Kiyev

Kiyev (ukr. Київ təlləfüzü Kıyiv [ˈkɪjiu̯]) — Ukraynanın paytaxtı və ən böyük şəhəri. Kiyev Ukraynanın mərkəzi hissəsinin şimalında, Dnepr çayının sahilində yerləşir. Şəhər şimaldan cənuba 50 km, qərbdən şərqə 56 km uzanır. Əhali sayına görə Moskva, London, Paris, Sankt-Peterburq, Berlin və Madriddən sonra Avropanın yeddinci böyük şəhəridir. == Toponimi == "Zaman illəri haqqında salnamə"yə görə ("Повесть временных лет") şəhərin adı Kiyevin baniləri hesab edilən üç qardaşdan böyüyü olan Kiyin adından yaranıb. Digər versiyaya görə, Kiyev şəhərinin əsası qədim türklər tərəfində qoyulub və "Kiyev" sözü türk dillərindəki "iki" və "ev" sözlərindən yaranıb. == Tarixi == Tarixi boyu Kiyev polyakların, Kiyev Rus dövlətinin, Kiyev knyazlığının, Ukrayna Xalq Respublikasının, Ukrayna dövlətinin, Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasının paytaxtı olmuşdur. 1991-ci il 24 avqust tarixindən isə müstəqil Ukraynanın paytaxtıdır. == Əhalisi == Kiyev 10 inzibatı rayona bölünür, onlar Dneprin sağ və sol sahillərində yerləşirlər.

Kiyev Rus dövləti, Kiyev knyazlığı və ya Qədim Rus — IX əsrdə müasir Ukrayna, Belarus və Qərbi Rusiya ərazisində Polyan və Vikinqlərin Şərqi Slavyan qəbiləsinin rəhbərliyi altında qurulan ilk Şərqi Slavyan dövləti. 10-cu əsrdə Bizansdan xristianlığı qəbul etdi və bir əsr sonra Qərb sülalələri ilə möhkəm əlaqələr quraraq Avropanın ən mədəni inkişaf etmiş ölkəsinə çevrildi. == Yaranması == Artıq VI–VIII əsrlərdə Şərq slavyanlarında əmlak bərabərsizliyi yaranda, ilk tayfa ittifaqları meydana çıxdı. Hələ VII əsrdə Dnepr çayı boyunda yaşayan Şərq slavyanları, Polyananın Şərqi Slavyan tayfası, Xəzər xaqanlığından asılı idi və ona xərac ödəyirdi. XI əsrdə Polyana ərazisinə varangiyalılar gəlməyə başladı və iki etnik qrupun mürəkkəb münasibətləri və ümumi maraqları nəticəsində Rus Polyana-Varyanq strukturu formalaşdı. Kiyev varangiyalıları hücum etməyə və qonşu slavyanlardan xərac almağa və Kiyev ilə Konstantinopol arasında ticarət əlaqələri qurmağa başlayırlar. Salnamələrə görə, artıq Şahzadə Oleq altında Kiyev dövləti Varangiyalılardan Yunanlara gedən marşruta nəzarət edirdi, bu yolla şimal slavyan tayfalarının istismarı üçün ekspedisiyalar edildi. İlk Kiyev knyazlarının fəaliyyəti əsasən ticarət və döyüşkən idi, lakin onların uğurları və Şərqi slavyanların və fin tayfalarının böyük ərazisinin Kiyevin hakimiyyəti altında birləşdirilməsi dövlətin sürətli inkişafına imkan verdi. Rusi qızıl dövrü Rus dövlətçiliyinin fəal şəkildə inkişaf etdiyi, mədəniyyət və ədəbiyyatın çiçəkləndiyi, əsasını Polyan torpaqları təşkil edən Böyük Vladimir və Yaroslav Müdriklərin hakimiyyəti dövrünə təsadüf edir. == Tarixi == XI əsrin axırları-XII əsrin əvvəllərində Kiyev dövləti geniş əraziyə malik olsa da, möhkəm əsaslı deyildi.

Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universiteti (ukr. Київський національний університет імені Тараса Шевченка) – Ukraynanın Kiyev şəhərində yerləşən ali məktəbidir. Ukraynanın əsas və ən böyük ali məktəblərindən biri, həmçinin milli elm və mədəniyyət mərkəzi və Ukraynanın ən qədim universitetlərindən biridir. == Tarix == Universitet 8 noyabr 1833-cü ildə I Nikolayın fərmanı ilə fəaliyyətdə olmayan Vilenski universitetinin və Kremeneski liseyinin əsasında müq. Vladimirin Kiyev İmperator universiteti kimi yaradılmışdır. I Nikolay universitetin müvəqqəti nizamnaməsini və ştat cədvəlini təsdiq etmiş, hansına ki, müvafiq olaraq o yalnız maarif nazirinə yox, həm də dairə himayəçisinə tabe idi. Hər il universitet şurası tərəfindən fakültələrin dekanları, namizədlikləri nazir tərəfindən təsdiqləndiyi, seçilirdilər. Universitet Malorssiyada, 1804-cü ildə açılmış Xarkov İmperator universitetindən sonra, ikinci belə müəssisə və Rusiya imperiyasının sayca altıncı universiteti oldu. Universitetin təntənəli açılışı 1834-cü ilin 15 iyulunda Müqəddəs Vladimir günü olmuşdur. Elə həmin gün də birinci məşğələlər keçirilmişdir.

