AYAQ¹

сущ. 1. кӀвач (инсандин, гьайвандин); // кӀвачин; ayaq barmaqları кӀвачин тупӀар, куьлер; 2. рах. зур аршиндиз мукьва мензил; 3. кӀвач, ккам, йигинвал; 4. кӀвач, кек (мес. столдин, дивандин ва мс.); 5. вацӀун, булахдин ва мс. авахьзавай ятарин агъа кьил; 6. эхир, ттум; 7. кек, эхир, куьтягь жедай кьил (мес. хуьруьн); 8. рах. тилит, гъил, сефер; bu ayaq и тилит(да), и сефер(да), гила; 9. пер. рах. къимет авачир, хъсан ери авачир, амайни-амачир усал (мес. мал); 10. кӀвач (тфенгдин, тапанчидин ва мс.); tüfəngi ayağa çəkmək тфенг кӀвачиз акъудун; ** ayağa atılmaq къудгъунна къарагъун, садлагьана кӀвачел акьалтун; ayağa bağlanmaq кӀвачерихъ галкӀун, энгел хьун, гъил-кӀвач ахъайиз манийвал авун; ayağa çıxmaq куьтягьун, акьалтӀарун, тамамарун; ayağa dolaşmaq кӀвачера аруш хьун, манийвал авун; ayağa döşənmək кӀвачерихъ ярх хьун, гзаф минетун; ayağa durmaq кил. ayağına qalxmaq (durmaq); ayağa düşmək а) кил. ayağa döşənmək; б) агъуз аватун, ужуз хьун (са куьнин мас); в) гьуьрметдай аватун; ayağa qaldırmaq пер. а) кӀвачел акьалдарун, гьерекатдиз гъун, къарагъарун (мес. халкь); б) сагъарун, хъсанарун, къарагъарун (азарлуди); в) хвена чӀехи авун, тербия гун, агакьарун, арадиз акъудун; ayağa qalxmaq пер. а) кӀвачел акьалтун, къарагъун, бунт авун, восстание авун; б) сагъ хьун, хъсан хьун, къарагъун (азарлуди); в) крар къайдада гьатун, туькӀуьн, чӀехи хьун, кьилди хьун; ayağa salmaq кӀвачерик вегьин, къиметдай (гьуьрметдай, ихтибардай) авудун, виляй вегьин; ayağa vermək гьуьрметдай авудун, виляй вегьин, алчахарун, усаларун; ayağı açılmaq а) кӀвач ахъа хьун, са чкадиз физ-хквез авалун; б) къен фин, турмуцӀ агалтун, ялтал хьун; ayağı ağır кил. ağırayaq; ayağı bağlı olmaq къебз хьун, къен кьун, къен кӀеви хьун; ayağı dolaşmaq кӀвач галкӀун, кул кягъун, татаб хьун, къекъведамаз какахьун; ayağı düşmək а) кӀвач аватун (кутугун, туькӀуьн), кӀвач хийирлу хьун; гуя сад атун садан кар туькӀуьниз, хушбахвилиз себеб хун; б) пер. рехъ алатун, дуьшуьшдай ва я рехъ фидамаз са чкадиз атун; ayağı işləmək кил. ayağı açılmaq б); ayağı kəsilmək а) кӀвач атӀун, алакъа атӀун, фин-хтун атӀун (са чкадиз); б) кьулухъ кьил тахтун, мад хтун тавун; ayağı sürüşmək пер. кӀвач цӀуьдгъуьнун, гъалатӀ хьун, гъалатӀ ахъаюн, дуьз рекьяй акъатун, ягъалмиш хьун; ayağı uğurlu кил. ayağı yüngül; ayağı yanmaq пер. ашукь хьун, бенд хьун, кӀан хьун; ayağı yer almaq кӀвачи чил кьун, чка мягькем хьун, мез яргъи хьун, жув-жувахъ агъун; ayağı yer tutan кӀвачи чил кьадай, къекъвез жедай, къекъведай такьат авай; ayağı yüngül