Sistem

Dairəvi sistem — idman yarışlarında mübarizə sistemi. Bu sistemlə keçirilən yarışlarda hər bir iştirakçı, bir-bir turnirin digər iştirakçıları ilə qarşılaşır. İdmanın populyar növləri (futbol, voleybol, basketbol), xüsusilə, mülli çempionatlar, dünya, yaxud kontintent çempionatlarının seçmə mərhələləri bu sistemlə keçirilir.

Sistem (yun. σύστημα, "təşkil edilmiş") — vahidliyə doğru çox sayda bir-biri ilə bağlı obyekt və resursların birliyi. Bu birlik digər birliklərə qarşı da yönəlmiş ola bilir. Sistem mühitin daxilində obyekt və subyektlərin müəyyən zamana və müəyyən məqsədə doğru nisbi müstəqil birliyidir. Sistem — təşkil edilmiş, vahid olan, daxilində fərdilik qorunub saxlanan və bir–biri ilə sıx bağlı olan obyektlər birliyidir. Sistematika Termodinamika Fəlsəfə Alexander Backlund (2000). "The definition of system". In: Kybernetes Vol. 29 nr. 4, pp.

Ekstrapiramid sistem ( və ya ekstrapiramidal sistem ) - piramiddən kənar sistem olub , hərəki funksiyaların icrasında mühüm rol oynayır. Bu sistemin əsasında bazal qanqlionlar durur. Bazal qanglionların hərəki , kognitiv və davranış funksiyaları var.

Dünyanın geosentrik sistemi — dünyanın quruluşu haqqında ilk təlimlərdən biri. Bu təlimə görə Yer dünyanın mərkəzində tərpənməz durur və bütün göy cisimləri onun ətrafında fırlanır. Bu sistemi Ptolomey "Almagest" əsərində müntəzəm şərh etmişdir. Təlim XVI əsrə qədər hökm sürmüşdür. Dinin müqavimətinə baxmayaraq, bu təlimi dünyanın heliosentrik sistemi təlim ilə əvəz olunmuşdur.

Heliosentrik sistem — Yer və başqa planetlərin öz oxu ətrafında fırlanması və həmçinin Günəş ətrafında orbit üzrə hərəkət etməsi təlimidir. Təbiət elmlərinin inkişafında geniş rol oynamışdır. O dünyanın geosentrik sistemi təlimini ləğv etmişdir. Banisi polyak alimi Nikolay Kopernikdir. O, "Göy sferalarının fırlanması" (1543) əsərində Yerin hərəkətini riyazi əsaslandırmış, Yer və digər beş planetin (XVI əsrdə 6 planet məlum idi) Günəş ətrafında eyni zamanda dolandığını sübut etmişdir. Kopernik planetlərin yerləşmə ardıcıllığını təyin etmiş, Günəşdən nisbi məsafələri təxmini hesablamışdır. Təlimi Cordano Bruno və Qalileo Qaliley inkişaf etdirmişlər.