Kiyev funikulyoru — funikulyor Yuxarı Kiyev ilə Kiyev şəhərini əlaqələndirir. Odessa funikulyorundan sonra Ukrayna ərazisində ikinci funikulyordur. == Funikulyorun tarixi == 20 may 1905-ci ildə funikulyorun mexaniki qurğuların sınağı həysta keçirilir. Artıq növbəti gün sərnişinlərin daşınmasına başlanılır. İlk əvvəllər funikulyor hazırkı funikulyordan 40 metr qısa olmuşdur. 1928-ci ilin yayında kanatlardan birini dəyişərkən vaqon aşağıdakı vaqonla toqquşmuşdur. 1929-cu il təmiri zamanı Kiyev funikulyoru 40 metr uzadılmışdır. 1980-ci ilin ortalarında funikulyorda yeni təmirlər gedir. 2008-ci ildə funikulyorun təmiri ilə bağlı tender elan edilir. Maliyyə çatışmamazlığı səbəbindən illik təmirlə kifayətlənməli olurlar.

Kiyev kotleti (rus. Котлета по-киевски) — yağda qızardılmış toyuq filesindən, əsasən dairəvi şəkildə hazırlanan kotlet növü. == Ərzaqlar == toyuğun döş əti — 2 ədəd kərə yağı — 40 qr. sarımsaq, şüyüd, duz yumurta −2 ədəd suxarı qızartma üçün bitki yağı == Hazırlanması == Yumşaq kərə yağı doğranmış sarımsaq, şüyüd və duzla qarışdırılır. Kiçik uzunsov formada içliklər hazırlayırıq və soyuducuda dondururuq. Toyuğun döş əti yuyulur, dərisi çıxarılır və əti sümükdən ayrılır. Toyuğun iki döş ətindən 4 kiev kotleti hazırlamaq olar. Toyuq filesi mətbəx çəkiciylə döyülür və arasına əvvəlcədən dondurulmuş yağ bükülür. Hazır kotletlər yumurtaya sonra suxarıya, yenə yumurtaya və sonra suxarıya bulanaraq 7–8 dəqiqə ərzində frityurda bişirilir. Frityur əvəzinə dərin tava və bitki yağından istifadə etmək olar.

Kiyev metropoliteni (ukr. Київський метрополітен) — Ukraynanın paytaxtı Kiyev şəhərində yeraltı metropoliten xətlərini birləşdirən nəqliyyat sistemi. 6 noyabr 1960-cı ildə fəaliyyətə başlaması ilə SSRİ-də Moskva və Leninqrad metropolitenlərindən sonra üçüncüdür. == Ədəbiyyat == === Kitablar === Наше метро / А. Хорунжий, очерк на укр. яз. — Киев, Госполитиздат, 1960. — 54 с. (ukr.) Київський метрополiтен / сборник на укр. яз. — Киев, Киевское областное книжно-газетное издательство, 1962.

Kiyev teleqülləsi (ukr. Київська телевежа) — Kiyevdə yerləşən 385 metr hündürlükdə metal şaquli yüksəksəviyyəli tikilidir. Bu dünyanın ən yüksək qapalı quruluşudur. Qüllə, V. N. Şimanovskinin adına İnstitutunun layihəsi ilə köhnə yəhudi qəbiristanlığının ərazisində tikilmişdir. Televiziya qülləsinin tikintisi 1968-ci ildən 1973-cü ilə qədər davam etdi. Qüllənin metal konstruksiyalarının kütləsi 2,7 min ton təşkil edir — ekskavator 35 kubmetr həcmli bir kəmər ilə çəkinin dartılmasını təmin edir. Qüllə tamamilə müxtəlif diametrli polad borulardan ibarətdir. Qüllənin alt hissəsi (bazası) prizmatik qəfəs hissəsini dəstəkləyən dörd meyilli dəstəkdən ibarətdir. Qüllənin mərkəzi hissəsində 4 metr diametrli şaquli boru var. Bu, bir lift mili kimi xidmət edir.

Kiyev vilayəti (ukr. Київська область) — Ukraynanın şimalında yerləşən vilayət.

Kiyev voyvodalığı (pol. Województwo kijowskie, ukr. Київське воєводство) 1471-1569-cu illərdə Böyük Litva Hersoqluğunun bir hissəsi və 1569-dan 1793-cü ilədək Polşa-Litva İttifaqının inzibati və yerli idarəetmə vahidi idi. 1471-ci ildə Kiyev knyazlığından sonra qurulan monarxiyadır. Liderin adı Voyvoda olub. Birinci voyvodası Martynas Goštautas (1471-1475), axırıncı voyvodası isə Antoni Protazy Potocki (1791-1793) olmuşdur. 1812-ci il statistikasına görə ərazisi 200.000 km² (77,220 sq mi), əhalisi isə 500.000 nəfər olmuşdur.

Kiyev-Peçersk lavrası — Ukraynanın Kiyev şəhərində dini obyekt, Ukraynanın yeddi möcüzəsindən biri. Kiyev-Peçersk lavrası pravoslavların çox əhəmiyyət verdiyi dini obyektlərdəndir. O, Həzrət Məryəmin xeyir-dua verdiyi dörd yerdən biri hesab olunur. Bura həm də Rus dövlətinin ilk monastırlarından biridir. O, Ukraynanın Kiyev şəhərinin cənub hissəsində, Dnepr çayının sağ sahilində olan iki təpənin üzərində yerləşir. Monastırın əsası 1051-ci ildə knyaz Yaroslav Mudrının hakimiyyəti zamanı, Antoni adlı rahib tərəfindən qoyulmuşdur. O, Afon dağından qayıdaraq, öz vətənində buna bənzər bir monastır yaratmaq fikri ilə mağarada məskən salmış, orada bir sıra tələbələr yetişdirrmişdir. Onlardan biri olan Feodosi, müəlliminin yolunu davam etdirərək, mağaralarda olan hücrələrin sayını artırmışdır. İlk mağaralar Uzaq, və ya Feodosi mağaraları, sonrakılar isə, Yaxın və ya Antoni mağaraları adlanır. Mağaralar rahiblərə azlıq etdiyinə görə onlar burada bir monastır inşa etmişlər.

