü ilin mart ayına qədər olan mərhələni Universitetin tarixində tələbə qəbuluna hazırlıq, eyni zamanda təhsil müəssisəsinin elmi-tədqiqat mərkəzi olaraq geniş və səmərəli fəaliyyətin qurulduğu dövr kimi xarakterizə etmək olar. Təsadüfi deyil ki, məhz bu dövrdə təhsil müəssisəsində respublikamız üçün tamamilə yeni olan sahələr: diplomatiya, xarici siyasət və Azərbaycanşünaslığa dair fundamental və tətbiqi problemlər araşdırılmış, müvafiq sahələr üzrə elmi nəşrlərin hazırlanması, həmçinin informasiya sisteminin təşkil istiqamətində mühüm işlər həyata keçirilmişdir. Təhsil müəssisəsi Dövlət Ali Ekspert Komissiyasının 1993-cü il 13 mart tarixli 7/1 saylı qərarı ilə dövlət qeydiyyatından keçmişdir. Həmin qərara əsasən Ali Diplomatiya Kollecinə "Beynəlxalq münasibətlər", "Diplomatiya", "İqtisadiyyat və idarəetmə", "Beynəlxalq hüquq", "Jurnalistika", "Beynəlxalq jurnalistika", "Dilşünaslıq", "Sinxron tərcümə", "İngilis dili tərcüməçiliyi", "Sosiologiya", "Politologiya" ixtisasları üzrə kadr hazırlığına icazə verilmiş və tələbə qəbulunun test üsulu ilə Tələbə Qəbulu Üzrə Dövlət Komissiyasının nəzarəti altında keçirilməsi tövsiyə edilmişdir. Təhsil müəssisəsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 24.09.1994-cü il tarixli 212 saylı fərmanı ilə yaradılmış DAEK-in rəyi əsasında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 21.02.1996-cı il tarixli 22 saylı qərarı ilə bakalavr pilləsində “Sinxron tərcümə”, “Diplomatiya” və “Beynəlxalq əlaqələr” ixtisasları üzrə kadr hazırlığı aparan qeyri-dövlət ali təhsil müəssisəsi kimi dövlət qeydiyyatına alınmışdır. Təhsil müəssisəsi 2005-ci il 30 iyun tarixədək Ali Diplomatiya Kolleci adı ilə fəaliyyət göstərmişdir. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin xüsusi rəyi əsasında Azərbaycan hökumətinin qərarı ilə təhsil müəssisəsinin adı 2005-ci il 30 iyun tarixindən dəyişdirilərək Bakı Diplomatiya Universiteti adlandırılmışdır.

Avrasiya Türk Araşdırmaları İnstitutu (kor. 유라시아투르크연구소, türk. Avrasya Türk Araştırmaları Enstitütüsü, ing. Institute for Eurasian Turkic Studies) — Koreyanın Seul şəhərində yerləşən Dongduk Qadınlar Universitetinin (ing. Dongduk Women's University) nəzdində fəaliyyət göstərən institut, elmi araşdırma mərkəzi. == Tarixi == Avrasiya Türk Araşdırmaları İnstitutunun əsası 2016-cı ildə qoyulmuşdur. === Faəliyyət istiqaməti === İnstitut Türk dilli ölkələrlə Koreya arasındakı əlaqələrin möhkəmlənməsi, dostluq bağlarının daha da güclənməsi istiqamətində fəaliyyət göstərir. Avrasiya Türk Araşdırmaları İnstitutunun direktoru türkoloq, alim, professor Eunkyung Ohdur. İnstitutda 8 əməkdaş fəaliyyət göstərir. Burada Koreya alimləri ilə yanaşı, azərbaycanlı və özbək araşdırmaçılar da çalışır.

Avrasiya Universitetlər Birliyi (EURAS) — Avropa və Asiya universitetləri arasında əməkdaşlıq qurmaq, müəllim, tələbə və müəllim mübadiləsini həyata keçirmək üçün Avrasiyanın yeddi dövlət universiteti tərəfindən təsis edilmiş, Ali Təhsildə Keyfiyyət Təminatı üzrə Avropa Assosiasiyasının (ENQA) bir hissəsi olan qeyri-kommersiya Avrasiya təşkilatıdır. Layihə Aİ-nin Erasmus proqramına bənzəyir, lakin Avropa (Aİ-yə daxil olmayan ölkələr də daxil olmaqla) və Asiya universitetlərini əhatə edir. == Azərbaycanda əməkdaşlıq etdiyi təşkilatlar == 28 mart 2023-cü ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Avrasiya Universitetlər Birliyinə (EURAS) rəsmi üzvlüyünə qəbul edilib.

Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondu (BAMF) – 1992-ci ildə dövlət qeydiyyatına alınmış müstəqil beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilat. BMT-nin İnkişaf Proqramı, BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı, ABŞ Dövlət Departamenti, ABŞ Tədqiqat Əməliyyat Mərkəzi, Avropa Komissiyası, NATO, Beynəlxalq Mətbuat İnstitutu, Beynəlxalq Jurnalistlər Federasiyası, Sərhədsiz Reportyorlar, Beynəlxalq Söz Azadlığı Mübadiləsi, Beynəlxalq Xəbər Təhlükəsizliyi İnstitutu, bir sıra ölkələrin Azərbaycandakı səfirlikləri, Azərbaycan Respublikası Ərazilərinin Minalardan Təmizlənməsi üzrə Milli Agentlik, habelə regiondakı yerli və beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatları ilə əməkdaşlıq çərçivəsində fəaliyyət göstərir. Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondu əsasən üç istiqamətdə – media və vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı; sülhməramlı aksiyalar və konfliktologiya; qaçqınlar, məcburi köçkünlər və icma problemləri istiqamətlərində fəaliyyət göstərir. Beynəlxalq Sülh Bürosunun (BSB), Beynəlxalq Mətbuat İnstitutunun (BMİ), Qaçqınlar və Sığınacaq Axtaranlar üzrə Avropa Şurasının (ECRE), ABŞ Dövlət Departamenti Hərbi-Siyasi İşlər Bürosu Silahların Ləğvi və Qadağan Edilməsi İdarəsinin İctimai-Özəl Tərəfdaşlıq Proqramının, BMT-nin İqtisadi və Sosial Şurası (ECOSOC) QHT bölməsinin xüsusi məşvərətçi statuslu üzvü olan BAMF Azərbaycan Mətbuat Şurasının, Azərbaycan Milli Qeyri-Hökumət Təşkilatları Forumu və Azərbaycan Jurnalistlər Konfederasiyasının üzvüdür. BAMF-ın sədri Umud Mirzəyev Beynəlxalq Mətbuat İnstitutu Azərbaycan Milli Komitəsinin rəhbəri, Azərbaycan Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü, Azərbaycan Milli Qeyri-Hökumət Təşkilatları Forumu İdarə Heyəti sədrinin müavinidir. Beynəlxalq təşkilatlara üzvlüyü BAMF-ın fəaliyyət dairəsinin genişlənməsi ilə yanaşı həm də fonda müvafiq səlahiyyətlər qazandırır. ECOSOC-da xüsusi məşvərətçi status qazanan BAMF BMT Baş Assambleyası tərəfindən çağırılan beynəlxalq konfrans və digər xüsusi iclasların iştirakçısı olmaq, komitə tərəfindən verilmiş zəmanət əsasında şifahi, həmçinin qısa yazılı bəyanatlar vermək, ECOSOC-un və onun digər orqanlarının iclaslarında iştirak üçün nümayəndələr təyin etmək, QHT-lərin maraqlı olduğu məsələlərlə bağlı katiblikdəki məmurlarla məsləhətləşmələr aparmaq səlahiyyətinə malikdir. Təşkilat Beynəlxalq Mətbuat İnstitutunun tərəfdaşı kimi bu nüfuzlu qurumun hər il keçirdiyi Dünya Konqreslərində və Baş Assambleyalarında iştirak edir, təkliflər irəli sürür, Azərbaycanda müstəqil medianın inkişafı ilə bağlı məsələlər qaldırır. ABŞ Dövlət Departamenti Hərbi-Siyasi İşlər Bürosu Silahların Ləğvi və Qadağan Edilməsi İdarəsi ilə özəl tərəfdaşlıq BAMF-ın sülhməramlı aksiyalar və konfliktologiya sahəsindəki fəaliyyətində yeni mərhələ açmışdır. Təşkilat bu tərəfdaşlıq çərçivəsində öz nəşrlərində, media qurumları ilə əməkdaşlıq əlaqələrində və keçirdiyi ictimai tədbirlərdə ABŞ Dövlət Departamenti Hərbi-Siyasi İşlər Bürosu Silahların Ləğvi və Qadağan Edilməsi İdarəsilə tərəfdaşlığını vurğulaya, bu idarə ilə birgə müəlliflik əsasında məqalələr və nəşrlər hazırlaya bilər.

İslam Əməkdaşlıq Gənclər Forumunun Avrasiya Regional Mərkəzi Baş Qərargahı Bakıda olan İKGF-nin orqanıdır və onun mandatı altında üzv olan ölkələrdə İCY-ERC-nin baxış və missiyasını həyata keçirir. Mərkəz Ev Sahibi Ölkə Sazişinə və İKGF Baş Assambleyasının və Mərkəzin İdarə Heyətinin qərarlarına əsasən fəaliyyət göstərir. Mərkəzin baş icraçı direktoru (Mərkəzin rəhbəri) mərkəzin Baş direktorudur. == Tarixi == 18 may 2010-cu il tarixində Tacikistanın Düşənbə şəhərində ICGF-DC-nin Baş katibi cənab Elşad İskəndərov və Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Naziri Elmar Məmmədyarov ICFM-nin 37-ci sessiyası çərçivəsində Avrasiya Regional Mərkəzinin yaradılması önə sürdü. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 22 iyun 2010-cu il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş 1049-IIIQ nömrəli qanuna əsasən, hazırda İƏT-də gənclər təşkilatlarının koordinasiya fəaliyyətini diplomatik statuslu və Baş Qərargahı Bakıda yerləşən Avrasiya Regional Mərkəzi həyata keçirir. Mərkəzi Asiya ölkələrindən olan dövlətlər, eləcə də Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrində yaşayan müsəlman azlıqları təmsil edən gəncləri əhatə edir.

