Lüğətlərdə axtarış.

Xalq — müxtəlif millətlərdən olub, bir dövləti təmsil edən insan cəmiyyətinə deyilir. Müxtəlif millətlərin fərqli insanlar bir hüquq məkanında yaşayırlar, dövlət qarşısında eyni məsuliyyəti daşıyır. Yer kürəsində yaşayan bütün insanlar mənşəyinə görə eynidir. Lakin bütün insanlar ayrı-ayrı qruplara ayrılır ki, bu qruplar da xalq adlanır. Hər bir xalqın özünəməxsus mədəniyyəti, dili, dini, adət-ənənəsi, yaşayış tərzi, milli paltarları, folkloru, milli mətbəxi olur. Dünya əhalisi dilinə və başqa milli əlamətlərinə görə böyük və kiçik qruplara bölünür. Belə əhali qrupuna xalq deyilir. Xalq sözü bir neçə mənada işlədilir: Adi mənada - dövlətin, ölkənin əhalisi Elmi mənada - insanların tarixən dəyişməkdə olan bilgisi Dünyada sayca ən böyük xalq çinlilərdir. Onların sayı 1 milyarddan çoxdur. Xalq - insanların birliyinin tarixən qəbilə - tayfa birliyinin ardınca gələn və ibtidai icma qurluşunun xüsusi mülkiyyətçilik münasibətləri ilə əvəz edilməsi, siniflərin meydana gəməsi və inkişafı şəraitində müxtəlif tayfaların qovuşması, birləşməsi nəticəsində bərqərar olmuş formalardan biridir.

Kora (isp. Cora) — Nayarit ştatının şərqindəki El-Nayar bələdiyyəsində, eləcə də qonşu Xalisko ştatının bəzi yaşayış məntəqələrində yaşayan qərbi-mərkəzi Meksikanın yerli etnik qrupudur. Koralar özlərini cəm halda náayarite adlandırırlar, náayari isə tək haldadır. Əslində Nayarit ştatının adı da buradan gəlir. 2000-ci il siyahıyaalınması göstərdi ki, bu gün bu xalqın təxminən 24.390 nümayəndəsi var. Valideynlərindən ən azı birinin Kora dilin daşıyıcısı olan bütün ailə üzvləri daxildir. Bu 24.000-dən bir az çox adamın 67%-i (təxminən 16357 nəfər) dilin daşıyıcılarıdır, 17%-i bu dildə danışmır, 16%-i isə ümumiyyətlə dil biliyi ilə bağlı məlumat verməkdən imtina edib. == Tarixi == Kora Nayarit ştatının çətinkeçilən dağlıq ərazilərində və dərin yarğanlarında, həmçinin Xalisko, Duranqo və Zakatekas ştatları ilə sərhədboyunca yaşayırlar. 18-ci əsrin əvvəllərində onlar katolik missionerlərə öz ərazilərində yaşamasına icazə verməməklə bir növ məntiqsizlik nümayiş etdirirdilər. Kora onları əhatə edən çoxlu xristian-hinduları və İspan mədəniyyətinin yeganə dinsiz xalqlardan biri idi.

Lamet - Laos və Tailandda, Nantxa çayının hövzəsinin cənub hissəsində yaşayan mon-kxmer xalqı. Lamet dili Avstoasiya dilləri ailəsinin mon-kxmer qolunun palaunq - va qrupuna mənsubdur. Şərti olaraq dağ kxmerləri qrupuna daxildirlər. Bəzi mənbələrə əsasən lametlərin sayı 20 min nəfərə yaxındır. == Din == Lametlər arasında animizm, buddizm və ənənəvi dini inamlar geniş yayılmışdır. lametlərdə musiqi folkloru da inkişaf etmişdir. == Əsas məşğuliyyətləri == Lametlər primitiv əkinçilik üsulu olan kəsmə-yandırma əkinçilik, balıqçılıq, ovçuluq, yığıcılıq və sair təsərrüfüt fəaliyyəti ilə məşğuldurlar. == Mənbə == * Чеснов Я. В. Ламет // Народы и религии мира / Глав. ред. В. А. Тишков.

Han və ya xan (çin. ənən. 漢族, sadə. 汉族, pinyin: hànzú, hərfi mənası: "xantzu", eləcə də çin. ənən. 漢人, sadə. 汉人, pinyin: hànrén, hərfi mənası: "xanjen") — çinlilərin özlərini verdikləri ad, Çinin və dünyanın ən böyük xalqı. == Ümumi məlumat == Çində 50-dən artıq millət yaşayır və onların arasında ən böyüyü xanlar və xueylərdir. Bu iki xalqın ana dili Çin dilidir. 1 milyard 300 milyonun içərisində xanların sayı 200 milyondur.

Ləklər — İran İslam Respublikasında İlam və Luristan ostanlarında kompakt halda yaşayan, dilləri Hind-Avropa dil ailəsinə daxil olan xalq. Kürd əsilli müəlliflər tərəfindən etnik məsubiyyət anlamında kürdlərə aid olunsalar da, dillərinə görə fərqlənirlər. Belə ki, lək dili lur dilinin dialekti hesab olunur. Türkiyədə Şeyxbizinlarca Ankarada danışılır 2000-ci ilə olan təxminə əsasən İran İslam Respublikasında sayları 1,000,000 nəfərdir .

Moğollar (monq. могол) — Əfqanıstanda yaşayan monqol mənşəli kiçik xalq. Bir qismi monqol dilinin arxaik dialektində, qalanları isə dari dilində danışır. Dindarları müsəlmandır. Жуковская Н. Л. Моголы // Народы мира: Историко-этнографический справочник / Глав. ред. Ю. В. Бромлей; Институт этнографии АН СССР имени Н. Н. Миклухо-Маклая. — М.: Советская энциклопедия, 1988. — С. 305—306. Кисляков В. Н. Хазарейцы, аймаки, моголы (к вопросу об их происхождении и расселении) // Советская этнография.