кӀвач кьезил, кӀвач хийирлу, кӀвач аватдай (кутугдай, туькӀуьдай); ayağına çağırmaq кӀвачел эверун, патав атуниз буйругъ гун; ayağına düşmək (döşənmək) кӀвачерик ярх хьун, садан вилик метӀер яна минетун; ayağına getmək кӀвачел фин, хагьиш авун; ayağına gəlmək а) кӀвачел атун; муьтӀуьгъ хьун, разивал къалурун патал садан патав атун; б) гьуьрмет патал садан къуллугъдиз фин; ayağına qalxmaq (durmaq) сад къведамаз гьуьрмет патал кӀвачел къарагъун; ayağına yazmaq а) кӀвачихъ кхьин, садан гьисабдиз кхьин; б) кӀвачихъ ягъун, садан хиве ттун; ayağına yıxılmaq кил. ayağına düşmək (döşənmək); ayağında qalmaq кӀваче амукьун, буржлуз амукьун; ayağından çəkmək кӀвачикай ялун, кӀвачин кӀан эгъуьнун, сад ярхурун патал алахъун; гъибет авун, акси фин (садаз); ayağını açmaq къен ракъурун, къен хъуьтуьларун; ayağını basmamaq кил. ayaq basmamaq; ayağını başından aşırmaq пер. татабарун, ярхарун, яна рекьин; ayağı çəkmək а) кӀвач ялун, кул кягъун, кьецӀивалун; б) кӀвач атӀун, алакъа атӀун, фин-хтун атӀун, са чкадиз мад хъфин-хквен тийин; ayağını kəsmək а) кӀвач атӀун, алакъа атӀун, са чкадиз мад хъфин-хквен тийин; б) кӀвач атӀун, фин-хтуниз рухсат тагун, алакъа атӀуниз мажбур авун, себеб хьун; в) вилик пад кьун, арадай акъудун (мес. угъривал); ayağını qarmaq пер. кичӀерар гун, кичӀ кутун, сеперар авун, гьелягъар кьун, гатун; ayağının altına dəmir (ərsin) at(ın)! кӀвачерик ракь (гъаргъалаг, маша ва мс.) вегь! (кӀвализ фадлай татанвай ва я сад лагьай гъилда атанвай сейли мугьман къведамаз лугьуда); ayağının altını qazımaq кӀвачин кӀан эгъуьнун; садаз зарар гун, писвал авун патал кӀаникай кар акун; ayağının altını öpmək кӀвачериз мез гун (темен гун); садан вилик усалвилелди минетун, вичи-вич алчахарун, усаларун; ayaq açmaq кӀвач ахъаюн, са чкадиз фад-фад атун; ayaq almaq ккамна фин, фад-фад фин, зверун; ayaq altına almaq кӀвачик кутун, кӀурук кутун, магълуб авун, жуваз муьтӀуьгъарун; ayaq altına düşmək кӀвачик акатун, кӀурук акатун, къуьл гун; ayaq altına salmaq кӀвачик кутун, гьуьрметдай (къиметдай, нуфуздай) авудун; ayaq altında qalmaq кӀвачик акатун, кӀурук акатун, аслу хьун; ayaq basmaq кӀвач эцигун, ккам вегьин, са чкадиз гьахьун, атун; ayaq basmamaq кӀвач эхциг тавун, са чкадиз мад хъфин тавун (гьахь тахвун), алакъа атӀун; ayaq salmaq кил. ayaq döymək; ayaq çəkmək кил. ayaq kəsmək; ayaq dirəmək кӀвачер (ччиле) атӀумарун, терсвал авун, вичин гафунал акъвазун; ayaq döymək дабан гатун, са затӀ гъилик авун патал гзаф алахъун, физ-хтун, кӀвалахун; ayaq götürmək ккам къачун, фад-фад фин, ккамна