Aerasiya (q.yun. ἀήρ – hava) — havadəyişmə, havanı oksigenlə zənginləşdirmə. == Torpağın aerasiyası == Torpağın aerasiyası torpaq havası ilə atmosfer havası arasında qaz mübadiləsidir. Qaz mübadiləsi zamanı torpaqdakı hava bitki köklərinin və mikroorqanizmlərin tənəffüsunə lazım olan oksigenlə, yerə yaxın hava təbəqəsi isə bitkinin fotosintez prosesində istifadə etdiyi karbon qazı ilə zənginləşir. Torpaq xırda dənəvar strukturlu olduqda aerasiyaya əlverişli şərait yaranır və bitki daha yaxşı inkişaf edir.

Aviasiya və ya havaçılıq — hava məkanından insanın hava gəmisi vasitəsilə istifadə etməsinə və bunun üçün lazımi şəraitin yaradılmasına yönəldilən fəaliyyət və təsisatlar məcmusu. == Sənayesi == Təyyarə, vertolyot, planer, aviasiya mühərriki, cihazı, həmçinin aviasiya texnikası üçün bort və yerüstü avadanlıq istehsal edən maşınqayırma sənayesi XX əsrin əvvəllərində yaranmış, iri sənaye sahəsi kimi isə Birinci Dünya müharibəsi illərində inkşafa başlamışdır. Rusiyada ilk aviasiya müəssisələri 1910–1912-ci illərdə yaranmışdır. 1917-ci ilə qədər təqribən 15 kiçik aviazavod var idi. Sovet hökumətinin 28 iyun 1918-ci il tarixli dekreti ilə aviazavodlar milliləşdirilmiş və həmin il Mərkəzi Aerohidrodonika İnstitutu yaradılmışdır. SSRİ-də aviasiya sənayesi əslində ölkənin sosialistcəsinə sənayeləşdirilməsi prosesində, birinci beşillik dövründə bir sıra iri təyyarəqayırma və mühərrikqayırma zavodlarının, habelə əlvan və qara metallurgiya müəssisələrinin tikilməsi ilə yaranmış, ikinci beşillikdə sürətlə inkişaf etmişdir. 1933–1938-ci illərdə istehsal həcmi 5,5 dəfə artmışdır.İkinci Dünya müharibəsi illərində sovet aviasiya sənayesi böyük rol oynamışdır. Cəbhə xəttindən ölkənin şərq rayonlarına köçürülən zavodlar qısa vaxtda bərpa edilmiş, genişləndirilmiş və Sovet Ordusunu yüksək keyfiyyətili döyüş və nəql, təyyarələri ilə təmin etmişdir. Sovet aviasiya sənayesi Nasist Almaniyasının avaiasiya sənayesini ötmüşdü. 1944-cü ildə təyyarə buraxılışı 44 minə (Almaniyada isə işğal olunmuş ölkələrlə birlikdə 39,8 min) çatdırılmışdır.

Lavrasiya – (rus. Лавразия, ing. Lavrasia) Lav­rentyev qalxanı (hazırda –Kanada qalxanı) və Asiya adından] Son Paleozoy- Erkən Mezozoyda Şimali Amerika, Avropa və Asiyanın (Hin­distan və Şimal-şərqi Rusi­yanın çox hissəsi istisna olmaqla) kontinental bloklarını birləşdirən və Yerin şimal yarım kürəsində möv­cud olmuş hipotetik materik olub, cənub yarım kürəsindəki, Hond­vana materikindən geniş dəniz höv­zələri-Tetis okeanı ilə ayrıl­mışdır. Sonralar /Mezozoyun ortaları/ L. iki hissəyə parçalanır-Şimali Ame­rika və Avrasiya, onların arasında isə Atlantik okeanı əmələ gəlir.Avrasiya ilə Şimali Amerika materikləri əvvəllər Lavraziyanın tərkib hissəsi olmuş və eramızdan 200-135 milyon illər arası bir-birindən ayrılmışdır.