Hüquqi sistem — hüquq sisteminin (o cümlədən qanunvericilik sisteminin), hüquq mədəniyyətinin və hüquq-mühafizə orqanlarının ümumi əlaqəsi. Hüquq sistemini yalnız bir hissəsi olan hüququn sistemi ilə qarışdırmaq olmaz. Çox vaxt hüquq sistemi anlayışı müxtəlif dövlətlərin və xalqların hüququndakı tarixi, hüquqi və etno-mədəni fərqləri xarakterizə etmək üçün istifadə olunur. "Hüquq sistemi" kateqoriyasının elmi dövriyyəyə daxil edilməsi bir çox mübahisələrə səbəb oldu, hətta S.S.Alekseyev aydınlığı tam qorumaq üçün hüquqi reallığın bütün normativ və sub-normativ elementlərini əhatə etməyin hansı konsepsiyanın mümkün olması ilə maraqlandı. obyektiv qanunu ifadə edən elmi kateqoriyanın “qarışıqlığı pozulmaz” və belə nəticəyə gəldi ki, hüquq sistemi anlayışı onun rolunu oynaya bilər. Bununla belə, əks fikir də mövcuddur: bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, “hüquq sistemi” anlayışı elmi statusa malik olmadığından, şərti və qeyri-müəyyən olduğundan, hüquq nəzəriyyəsinin kateqorik aparatına daxil edilməməlidir. Məsələn, V.S.Nersesyantsın nöqteyi-nəzərindən, “hüquq sisteminin bütün hüququ (bütün hüquq hadisələri və kateqoriyalarını) əhatə edən bir növ yeni hüquq anlayışı kimi şərhi mahiyyətcə ümumi hüquq anlayışının bəzi kifayət qədər şərti ( və təsadüfi) "hüquq sistemi" ifadəsini işlədir və daha sonra əlavə edir ki, hüquq sistemi bütün hüquqi hadisələrin və anlayışların məcmusu kimi başa düşülməyə başladı, yəni əslində marksizmdə yuxarıda ucalan "hüquqi üst quruluş" adlanan hər şey “hüquqi əsasdır”. Geniş mənada hüquq sistemi cəmiyyətin hüquqi təşkilatıdır, “məmur (ictimai) hakimiyyətin ictimai münasibətlərə tənzimləyici, təşkiledici və sabitləşdirici təsir göstərdiyi daxili ardıcıl və bir-biri ilə əlaqəli sosial homogen hüquqi vasitələrin (hadisələrin) məcmusudur. davranış." Bu tərif J.Karbonyenin rəyi ilə sıx uyğunlaşır, ona görə hüquq sistemi “eyni zamanda eyni məkanda cəmiyyətdə mövcud olan müxtəlif hüquqi hadisələrin anbarı, mərkəzidir”. Dar mənada hüquq sistemi obyektiv hüquqa endirilərək “daxili razılaşma əsasında hissələrə (hüquq institutları və hüquq sahələrinə) bölünən hüquqi aktların və milli hüquq normalarının vahid vəhdəti kimi qəbul edilir.

Paketdə sistem (SiP) tək bir çip daşıyıcısı paketinə daxil edilmiş bir sıra inteqral sxemlərdir. SiP elektron sistemin bütün funksiyalarını və ya çoxunu yerinə yetirir və adətən mobil telefonu, rəqəmsal musiqi player və s. istifadə olunur. İnteqrasiya edilmiş sxemlər olan dies (İnteqral sxem) bir yarımkeçirici plastiklər üzərində şaquli şəkildə yapışdırıla bilər. Daxildən bir birinə incə tellərlə bağlanırlar. Paketdə sistem systems-on-chip (SoC) sistemlərinə bənzəyir, lakin daha az möhkəm birləşdirilir və tək yarımkeçirici die olmur. SiP die, daha az sıx multi çip modullardan fərqli olaraq şaquli və ya üfüqi bir şəkildə yapışdırıla bilər. Çox sayda standart çip die yığcam bir yerə yığılması üçün bir çox fərqli 3 ölçülü qablaşdırma texnikası hazırlanmışdır. SiP, bir neçə çip ola bilər - məsələn, ixtisaslaşdırılmış prosessor, DRAM, flash yaddaş - passiv komponentlərlə birləşdirilmiş rezistorlar və kondansatorlar - hamısı eyni yarımkeçirici plastiklərdə quraşdırılmışdır. Bu o deməkdir ki, tam funksional bölmə çox çip paketdə inşa edilə bilər ki, işləməsi üçün bir neçə xarici komponent əlavə olunsun.