Okanaqan və ya Okanoqan — ABŞ və Kanadanın sərhədində yaşayan xalq. Okanaqanlar özlərini syilks də adlandırırlar. Onlar ABŞ-də Vaşinqton ştatında, Britaniya Kolumbiyasında və Kanadada yaşayırlar. Okanaqan vadisi onların əsas yurd yeridir. Onlar Daxili selişlərin etnoloji və linqvistik qruppudurlar. Okanaqan Spokan, Sinkist, Nez-Perse, Pend-d’oreyl (kalispel), Şusvap (sekvepemk) və Nlakapamuk (tompson) xalqlarına yaxındır.

Piqmeylər — Mərkəzi Afrikanın ilk sakinlərindən biri olaraq qəbul edilən, hal-hazırda Ekvatorial Qvineyada yaşayan və 1,5 metri keçməyən boyları ilə "cırtdanboylu" deyə adlandırılan yerli qəbilə

Piqmeylər — Mərkəzi Afrikanın ilk sakinlərindən biri olaraq qəbul edilən, hal-hazırda Ekvatorial Qvineyada yaşayan və 1,5 metri keçməyən boyları ilə "cırtdanboylu" deyə adlandırılan yerli qəbilə

Qacar tayfası (Qacar qəbiləsi; Qacar oymağı; Qacar soyu) — Oğuz türklərinin Bayat boyuna mənsub oymağı (qəbiləsi). "An Ethnohistorical dictionary of the Russian and Soviet empires"-ə görə bu gün azərbaycanlıların İranın şimalında yaşayan sub-etnik qrupudur. Kompakt şəkildə Gorgan ostanının Sovar-Şaku şəhristanında və Mazandaran ostanının Xəzər-Cərib vadisində yaşıyırlar. Sayları 35 mindən çoxdur. Qacarların əcdadları XIII-XIV əsrlərdə Orta Asiyadan Ön Asiyaya köç etmişlər. Qacar hərbçiləri Səfəvilər dövlətinin hərbi dayağı olmuşlar. Qacarların əksər hissəsi şiə müsəlmanlar, az bir hissəsi isə sünnilərdir. Vadidə əkinçiliklə, dağlarda isə heyvandarlıqla (keçi və qoyun bəsləmənməsi) məşğul olurlar. Bir çox qacarlar şəhərlərdə yaşayırlar və yüksək sosial statusa malikdirlər. Qacarların əhəmiyyətli bir hissəsi farslar tərəfindən assimilə olunmuşdur.

Qalolar - şimal-şərqi Hindistanda, xüsusilə Arunaçal-Pradeş ştatının Çanqlanq dairəsinin bir neçə ştatında, Yuxari Subansiri dairəsinin cənub-şərqində, Şərqi Sianq dairəsinin cənub-qərbində, Qərbi Sianq dairəsində yaşayırlar. 2001-ci il əhalinin siyahıyaalınmasına görə qaloların sayı 80 597 nəfər olmuşdur. Qalo dili Tibet-birma dil ailəsinin tani dil qrupuna aiddir. qaloların əksəriyyəti yerli ənənəvi animistik dini inamlara etiqad edirlər, son zamanlar onların əksəriyyəti xristian dininin davamçılarıdır. Qaloların ənənəvi məşğuliyyəti kəsmə-yandırma əkinçilik və müəyyən dərəcədə ovçuluq və yığıcılıqdır. Kənd təsərrüfatında bir neçə çəltik növü, taxıl (şimal rayonlarında) qarğıdalı, istiot və s. becərilməsi mühüm yer tutur, lakin qaloların yaşadıqları ərazilərin dağlıq relyefə malik olması təsərrüfat işlərinə müəyyən əngəllər törədir. Nyori, Tai (1993). History and Culture of the Adis, Omsons Publications, New Delhi-110 027. Post, Mark W. (2007).

Qədim ruslar – qədim xalq (və ya sosial qrup). Müasir rusların ilk əcdadları. Onlar skandinav, türk və slavyanların qarışmasından yaranmışlar Şərq slavyanlarının ilk dövləti olan Rus dövlətinın (müasir elmi ədəbiyyatda Kiyev Rus dövləti) adı bu xalq ilə bağlıdır. Qədim Rus dövlətinin qurucuları olmuşlar. Entnik mənsubiyyətləri mübahisəlidir. Tarixçilərin əksəriyyəti onların varyaqlar (vikinqlər) olduğunu düşünür. Bəzi rus tarixçilər isə slavyan xalqlarından biri hesab edirlər. Dəfələrlə peçeneqlər və başqa türk tayfaları ilə vuruşmuş, Bizansa, İdil bulqarlarına, Xəzər xaqanlığına və Qafqaz ərazisinə uzaq səfər yürüşləri etmişlər.

Yəhudilər, İbrahim peyğəmbərin dürüstlüyündən hadisəni İbrahimin qövmünün Tanrı tərəfindən seçildiyini, onlarla ahid edildiyinə və özlərinin də bu qövmün davamı olduqlarına inanarlar. Musevilikteki seçilmişlik anlayışı Yəhudi irqini deyil Yəhudi Halkı'nı əhatə edir (İvrit: Am Yisrael עם ישׂראל) yəni burada bəhs edilən bir irq deyil Tanrının əmrlərini mənimsəmiş olan xalqdır. Bir başqa deyişlə sonradan Yəhudiliyi qəbul etmiş bir adam da hansı irqdən və dindən olursa olsun artıq İsrail Halkı'ndan sayılmaqdadır. Bu seçilmişlik Yəhudilərə bir üstünlük deyil əksinə əlavə bir məsuliyyət gətirir, çünki Yəhudiliyin görə Cənnətə nail olmaq üçün yəhudi olmaq şərt deyil. Tək Allaha inanan və əsas insani əxlaq qaydalarını pozmamış hər adam dini nə olursa olsun cənnətə gidebilecektir. Tövratda bu təməl 7 qanun, Nuhun Universal Qanunları adında izah buna görə: Nuhun Universal Qanunları bunlardır: Bütə tapmamaq Allahın adını mübarək qılmaq bu adla lənət etməmək Cinayət işləməmək Cinsi əxlaqsızlıq etməmək Oğurluq etməmək Adil bir mühakimə sistemi yaratmaq və riayət olunmasını təmin etmək. Canlı bir heyvanın ətini kopartıp yeməmək. Talmud, Yəhudi olmasalar belə bütün insanların Nuhun Universal Yasaları'na uyğun gəlməsi lazım olduğunu ifadə edər. Bu qaydalara tabe olanları isə dürüst (İvrit: hasid) olaraq adlandırır. Talmuda görə bu Yeddi Universal Yasa'ya uyanlar, Dünyanın Dürüst İnsanları (İvrit: Hasid Umot Ha'olam) olaraq görülürlər.