Alabama ilk aviasiya hadisəsi 10 mart 1910-cu ildə Orvil Raytın Montqomeridə həyata keçirdiyi uçuşdur. == Hadisələr == 1909 : E.T. Odum Alabama Ştat Yarmarkasına təyyarə gətirdi. 15 mart 1910 : Orvil və Uilbur Rayt ölkənin ilk mülki uçuş məktəbinin əsasını Montqomeridə qoydular. 1931 : Stedhem Ekkr Birminqem Bələdiyyə Hava Limanında Milli Hava Karnavalı seriyasının hava şousuna başladı. 10 iyul 1991 : Lekspres Hava Yolları reys 508 Birminqem Bələdiyyə Hava Limanında qəzaya uğradı. == Təyyarə istehsalçıları == Boeing Delta-4 roketlərini Dekeyterdə istehsal edir. Continental Motors (başlıca ümumi aviasiya təyyarələri üçün mühərrik istehsalçısı) mərkəzi Mobildə yerləşir. Airbus A320 tipli təyyarələri Brukli Mobil Aeropleksində yerləşən sənaye kompleksində qurur. == Aerokosmik == Albamada 73,000 iş yeri aerokosmik sahəyə əsaslanır. Milli Kosmik Elm və Texnologiya Mərkəzi NASA və Alabamada yerləşən yeddi elmi tədqiqat universitetinin birgə tədqiqat müəssisəsidir.

Aviasiya bombası — yerüstü, dəniz və hava hədəflərinə zərbə endirmək üçün təyyarə və digər uçuş aparatlarından buraxılan döyüş sursatı növü. Aviasiya bombasın atom, fuqas, qəlpəli, zirehdələn, tankvuran, kimyəvi və s. növləri var.

Aviasiya dəbilqəsi (SSRİ / RF-nin rəsmi aviasiya sənədlərində "ZŞ" termini qəbul olunur — qoruyucu dəbilqə) — uçuş heyəti üçün fərdi qorunma vasitəsidir. Bu qulaqlıq növüdür və model və modifikasiyadan asılı olaraq rabitə vasitələri, işıq filtri, oksigen maskası qurğusu, eləcə də digər texniki qurğularla təchiz olunmuş plastik (və ya metal) bir tikintidir. Dəbilqə başı zərbələrdən qorumaq və kömək zamanı hava axını ilə düzgün qarşılıqlı əlaqə yaratmaq üçün hazırlanmışdır. SSRİ-də hazırlanmış ZS yalnız ağ və ya qoruyucu yaşıl rəngdə istehsal olunurdu. Birinci Dünya müharibəsinin uçuş kaskası (qulaqlıq) dəri idi, qulaqlıq dəstləri, bir oksigen maskası və çıxarıla bilən təhlükəsizlik eynəkləri idi. Daha sonra qoruyucu dəbilqələr dəri dəbilqələrə qoyulmağa başladı. Hazırda ZS vahid bir məhsuldur. Müasir dəbilqələrə müxtəlif dəbilqələr, məlumat çıxışı üçün sensorlar və ekranlar quraşdırılmışdır. Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrində istifadə olunan əsas növ ZSh-3, ZSh-5, ZSh-7 seriyasındakı təyyarələrin dəbilqəsidir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu günə qədər aşağı manevrli və ya subsonik hərbi təyyarələrdə dəri qulaqlıq və ya qulaqlıq geniş istifadə olunur.

Aviasiya fiziologiyası — fiziologiyanın uçuş şəraitində barometrik təzyiqin dəyişilməsi, təcil, birrasiya və s. zamanı insan və heyvan orqanizmində baş verən dəyişiklikləri öyrənən bölməsi. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == GUYTON, A.C., HALL, J.E "Tratado De Fisiologia Médica" 10. Ed. Rj . Elsevier Saunders BORON, Walter. Et al. "Medical Physiology" 3 ed. España. Elsevier Saunders: 2012 BEST &TAYLOR. Bases fisiológicas de la práctica médica.

== Meteorologiya == Meteorologiya elmi atmosferi, onun quruluşunu, xüsusiyyələrini və onda baş verən fiziki proseslərin mahiyyətini öyrənir. Bu ad iki yunan sözünün birləşməsindən: meteor - atmosfer hadisəsi, yaxud səma hadisəsi və logiya-elm sözlərindən yaranmışdır. Meteorologiya geofizika elmlərinə aiddir. Atmosferdə baş verən proseslərin öyrənilməsinin əsas mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bu proseslər üzərində müşahidələr aparılır və alınmış nəticələr sonradan təhlil edilir. Bu zaman fizikada, hidromexanikada, aerodinamikada və termodinamikada qəbul olunmuş ümumi qanunlardan istifadə olunur.