Kiyev-Peçersk lavrası — Ukraynanın Kiyev şəhərində dini obyekt, Ukraynanın yeddi möcüzəsindən biri. Kiyev-Peçersk lavrası pravoslavların çox əhəmiyyət verdiyi dini obyektlərdəndir. O, Həzrət Məryəmin xeyir-dua verdiyi dörd yerdən biri hesab olunur. Bura həm də Rus dövlətinin ilk monastırlarından biridir. O, Ukraynanın Kiyev şəhərinin cənub hissəsində, Dnepr çayının sağ sahilində olan iki təpənin üzərində yerləşir. Monastırın əsası 1051-ci ildə knyaz Yaroslav Mudrının hakimiyyəti zamanı, Antoni adlı rahib tərəfindən qoyulmuşdur. O, Afon dağından qayıdaraq, öz vətənində buna bənzər bir monastır yaratmaq fikri ilə mağarada məskən salmış, orada bir sıra tələbələr yetişdirrmişdir. Onlardan biri olan Feodosi, müəlliminin yolunu davam etdirərək, mağaralarda olan hücrələrin sayını artırmışdır. İlk mağaralar Uzaq, və ya Feodosi mağaraları, sonrakılar isə, Yaxın və ya Antoni mağaraları adlanır. Mağaralar rahiblərə azlıq etdiyinə görə onlar burada bir monastır inşa etmişlər.

Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universiteti (ukr. Київський національний університет імені Тараса Шевченка) – Ukraynanın Kiyev şəhərində yerləşən ali məktəbidir. Ukraynanın əsas və ən böyük ali məktəblərindən biri, həmçinin milli elm və mədəniyyət mərkəzi və Ukraynanın ən qədim universitetlərindən biridir. == Tarix == Universitet 8 noyabr 1833-cü ildə I Nikolayın fərmanı ilə fəaliyyətdə olmayan Vilenski universitetinin və Kremeneski liseyinin əsasında müq. Vladimirin Kiyev İmperator universiteti kimi yaradılmışdır. I Nikolay universitetin müvəqqəti nizamnaməsini və ştat cədvəlini təsdiq etmiş, hansına ki, müvafiq olaraq o yalnız maarif nazirinə yox, həm də dairə himayəçisinə tabe idi. Hər il universitet şurası tərəfindən fakültələrin dekanları, namizədlikləri nazir tərəfindən təsdiqləndiyi, seçilirdilər. Universitet Malorssiyada, 1804-cü ildə açılmış Xarkov İmperator universitetindən sonra, ikinci belə müəssisə və Rusiya imperiyasının sayca altıncı universiteti oldu. Universitetin təntənəli açılışı 1834-cü ilin 15 iyulunda Müqəddəs Vladimir günü olmuşdur. Elə həmin gün də birinci məşğələlər keçirilmişdir.

Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universiteti (ukr. Київський національний університет імені Тараса Шевченка) – Ukraynanın Kiyev şəhərində yerləşən ali məktəbidir. Ukraynanın əsas və ən böyük ali məktəblərindən biri, həmçinin milli elm və mədəniyyət mərkəzi və Ukraynanın ən qədim universitetlərindən biridir. == Tarix == Universitet 8 noyabr 1833-cü ildə I Nikolayın fərmanı ilə fəaliyyətdə olmayan Vilenski universitetinin və Kremeneski liseyinin əsasında müq. Vladimirin Kiyev İmperator universiteti kimi yaradılmışdır. I Nikolay universitetin müvəqqəti nizamnaməsini və ştat cədvəlini təsdiq etmiş, hansına ki, müvafiq olaraq o yalnız maarif nazirinə yox, həm də dairə himayəçisinə tabe idi. Hər il universitet şurası tərəfindən fakültələrin dekanları, namizədlikləri nazir tərəfindən təsdiqləndiyi, seçilirdilər. Universitet Malorssiyada, 1804-cü ildə açılmış Xarkov İmperator universitetindən sonra, ikinci belə müəssisə və Rusiya imperiyasının sayca altıncı universiteti oldu. Universitetin təntənəli açılışı 1834-cü ilin 15 iyulunda Müqəddəs Vladimir günü olmuşdur. Elə həmin gün də birinci məşğələlər keçirilmişdir.

Kiyev Musiqi Festivalı — Kiyev şəhərində 1990-cı ildən başlayaraq, payız aylarıda Mədəniyyət və informasiya siyasəti Nazirliyinin dəstəyi ilə baş tutan beynəlxalq musiqi festivalı. Kiyev Musiqi Festivalının bədii rəhbərləri 1990–2001-ci illərdə İvan Karabis, 2002–2005-ci illərdə Miroslav Shorih, 2006–2012-ci illərdə İvan Nebesnı, 2013–2015-ci illərdə isə Miroslav Shorih olub.