Venda — Cənubi Afrika Respublikasının şimalında Zimbabve ilə sərhəddə yaşayan xalq. Venda xalqının sayı təxminən 600 min nəfərdən 1 milyon nəfərədəkdir . Venda dili Cənubi Afrika Respublikasının rəsmi dillərindən biri olan bantu dilləri ailəsinə aiddir. Venda xalqı bəzi mülahizələrə görə Konqo meşələri adlanan ərazidən, bəzi mülahizələrə görə Böyük Rif vadisində, Limpopo çayı sahillərində məskunlaşan bantuların köçürülməsi zamanı bu əraziyə gəlmişlər. 1973-1994-cü illərdə venda bandustanı mövcud olmuşdur. Əfsanəyə görə venda knyazları öz xalqını Zimbabvedən Şimali Transvaala (idiki Cənubi Afrika Respublikasının Limpopo vilayəti) gətirən əfsanəvi qəhrəman Toxo ya Ndoyun nəslindəndirlər. Paytaxtın əsasını qoyduqdan sonra o, Fundizi gölündə itmişdir, əfsanəyə görə o, bu gün də həmin göldə yaşayır.

Cümhur İttifaqı, həmçinin Xalq Alyansı (türk. Cumhur İttifakı) — 20 fevral 2018-ci ildə Ədalət və İnkişaf Partiyası (AK Parti) ilə Milliyyətçi Hərəkat Partiyası (MHP) arasında qurulan seçki ittifaqıdır. Daha sonra BBP (Böyük Birlik Partiyası) alyansa qoşulub. 11 mart 2023-cü ildə Hür Dava Partiyası (Hüda-Par) alyansa qoşuldu.

Kayuqa — İrokez Konfederasiyasını yaradan beş irokez qəbiləsindən biri. Kayuqa xalqının yurdu onlarla əlaqəli Onondaqa və Seneka qəbilələri arasında yerləşən Finger gölünün ətrafındadır. == İndiki dövrdə == ABŞ siyahıyaalmalarında Kayuqa xalqı adətən irokezlərin bir hissəsi sayılır. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Hansen, B. and J. Rossen. «Building Bridges Through Public Anthropology in the Haudenosaunee Homeland.» In Past Meets Present: Archaeologists with Museum Curators, Teachers, and Community Groups. Jameson, Jr., J and S. Baugher. 2007. Springer: New York.

Aşanti və ya aşantililər (özünüadlandırma: Asantefo, Asante; "müharibə üçün birləşmiş" deməkdir) — Akan qrupuna aid xalq. Qananın mərkəzi regionlarında yaşayırlar. Əhalisinin sayı 3,3 milyon nəfərdir. == Dil == Onlar Volta-Konqo qrupunun Niger-Konqo makroailəsinin kva alt qrupuna aid olan çvi dilində danışırlar. XIX əsrdə xristian missionerləri latın qrafikası əsasında yazı dili yaratmışdılar. == Mədəniyyəti == === Evlər === Ənənəvi evləri planda dördbucaqlı, gillə örtülmüş taxta dirəklərdən düzəldilmiş, döşəməsi torpaq və dam örtüyü palma yarpaqları, ot və ya dəmir və şiferlə örtülmüşdür. === Geyimləri === Ənənəvi geyimlər kente və adinkra (xüsusi damğalarla naxışlanmış ornamentli bayram kente) adlanır. === Mətbəxi === Yemək əsasən bitki mənşəli (müxtəlif sıyıqlar, xörəklər, qaynadılmış və bişmiş tərəvəzlər, ədviyyatlı yeməklər və palma yağı ilə tərəvəzlər), həmçinin ət və balıqdır. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Ашанти / Попов В. А., Григорович Н. Е. // Анкилоз — Банка [Электронный ресурс]. — 2005.

Seneka (özünüadlandırma: tshoti-nondawaga və ya oneniuteronron; ing. seneca, nid. sinnekens; oneyda qəbiləsinin işlətdiyi mogikan sözünün təhrifidir) — İrokez Konfederasiyasının tayfalarından biri. Tayfanın öz adı "dağ adamları" deməkdir. Nyu-York ştatında Seneka gölünün və Cenesi çayının sahillərində yaşayırlar. Tayfa şurası Nundavao (indiki Neapol, Nyu-York ştatı) kəndində yerləşirdi. XVIII əsrdə onların yaşayış sahəsi Niaqara çayından Pensilvaniyadakı Allegeyni çayına qədər uzanırdı. Hal-hazırda Nyu York ştatındakı Tovananda, Kataroqa, Allegani və Oyl-Sprinqs rezervasiyalarında yaşayırlar. Bundan əlavə, az sayda Seneka tayfaları Oklahomada, eləcə də Kanadanın Ontario əyalətindəki Kayuqa tayfası ilə birlikdə yaşayırlar.

İqbo (və ya ibo; hərf. "meşə sakinləri") — Nigeriyanın cənub-şərqində yaşayan etnik qrup. Sayları 35 milyondan çoxdur. Niger-Konqo makroailəsinin Benue-Konqo dil ailəsinə aid olan İqbo dilində danışırlar. Britaniya müstəmləkəçiliyinin nəticəsi ilə onların əksəriyyəti iqbo dili ilə yanaşı ingiliscə danışır. Volta-Niger ailəsinin iqbo dilində danışırlar. Ən çox yayılmış dialektlər Onicha və Owerridir. Onicha əsasında ədəbi dil inkişaf edir - "standart İqbo"; 1915-ci ildə Onicha, Owerri, Bonny, Ingwana və Arochuku dialektləri əsasında missionerlər tərəfindən yaradılmış "vahid İqbo" da var. Bir çox digər dialektlərin öz yazılı ənənələri var. Latın qrafikası əsasında yazı . Ənənəvi geyimlərinə kişilər üçün köynəklərinin üstündən geniş papaq, qadınlar üçün sviterlər aiddir.