Aviasiya muzeyi, hava muzeyi və ya hava və kosmos muzeyi — aviasiyanın tarixini və artefaktlarını nümayiş etdirən muzey. Faktiki, replika və ya dəqiq reproduksiya təyyarələrinə əlavə olaraq, eksponatlara aviatorların istifadə etdiyi fotoşəkillər, xəritələr, modellər, dioramalar, geyimlər və avadanlıqlar daxil ola bilər. Aviasiya muzeylərinin ölçüləri bir və ya iki təyyarənin yerləşdiyi yerdən tutmuş yüzlərlə təyyarəyə qədər dəyişir. Onlar milli, regional və ya yerli hökumətlərə məxsus ola bilər və ya şəxsi mülkiyyətə malik ola bilərlər. Bəzi muzeylər aeronavtika və astronavtika arasındakı sıx əlaqəni nümayiş etdirərək, kosmik tədqiqatların tarixinə və artefaktlarına da müraciət edir. Bir çox aviasiya muzeyləri hərbi və ya mülki aviasiyaya və ya müəyyən bir dövrün aviasiya tarixinə, məsələn, ilkin təyyarələrin meydana gəldiyi aviasiya tarixinə, Dünya Müharibəsi arasındakı dövrə onun ardınca gələn İkinci Dünya Müharibəsi dövrü və ya “qızıl dövr” təyyarələrinə və ya xüsusi bir aviasiya növünə, məsələn, uçuşa diqqət yetirir. Aviasiya muzeyləri öz təyyarələrini yalnız yerdə nümayiş etdirə və ya bəzilərini uçura bilərlər. Təyyarələrini uçurmayan muzeylər ya təyyarənin uça bilməyəcəyi, ya da çox nadir və ya qiymətli hesab edildiyi üçün bunu etməməyə qərar vermiş ola bilərlər. Muzeylər öz təyyarələrini hava şoularında və ya digər aviasiya ilə bağlı tədbirlərdə uçura bilərlər, onların uçması riskini qəbul edə bilərlər. Bəzi muzeylərdə dövri nəşrlər, texniki təlimatlar, fotoşəkillər və şəxsi arxiv dəstləri mövcuddur.

Aviasiya mühərrikləri — daxilində yanma olan istilik mühərrikləri sinfinə aiddirlər. Belə mühərriklərdə yanacağın yanması hesabına istiliyin alınması və onun işə çevrilməsi baş verir. Uçuş aparatlarının hərəkətini təmin etmək üçün onların alın müqavimətini dəf edən müəyyən dartı qüvvəsi tətbiq olunmalıdır. Uçuşda dartı qüvvəsinin alınması güc qurğusu adlanan qurğular kompleksindən ibarətdir. Beləliklə güc qurğusu iki əsas funksiyanı yerinə yetirir: təyyarədə olan ehtiyat yanacağının kimyəvi enerjisini mexaniki enerjiyə çevirir alınmış işdən istifadə edərək, mühərrikə daxil olan hava selini sürətləndirir; burada alınan reaktiv qüvvə güc qurğusu tərəfindən yaradılan və inkişaf etdirilən dartı qüvvəsidir.Göstərilən iki funksiya iki ayrı-ayrı qurğuda həyata keçirilir: işin alındığı qurğu – güc mühərriki (və ya sadəcə mühərrik) dartı qüvvəsinin yarandığı qurğu-hərəkətetdiriciKimyəvi enerji birbaşa işə çevrilmədiyindən enerji iki pillədə çevrilir. Əvvəlcə yanacaq hava ilə qarışdırılaraq yandırılır, nəticədə kimyəvi enerji istilik enerjisinə çevrilir. Sonra istilik enerjisinin bir hissəsi mexaniki enerjiyə çevrilir. Mexaniki enerji sonra mühərrikin iş tsiklində istifadə olunur. Hərəkətetdirici aparat kimi hava vintləri və ventilyatorlar istifadə olunurlar. Ancaq müasir təyyarələrin güc qurğularında güc mühərriki və hərəkətetdirici iki ayrı-ayrı qurğularda deyil, ümumi bir mühərrikdə birləşdirilir və hava reaktiv mühərrikləri (HRM) adlandırılır.

Aviasiya və ya havaçılıq — hava məkanından insanın hava gəmisi vasitəsilə istifadə etməsinə və bunun üçün lazımi şəraitin yaradılmasına yönəldilən fəaliyyət və təsisatlar məcmusu. == Sənayesi == Təyyarə, vertolyot, planer, aviasiya mühərriki, cihazı, həmçinin aviasiya texnikası üçün bort və yerüstü avadanlıq istehsal edən maşınqayırma sənayesi XX əsrin əvvəllərində yaranmış, iri sənaye sahəsi kimi isə Birinci Dünya müharibəsi illərində inkşafa başlamışdır. Rusiyada ilk aviasiya müəssisələri 1910–1912-ci illərdə yaranmışdır. 1917-ci ilə qədər təqribən 15 kiçik aviazavod var idi. Sovet hökumətinin 28 iyun 1918-ci il tarixli dekreti ilə aviazavodlar milliləşdirilmiş və həmin il Mərkəzi Aerohidrodonika İnstitutu yaradılmışdır. SSRİ-də aviasiya sənayesi əslində ölkənin sosialistcəsinə sənayeləşdirilməsi prosesində, birinci beşillik dövründə bir sıra iri təyyarəqayırma və mühərrikqayırma zavodlarının, habelə əlvan və qara metallurgiya müəssisələrinin tikilməsi ilə yaranmış, ikinci beşillikdə sürətlə inkişaf etmişdir. 1933–1938-ci illərdə istehsal həcmi 5,5 dəfə artmışdır.İkinci Dünya müharibəsi illərində sovet aviasiya sənayesi böyük rol oynamışdır. Cəbhə xəttindən ölkənin şərq rayonlarına köçürülən zavodlar qısa vaxtda bərpa edilmiş, genişləndirilmiş və Sovet Ordusunu yüksək keyfiyyətili döyüş və nəql, təyyarələri ilə təmin etmişdir. Sovet aviasiya sənayesi Nasist Almaniyasının avaiasiya sənayesini ötmüşdü. 1944-cü ildə təyyarə buraxılışı 44 minə (Almaniyada isə işğal olunmuş ölkələrlə birlikdə 39,8 min) çatdırılmışdır.

