Gəraylar

Gəraylar
Gəraylar
Ölkə	Krım xanlığı;
Hissəsidir	Borucigin, Çingizlilər
Banisi	I Hacı Gəray
Sonuncu hökmdar	Şahin Gəray
Hazırkı rəhbər	Cəzzar Pamir Gəray
Əsası qoyulub	1441
Milliyyət	Krım tatarları
Titullar
	Krım xanları; Qasım xanları; Kazan xanları; Həştərxan xanları; Bucaq ordasının sultanları;

Gəraylar (Geraylar, Giraylar^[2] (əski ərəb əlifbası ilə: كرایلر; tək halda: (Gəray) كراى) — Krımda, XV əsrin əvvəllərindən 1783-cü ilə qədər — Krım xanlığının Rusiya imperiyası tərəfindən işğalına qədər, hakimiyyətdə olmuş hökmdar sülaləsi.

Sülalənin banisi Krımın ilk xanı olmuş I Hacı Gəraydır. O, uzun müddət Krımın Qızıl Ordadan ayrılması və müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparmışdır. I Hacı Gərayın nəsil şəcərəsi barədə bir neçə versiya mövcuddur ki, bu da tarixçilər arasında mübahisələrə yol açır. Gərayların özlərinin rəsmi açıqlamalarına görə onlar Çingiz xanın nəslindəndirlər. Amma ehtimal var ki, əslində I Hacı Gəray heç də Çingiz xan nəslindən yox, əslində məşhur monqol-türk mənşəli gəraylar nəslindən idi və onun Çingiz xan nəslindən olması sonradan uydurulmuşdur.

Bu sülələnin bəzi nümayəndələri isə Kazan, Həştərxan və Qasım xanlıqlarında hakimiyyətdə olmuşlar.

Sülalənin nümayəndələrində biri - Dövlət Gəray, tarixdə daha çox, Rus çarı İvan Qroznı ilə etdiyi müharibələri ilə yadda qalmışdır.

Hal-hazırda bu nəsildən olan və Londonda yaşayan Cəzzar Pamir Gəray Krım taxtının qanuni varisi hesab edilir.

"Gəray" sözü haqqında

Bu söz, sülalənin banisi olan I Hacı Gərayın adı idi və I Hacı Gərayın 6-cı oğlu olan I Mənqli Gəray tərəfindən soyadı kimi qəbul edilmişdir, - mənası "doğru", "ədalətli" deməkdir.

I Hacı Gəray nəslindən olan Qasım xanları

Nurdövlət^[3] (I Hacı Gərayın oğlu), 1486—1490
Satılqan (Nurdövlətin oğlu), 1491—1506
Canay, (Nurdövlətin oğlu), 1506—1512

Gəraylar sülaləsindən olan Kazan xanları

Sahib Gəray ^[4] (I Səadət Gərayın oğlu), 1521—1524.
Səfa Gəray^[5] (Fəth Gərayın oğlu), 1524—1549.
Utyamış Gəray^[6] (Səfa Gərayın oğlu), 1549—1551.

Gəraylar sülaləsindən olan Həştərxan xanları

Bahadır Gəray (I Mehmed Gərayın oğlu), 1522—1523.

