Fransız sözüdür, “nazik, yüngül, toxuma parça” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Mənbələrdə tü (“tük” mənasında), tülə (tükünü dəyişmək) sözləri var. Tülək kəlməsi tüləmək feili zəminində əmələ gəlib
Mənbələrdə bu sözün tüklü forması da mövcuddur. Deməli, tülkü tarixən “tükü çox olan heyvan” mənasını əks etdirib
Fars sözüdür və “kəskin”, “ciddi”, “sərt”, “möhkəm” (bərk) anlamlarında işlədilir. Tünd-qırmızı, tünd-qara, tünd çay və s
Tüpürmək feilindən yelləncək qəlibi üzrə əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
1. Əsli “tükürmək”dir, bu da öz növbəsində tökmək sözü ilə bağlıdır. M.Kaşğaridə külək, tufan mənasını verən tüpi sözü var (indi də işlədilir)
Sərdabə fars, türbə ərəb sözüdür. Hər ikisi “məqbərə” anlayışı ilə bağlıdır, sinonimlərdir. Türbə “mavzoley” deməkdir, ərəbcə turab (qəbir, torpaq) sö
Ərəbcə “az tapılan”, “zərif” “çox gözəl” deməkdir. Cəm forması tərafət sözündən ibarətdir. (Bəşir Əhmədov
Göytürk imperatorluğuna qədər türk sözü müstəqil etnik ad kimi işlədilməyib. Hunların dövründə türk hun (qoçaq, igid hun) birləşməsi olub, sonra türk
Orta əsrlərin əvvəllərində Türkiyə, hüdudları Avropanın cənub-şərqinə çatmış nəhəng bir dövlət idi. Qərbi və Şimali Afrikaya da bütövlükdə Türkiyə və
Bu, qızlara verilən addır. Türk sözünün üzərinə ərəb şəkilçisi (-iyyə) artırmaqla əmələ gəlib. Mənası “türk qızı” (türk gözəli) deməkdir
“Крепость” mənasını verən tura sözü mövcud olub. Gecə yerinə tünək, tünlük (темница) işlədilib. Türmə kəlməsi tura sözü ilə qohumdur və öz sözümüzd
Dialektlərdə düdük forması da var, dodaq (dodaqda çalınan) sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Tüt feili “tüstüləmək” anlamında işlədilib. Papiros (qəlyan) çəkməyə tütsük deyiblər. Tütün və tüstü eyni söz olub, sonra mənaca fərqlənib
Abd sözü ilə qohumdur. “Allahın qulu” deməkdir (abd “qul” anlamını əks etdirir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Son” anlamını əks etdirən və bircə səsdən ibarət olan “u” sözü olub. Uc kəlməsi ondan törəmədir. (Bəşir Əhmədov
Rus dilindəki таз sözünün mənasını tatar dilinə oça kimi tərcümə edirlər. Крестец sözü oçabaşı kimi tərcümə olunur
Güman ki, üz və bət kəlmələrindən törəyib, (üzbət kimi olub) “sir-sifət” mənasını verir; danışıqda ucbat sözünün sinonimləri kimi uc və üz kəlmələri
Əsli “uc yer” deməkdir. Yer sözü dəyişərək qar şəklinə düşüb. Dışarı “dış yer” deməkdir, yuxarı “yüksək yerdir”, içəri “iç yerdir”, bura “bu yerdir”,
“Kitabi-Dədə Qorqud”da bu söz “cənnət” anlamında işlədilib. Alınma sözdür, Soğdaq dilinə mənsubdur. Həmin dildə sözün mənası “cənnət”, “göy” kimi açı
Kökü uç feilidir, -ur təsirli feil əmələ gətirir, -um feildən isim düzəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Udmaq feilindən əmələ gəlmiş qayıdış növdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Mənbələrdə udul, uddur formalarında verilib, tatar dilində ottır şəklində işlədilir. Deməli, söz uddur olub, sonra r səsi z ilə əvəz olunub (ulduz), n
Uşaq, ovmaq, üyütmək sözləri kokdaş olub və hamısı ufaq kəlməsi ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Təqlidi sözdür, çıxarılan səslə bağlıdır. uğ kökdür, -ultu şəkilçi. Sızıltı, zırıltı sözlərinin qəlibi üzrə əmələ gəlib
