Eduard Səid

Eduard Səid (ərəb. إدوارد وديع سعيد‎; 1 noyabr 1935[1][2][…], Qüds[5] – 25 sentyabr 2003[3][1][…] və ya 24 sentyabr 2003[4], Nyu-York, Nyu-York ştatı[5]) — Fələstinli-amerikalı ədəbi nəzəriyyəçi və fələstinlilərin hüquqları müdafiəçisi. O,Kolumbiya Universitetində İngilis dili və Müqayisəli Ədəbiyyat professoru və Müstəmləkəçilik-sonrası nəzəriyyəsinin qurucu şəxslərindən idi.[6]Robert Fisk, onu fələstinlilərin "ən güclü siyasi səsi" kimi təsvir edib.[7] Səid təsirli[8][9]mədəni tənqidçi və müəllif ki ən yaxşı Şərqşünaslıq (1978) adlı kitabına görə tanınmışdır. Kitab onun Şərqşünaslıqa barə təsirli[10][11] ideyaların, qəribitədqiq şərqi mədəniyyətlərindəni təqdim edir.

Eduard Səid
ing. Edward Wadie Said
Doğum tarixi 1 noyabr 1935(1935-11-01)[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 25 sentyabr 2003(2003-09-25)[3][1][…] (67 yaşında) və ya 24 sentyabr 2003(2003-09-24)[4] (67 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi leykoz
Təhsili
Fəaliyyəti yazıçı, ədəbiyyat tənqidçisi, jurnalist, filosof, musiqişünas, politoloq, tərcüməçi, tədqiqatçı
Üzvlüyü
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Eduard Vədi Səid və bacısı Rozmari,1940

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Eduard Səid 1 noyabr 1935-ci ildə Qərbi Qüdsdə xristian ailəsində anadan olub. Uşaq vaxtdı Anqlikan-Protestant kimi vəftiz olunub. Onun atası zəngin iş adamı, Yerusəlimdən olan Vadi Səid, anası isə Nazaretli Hilda Musa olmuşdur. Ailəsi 1947-ci ilin dekabrında Fələstindən Misirə köçüb və Qahirədə məskunlaşıb. Leykoz xəstəliyindən əziyyət çəkən və uzun və ağrılı müalicə kursu keçən Səid 2003-cü il sentyabrın 23-də Nyu-Yorkda vəfat edib.

Təhsili

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlk təhsilini Qahirə Amerika Məktəbində almış, sonra isə Qahirədə Viktoriya Kollecində təhsilini davam etdirmişdir. 1951-ci ildə buradan ayrılıb və ABŞ-nin Massaçusets ştatındakı Mount Hermon məktəbində orta təhsilini başa vurub. Prinston Universitetində bakalavr təhsilini 1953–1957-ci illərdə baçatıb vurmuşdur.1960-I ildə Harvard Universitetində magistr və 1964-cü ildə ingilis ədəbiyyatı üzrə doktorluq dərəcəsini bitirmişdir.

Fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fəaliyyətinə ilk öncə 1963-cü ildə Kolumbiya Universitetində elmi işçi kimi, 1965-ci ildə assistent, 1968-ci ildə dosent, 1970-ci ildə professor, 1989-cu ildə Old Dominion Foundation Humanitar Professor vəzifəsinə yüksəlmişdir. O, 1974-cü ildə Harvardda Müqayisəli Ədəbiyyat Departamentində qonaq alim, 1975–1976-cı illərdə Davranış Elmləri üzrə Təkmil Araşdırmalar üzrə Stanford Mərkəzində təqaüdçü tədqiqatçı və 1979-cu ildə Con Hopkins Universitetinin Humanitar Elmlər Departamentində qonaq tədqiqatçı olmuşdur. O, bir müddət "Arab Studies Quarterly" jurnalının redaktoru olub, Nyu-Yorkdakı Xarici Əlaqələr Şurası, Amerika İncəsənət Akademiyası və PEN kimi təşkilatların direktorlar şurasında çalışıb. 1976-cı ildə Harvard Universitetinin Bowdoin Mükafatını, 1976 və 1994-cü ildə Lionel Trillinq Mükafatını və 1983-cü ildə Rene Velek Mükafatını aldı. Həmçinin 1977–1991-ci illərdə Fələstin Milli Şurasının üzvü də olub.