Aviasiya sığortası — daxil olmaqla sığorta: aviasiya müəssisəsinin (aviaşirkətin) risk sığortası; aviasiyada məhsul məsuliyyətinin sığortası.Aviasiya sığortası 20-ci əsrin əvvəllərində yaranmış və mülki aviasiyanın inkişafı, təyyarələrin sayının artması və yüklərin və sərnişin daşınmasının həcmi sayəsində ikinci yarısında ən yüksək zirvəyə çatmışdır. Aviasiya sığortasının bir xüsusiyyəti itkilərin fəlakətli xarakteri və müvafiq olaraq böyük miqdarda sığorta ödənişləridir. Bu səbəbdən bəzən sığorta hovuzlarında qruplaşdırılan böyük sığorta şirkətləri bu sığorta ilə məşğul olurlar. Demək olar ki, bütün aviasiya riskləri bu sığorta növü üçün balanslı sığorta portfeli əldə etmək üçün təkrar sığorta olunur. == Aviaşirkətin risk sığortası == Aviaşirkətlərin risk sığortasına daxildir Kasko sığortası və ya bir təyyarənin əmlak növü kimi sığortası; Təyyarə sahibinin məsuliyyət sığortası; Ekipaj sığortası; Hava yüklərinin sığortası digər risklər.Sığorta gövdəsi sığortası yerdə, havada, suda və ya nəqliyyat zamanı baş vermiş qəza nəticəsində təyyarənin itirilməsi və ya zədələnməsini əhatə edir. Aviasiya gövdəsinin standart şərtləri hərbi risklər, terror aktları, zorakılıq və ya təxribat, tətillər, vətəndaş iğtişaşları, təyyarənin tutulması və hakimiyyət orqanlarının qərarı ilə çıxarılmasını istisna edir Müharibə riskləri kimi standart sığorta ilə bağlı bəzi istisnalar ayrı bir müqavilə əsasında sığortalana bilər. Aviaşirkətdəki risklərin sığortasına istehsaldakı fasilələrdən sığortalanma və mühərrik komponentlərinin pozulmalarından sığorta da daxildir. == Aviaşirkətlərin məsuliyyət sığortası == Aviaşirkətin məsuliyyət sığortası, əksər ölkələrdə və müvafiq olaraq xaricə uçarkən aviaşirkətlər dəymiş ziyana görə üçüncü şəxslərin qarşısında məsuliyyətlərini sığortalamağa borcludurlar Sərnişinlərin ölümü və baqajın itirilməsi və ya zədələnməsi halında minimum məsuliyyət dərəcəsini təyin edən Daşıyıcıların Məsuliyyəti haqqında Varşava Konvensiyası var. Rusiya Federasiyasının Hava Məcəlləsinə əsasən (maddə 133, səh. 9), bir hava gəmisinin sərnişini qarşısında daşıyıcının mülki məsuliyyətinin icbari sığortası üçün aşağıdakı məsuliyyət hədləri (sığorta məbləğləri) müəyyən edilmişdir: həyat və sağlamlığa dəyən ziyana görə — 2 milyon rubla qədər (ayrıca — ölüm halında — dəfn xərcləri 25 min rubla qədər), itirilmiş baqaj üçün — 1 kiloqram baqaj ağırlığına görə 600 rubl, itirilmiş şəxsi əşyalar üçün (təyyarə salonunda) — 11 min rubla qədər == Ekipaj sığortası == Ekipaj sığortası iki formada həyata keçirilir lisenziyanın itirilməsindən sığorta; qəza heyətinin sığortası == Xarici keçidlər == Aviasiya və kosmik sığorta.

Aviasiya tibbi — tibb elminin bir sahəsi. Təyyarədə uçuşun tibbi cəhətdən təhlükəsizliyini, uçuş heyətinin sağlamlığını və onun müasir təyyarədə iş qabiliyyətinin mühafizə edilib yüksək səviyyədə saxlanılmasını təmin edən tədbirləri öyrənir. Aviasiya tibbi uçuş heyətinin əmək, istirahət, yuxu və qida rejimini müəyyən edir, onun sağlamlığına xüsusi funksional diaqnostika üsulları ilə tibbi nəzarət edir, təyarrəçinin fərdi xüsusiyyətlərindən asılı olan qəzasız uçuşun elmi əsaslarını və s. öyrənir. Aviasiya tibbinin problem və üsullarının çoxu kosmik tibbin problem və üsullarına yaxındır. Aviasiya tibbinə aviasiyada tibb xidmətinin təşkili və taktikası, radiobiologiya, aviasiya fiziologiyası və gigiyenası, aviasiya psixologiyası və s. daxildir. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Zadik, Y; Chapnik, L; Goldstein, L. "In-Flight Barodontalgia: Analysis of 29 Cases in Military Aircrew". Aviation, Space, and Environmental Medicine. 78 (6).