Yaxşı arzumuzu bildirmək üçün “uğur olsun” deyirik. Ehtimal ki, buradakı uğur sözü qutğur kimi olub və qut kəlməsindən əmələ gəlib
İlgək, ilmə sözlərindəki il və ulaq kəlməsindəki ul tarixi baxımdan eyni sözdür, feildir. Arabanın ön və arxa oxlarını birləşdirən ağaca el arasında u
Arabanın dal və qabaq oxlarını birləşdirən ağaca el arasında ulama deyirlər. Bu, il feili əsasında yaranıb, ilmək, ilgək, ilmə, ilişmək sözlərinin kök
İki yozumu ola bilər: 1. Qurdun ulaması və itin hürməsi eyni sözdən əmələ gəlib: r-l əvəzlənməsi təbii haldır
Gündüz, ulduz tipli sözlərdəki duz hissəsi “od”, “işıq” mənasını verən söz olub. Gündüz “gün işığı” deməkdir
lat. ultra – ifrat, həddən artıq + yun. abyssos – dibsiz
lat. ultra – fövq, daha çox, ifrat + yun. metamorphoomai – çevrilməyə məruz qalıram, şəklimi dəyişirəm
V.V.Velyaminov-Zernov yazır ki, “возвышаться” mənasını verən ul feili mövcud olub.-u şəkilçisi ul feilindən ulu sifətini əmələ gətirib
Ehtimal etmək olar ki, ulus və el sözləri kökdaşdır. Bunların məna və forma yaxınlığı aydınca hiss olunur
“Özünə umac oya bilmir” deyirik. Umac sözünün əsli ovmac olub. Ovmaq sözündəndir. İndi forması dəyişib: o səsi u səsinə keçib, v səsi ixtisara düşüb
Sözün kökü ummaq feili ilə bağlıdır, -sun şəkilçisi arzu, meyil bildirir (um feilindən umu ismi (umu-küsü deyirik), ondan isə umusun feili əmələ gəlib
Yumşaq (əsli: uvşaq), uşaq, ufaq, ovmaq, üyütmək (измельчать), un sözlərinin hamısı kiçik, xırdalamaq mənaları ətrafında birləşir və tarixin qədim döv
lat. undulatus – dalğavarı
Mənbələrdə unamaq feili “bilmək” mənasında açıqlanıb (indi də dialektlərdə bu mənada işlədilir); unumaq (indi müstəqil işlədilmir) feili isə “bildiyin
1. Məhsul toplandıqdan sonra yerdə qalan xırda-xuruş şeylərə ura deyilir. Uralamaq –“irili-xırdalı bütün bostan məhsullarını toplamaq” deməkdir
Ura sözü or, oraq, orğun (biçin vaxtı) sözləri ilə qohumdur. “Biçindən sonra yerdə qalanı toplamaq” deməkdir
lat. urbanus – şəhərli
ing. Uniform Resource Locator – «resursun vahid lokatoru» sözlərinin baş hərflərindən yaradılmış abreviatura
Ərəbcə hörmət sözünün dəyişmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Usan kəlməsi həm ad (скука), həm də feil (испытывать скуку) kimi işlədilib. Feil olan usanmaq sözü “sıxıntı keçirmək” anlamını verir və belə yaranıb:
Feildən əmələ gəlib. “Qədim türk lüğəti” kitabında uv (измельчать), uvşaq (маленький) kəlmələri var. Çağdaş türkmən dilində uşamaq feili (мельчать), u
“Çürükçü” (буквоед, xırdaçı) mənasında qeydə alınıb. Uşa-l-maq (измелчать), uşa-q (kiçik), uvşaq (və ya ufaq)”, ovulmuş sözləri də “xırda” anlamı ilə
1. Yuva yerinə bir vaxtlar uya işlətmişik. Uyad sözü utanmaq demək olub. Mənası: “yuvaya çəkil” (gizlən
Abır sözünün qədim sinonimidir, utanmaq da uy kökü ilə bağlıdır, güc-ən-mək qəlibi üzrə əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov
Rusca объезд sözünün dəyişilmiş formasıdır (torpağın sərhədlərini müəyyən etmək üçün gəzintidir), “sərhədləri müəyyən edilmiş ərazi” deməkdir