Hopi — Arizonanın şimal-şərqində yerləşən Hopi qoruğunda 12,635 km2-lik ərazidə yaşayan hindi xalqı. Ənənəvi olaraq pueblo xalqları qrupuna aiddir. 2010-cu il ABŞ siyahıyaalınmasına görə, Hopi rezervasiyasının əhalisi 19,338 nəfər idi. Ən böyük icma Arizona ştatının Först-Mesa şəhərində yerləşirdi. Hopi xalqı uto-aztek dillərinin şoşon alt qolunun hopi dilində danışır. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Susanne and Jake Page, Hopi, Abradale Press, Harry N. Abrams, 1994, illustrated oversize hardcover, 230 pages, ISBN 0-8109-8127-0, 1982 edition, ISBN 0-8109-1082-9 Alph Secakuku, «Hopi Kachina Tradition: Following the Sun and Moon» 1995 Alfonso Ortiz, ed. Handbook of North American Indians, vol. 9, Southwest. Washington: Smithsonian Institition, 1979 J. O. Brew, «Hopi Prehistory and History to 1850», pp. 514—523 in Ortiz, Handbook F. J. Dockstader, «Hopi History, 1850—1940», pp.

İkamiyaba və ya iyakamiyaba (Tupi i + kama + îaba; hərf. "sınıq sinə") — Amerikanın yerli xalqları arasında yayılmış qadın döyüşçülərdən ibarət əfsanəvi icmaya verilən ümumi təyinat. Onlar kişilər olmayan, qadın döyüşçülərlə xarakterizə olunan matriarxal cəmiyyət təşkil edirdilər. Bu termin həmçinin, indiki Ekvador ərazisində yerləşən Konuris çayı yaxınlığındakı dağı təyin edirdi. Bu əfsanə XVI əsrdə Braziliyanın şimal regionunda əfsanəvi amazonların varlığı haqqında mifin yaranmasına səbəb olmuşdur. İspaniya konkistadoru Fransisko de Orelyana qızıl axtarışında And dağlarından çaya enən zaman İkamiyaba yerlilərinin hücumuna uğramışdır. Onların ispanlara qarşı qələbəsi kral I Karla rəvayət olunmuşdur və beləliklə, Amazon çayı adını almışdır. Orelyananın hesabatlarında bildirilmişdir ki, qoşunlara bu yerli xalqın varlığı barədə onlarla təmasda olmamışdan əvvəl xəbərdarlıq edilmişdir. Orelyana onları çılpaq gəzən və yalnız ox və yay daşıyan, daş evlərdə yaşayan və qiymətli metallar toplayan uzunboylu qadınlar kimi təsvir edirdi.

Xalq suverenliyi — bir dövlətin xalqının ali hakimiyyətin yeganə qanuni və hüquqi daşıyıcısı və ya dövlət suverenliyinin mənbəyi hesab edildiyi doktrina. == Tarixi == Xalq suverenliyi ideyaları modernist fəlsəfənin yayılması ilə Qərb düşüncəsində inkişaf etdirildi. XVI əsrin sonlarında Avropada köhnə imperiyaların dağılması və yeni dövlətlərin yaranması bu tarixi proseslərin izahına və qanuniləşdirilməsinə ehtiyac yaratdı. 1576-cı ildə fransız filosofu Jan Boden dövlət suverenliyi konsepsiyasını işləyib hazırladı ki, onun mahiyyəti dövlətin müəyyən ərazi və onun daimi əhalisi üzərində tam hakimiyyətə malik olması və xarici qüvvələrdən asılı olmaması idi. Əvvəlcə Boden suverenliyin daşıyıcısını xalq üzərində qeyri-məhdud hakimiyyətə malik monarx elan etdi. Lakin XVIII əsrdə suvereni xalqın adını toplu şəkildə almış fərdi şəxslərdən formalaşan kollektivdən başqa bir şey adlandıran fransız mütəfəkkiri Russo xalq suverenliyi doktrinasını inkişaf etdirdi. Russodan əvvəl bu doktrina Tomas Hobbs və Con Lokkun əsərlərində işlənmişdir. == Təsnifatı == Xalq suverenliyi monarxın suverenliyinin antaqonistidir, burada monarx xalqın üzvü kimi deyil, fərdi şəxs - suveren (mütləq, avtokratik) dövlət hakimiyyətinin daşıyıcısı kimi qəbul edilir. Xalq suverenliyi və dövlət suverenliyi anlayışları da fərqlidir, lakin bir-birinə zidd deyildir, çünki birinci halda dövlətdə ali hakimiyyət məsələsi, ikinci halda isə hakimiyyətin aliliyini dövlətin özü məsələsi ortaya çıxır. Hal-hazırda, xalq suverenliyi doktrinası dünya birliyi tərəfindən tanınır, bu, xüsusən də İncəsənətdə öz əksini tapır.

Xalq düşməni və ya Vətən xaini — Roma hüququndakı termin olub, düşmən obrazıdır və bu, bir şəxsin qanundankənar elan edilməsini, qeyd-şərtsiz məhv edilməsini nəzərdə tutur (və bu mənada onu respublikaya qarşı silahla döyüşən düşmən əsgərinə bərabərləşdirir). əllər). == Qədim Romada == Qədim Romada “xalq düşmənləri” (lat. hostis publicus - "xalq düşməni" və hostis populi Romani - "Roma xalqının düşməni") Lusi Korneli Sulla tərəfindən qadağan edilmiş şəxslər elan edildi. Sonra 68-ci ildə Neron, 192-ci ildə isə imperator Kommod “xalq düşməni” elan edildi.

