Gəraylar

Gəraylar (Geraylar, Giraylar^[1] (əski ərəb əlifbası ilə: كرایلر; tək halda: (Gəray) كراى) — Krımda, XV əsrin əvvəllərindən 1783-cü ilə qədər — Krım xanlığının Rusiya imperiyası tərəfindən işğalına qədər, hakimiyyətdə olmuş hökmdar sülaləsi.

Gəraylar
Ölkə	Krım xanlığı
Hissəsidir	Borucigin, Çingizlilər
Banisi	I Hacı Gəray
Sonuncu hökmdar	Şahin Gəray
Hazırkı rəhbər	Cəzzar Pamir Gəray
Əsası qoyulub	1441
Milliyyət	Krım tatarları
Titullar
Krım xanları Qasım xanları Kazan xanları Həştərxan xanları Bucaq ordasının sultanları

Sülalənin banisi Krımın ilk xanı olmuş I Hacı Gəraydır. O, uzun müddət Krımın Qızıl Ordadan ayrılması və müstəqilliyi uğrunda mübarizə aparmışdır. I Hacı Gərayın nəsil şəcərəsi barədə bir neçə versiya mövcuddur ki, bu da tarixçilər arasında mübahisələrə yol açır. Gərayların özlərinin rəsmi açıqlamalarına görə onlar Çingiz xanın nəslindəndirlər. Amma ehtimal var ki, əslində I Hacı Gəray heç də Çingiz xan nəslindən yox, əslində məşhur monqol-türk mənşəli gəraylar nəslindən idi və onun Çingiz xan nəslindən olması sonradan uydurulmuşdur.

Bu sülələnin bəzi nümayəndələri isə Kazan, Həştərxan və Qasım xanlıqlarında hakimiyyətdə olmuşlar.

Sülalənin nümayəndələrində biri - Dövlət Gəray, tarixdə daha çox, Rus çarı İvan Qroznı ilə etdiyi müharibələri ilə yadda qalmışdır.

Hal-hazırda bu nəsildən olan və Londonda yaşayan Cəzzar Pamir Gəray Krım taxtının qanuni varisi hesab edilir.

Bu söz, sülalənin banisi olan I Hacı Gərayın adı idi və I Hacı Gərayın 6-cı oğlu olan I Mənqli Gəray tərəfindən soyadı kimi qəbul edilmişdir, - mənası "doğru", "ədalətli" deməkdir.

• Nurdövlət^[2] (I Hacı Gərayın oğlu), 1486—1490
• Satılqan (Nurdövlətin oğlu), 1491—1506
• Canay, (Nurdövlətin oğlu), 1506—1512

• Sahib Gəray ^[3] (I Səadət Gərayın oğlu), 1521—1524.
• Səfa Gəray^[4] (Fəth Gərayın oğlu), 1524—1549.
• Utyamış Gəray^[5] (Səfa Gərayın oğlu), 1549—1551.

• Bahadır Gəray (I Mehmed Gərayın oğlu), 1522—1523.

I HACI GƏRAY (1)

HEYDƏR GƏRAY (2)

I MƏNGLİ GƏRAY (4)

NURDÖVLƏT GƏRAY (3)

I SƏADƏT GƏRAY (7)

MÜBARƏK GƏRAY

I SAHİB GƏRAY (9)

I MEHMED GƏRAY (5)

I DÖVLƏT GƏRAY (10)

I İSLAM GƏRAY (8)

I QAZİ GƏRAY (6)

I FATEH GƏRAY (15)

II MEHMED GƏRAY (11)

II QAZİ GƏRAY (14)

II İSLAM GƏRAY (13)

ŞAQAY MÜBARƏK GƏRAY

I SƏLAMƏT GƏRAY (17)

DÖVLƏT-ÇOBAN GƏRAY

II SƏADƏT GƏRAY (12)

TOXTAMIŞ GƏRAY (16)

İNAYƏT GƏRAY (20)

CANIBƏY GƏRAY (18)

KRIM GƏRAY

IV MEHMED GƏRAY (22)

I BAHADUR GƏRAY (21)

ADİL GƏRAY

III İSLAM GƏRAY (23)

MÜBARƏK GƏRAY

SƏFA GƏRAY

ADİL GƏRAY (24)

III MEHMED GƏRAY (19)

II HACI GƏRAY (27)

III SƏADƏT GƏRAY (28)

I SƏLİM GƏRAY (25)

III DÖVLƏT GƏRAY (33)

MURAD GƏRAY (26)

SƏFA GƏRAY (29)

II SƏLAMƏT GƏRAY (37)

II DÖVLƏT GƏRAY (30)

II MƏNGLİ GƏRAY (35)

III QAZİ GƏRAY (31)

I QAPLAN GƏRAY (32)

IV SƏADƏT GƏRAY (34)

MAQSUD GƏRAY (43)

TOPAL ƏHMƏD GƏRAY

II FATEH GƏRAY (36)

ARSLAN GƏRAY (39)

KRIM GƏRAY (41)

II SƏLİM GƏRAY (38)

HƏLİM GƏRAY (40)

II BAHADUR GƏRAY (48)

II SAHİB GƏRAY (46)

ŞAHİN GƏRAY (47)

III SƏLİM GƏRAY (42)

IV DÖVLƏT GƏRAY (44)

II QAPLAN GƏRAY (45)

• Хронология правлений крымских ханов Arxivləşdirilib 2011-12-10 at the Wayback Machine

• Олекса Гайворонский «Созвездие Гераев» Arxivləşdirilib 2007-03-18 at the Wayback Machine
• Ибраим Абдулла — Предки Гераев: исторические версии и факты
• Базилевич Василий Митрофанович. Из истории московско-крымских отношений в первой половине XVII века

• Krım xanları