Kiyev Politexnik İnstitutu və ya qısaca: KPİ (tam adı: Ukrayna Milli Texniki Universiteti "Kiyev Politexnik İnstitutu" (ukr. Національний технічний університет України «Київський політехнічний інститут» (НТУУ «КПI»)) — Ukraynanın tədqiqat tipli ən böyük texniki universitetidir; Avropanın və dünyanın aparıcı ali təhsil ocaqlarından biridir. Ukrayna prezidentinin 1995-ci il, 8 aprel tarixli fərmanı ilə Kiyev Politexnik İnstitutuna KPİ Ukrayna Milli Texniki Universiteti adlandırılaraq Milli muxtar dövlət ali təhsil müəssisəsi statusu verilib. Hazırda onun bazasında 8 elmi-tədris mərkəzi, 12 elmi-tədqiqat institutu, 14 elmi-tədqiqat mərkəzi və 1 konstruktor bürosu fəaliyyət göstərir. Kiyev Texniki İnstitutu Ukraynanın ilk ali məktəblərindən biridir ki, 2003-cü ilin sentyabrında Avropanın "Universitetlərin Böyük Xartiyasını" (" Magna Charta Unіversіtatum") imzalayaraq universitetlər birliyinə qoşulub. İnstitut hər il elmi hazırlamalarına görə elm və texnika sahəsində Ukrayna Dövlət mükafatları ilə təltif edilir. Hazırda ali məktəbdə aviasiya və kosmik sistemləri, biotexnologiya və biomühəndislik, elektronika, elektroenerji texnika və avtomatika, informatika və hesablama texnikası, fizika mühəndisliyi, kimya mühəndisliyi, universitetarası tibbi-mühəndislik, cihazqayırma, radiotexnika, qaynaq, maşınqayırma, istilik enerjisi, linqvistika, idarəetmə və marketinq, tətbiqi riyaziyyat, sosiologiya və hüquq, fizika-riyaziyyat, kimya-texnologiya fakültələri fəaliyyət göstərir. == Tarixi == Kiyev Politexnik İnstitutu 31 avqust 1898-ci ildə imperator II Aleksandrın Kiyev politexnik institutu rəsmi adı altında açılmışdır. Açılış zamanı institut dörd bölmədən ibarət idi: mexaniki (109 tələbə) mühəndislik (101 tələbə) kənd təsərrüfatları (87 tələbə) kimya (63 tələbə) İnstitut Sürix, Karlsrue, Münhen, Venya, Hannover, Axenə, Drezden, Riqa və başqa şəhərlərdəki politexnikumların nümunəsi üzrə yaradılmışdır. İnstitutun təsis edilməsi və formalaşması zamanı elmi-metodik köməyi dünya elminin D. İ. Mendeleyev, N. E. Jukovskiy, K. A. Timiryazev və s.

Kiyev Rus dövləti, Kiyev knyazlığı və ya Qədim Rus — IX əsrdə müasir Ukrayna, Belarus və Qərbi Rusiya ərazisində Polyan və Vikinqlərin Şərqi Slavyan qəbiləsinin rəhbərliyi altında qurulan ilk Şərqi Slavyan dövləti. 10-cu əsrdə Bizansdan xristianlığı qəbul etdi və bir əsr sonra Qərb sülalələri ilə möhkəm əlaqələr quraraq Avropanın ən mədəni inkişaf etmiş ölkəsinə çevrildi. == Yaranması == Artıq VI–VIII əsrlərdə Şərq slavyanlarında əmlak bərabərsizliyi yaranda, ilk tayfa ittifaqları meydana çıxdı. Hələ VII əsrdə Dnepr çayı boyunda yaşayan Şərq slavyanları, Polyananın Şərqi Slavyan tayfası, Xəzər xaqanlığından asılı idi və ona xərac ödəyirdi. XI əsrdə Polyana ərazisinə varangiyalılar gəlməyə başladı və iki etnik qrupun mürəkkəb münasibətləri və ümumi maraqları nəticəsində Rus Polyana-Varyanq strukturu formalaşdı. Kiyev varangiyalıları hücum etməyə və qonşu slavyanlardan xərac almağa və Kiyev ilə Konstantinopol arasında ticarət əlaqələri qurmağa başlayırlar. Salnamələrə görə, artıq Şahzadə Oleq altında Kiyev dövləti Varangiyalılardan Yunanlara gedən marşruta nəzarət edirdi, bu yolla şimal slavyan tayfalarının istismarı üçün ekspedisiyalar edildi. İlk Kiyev knyazlarının fəaliyyəti əsasən ticarət və döyüşkən idi, lakin onların uğurları və Şərqi slavyanların və fin tayfalarının böyük ərazisinin Kiyevin hakimiyyəti altında birləşdirilməsi dövlətin sürətli inkişafına imkan verdi. Rusi qızıl dövrü Rus dövlətçiliyinin fəal şəkildə inkişaf etdiyi, mədəniyyət və ədəbiyyatın çiçəkləndiyi, əsasını Polyan torpaqları təşkil edən Böyük Vladimir və Yaroslav Müdriklərin hakimiyyəti dövrünə təsadüf edir. == Tarixi == XI əsrin axırları-XII əsrin əvvəllərində Kiyev dövləti geniş əraziyə malik olsa da, möhkəm əsaslı deyildi.