Xalq Bank (Azərbaycan) — Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bank. Xalqbank (Türkiyə) — Türkiyədə fəaliyyət göstərən dövlət bankı.

Xalq musiqisi (folk-musiqi) — bir xalqın özünəməxsus musiqisi. Xalq musiqisi uzun illər boyu xalq arasında yaranır, əsasən mahnı və rəqs formasında nəsildən-nəsilə ötürülür.

Şəhrək-i Rustayi-i Nasir (fars. شهرک روستایی نصر‎) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Urmiya şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 286 nəfər yaşayır (92 ailə).

Qüvayi-milliyə (osman. قواى مليه ; hərf. "Milli Qüvvələr" və ya "Milliyyətçi Qüvvələr") – Türkiyə Qurtuluş Savaşının erkən dövründə fəaliyyət göstərən nizamsız türk milis qüvvələri. Bu qüvvələr Mudros barışıq müqaviləsinə uyğun olaraq Türkiyənin bəzi hissələri Müttəfiq qüvvələr tərəfindən işğal edildikdən sonra ortaya çıxdı. Daha sonra Qüvayi-milliyə Böyük Millət Məclisinin nizami ordusuna (Qüvayi-Nizamiyə) birləşdirildi. Bəzi tarixçilər Türkiyə Qurtuluş Savaşının bu dövrünü (1918–20) "Qüvayi-milliyə mərhələsi" adlandırırlar. Mudros barışıq müqaviləsində Osmanlı İmperiyası müttəfiqlər arasında bölündü, burada Yunanlar qərbi, ingilislər paytaxtı və cənub-şərqi, italyanlar və fransızlar ölkənin cənubunu işğal etdilər. Anadolu və Rumelidə türklərin və müsəlmanların hüquqlarını müdafiə edən ilk silahlı dəstələr Qüvayi-milliyə idi. Qüvayi-milliyə Osmanlı ordusunun fərari zabitləri və milislərindən ibarət idi. Yunanlar İzmiri işğal etdikləri zaman Qüvay-milliyə fəallaşdı.

Rustavi (gürc. რუსთავი) — Gürcüstan Respublikasında Aşağı Kartli diyarının (tarixi Borçalı mahalı) mərkəz şəhəri. 1948-ci ildə şəhər kimi restrukturizasiya edilmiş Rustavinin tarixi adı Bostanşəhər olmuşdur. 1944-cü ildə hazırda Rustavi şəhəri adlanan ərazidə metallurgiya zavodu inşa edilməyə başlandı. Zavodun inşası başa çatdıqdan sonra 1948-ci ildə bu yaşayış məntəqəsinə şəhər statusu verildi. Respublika tabeli şəhər olan Rustavi Kür çayının sahilində, paytaxt Tiflisdən 25 km. cənub-şərqdə Qarayazı düzündə yerləşir. Coğrafi koordinatları 41° 33' şimal enliyi, 45° 2' şərq uzunluğudur. Rustavi (Bostandərə) şəhərinin sahəsi 61 km² - dir . 2002-ci il Gürcüstanda keçirilmiş əhali siyahıyaalmasının nəticələrinə əsasən Rustavi şəhərinin əhalisinin sayı 116.384 nəfər təşkil etmişdir.

Azərbaycanda ruslar – Azərbaycanda üçüncü böyük etnik qrup (azərbaycanlılardan və talışlardan sonra) və müasir Rusiyanın hüdudlarından kənarda rusların ən böyük diasporlarından biridir. Sayları 141,7 min nəfərdir (27 yanvar 1999-cu il siyahıyaalmasına əsasən). Əksəriyyəti ölkənin iri şəhərləri olan Bakı, Sumqayıt və Gəncə şəhərlərində yaşayır. Kompakt halda İsmayıllı rayonunun İvanovka kəndində, Gədəbəy rayonunun Novosaratovka, Novoivanovka, Qorelsk (indiki Daşbulaq) və Slavyanka kəndlərində, Lənkəran rayonunun Alekseyevka (indiki Bürcəli), Goranboy rayonunun Rus Borisi kəndində, Şamaxı rayonunun Çuxuryurd, Qızmeydan və Nağaraxana kəndlərində yaşayırlar. == Məskunlaşma tarixi == === Çarizm dövrü === Ruslar Azərbaycanda 1830-cu illərdən məskunlaşmağa başlamışlar. Çar Rusiyası dövründə minlərlə rus ailəsi Azərbaycanda məqsədli surətdə məskunlaşdırılmışdır. İlk rus məskənləri sektantların yerləşdirilməsinə ehtiyac duyulduğu üçün yaranıb. Onların köçürülməsi 1838-ci ildən başlayıb. Köçürülməyə sanksiya verən ilk qanunvericilik aktı 20 oktyabr 1830-cu ildə raskolnik və sektantların "Zaqafqaziya əyalətləri"nə köçürülməsi barədə hökumət sərəncamının nəşri olub. Ruslar imperiyanın daxili quberniyalarından köçürülürdülər.

Dağıstan rusları — 2002-ci il siyahıyaalmasına görə ruslar respublikanın beşinci və ya altıncı ən böyük əhali qrupudur. 2010-cu il siyahıyaalınmasına görə isə səkkizinci etnik qrupdur. Dağıstanda aparılan siyahıya alınmaya əsasən rusların sayı 104.020 nəfər və ya əhalinin 3.57% olaraq qeydə alınmışdır. Dağıstanın ümumi şəhər əhalisinin 50%-dən az olmasına baxmayaraq rusların 80% -dən çoxu şəhərlərdə yaşayırlar. == Tarixi == Çağdaş Dağıstan Respublikası ərazisindəki ilk rus məskəni 1588-1589-cu illərdə Terek çayının mənsəbində qurulmuş Terski qalası (Tersk şəhəri) idi. 1813-cü ildə bütün bölgənin Rusiya İmperiyasına daxil edilməsindən sonra ruslar Terekdən cənubda da yayılmağa başladılar. O dövrdən etibarən rus dili millətlərarası ünsiyyət dili olaraq bütün Dağıstan və Cənubi Qafqazda yayılmağa başladı. Kəndli rus əhalisi uzun müddət respublikanın bir hissəsi olmayan Terek deltasında cəmləşməyə davam dirdi. Sovet hakimiyyətinin ilk onilliklərində Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının digər bölgələrindən çox sayda rus mütəxəssisi Terekin cənubundakı şəhərlərə köç edir. Respublikadfakı rusların maksimum payı 1950-ci ildə, Dağıstan əhalisinin 20,1% -ni (213,8 min nəfər) ruslar təşkil etdiyi zaman qeydə alınır.

