II Mehmed Gəray

II Mehmed Gəray və ya Semiz Mehmed Gəray (1532-1584) — 1577-1584-cü illərdə hakimiyyətdə olan Krım xanı.

II Mehmed Gəray
25 iyun 1577 – may 1584
ƏvvəlkiI Dövlət Gəray
SonrakıII Səadət Gəray
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 1532
Vəfat tarixi may 1584
Dəfn yeri
Fəaliyyəti monarx
Atası I Dövlət Gəray
Uşaqları
Ailəsi Gəraylar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

II Mehmed Gəray atası Krım xanı I Dövlət Gərayın Rusiya və Reç Pospolita üzərinə etdiyi bir çox yürüşlərdə iştirak etmişdir. 1555-ci ildə böyük qardaşı kalga Sultan Əhməd Gərayın ölümündən sonra kalga təyin edilmiş və atasından sonra taxtın varisi təyin edilmişdir.[1][2] Atasının hakimiyyəti dövründə Mehmed Gəray kalga vəzifəsini tutdu.

1558-ci ilin qışında, böyük Krım tatar ordusunun başında olan kalga Mehmed Gəray Or bərzəxidən Cənubi Rusiya torpaqlarına yürüş etdi. 1570-ci ildə böyük orduya (50-60 min nəfər) rəhbərlik edən Mehmed və Adil Gəray Ryazan və Kəşir ərazilərinə yürüş etdilər. 1571-1572-ci illərdə kalga Mehmed Gəray atası ilə birlikdə Rusiyaya qarşı iki böyük yürüşdə iştirak etdi.

1566-cı ildə kalga Mehmed Gəray Krım ordusunun əsas qüvvələri ilə Macarıstana qarşı yürüşə başladı və burada Osmanlı ordusu ilə birlikdə Avstriya-Macarıstan İmperiyasına qarşı hərbi əməliyyatlarda iştirak etdi.

Hakimiyyətə gəlməsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

29 iyun 1577-ci ildə Krım xanı I Dövlət Gəray Bağçasarayda öldü. Atasının ölümündən sonra 45 yaşlı Mehmed Gəray Krım taxtına çıxdı. II Mehmed Gəray Adil Gərayı yeni kalga təyin etdi.[3]

1577-ci ildə yeni xan II Mehmed Gəray başda olmaqla böyük bir Krım ordusu Polşa-Litva sərhədinə yürüş etdi. Krımlar yürüşü dayandırmaq üçün Polşa kralından böyük məbləğdə xərac aldılar və Volinya şəhərini yandırdılar. Yürüş zamanı Krım tatarları və noqaylar xəracdan əlavə olaraq 35 min əsir, 40 min at, 500000 inək, öküz və qoyun ələ keçirdilər.

1578-ci ilin yayında Səfəvilərlə müharibə edən Osmanlı Sultanı III Murad öz vassalı Krım xanı II Mehmed Gəraydan Qafqaza hərbi yürüş etməyi əmr edir. II Mehmed Gəray özü bu yürüşdə iştirak etməkdən imtina etdi və Sultana xəstələndiyini bildirdi. Xanın əmri ilə kalga Adil Gəray və Şakay Mübarək Gərayın komandanlığı altında 20000 nəfərlik tatar ordusu yola düşdü.[4]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ О. Гайворонский. Повелители двух материков, том 1, Киев-Бахчисарай, 2007 г., ст. 243
  2. ↑ Gaivoronsky, page 300 is vague here and this is hard to check in other sources.
  3. ↑ From Russian Wikipedia citing no source. It is briefly mentioned by Howorth citing Karamzin. Omitted by Gaivoronsky.
  4. ↑ О. Гайворонский. Повелители двух материков, том 1, Киев-Бахчисарай, 2007 г., ст. 280