Su İnformasiya Mərkəzi və ya Kiyev Su Muzeyi — Kiyev şəhərində yerləşən Kreşat parkında Danimarkanın Ekologiya Nazirliyinin dəstəyi ilə Kiyev Şəhər Dövlət Administrasiyası tərəfindən 1872–1876-cı illərdə memar Aleksandr Şile tərəfindən tikilmiş Kiyevin ilk mərkəzləşmiş su təchizatlarından birinin bərpa edilmiş binasında 24 may 2003-cü ildə qurulan informasiya mərkəzi. Su İnformasiya Mərkəzi ictimaiyyəti su ehtiyatları və onların rasional istehlakı barədə məlumatlandırır. Sərgi Kiyev şəhərindəki su təchizatlarının, sutəmizləyici qurğuların və çirkab suların təmizlənməsində istifadə edilən qurğuların tarixini nümayiş etdirir. Su İnformasiya Mərkəzi Kiyev şəhərindəki ən çox ziyarətçi qəbul edən mədəniyyət müəssisələrdən biridir. Mərkəz 23 mart 2014-cü ildə 1,4 milyonuncu, 2014-cü ilin aprel ayında 1.5 milyonuncu ziyarətçisini qəbul etmişdir. == Tarix == Mərkəzin binası XIX əsrin ortalarında memar Aleksandr Şile tərəfindən tikilmişdir. Mərkəzin girişində 1876-cı ildə tikilmiş bir su qülləsi var. Müəssisənin administrasiya mərkəzi su qülləsinin yaxınlıqlarında yerləşir və 1872-ci ildə tikilmişdir. Bu tikililər 2003-cü ildə bərpa edilmişdir. Mərkəzin əsas sərgi zalı 1909-cu ildə Danimarka memarı Karsten Möller tərəfindən tikilmiş yeraltı bir su anbarında yerləşir.

Kiyev uğrunda döyüşlər — Rusiyanın Ukrayna istilasından sonra, 2022-ci il fevralın 25-də başlayan Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə qarşı Kiyev istiqamətində hərbi əməliyyatları. == Döyüş == === 25 fevral === Fevralın 25-də səhər saatlarında Ukrayna əsgəri paltarı geyinmiş üç rusiyalı diversant Obolon rayonuna daxil olub. Bu şimal rayon Ukrayna Parlamentinin toplaşdığı Ali Radanın binasından təxminən 6 mil (9,7 km) məsafədədir. Üç diversant Ukrayna qüvvələri tərəfindən öldürülüb. Səhər saatlarında Ukraynaya məxsus Su-27 qırıcısı yaşayış binasına çırpılaraq şəhərin üzərində vuruldu. Gün ərzində şəhərin bir neçə məhəlləsində atəş səsləri eşidildi; Ukrayna rəsmiləri atəşin rus qoşunları ilə toqquşma nəticəsində baş verdiyini bildiriblər. Kiyevin meri Vitali Kliçko əlinə silah alıb döyüşəcəyinə söz verib. Qardaşı Vladimir də aylar əvvəl ehtiyatda olan əsgərlərə qoşularaq eyni fikirləri ifadə etdi. Rusiya silahlı qüvvələri Kiyevin Hostomel qəsəbəsində yerləşən Antonov hava limanına yerləşdirilib. Antonov hava limanında döyüşün bir hissəsi olaraq hava limanına nəzarət iki dəfə ələ keçirdi.

Kiyev qurucularının heykəli 1982-ci ildə Kiyevin qurucularının şərəfinə ucaldılmış abidə. Heykəldə Kiyevin qurucuları Xoriv, Kiy, Şek və onların bacıları Lıbed təsvir olunmuşdur. Heykəltəraş Vasili Boroday, memar isə Nikolay Feşenkodur. Heykəl Dnepr çayının sahilində, Dnepr metro stansiyasının yaxınlığında yerləşir. Kiyev qurucularının şərəfinə daha bir heykəl 2002-ci ildə Kiyevdə Maydan Nezalejnostidə ucaldıldı. 23 fevral 2010-cu ildə heykəlin yenidənbərpası məqsədilə demontaj olundu. Onun açılış mərasimi Kiyev günündə 20 may 2010-cu ildə oldu. == Həmçinin == Bu heykəl 1991-1996-cı illərdə Ukraynada dövriyyədə olmuş Karbovaneslər üzərində göstərilmişdir. 1-5000 nominallı banknotlarda heykəl təsvir olunmuşdur. 1991-ci ildə olmuş banknotlarda isə, Lıbedin təsviri var idi.

Kiyev su anbarı (ukr. Київське водосховище) — Kiyevin şimalında, Dnepr çayı üzərində yerləşən su anbarı. Sahəsi 922 km²-dir. Şimalda demək olar ki, Belarusla sərhədə çatır. Şərq hissəsi (ərazi olaraq Çerniqov vilayəti) 2002-ci ildə yaradılmış Mejreçenski Regional Landşaft Parkının bir hissəsidir. Pripyat, Teterev, Uj, İrpen və başqa çaylar Kiyev su anbarına tökülür. Su anbarı istirahət və balıq ovu üçün əlverişli yerdir. == Tarixi == Su anbarı 1964–1966-cı illərdə salınmışdır. Mümkün dağıntılarla bağlı narahatlıqlar 2022-ci ilin fevralında yenidən yaranıb. Rusiya qüvvələri 25 və ya 26 fevralda Kiyevə hücum zamanı elektrik stansiyasına nəzarəti ələ keçirirlər Ukrainian forces recaptured it on 26 February..

Kiyev (ukr. Київ təlləfüzü Kıyiv [ˈkɪjiu̯]) — Ukraynanın paytaxtı və ən böyük şəhəri. Kiyev Ukraynanın mərkəzi hissəsinin şimalında, Dnepr çayının sahilində yerləşir. Şəhər şimaldan cənuba 50 km, qərbdən şərqə 56 km uzanır. Əhali sayına görə Moskva, London, Paris, Sankt-Peterburq, Berlin və Madriddən sonra Avropanın yeddinci böyük şəhəridir. == Toponimi == "Zaman illəri haqqında salnamə"yə görə ("Повесть временных лет") şəhərin adı Kiyevin baniləri hesab edilən üç qardaşdan böyüyü olan Kiyin adından yaranıb. Digər versiyaya görə, Kiyev şəhərinin əsası qədim türklər tərəfində qoyulub və "Kiyev" sözü türk dillərindəki "iki" və "ev" sözlərindən yaranıb. == Tarixi == Tarixi boyu Kiyev polyakların, Kiyev Rus dövlətinin, Kiyev knyazlığının, Ukrayna Xalq Respublikasının, Ukrayna dövlətinin, Ukrayna Sovet Sosialist Respublikasının paytaxtı olmuşdur. 1991-ci il 24 avqust tarixindən isə müstəqil Ukraynanın paytaxtıdır. == Əhalisi == Kiyev 10 inzibatı rayona bölünür, onlar Dneprin sağ və sol sahillərində yerləşirlər.