Ermənistan rusları — Ermənistan ərazisində yaşayan etnik azlıq. Sayları 11,9 min nəfər təşkil edir. Bu isə ümumi Ermənistan əhalisinin 0,39 % təşkil edir. Əvvəllər Ermənistan ərazisində rusların sayı kifayət qədər çox olmuşdur. Spitak zəlzələsi, SSRİ-nin çöküşü, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Azərbaycan və Türkiyə tərəfindən tətbiq edilən blokada Ermənistanda iqtisadı vəziyyəti ağırlaşdırması, ölkədə iqtisadi, elmi və təsərrüfat sahələrində baş verən çöküşlər rusların sayına mənfi təsir göstərmişdir. Onların böyük əksəriyyəti Rusiyaya çiqrasiya etmək məcburiyyətində qalmışdır. Gürcü-osetin və gürcü-abxaz münaqişləri nəticəsində Ermənistanla Rusiya arasında quru əlaqələrinin kəsilməsi bu köçü dahada artırmışdır. Ermənistanda hazırda ruslar güçlü şəkildə asimiliasiyaya məruz qalırlar. Bu diaspor keçmiş Sovetlər birliyi ölkələri arasında ən az saylısıdır. == Rus diasporunun tarixi == Ermənistandakı ruslar sosial və mədəni cəhətdən Ermənistana bağlılıq dərəcələrinə görə Sovet dövrü və ondan əvvəlki miqrantlara bölünürlər.

Gürcüstan rusları — respublikanın tarixi etnik icmalarından biridir. Gürcüstanın 2014-cü il siyahıya alınmasına görə respublikanın üçüncü böyük etnik azlığıdır. Çağdaş Rusiyadan kənarda MDB ölkələrindəki rus diasporlarından biridir. İqtisadi tənəzzül və etnik təmizlənmə 1990-cı illərin əvvəllərində rusların Gürcüstandan kütləvi şəkildə mühacirətinə səbəb olmuşdur. Bu öz növbəsində, ölkənin rus əhalisinin əhəmiyyətli dərəcədə qocalmasına və demoqrafik göstəricilərinin pisləşməsinə səbəb olur. Baxmayaraq ki, 2000-ci ildən sonra bir qədər sabitləşmə müşahidə olunmuşdur. Rusların ümumi əhali üzrə payı əhəmiyyətli dərəcədə azalıb: 1960-cı illərin əvvəllərindəki 10,1% -dən 2014-cü ildə 0,7% -ə enmişdir. == Yayılması == Çağdaş Gürcüstanın rus əhalisi tarixən şəhərlərdə, ilk növbədə Tiflisdə cəmləşmişdir. Baxmayaraq ki respublikada rus Molokan və Duxobor kəndləri var idi. Ruslar ən çox (bütün rusların demək olar ki, 1/2 hissəsi) ölkənin paytaxtı, Tiflis şəhərində yaşayır.

Qazaxıstanda ruslar—Ruslar 2019-cu ilin əvvəlində ölkə əhalisinin 19,32% -ni (3553 232 nəfər) təşkil edirdi.Əsasən Şimali, Mərkəzi və Şərqi Qazaxıstanda, daha az dərəcədə Semireçye və sərhəd bölgələrdə Orenburq vilayətində yaşayırlar. Bu ərazilərdən kənarda onlar yalnız böyük şəhərlərdə yaşayırlar. 1940-1980-ci illərdə ruslar respublika əhalisinin 40% -dən çoxunu, digər Avropa xalqları ilə birlikdə - təxminən 60-70% -ni təşkil etdi, baxmayaraq ki, qazaxlar az məskunlaşmış ərazilərdə tamamilə üstünlük təşkil edirdi.Qazaxıstanda ruslar əsasən 19 - 20-ci əsrlərə, 17-18-ci əsrlərə nisbətən daha az məskunlaşanların nəsilləridir. Hazırda Ruslar Qazaxıstandakı ən çox qazax olmayan əhalinin qrupudur. XVI əsrdən başlayaraq, Rusiya imperiyası, sonra isə Rusiya imperiyası tərəfindən Qazax xanlığı ərazisində qurulan ilk hərbi yaşayış məntəqələri və qalalar yaranmağa başladı. Kazaklar əvvəlcə hərbi qarnizonla bir qala qurdular, sonra ailələr daşındı, bundan sonra yaxınlıqda bir qəsəbə göründü. Qazaxıstan ərazisində üç kazak əsgəri var idi - Ural]], Sibir və Semirechensk. Bir çox kazakın qazax kökləri var idi, xüsusən də qadın xətti boyunca. Qazax xanlığı ərazisindəki ən qədim yaşayış məntəqəsi Yaitsky şəhəridir. Qazaxıstan rusları bölgənin digər etnik qrupları ilə birlikdə Rusiya vətəndaş müharibəsi və SSRİ-də Kollektivləşmə zamanı ağır əziyyət çəkdi və təkrarən aclıq və iğtişaşlara dözdü.