Ailə şəcərəsi

I HACI GƏRAY
⁽¹⁾

HEYDƏR GƏRAY
⁽²⁾

I MƏNGLİ GƏRAY
⁽⁴⁾

NURDÖVLƏT GƏRAY
⁽³⁾

I SƏADƏT GƏRAY
⁽⁷⁾

MÜBARƏK GƏRAY

I SAHİB GƏRAY
⁽⁹⁾

I MEHMED GƏRAY
⁽⁵⁾

I DÖVLƏT GƏRAY
⁽¹⁰⁾

I İSLAM GƏRAY
⁽⁸⁾

I QAZİ GƏRAY
⁽⁶⁾

I FATEH GƏRAY
⁽¹⁵⁾

II MEHMED GƏRAY
⁽¹¹⁾

II QAZİ GƏRAY
⁽¹⁴⁾

II İSLAM GƏRAY
⁽¹³⁾

ŞAQAY MÜBARƏK GƏRAY

I SƏLAMƏT GƏRAY
⁽¹⁷⁾

DÖVLƏT-ÇOBAN GƏRAY

II SƏADƏT GƏRAY
⁽¹²⁾

TOXTAMIŞ GƏRAY
⁽¹⁶⁾

İNAYƏT GƏRAY
⁽²⁰⁾

CANIBƏY GƏRAY
⁽¹⁸⁾

KRIM GƏRAY

IV MEHMED GƏRAY
⁽²²⁾

I BAHADUR GƏRAY
⁽²¹⁾

ADİL GƏRAY

III İSLAM GƏRAY
⁽²³⁾

MÜBARƏK GƏRAY

SƏFA GƏRAY

ADİL GƏRAY
⁽²⁴⁾

III MEHMED GƏRAY
⁽¹⁹⁾

II HACI GƏRAY
⁽²⁷⁾

III SƏADƏT GƏRAY
⁽²⁸⁾

I SƏLİM GƏRAY
⁽²⁵⁾

III DÖVLƏT GƏRAY
⁽³³⁾

MURAD GƏRAY
⁽²⁶⁾

SƏFA GƏRAY
⁽²⁹⁾

II SƏLAMƏT GƏRAY
⁽³⁷⁾

II DÖVLƏT GƏRAY
⁽³⁰⁾

II MƏNGLİ GƏRAY
⁽³⁵⁾

III QAZİ GƏRAY
⁽³¹⁾

I QAPLAN GƏRAY
⁽³²⁾

IV SƏADƏT GƏRAY
⁽³⁴⁾

MAQSUD GƏRAY
⁽⁴³⁾

TOPAL ƏHMƏD GƏRAY

II FATEH GƏRAY
⁽³⁶⁾

ARSLAN GƏRAY
⁽³⁹⁾

KRIM GƏRAY
⁽⁴¹⁾

II SƏLİM GƏRAY
⁽³⁸⁾

HƏLİM GƏRAY
⁽⁴⁰⁾

II BAHADUR GƏRAY
⁽⁴⁸⁾

II SAHİB GƏRAY
⁽⁴⁶⁾

ŞAHİN GƏRAY
⁽⁴⁷⁾

III SƏLİM GƏRAY
⁽⁴²⁾

IV DÖVLƏT GƏRAY
⁽⁴⁴⁾

II QAPLAN GƏRAY
⁽⁴⁵⁾

İstinadlar

↑ ¹ ² Мякотин В. А. Гиреи или Гераи (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1893. Т. VIIIа. С. 753.
↑ Qırım tarihı. E. Çubarovnıñ muarrirliginen. Aqmescit. Tezis. 2009 /История Крыма. Под ред. Э. Чубарова. Симферополь. Тезис. 2009/ ISBN 978-966-470-016-7.
↑ 1466, 1474—1475, 1476—1478-ci illərdə Krım xanı idi.
↑ A.o.1501— v.e.1551; 1524—1532-cü illərdə Krımda (qalğa), 1524—1532-cü illərdə isə xan olmuşdur.
↑ A.o.1510—v.e.1549; Sahib Gərayın qardaışı oğludur.
↑ A.o.1546—v.e.1566.

Xarici keçidlər

Хронология правлений крымских ханов Arxivləşdirilib 2011-12-10 at the Wayback Machine

Ədəbiyyat

Həmçinin bax

Krım xanları

[_08fe3c204fe4bc3d-1] ¹ ² Мякотин В. А. Гиреи или Гераи (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1893. Т. VIIIа. С. 753.

[2] Qırım tarihı. E. Çubarovnıñ muarrirliginen. Aqmescit. Tezis. 2009 /История Крыма. Под ред. Э. Чубарова. Симферополь. Тезис. 2009/ ISBN 978-966-470-016-7.

[3] 1466, 1474—1475, 1476—1478-ci illərdə Krım xanı idi.

[4] A.o.1501— v.e.1551; 1524—1532-cü illərdə Krımda (qalğa), 1524—1532-cü illərdə isə xan olmuşdur.

[5] A.o.1510—v.e.1549; Sahib Gərayın qardaışı oğludur.

[6] A.o.1546—v.e.1566.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

Gəraylar

Ölkə	Krım xanlığı^[1]
Hissəsidir	Borucigin, Çingizlilər
Banisi	I Hacı Gəray
Sonuncu hökmdar	Şahin Gəray
Hazırkı rəhbər	Cəzzar Pamir Gəray
Əsası qoyulub	1441
Milliyyət	Krım tatarları
Titullar
Krım xanları Qasım xanları Kazan xanları Həştərxan xanları Bucaq ordasının sultanları