Kiyev Madonnası (ukr. Мадонна Київська) — 2022-ci ildə Rusiya Federasiyası Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ukraynanın paytaxtı Kiyev şəhərinin bombalanması zamanı hücumdan qorunmaq üçün Kiyev metrosuna sığınan uşağı əmizdirən qadının simvolik təsviri. Jurnalist Andraş Földesin çəkdiyi fotoşəkil internetdə məşhurlaşmışdır. Bu, həm humanitar böhranın, həm də ədalətsiz müharibənin illüstrasiyasına çevrilmişdir. Təsvir İtaliyanın Munyano-di-Napoli kommunasında yerləşən katolik kilsəsində nümayiş etdirilən, müqavimət və ümidin bədii simvoluna çevrilən ikona üçün ilham mənbəyi olmuşdur. == Tarixi == Rusiyanın Ukraynada apardığı müharibənin ilk günlərində Rusiya Federasiyası Silahlı Qüvvələri tərəfindən Kiyev şəhərinin bombalanması zamanı hücumdan qorunmaq üçün Kiyev metrosunun tunellərinə sığınan 27 yaşlı Tatyana Blijniyakın üç aylıq qızı Mariçikanı əmizdirdiyi görüntüsü Macarıstan jurnalisti Andraş Földesin diqqətini çəkmişdir və o, bunu kortəbii şəkildə lentə alınmışdır. Qadın əri və uşağı ilə birlikdə 25 fevral 2022-ci ildən metroya sığınmışdır. Onlar 26 fevralda təxliyə edilməli olsalar da, döyüşlər səbəbindən sığındıqları tuneldən çıxa bilməmişdilər. Foto viral olmuş və hətta Vatikanın rəsmi saytı tərəfindən paylaşılmışdır. Onu görənlər arasında Dneprdən olan ukraynalı rəssam Marina Solomennikova da olmuşdur.

P. İ. Çaykovski adına Ukrayna Milli Musiqi Akademiyası, qeyri-rəsmi — Kiyev konservatoriyası, ukr. Національна музична академія України імені П. І. Чайковського (Київська консерваторія) — Ukraynanın ən yüksək dövlət musiqi təhsili müəssisəsi, IV dərəcəli akkreditasiya, Ukraynanın və dünyanın musiqi universitetləri arasında aparıcı yer tutur. == Tarixi == Konservatoriya 1913-cü il noyabrın 3-də Rus Musiqi Cəmiyyətinin Kiyev bölməsinin musiqi məktəbinin bazasında yaradılmışdır. Məktəbin bazasında konservatoriya təşkil etmək üçün 1913-cü ilə qədər üç dəfə cəhd edilmiş, lakin yalnız sonuncu cəhd (sənədləri A. Vinoqradski və V. Puxalski hazırlamışlar) uğurlu olmuşdur. İlk direktor Vladimir Puxalski (Kiyev Musiqi Məktəbinin direktoru) idi, Sakse-Altenburqlu Yelena Georgiyevna (Rusiya İmperator Musiqi Cəmiyyətinin sədri, Əlahəzrət Şahzadə) bir il müddətinə Kiyev Konservatoriyasının direktoru olmasını xahiş etdi. 1914-cü ilin iyununda direktor seçkiləri keçirildi və V.V.Puxalski 16 səs aldı (mümkün 16 səsdən), lakin iştirak etməkdən imtina etdi və iştirak edənlərdən məktəbin 1894-cü il məzunu, indi konservatoriyanın professoru olan Reinhold Gliere-ni təsdiq etməyi xahiş etdi ( yalnız iki səs toplayan). 1924-cü ilə qədər konservatoriya yenidən təşkil edilməmişdir. 1925-ci ildə kiçik siniflər ayrıca təhsil müəssisəsinə — musiqi texnikumuna, yuxarı siniflər isə N. V. Lısenko adına Musiqi və Dram İnstitutunun tərkibinə daxil edildi. 1938-ci il aprelin 17-də 25 illik yubileyi ilə əlaqədar və Sovet Ukraynasında musiqi kadrlarının hazırlanması sahəsində müstəsna xidmətlərinə görə konservatoriya Lenin ordeni ilə təltif edilmişdir. 1940-cı ildə konservatoriya P. İ. Çaykovskinin adını daşıyır və o, P. İ. Çaykovski adına Kiyev Dövlət Konservatoriyası kimi tanınır.