Abraziya (geomorfologiya)

Apraksiya (lat. apraxia yun. ἀπραξία - "fəaliyyətsizlik") - Böyük beyin yarımkürələri və ya döyənək cismin (lat. corpus collosum) aparıcı yollarının zədələnməsindən irəli çıxan məqsədyönlü hərəki fəaliyyət pozğunluğu. Apraksiyanın kinetik, kinestetik və konstruktiv formaları var. Kinetik Apraksiya zamanı müəyyən iş görmək üçün tələb olunan hərəkətlərdə ardıcıllıq pozulur. Xəstə ətrafdakı cismlərdən necə istifadə edəcəyini unudur. Kinestetik Apraksiya zamanı xəstə ayrı-ayrı hərəkətləri ya heç edə bilmir, ya da təhrif olunmuş şəkildə edir. Konstruktiv Apraksiyada xəstə asimmetrik elementli həndəsi fiqurları təsvir edə bilmir. Apraksiya beyin şişi, beyin qan-damar xəstəlikləri, ensefalit və s.-dən irəli gəlir.

Dürasiya (ing. duration — "müddəti") — ödənişlər axınının orta çəkili müddəti, çəkilər isə ödənişlərin diskont edilmiş dəyəridir. Dürasiya pul vəsaitlərinin hərəkətinin ən vacib xarakteristikasıdır ki, bu da onun cari dəyərinin faiz dərəcəsinin dəyişməsinə həssaslığını müəyyən edir. Bir axının dürasiyası təkcə onun strukturundan deyil, həm də cari faiz dərəcəsindən asılıdır. Faiz nə qədər yüksək olarsa, qısamüddətli ödənişlərə nisbətən uzunmüddətli ödənişlərin dəyərinin payı bir o qədər az olar və müddəti nə qədər qısa olarsa, əksinə, dərəcə nə qədər aşağı olarsa, ödəniş axınının müddəti də bir o qədər çox olar. Dürasiya anlayışını amerikalı alim F. Makoli (ing. F. R. Macaulay) təqdim etmişdir. == Tərif, hesablama düsturu və şərhi == === Dürasiya — çəkili orta === Qeyri-opsion istiqrazlarının müddəti orta çəkili düsturla aşağıdakı kimi hesablanır: D = T ¯ = ∑ i P V i ⋅ t i ∑ i P V i = ∑ i C F i ( 1 + r ) t i ⋅ t i ∑ i C F i ( 1 + r ) t i {\displaystyle D={\overline {T}}={\frac {\sum _{i}\ PV_{i}\cdot t_{i}}{\sum _{i}PV_{i}}}={\frac {\sum _{i}{\frac {CF_{i}}{(1+r)^{t_{i}}}}\cdot t_{i}}{\sum _{i}{\frac {CF_{i}}{(1+r)^{t_{i}}}}}}} və ya D = T ¯ = ∑ i C F i ⋅ e − r c t i ⋅ t i ∑ i C F i ⋅ e − r c t i , {\displaystyle D={\overline {T}}={\frac {\sum _{i}{CF_{i}}\cdot {e}^{-{r_{c}}{t_{i}}}\cdot t_{i}}{\sum _{i}{CF_{i}}\cdot {e}^{-{r_{c}}{t_{i}}}}},} burada: C F i {\displaystyle CF_{i}} — i {\displaystyle i} ödəniş; r {\displaystyle r} — diskont dərəcəsi, vaxt vahidinə (il, rüb və s.) alternativ investisiyanın gəlirliliyi; r c {\displaystyle r_{c}} — davamlı faiz hesablanması üçün diskont dərəcəsi; P V i {\displaystyle PV_{i}} — i-ci ödənişin güzəştli dəyəri; t i {\displaystyle t_{i}} — i-ci ödənişin vaxtı;Bu düsturun məxrəci verilmiş diskont dərəcəsi ilə pul vəsaitlərinin hərəkətinin cari dəyərinin təxminidir. Əgər pul vəsaitlərinin hərəkəti cari qiymətin bazar (və ya digər) qiymətləndirilməsi P {\displaystyle P} olan maliyyə aləti tərəfindən yaradılırsa, bu halda diskont dərəcəsi bu alətin daxili gəlir dərəcəsidir (istiqrazlar üçün — ödəmə müddətinə qədər gəlir). Bu nisbət bərabərlik əsasında müəyyən edilir P = P V ( r ) = ∑ i C F i ( 1 + r ) t i .