Xristian ərəb ailəsinin övladı olaraq evdə ərəbcə, çöldə ingiliscə danışan, təhsilini Qərb məktəblərində başa vuran və ABŞ-də akademik həyatında iştirak edən Edvard Səid özünü tamamilə ərəb və ya tamamilə qərbli kimi hiss edə bilmirdi. Bu səbəbdən o, tərcümeyi-halına "Dünyalar arasında" adını verib və xatirələrinin yer aldığı kitabı "Yersiz Evsiz" adlandırıb. Qahirədəki Viktoriya Kollecində təhsili ilə bağlı xatirələrindən danışan Səid yazır: "Mən ingilis məktəblisi kimi düşünmək və inanmaq üçün tərbiyə olunsam da, o, həm də biləcək ki, mən qeyri-Avropalı bir başqasıyam, rəhbərləri tərəfindən yetişdirilmiş əcnəbiyəm. mövqeyində, yəni ingilis olmağa can atmır. Mən də elə tərbiyə almışam… "Çirkli ərəb" və anqlikan olmaq eyni zamanda daimi vətəndaş müharibəsində olmaq deməkdi"

Səidin həyat hekayəsinin bu xüsusiyyətləri deyəsən, onun bütün yaradıcılığına öz təsirini göstərmişdir. Doktorluq dissertasiyasının mövzusu olan Cozef Konradın öz həyat hekayəsindən bəzi izlərə sahib olduğunu və şəxsi macərasını, xüsusən də şəxsi xüsusiyyətləri ilə öz macərasını, Şərqçilik və İntellektualizm adlı əsərlərini paralellər etdiyini asanlıqla müəyyən etmək olar. Səid şərqşünaslıq adlı əsəri ilə dünya miqyasında şöhrət qazansa da, akademik həyatını müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq, ədəbiyyat nəzəriyyəsi və ədəbiyyatşünaslıq sahələrinə həsr etmişdir.

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fələstin araşdırması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1967-ci il Fələstin müharibəsindən sonra Fələstin ilə daha çox maraqlanan, öz kimliyini daha çox dərk edən, Fələstin məsələsinin bir növ sözçüsü kimi çıxış edən bir fələstinli kimi fəal iştirak edirdi. Amerika ictimaiyyəti, ədəbiyyat nəzəriyyəsi sahəsindəki araşdırmaları onun şərqşünaslıq, Mədəniyyət və İmperializm, xəbərlər şəbəkəsində İslam və Fələstin məsələsindəki təhlilləri fəlsəfi əsaslarını təşkil edirdi. 1977–1991-ci illərdə Fələstin Milli Şurasının üzvü olan Səid Fələstin Azadlıq Təşkilatının lideri Yasir Ərəfatın ağlında müstəqil Fələstin dövləti ideyasının formalaşmasına töhfə verib. Səidin Fələstin məsələsində aktiv mövqeyi ona qarşı hücumları artırdı və fikri təzyiqə zorakılıq elementi əlavə edildi. Bu səbəbdən hər söhbətdə təhlükəsizlik problemləri yaşanırdı. 1985-ci ildə Kolumbiya Universitetində onun otağının qarət edilməsi buna sübutdur. Səidin bu mövzuda əsərlərinə aşağıdakılar daxildir:

1. Fələstin məsələsi: Müəllifin bəzi Amerika ziyalılarının ərəbləri terrorla əlaqələndirmə yanaşmalarını araşdıraraq Fələstin məsələsinin Amerika ictimai rəyində necə şərh edildiyini araşdırdığı əsərdir. (Nyu-York 1979)

2. Sonuncu səmadan sonra: Fələstinlilərin həyatı. Fələstinin varlığını təsvir etmək səyinin məhsulu olan əsərin fotoşəkilləri isveçrəli fotoqraf Jean Mohr tərəfindən çəkilib. (London 1986)

3. Qurbanları günahlandırmaq: Saxta təqaüd və Fələstin məsələsi. Christopher Hicthens ilə birlikdə Fələstin tarixinə dair məqalələr tərtib edilmişdir. (London 1988)

4. Mülkiyyətsizləşdirmə siyasəti: Fələstin üçün mübarizə 1969–1994-cü illər. (Vintage 1995)

5. Sülh və Narazılıqlar: Fələstin və Yaxın Şərq Sülh Prosesində Esselər. (Vintage 1996)

Şərqşünaslıq haqqında

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Edvard Səidin Şərqşünaslıq, "Şərqin Qərb Anlayışları" adlı kitabında müəllif şərqşünaslığı qısaca belə izah edir:

"Şərq təkcə Avropanın qonşusu deyil. Avropanın ən böyük, ən zəngin və ən qədim müstəmləkələrinin yeridir, onun sivilizasiyalarının və dillərinin mənbəyidir, onun mədəni rəqibidir və təkrarlanan obrazlarından biridir. Şərq Avropanı (və ya Qərbi) onun əks-imici, düşüncəsi, şəxsiyyəti, təcrübəsi kimi müəyyən etməyə kömək etdi. Şərq Avropanın maddi sivilizasiyasının və mədəniyyətinin tərkib hissəsidir. Şərqşünaslıq bu ayrılmaz hissəni mədəniyyət səviyyəsində, hətta ideologiya səviyyəsində bir diskurs forması kimi — bu diskursu dəstəkləyən institutlar, tədqiqatlar, obrazlar, təlimlər, hətta müstəmləkə bürokratiyaları və müstəmləkə üslubları ilə ifadə edirək təmsil edir.

Səid başqa cür izah edir: "Şərqşünaslıq Şərq və Qərb arasında ontoloji və qnoseoloji fərqə əsaslanan düşüncə tərzidir." Səid, şərqşünaslıq və şərqşünasların tərifi haqqında deyir: "İstər antropoloq, istər sosioloq, istər tarixçi, istərsə də dilçi olsun, Şərqi xüsusi və ya ümumi şəkildə öyrədən, yazan və ya tədqiq edən hər kəs şərqşünasdırvə onun gördüyü iş şərqşünaslıqdır. XVIII əsrin sonların da, şərqşünaslıq Şərqlə məşğul olan kollektiv institutdur. Belə ki, Şərq haqqında mühakimə yürüdür və onu təsvir edərək öyrədir

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rene Genon

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Edward Said // Encyclopædia Britannica (ing.).
  2. ↑ 1 2 Edward Said // Store norske leksikon (бук.). 1978. ISSN 2464-1480
  3. ↑ 1 2 http://www.columbia.edu/cu/news/03/09/edwardSaid_2.html.
  4. ↑ 1 2 The New York Times (ing.). / J. Kahn Manhattan: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 1851. ed. size: 443000 ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
  5. ↑ 1 2 3 4 Deutsche Nationalbibliothek Record #119174308 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
  6. ↑ Robert Young, White Mythologies: Writing History and the West, New York & London: Routledge, 1990
  7. ↑ Robert Fisk, "Why bombing Ashkelon is the most tragic irony" Arxivləşdirilib 2012-04-11 at the Wayback Machine, The Independent, 12 December 2008. Retrieved 4 January 2010.
  8. ↑ Ferial Jabouri Ghazoul, redaktorEdward Said and critical decolonization. American Univ in Cairo Press. 2007. 290–. ISBN 978-977-416-087-5. 19 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 November 2011. Edward W. Said (1935-2003) was one of the most influential intellectuals in the twentieth century.
  9. ↑ Zamir, Shamoon, Said, Edward W. // Jones, Lindsay (redaktor), Encyclopedia of Religion, Second Edition, 12, Macmillan Reference USA, Thomas Gale, 2005, 8031–32, SAID, EDWARD W. (1935–2003) is best known as the author of the influential and widely read Orientalism (1978),… His forceful defense of secular humanism and of the public role of the intellectual, as much as his trenchant critiques of Orientalism and his unwavering advocacy of the Palestinian cause, made Said one of the most internationally influential cultural commentators writing out of the United States in the last quarter of the twentieth century.
  10. ↑ Joachim Gentz. Orientalism/Occidentalism // Keywords re-oriented. interKULTUR, European-Chinese intercultural studies, Volume IV. Universitätsverlag Göttingen. 2009. 41–. ISBN 978-3-940344-86-1. 19 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 November 2011. Edward Said’s influential Orientalism(1979) effectively created a discursive field in cultural studies, stimulating fresh critical analysis of Western academic work on 'the Orient'. Although the book itself has been criticized from many angles, it is still considered to be the seminal work to the field.
  11. ↑ Richard T. Gray, Ruth V. Gross, Rolf J. Goebel, Clayton Koelb, redaktorlar A Franz Kafka encyclopedia. Greenwood Publishing Group. 2005. 212–. ISBN 978-0-313-30375-4. 19 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 November 2011. In its current usage, Orient is a key term of cultural critique that derives from Edward W. Said’s influential book Orientalism.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Eduard Səid ilə əlaqəli mediafayllar var.