Şərqi Avropa düzənliklərinə tam sahib olan ruslarla ilk qarşılaşmaları 915-ci ilə aid edilir. Rus salnaməçilərinin yazdığına görə, «Kiyev knyazı ilə barışıq imzalayan peçeneqlər Dunaya doğru getdilər». Bizans tarixçiləri rusların peçeneqlərsiz heç nəyə qadir olmadıqlarını - nə ticarət etməyi, nə də vuruşa bilmədiklərini yazırıdılar. 944-cü ildə Kiyev knyazı İqor peçeneqlərlə hərbi ittifaq quraraq, Bizans üzərinə birgə yürüş təşkil etdi. Yürüşün qarşısını almaq üçün Bizans imperatoru Roman müttəfiqlərə «qızıl doldurulmuş arabalar vermək məcburiyyətində qaldı». Peçeneqlər Kiyev knyazı Svyatoslavın 965-ci ildə Xəzər xaqanlığı üzərinə yürüşündə də fəal iştirak etdilər. Svyatoslavın 3 il sonra Xəzər xaqanlığı üzərinə peçeneqlərsiz yürüş təşkil etməsi ona baha başa gəldi. Kiyevi mühasirəyə alan peçeneqlər şəhər əhalisindən xeyli xərac aldılar. 971-ci ildə Svyatoslav yenə peçeneqlərdən xəbərsiz Dunay Bulqarıstanına qarətçi yürüş təşkil etdi. Dikbaş Kiyev knyazının bu hərəkətinin cəzası daha ağır oldu.

Kiyev knyazları — Kiyev Rusunun və Kiyev knyazlığının hökmdarları. Öz çiçəklənmə dövründə Kiyev taxtı ən nüfuzlu sayılırdı və onu, bir qayda olaraq, Rürik sülaləsindən olan knyazlar tuturdu ki, onlar digər knyazlar tərəfindən taxt-taca varislik nərdivanında böyüklər kimi tanınırdılar. XII əsrin sonunda bu ənənə zəiflədi — Rusiyanın ən nüfuzlu knyazları əksər hallarda Kiyev taxtını şəxsən tutmadılar, öz himayədarlarını taxtda yerləşdirdilər. Eləcə də XII əsrin ikinci yarısında Kiyev torpağında bir sıra digər rus knyazlıqları ilə paralel olaraq "Böyük Hersoq" titulunun rəsmiləşdirilməsi prosesi gedirdi, lakin bu proses dayandırıldı. Monqol istilası və Şimal-Şərqi Rusdan fərqli olaraq, qorunmadı. == Terminologiyası == Müasir müəlliflərin əksəriyyəti razılaşırlar ki, öz başlıqları məsələsi onun formalaşma mərhələsində Köhnə Rusiya dövlətinin hökmdarlarını o qədər də maraqlandırmırdı. Ən qədimi XII əsrə aid olan köhnə rus salnamələri də dövlət hökmdarları tituluna o qədər də əhəmiyyət vermir, əksər hallarda Kiyevdə hökmranlıq edən Rurikoviçlərin nümayəndələrini sadəcə olaraq "knyazlar" adlandırmağa üstünlük verirdilər", beləliklə, onları bu məsələdə nə sülalə nümayəndələrinin digər şəhərlərdə hökmranlıq edənlərdən, nə də yerli qəbilə birliklərinin başçılarından ayırmır. X əsrin Rusiya-Bizans müqavilələrinin mətnlərində Oleq, İqor və Svyatoslava münasibətdə "Rusiya Böyük Hersoq" titulu istifadə edilsə də, "Böyük Knyaz" titulunun özü salnamələrdə mütəmadi olaraq yalnız onun təsvirindən görünür. XII əsrin sonlarında baş verən hadisələr. Xarici mənbələrə gəlincə, onlar Köhnə Rusiya dövlətinin hökmdarına münasibətdə müxtəlif formalardan istifadə edirdilər.

İqor Sikorski adına Kiyev Hava Limanı — (ukr. Міжнародний аеропорт "Київ") — Ukraynanın paytaxtı Kiyev şəhərində yerləşən beynəlxalq hava limanı. Borispol Beynəlxalq Hava Limanı ilə birlikdə Kiyevə xidmət edən iki sərnişin hava limanından biridir. Hava limanı 265 ha əraziniəhatə edir. == Statistika == == Xarici keçidlər == Официальный сайт аэропорта «Киев» (Жуляны) Офіційний сайт аеропорту «Київ» (Жуляни) Архитектурный совет г.

Kiyev Milli İnşaat və Memarlıq Universiteti (ukr. Київський національний університет будівництва і архітектури) və ya qısaca: KNUBA (ukr. КНУБА) — Ukraynanın memarlıq və inşaat sahəsində mütəxəssislər hazırlayan ən böyük aparıcı ali təhsil müəssisələrindən biri. == Tarixi == 1930-cu ildə yaradılmışdır. == Fakültələri == Universitetdə 6 fakültə fəaliyyət göstərir. === Memarlıq fakültəsi === Fakültədə "Binaların və abidələrin memar edilməsi", "Şəhərsalma", "Ətraf mühitin memarlıq dizaynı" və "Təsviri və dekorativ incəsənət" ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır. === İnşaat fakültəsi === Fakültədə "Sənaye və mülkiyyət inşaatı" və "Təşkilati menecment" ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır. === Geoinformasiya sistemləri və ərazilərin idarə edilməsi fakültəsi === Fakültədə "Şəhər inşaat edilməsi və onun idarə edilməsi", "Torpaq idarə edilməsi və kadastrı", "Geodeziya" və "Geoinformasiya sistemləri və texnologiyaları" ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır. === İnşaat və texnologiya fakültəsi === Fakültədə "Bina strukturları, məhsulların və materialların texnologiyası" və "Əmtəəşünaslıq və kommersiya fəaliyyəti" ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır. === Avtomatlaşdırma və informasiya texnologiyaları fakültəsi === Fakültədə "Qaldırıcı nəqliyyat, tikinti, yol, meliorasiya maşınları və avadanlığı", "Texnologiya proseslərinin avtomatlaşmış idarə edilməsi", "Məlumat idarəetmə sistemləri və texnologiyaları", "İnformasiya texnologiyaları dizaynı", "Qaldırıcı nəqliyyatın istehsalı, saxlanması və təmiri, yol, drenaj maşın və avadanlıqlar profili üzrə peşəkar təhsil", "İdarəetmə və təlimdə kompüter texnologiyası profili üzrə peşəkar təhsil" və "Layihələrin idarə edilməsi" ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır.