Aqressiya (lat. aggredi - "hücum etmək" deməkdir) — bir canlı varlığın digər canlı varlığa fiziki və ya mənəvi hücum edərək zərər vermək istəməsi. Aqressiya hər hansı əşyaya qarşı da yönələ bilər. Şərti olaraq aqressiyanı 2 növə bölürlər: Düşmənçilik məqsədilə, kiməsə zərər yetirmək üçün; İnstrumental -məqsədə çatmaq üçün; == Uşaqlarda aqressiyanın səbəbləri == 3 yaşa qədər uşaqlarda aqressiyanın növləri: 1-2 yaşda qıcıqlandırıcı amilə qarşı (iynə vurmada, tanımadığı insanların əhatəsində) 2-2,5 yaşda öz yaşıdlarına qarşı. Özünə aid olan hər şeyi tələb edir və müdafiə edir. 3 yaşda daha çox instrumental aqressiyaya rast gəlinir. Öz istəklərinə çatmaq istəyi baş qaldırır (qışqırır və ya ağlayır) === Orqanik səbəblər === Beyində iltihablanma kimi problemlər aqressiyaya səbəb ola bilər. Belə bir vəziyyətdə dərmanlı müalicə lazımdır. Uşağın yığılan enerjisini necə boşaldacağını bilməməsi. Uşağın müşahidə etdiyi aqressiv nümunə :Bu model uşağın öz valideynləri ola biləcəyi kimi, yoldaşı, bir yaxını və ya Tv qəhrəmanı ola bilər.

Avstrasiya — Merovinqlər sülaləsinin hakim olduğu Frank dövlətinin şimal-şərq hissəsi.Maas və Mozel çaylarının hövzələrindəki əraziləri, habelə Reyndən şərqdəki ərazilərini əhatə edirdi. Avstrasiyanın paytaxtı Mets şəhəri idi, baxmayaraq ki, bəzi hökmdarlar Reymsi öz iqamətgahı seçmişdilər. VI–VII əsrlərdə Avstrasiya bəzən müstəqil krallıq kimi ayrılmış, öz kralları və merlikləri tərəfindən idarə edilirdi. 687-ci ildə bütün Frank krallığının faktiki hökmdarı olmuş Karolinqlər sülaləsi Avstrasiya merliklərindən çıxmışdı.

Akasiya (lat. Acacia) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Ağac bitkisi olub, latınca "Acacia" adlanır. "Akaki" yunan sözü olub, bu ad Teofrast və Dioskoridin mülahizələrinə görə Misirdə olan "tikanlı ağac" adlanan "Akasiya torsilisin" adından götürülmüşdür. Azərbaycanın rayonlarında çox vaxt bitkini paxlalarının kənarının şirin olması və bal arılarını cəlb etdiyinə görə "balverən bitki" adlandırırlar. Dekorativ əhəmiyyətə malikdir. Çiçəklərinin tərkibində qatı, sarı rəngli və xoş ətirli efir yağı olduğuna görə ətriyyat sənayesində geniş istifadə olunur. Yaşıllaşdırma və bəzək-bağçılıqda böyük əhəmiyyət kəsb edir. MNB-da kolleksiyada becərilir. == Sinonimləri == Acaciopsis Britton & Rose Bahamia Britton & Rose Delaportea Thorel ex Gagnep.

Amasiya (kənd) — İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, indi Sərdarabad (Oktemberyan) rayonunda kənd. Amasiya (Ağbaba) — Amasiya rayonununda kənd və eyni adlı rayonun mərkəzi. Amasiya rayonu — Qərbi Azərbaycannın (indiki Ermənistan) Ağbaba mahalı ərazisində rayon. Amasya ili — Türkiyədə il. Qara dəniz regionunda yerləşir. Amasya — Qaradəniz Bölgəsində Türkiyənin Amasya ilinin inzibati mərkəzi. Amasya sülh müqaviləsi — Səfəvi dövləti ilə Osmanlı imperatorluğu arasında sülh müqaviləsi. Amasyalı Bəyazid Paşa — Osmanlı sultanlığının Fetret döründə, 1413-cü ildə Sultan I Mehmed səltənətində sədrəzəm. Amasiya (qitə) — 20 milyon il sonra reallaşması gözlənilən bir superqitə.

Araliya (lat. Aralia) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin araliyakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Kiçik ağaclar, çox vaxt kollar, yaxud hündür çoxillik otlardır. Yarpaqları lələkvarı bölümlüdür. Çiçəkləri iri süpürgə çiçək qrupunda toplanmışdır. Şərqi və Cənub-Şərqi Asiyada, Şimali Amerikanın cənubunda 40-adək növü məlumdur. Uzaq Şərqdə 3 növü bitir. Kolşəkilli, cüt lələkli, mürəkkəb yarpaqlı, bərk tikanlı ağacdır. Araliyaların çoxu orijinal dekorativ bitkilərdir. Çox vaxt araliyakimilərin digər cinslərinin növlərini də səhvən araliya adlandırırlar: məs., gövdəsinin özəyindən kağız hazırlanmasında istifadə edilən Cənubi Çin kolu tetrapanaks; otaq və oranjereya bitkisi kimi becərilən Yaponiya fatsiyası.