Rustavi Ansamblı və ya Gürcüstan Dövlət Akademik Ansamblı, 1968-ci ildə bəri yeddi nəsil əhatə edən görkəmli gürcü musiqiçi, müğənni və folklorşünası Anzor Erkomaişvili tərəfindən yaradılmış Gürcüstan xalq musiqisi ansamblıdır. Yarandığı gündən bəri Rustavi ansamblı dünyanın 80-dən çox ölkəsini uğurla gəzmiş və 5000 -dən çox (bəzi ölkələrdə bir neçə dəfə) konsert vermişdir. İş və müharibə üçün mahnı və rəqslər, möhtəşəm geyimlər, özünəməxsus gürcü üslubu polifonik oxuma və zəngin səslər Rustavi Xorunu xarakterizə edir. Üst -üstə düşən, davamlı hərəkət edən ahəngləri ilə müqəddəs ilahiləri səsləndirirlər. Rustavi həm də milli və müxtəlif ənənəvi rəqsləri yüksək keyfiyyətlə ifa edir. Mükəmməl kostyumlar, parlaq performans və zərif xoreoqrafiya ansamblın işinin keyfiyyət göstəricisidir. Erkomaişvilinin bu işə baxışı, bütün Gürcüstandan etnoqrafik olaraq orijinal musiqi ifa edərkən regional üslubların etnik sərhədlərini aşmaq idi. Ansamblın ifa tərzi ənənəvi regional xalq xorlarının güclü, kobud səsli səciyyəvi xüsusiyyətlərini günümüzdə getdikcə daha çox beynəlxalq miqyasda konsert təqdimatına yönəlmiş daha yeni, daha təmiz, daha incə biləkli bir estetiklə sintez edir. Ansambl üzvləri orijinal səslərini və səs tembrlərini qorumağa və bəzi hallarda yenidən yaratmağa çalışarkən daha möhkəm, daha parlaq harmoniyalar yaratmaq üçün əvvəlki xorların istifadə etdiyi mürəkkəb tərəziləri sadələşdirdilər. Müəyyən mahnılarda daha az sayda müğənninin istifadəsi də onların musiqi quruluşunu aydınlaşdırmağa kömək etdi.

Metallurq Rustavi – Gürcüstanın futbol klubu. Sovet vaxtında klub "Metallurq" (Rustavi) adı ilə çıxış edirdi, Gürcüstan müstəqillik qazanandan sonra klub müxtəlif vaxtlarda "Qorda" və FC Rustavi adı altında çıxış edib. SSRİ çempionatlarında 1960-cı ildən bəri oynayan Rustavi komandası Zaqafqaziya bölgəsində "B" sinfində (daha sonra — 2-ci liqa) oynayırdı. Komanda stabil çıxış etmirdi — 1973, 1974, 1977–1979, 1982–1985 mövsümlərində ikinci liqadan da kənarda qalıb. 1983-cü ildə Rustavi "Metallurq"unda Azərbaycan futbolunun əfsanəvi siması Əsgər Abdullayev debüt etmişdi. O bu komandada çox az oynamışdı. Abdullayev qısa müddətdə Bakının "Neftçi" komandasına keçmişdi. 1986-cı ildən etibarən "Metallurq" (Rustavi) SSRİ çempionatının ikinci liqasının 9-cu zonasında çıxış edirdi. Komanda ev oyunlarının çoxunda qələbə qazanırdı. "Metallurq"un əzəli rəqibi "Kəpəz" idi.

Çeçenistan rusları — 2010-cu il əhalinin siyahıya alınmasına görə sayı 24,3 min nəfər olan Çeçenistanın rus əhalisi (Çeçenistan əhalisinin 1,9%) vardır. 1897-ci il əhalinin siyahıya alınmasına görə, Qroznı dairəsində 12.945 rus dilində danışan sakin yaşayırdı. Brokhauz və Efronun ensiklopedik lüğətiə görə, ruslar Qroznıda və Vozdvijenskayada üstünlük təşkil etdilər. Eyni zamanda Vedeno və Şatoyda da yaşayırdılar. 1900-cü ilədək Qroznı dairəsində 20 189 rus vardı. Bunlardan 18 388 nəfəri Qroznıda və 1504 nəfər isə Vozdviyenskayada yaşayırdı. 1926-cı il əhalinin siyahıya alınmasına görə Çeçenistan Muxtar Vilayətində 9122 rus yaşayırdı. 1939-cu il siyahıyaalmasına görə Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasında rus əhalisi 201.010 nəfərə çatırdı. Rus əhalisinin 1926 və 1939-cu illərdəki siyahıyaalmalar arasındakı çoxsaylı artımı, əsasən 1929-cu ildə Çeçenistan Muxtar Vilayətinə Qroznı şəhəri və Sunca kazak dairəsinin daxil edilməsi ilə əlaqədardır. 1926-cı il əhalinin siyahıya alınmasına görə, Qroznıda əhalinin 2/3-dən çoxunu rus təşkil edirdi.

Brickellia rusbyi (lat. Brickellia rusbyi) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin brickellia cinsinə aid bitki növü.

Carex vallicola (lat. Carex vallicola) — bitkilər aləminin qırtıcçiçəklilər dəstəsinin topalaqkimilər fəsiləsinin cil cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Heterotipik sinonimlər === Carex brevisquama Mack. Carex phaeolepis Holm Carex rusbyi Mack. Carex vagans Holm Carex vallicola var. hidalgensis F.J.Herm. Carex vallicola var. rusbyi (Mack.) F.J.Herm.

Polyanthina (lat. Polyanthina) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Növləri == Polyanthina nemorosa (Klatt) R.M.King & H.Rob. Sinonim Baccharis oppositifolia Kuntze Eupatorium melarhabdotrichum Gilli Eupatorium nemorosum Klatt Eupatorium pteropodum Hieron.

Mikania rusbyi (lat. Mikania rusbyi) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin mikaniya cinsinə aid bitki növü.