Ticarət və İqtisadiyyat Kiyev Milli Universiteti (ukr. Київський національний торговельно-економічний університет) — Ən böyük Ukrayna universitetlərindən biri də Kiyev şəhərində yerləşir. == Tarix == 1946 – Kiyev Milli Ticarət və İqtisadiyyat Universitetinin tarixi 1946-cı ilə qədər Sovet İttifaqı Yazışma İnstitutunun Kiyev şöbəsi ilə başlamışdır. 1959 – Sovet İttifaqı Ticarət Birliyi birliyin Kiyev filialı Sovet Ticarətinin Xarkov İnstitutuna, eyni zamanda Donetsk Sovet Ticarət İnstitutuna tabedir. 1966 – Ukrayna SSR Nazirlər Sovetinin 1966-cı il 4 mart tarixli 195 nömrəli qərarı ilə Kiyev Ticarət və İqtisadi İnstitutu Donetsk Sovet Ticarət İnstitutunun Kiyev şöbəsi əsasında yaradılmışdır ki, bu da Odessa və Çernovtsı filiallarını əhatə etmişdir. 1994 – Ukrayna Nazirlər Kabinetinin 29 avqust 1994-cü il tarixli 542 saylı qərarı ilə Kiyev Dövlət Ticarət və İqtisadiyyat Universitetinə çevrildi. 2000 – Ukrayna Prezidentinin 11 sentyabr 2000-ci il tarixli 1059/2000 saylı fərmanı universitetə milli statusu verdi. == Universitetin Azərbaycan tərəfdaşları == Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti == İstinadlar == Мазаракі, А.А.; Пиріг, О.А.; Скирда, Т.І.; Кучеренко, В.Д.; Притуляк, П.П.; Губицький, Л.В. Історія Київського національного торговельно-економічного університету (ukrayna). Київ: Київ. нац.

Kiyev Milli İnşaat və Memarlıq Universiteti (ukr. Київський національний університет будівництва і архітектури) və ya qısaca: KNUBA (ukr. КНУБА) — Ukraynanın memarlıq və inşaat sahəsində mütəxəssislər hazırlayan ən böyük aparıcı ali təhsil müəssisələrindən biri. == Tarixi == 1930-cu ildə yaradılmışdır. == Fakültələri == Universitetdə 6 fakültə fəaliyyət göstərir. === Memarlıq fakültəsi === Fakültədə "Binaların və abidələrin memar edilməsi", "Şəhərsalma", "Ətraf mühitin memarlıq dizaynı" və "Təsviri və dekorativ incəsənət" ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır. === İnşaat fakültəsi === Fakültədə "Sənaye və mülkiyyət inşaatı" və "Təşkilati menecment" ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır. === Geoinformasiya sistemləri və ərazilərin idarə edilməsi fakültəsi === Fakültədə "Şəhər inşaat edilməsi və onun idarə edilməsi", "Torpaq idarə edilməsi və kadastrı", "Geodeziya" və "Geoinformasiya sistemləri və texnologiyaları" ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır. === İnşaat və texnologiya fakültəsi === Fakültədə "Bina strukturları, məhsulların və materialların texnologiyası" və "Əmtəəşünaslıq və kommersiya fəaliyyəti" ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır. === Avtomatlaşdırma və informasiya texnologiyaları fakültəsi === Fakültədə "Qaldırıcı nəqliyyat, tikinti, yol, meliorasiya maşınları və avadanlığı", "Texnologiya proseslərinin avtomatlaşmış idarə edilməsi", "Məlumat idarəetmə sistemləri və texnologiyaları", "İnformasiya texnologiyaları dizaynı", "Qaldırıcı nəqliyyatın istehsalı, saxlanması və təmiri, yol, drenaj maşın və avadanlıqlar profili üzrə peşəkar təhsil", "İdarəetmə və təlimdə kompüter texnologiyası profili üzrə peşəkar təhsil" və "Layihələrin idarə edilməsi" ixtisasları üzrə mütəxəssis hazırlığı aparılır.

Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universiteti (ukr. Київський національний університет імені Тараса Шевченка) – Ukraynanın Kiyev şəhərində yerləşən ali məktəbidir. Ukraynanın əsas və ən böyük ali məktəblərindən biri, həmçinin milli elm və mədəniyyət mərkəzi və Ukraynanın ən qədim universitetlərindən biridir. == Tarix == Universitet 8 noyabr 1833-cü ildə I Nikolayın fərmanı ilə fəaliyyətdə olmayan Vilenski universitetinin və Kremeneski liseyinin əsasında müq. Vladimirin Kiyev İmperator universiteti kimi yaradılmışdır. I Nikolay universitetin müvəqqəti nizamnaməsini və ştat cədvəlini təsdiq etmiş, hansına ki, müvafiq olaraq o yalnız maarif nazirinə yox, həm də dairə himayəçisinə tabe idi. Hər il universitet şurası tərəfindən fakültələrin dekanları, namizədlikləri nazir tərəfindən təsdiqləndiyi, seçilirdilər. Universitet Malorssiyada, 1804-cü ildə açılmış Xarkov İmperator universitetindən sonra, ikinci belə müəssisə və Rusiya imperiyasının sayca altıncı universiteti oldu. Universitetin təntənəli açılışı 1834-cü ilin 15 iyulunda Müqəddəs Vladimir günü olmuşdur. Elə həmin gün də birinci məşğələlər keçirilmişdir.