фин; ayaq izi кӀвачин гел, лепир; ayaq kəsilmək квач атӀун, фин-хтун акъвазун, эпсинвал гьатун (мес. куьчеда); ayaq kəsmək кил. ayağını kəsmək а); ayaq qoymaq кил. ayaq basmaq; ayaq olmaq уртах хьун, шерик хьун, акал хьун, иштирак авун (са кардал); ayaq saxlamaq кӀвач акъвазарун, ккам акъвазарун, акъвазун; ayaq sürmək ккамна фин, гьужум авун (садан кьилел); ayaq sürümək кӀвач галчӀурун, кӀанз-такӀанз фин, фидамаз кьасухдай гуьгъуьна амукьун; ayaq tutmaq а) кӀвачи чил кьун, кӀвачел акьалтун, цӀийиз-цӀийиз къекъвез авалун (мес. аял); б) пер. ккам вегьин, санал ккамиз хьун, барабар хьун (са кардал); в) вагирвал авун, сада кӀелзавай мерсиядин ва я манидин эхиримжи куплет тикрар хъувун; ayaq üstə dura bilməmək кӀвачел акъвазиз тахьун (гзаф зайиф, гужалди кӀвачел акъвазнавай, такьат авачир инсан ва я гьайвандин гьакъинда; гзаф пиян касдин гьакъинда); ayaq üstə qalmaq кӀвачел аламукьун, ацукьдай чка жагъун (якьун) тавун; ayaq vurmaq а) кьадардилай артух къекъуьн, са кар авун патал гзаф къекъуьн, кӀвачерай акъатун; б) лишан дуьз ягъун тавун, са тӀимил агъадай ягъун (мес. тфенгди); ayaqda qalmaq а) кил. ayaq üstə qalmaq; б) гуьгъуьна амукьун, кьулухъ галамукьун; ayaqda sürünmək гуьгъуьниз галчӀур хьун, виридалай кьулухъ галамукьун; ayaqdan (ayağı) diri кӀвачел кьезил, кӀвачерик звар квай, цицӀи, фад-фад фидай, са кар фад-фад ийидай касдин гьакъинда; ayaqdan düşmək (olmaq) кӀвачерай акъатун, къекъведалди галатун, такьатдай аватун; ayaqdan salmaq а) кӀвачерай акъудун, гзаф къекъуьрна галудун; б) азият гун, жафа гун; ayaqdan-dırnaqdan düşmək кил. ayaqdan düşmək (olmaq); ayaqları ardınca sürünmək кӀвачер галчӀуриз-галчӀуриз къекъуьн, ккам-ккамунив татун, гзаф галатун; ayaqlarını uzatmaq пер. кӀвачер гагьадарун, кьин; bərk ayağa çəkmək кӀеве ттун (акӀурун), дара-барада ттун; bərk ayaqda кар кӀеве гьатайла, дарда акӀайла, везият гзаф четин ва залан жедамаз, четин юкъуз; bir ayağı getmək, bir ayağı getməmək са кӀвач фин, сад кӀвач тефин; кьве рикӀин хьун, вуч ийидатӀа течиз аламукьун; bir ayağı qəbirdə са кӀвач сура (кил. qəbir); əl-ayağa düşmək кил. əl; əl-ayağı soyumaq кил. əl; əl-ayaq çəkilmək кил. əl; əlini-ayağını çəkmək кил. əl; iki ayağını bir başmağa dirəmək (soxmaq) кьве кӀвач са чапатӀда ттун, терсвал авун; (öz) ayağı ilə gəlmək вичин кӀвачеривди атун, дуьшуьшдай атун, вичин хушуналди, эвер тавунамаз атун; öz ayağı ilə tələyə düşmək вичин кӀвачеривди ракьара гьатун, тахсир вичинди яз вичи-вич туруна ттун, вичи-вичин кар кӀеве ттун; üstünə ayaq almaq кил. ayaqlanmaq 3).