Rusvat Mikayıl oğlu Bayramov (Rusvat Mikayılzadə) (1 fevral 1955, Düyərli, Şamxor rayonu) — jurnalist. Rusvat Bayramov (Rusvat Mikayılzadə) 1955-ci il fevralın 1-də Şəmkir rayonunun Düyərli kəndində anadan olub. İndiki Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirib. 1980-ci illərdən başlayaraq "Azərbaycan gəncləri", "Kommunist" (indiki "Xalq qəzeti"), "Həyat", "Azərbaycan", "Respublika", "Hürriyyət", "Gündəlik Azərbaycan", "Unikal", "Geopolitika" və s. qəzetlərdə müxtəlif vəzifələrdə işləyib. "Azərbaycan" qəzetinin baş redaktor müavini, "Respublika" qəzetinin baş redaktoru olub. Bundan başqa, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti Mətbuat Xidmətinin rəhbəri və Ədalət Partiyası sədrinin mətbuat və informasiya məsələləri üzrə müavini-mətbuat katibi vəzifələrində çalışıb. 1000-dən çox publisistik məqalənin, ən müxtəlif problemlərə aid yüzlərlə araşdırma materiallarının müəllifi, bir neçə kitabın isə həmmüəllifi, müəllifi və redaktorudur. R. Bayramovun gənc jurnalist kadrlarının yetişdirilməsində xeyli rolu və xidməti olub. Onun yetirmələri neçə illərdir ki, müxtəlif yazılı və elektron KİV-də çalışır, bəziləri hətta aparıcı, rəhbər vəzifələr tuturlar.

Metallurq Rustavi – Gürcüstanın futbol klubu. Sovet vaxtında klub "Metallurq" (Rustavi) adı ilə çıxış edirdi, Gürcüstan müstəqillik qazanandan sonra klub müxtəlif vaxtlarda "Qorda" və FC Rustavi adı altında çıxış edib. SSRİ çempionatlarında 1960-cı ildən bəri oynayan Rustavi komandası Zaqafqaziya bölgəsində "B" sinfində (daha sonra — 2-ci liqa) oynayırdı. Komanda stabil çıxış etmirdi — 1973, 1974, 1977–1979, 1982–1985 mövsümlərində ikinci liqadan da kənarda qalıb. 1983-cü ildə Rustavi "Metallurq"unda Azərbaycan futbolunun əfsanəvi siması Əsgər Abdullayev debüt etmişdi. O bu komandada çox az oynamışdı. Abdullayev qısa müddətdə Bakının "Neftçi" komandasına keçmişdi. 1986-cı ildən etibarən "Metallurq" (Rustavi) SSRİ çempionatının ikinci liqasının 9-cu zonasında çıxış edirdi. Komanda ev oyunlarının çoxunda qələbə qazanırdı. "Metallurq"un əzəli rəqibi "Kəpəz" idi.

Ruskaya Kara (başq. Урыҫ Ҡара, rus. Русская Кара) — Başqırdıstan Respublikasının Askın rayonunda yerləşən kənd. Kənd Kazansı kənd şurasının tərkibindədir. Məsafələr: rayon mərkəzindən (Askın): 45 km, kənd sovetliyindən (Starıy Kazansı): 10 km. ən yaxın dəmiryol stansiyasından (Keuda stansiyası): 88 km. 2002-ci ildə keçirilən Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınmasına əsasən kəndidə ruslar (100%) üstünlük təşkil edir.

Motor yarışlarının keçirildiyi “Rustavi Beynəlxalq Motorparkı” Gürcüstanın paytaxtı Tbilisi şəhərindən 20 km cənub şərqdə yerləşir. SSRİ-də sonuncu Sürətli Avtomobil Yarış Meydanı Gürcüstan Respublikasının Rustavi şəhərində tikilmişdir. 1978-ci ildə istifadəyə verilmiş Sürətli Avtomobil Yarış Meydanının ərazisi sxemi üzrə yolun START xəttindən FİNİSH xəttinə kimi uzunluğu 2.5 (4 km) mil və eni 18 (59 fut) metr təşkil edir. Döngələrdə yolun eni 14 (46 fut) metr, düz hissədə isə yolun eni 12 (39 fut) metrdir. Kartinq, avtomobil və motosiklet yolları da bütövlükdə bu kompleksə daxildir, həmçinin azarkeş tribunası 500-800 nəfərlikdir. Texniki bina (təlim-məşq binası) və Mehmanxana həmin meydanın yaxınlığında yerləşmişdir. Burada ilk dəfə yarış 1979-cu ildə təşkil olunmuşdur. 1989-cu ilə kimi bu yarış meydanı SSSR-nin 11 çempionatına ev sahibliyi etmiş, 1989-cu ildən 2009-cu ilə kimi isə yarış meydanı fəaliyyətini dayandırmış və dağılaraq istifadəsiz (yararsız) vəziyyətə gəlmişdir. 2009-cu ildə isə özəl şirkət olan STROMOS dövlət auksiyonunda bu ərazini satın almış və təmir-bərpa işlərinə başlamışdır. Hal-hazırda yarış meydanında konfiqurasiya dəyişiklikləri edilərək yenidən tikilmişdir.

Dəlibəng (lat. Datura) — bitkilər aləminin quşüzümüçiçəklilər dəstəsinin quşüzümükimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Haqqında == Dəlibəng - Qaragilə fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Gövdəsinin uzunluğu 1 metrdir. Yarpaqları iri, yumurtavari formadadır. Meyvəsi tikanlı qutu formasında olub şara oxşayır, toxumu qara-qonur qəhvəyi rəngdə olub böyrəyə bənzəyir. Dəlbəng başlı-başına buraxılmış, çürümüş torpaq və peyinlə zəngin olan torpaqda, bağça və bostanda bitir. Tərkibində atropin, hiostiamin skopalamin alkaloidləri vardır. Bitkinin bütün hissələri, xüsusilə meyvələri daha kəskin zəhərlidir. Körpə heyvanlar üçün təhlükəlidir.

Sarıbəyli-i Musayi (fars. ساريبيگلوي موسي ي‎) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Urmiya şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 200 nəfər yaşayır (52 ailə).

Carex vallicola (lat. Carex vallicola) — bitkilər aləminin qırtıcçiçəklilər dəstəsinin topalaqkimilər fəsiləsinin cil cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Heterotipik sinonimlər === Carex brevisquama Mack. Carex phaeolepis Holm Carex rusbyi Mack. Carex vagans Holm Carex vallicola var. hidalgensis F.J.Herm. Carex vallicola var. rusbyi (Mack.) F.J.Herm.