Sistem administratoru (System administrator, администратор системы) - çoxistifadəçi hesablama sisteminin, rabitə sisteminin, yaxud onların hər ikisinin idarə olunması və istifadəsinə cavabdeh olan şəxs. Sistem inzibatçısı istifadəçilərə kimlik nömrələri (identifikatorlar) və parollar vermək, onların əlçatanlıq səviyyələrini qurmaq və yaddaş həcmini bölüşdürmək kimi səlahiyyətləri yerinə yetirir, eləcə də başqa məsələlərə, məsələn, sistemə icazəsiz qoşulmaların və virusların düşməsinin qarşısını almağa məsuliyyət daşıyır. İnformasiya sisteminin inzibatçısı ilə sistem inzibatçısı arasında fərq ondan ibarətdir ki, ikincisi şirkətlərə məxsus böyük sistemlərlə işləyir, birincisi isə, adətən, hətta bir ev çərçivəsində kiçik sistemi idarə edir. İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 833s.

Sistem biologiyası — biologiya ilə kompleks sistem nəzəriyyəsinin qovuşduğu yerdə yaradılan, canlı sistemlərdəki mürəkkəb qarşılıqlı təsirlərin öyrənilməsinə yönəlmiş bir fənlərarası elmi istiqamət. Bu termin ilk dəfə 1993-cü ildə W. Zieglgänsberger və TR Tölle tərəfindən hazırlanmış bir məqalədə istifadə edilmişdir . "Sistem biologiyası" termini 2000-ci ildən sonra geniş yayılmışdır. Keçən əsrlərdə biologiya üçün ənənəvi olan reduksionizm əvəzinə XXI əsrin biologiyasında nəticələrin şərhinə yeni bir yanaşma formalaşdırır və belə bir yeni yanaşma hal-hazırda holizm və inteqralizm (ing. integrationism) terminləri ilə ifadə olunur. Sistem biologiyasında əsas diqqət ortaya çıxan xüsusiyyətlərə, yəni bioloji sistemlərin yalnız tərkib hissələrinin xüsusiyyətləri ilə izah edilə bilməyən xüsusiyyətlərinə verilir. Sistem səviyyəsində (ing. insight) biologiyanı anlamaq həm fərdi hüceyrənin, həm də bütövlükdə orqanizmin quruluşunu, dinamikasını və funksiyalarını daha yaxşı başa düşməyə imkan verir, hüceyrənin və ya orqanizmin hissələri ayrı-ayrılıqda nəzərdən keçirildikdən daha çox. Sistem biologiyası riyazi biologiya ilə yaxından əlaqəlidir. Sistem biologiyası aşağıdakı kimi başa düşülə bilər: Bioloji sistemlərin tərkib hissələri arasındakı qarşılıqlı əlaqələrin öyrənilməsinə və bu qarşılıqlı təsirlər nəticəsində funksiyaların meydana gəlməsi mexanizmlərinin və sistem xüsusiyyətlərinin araşdırılmasına yönəlmiş bir tədqiqat sahəsi (məsələn, metabolik sistemlərdə metabolitlər və fermentlərin qarşılıqlı təsiri).

Sistem inteqratoru (ing. Systems integrator) — ayrı-ayrı alt sistemləri vahid bütövlükdə birləşdirmək üzrə ixtisaslaşan şəxs və ya komanda və podratçı şirkətdir. Onlar həmçinin avtomatlaşdırma problemlərini həll edirlər. Həmin bu konsepsiya informasiya texnologiyaları sənayesində, müdafiə sənayesində, kütləvi kommunikasiyalarda istifadə olunur. Həmçinin korporativ sistemlərin inteqrasiyasında, biznes proseslərinin idarə edilməsində və fərdi proqramçıların işinin bir hissəsi kimi istifadə olunur. Gartner lüğətinə görə, sistem inteqratorunun işi fərqli təchizatçılar tərəfindən təchiz edilmiş sistemləri nizama salmaqdır. Xüsusilə, şirkətlər - sistem inteqratorları bu sadaladıqlarımla məşğul olurlar: planlaşdırma, əlaqələndirmə, həyata keçirmə, tərtibat, sınaqdan keçirmə, təkmilləşdirmə, informasiya sistemlərinin saxlanması. Spencer Smith və John Moore qeyd edir ki, sistem inteqratorları və əlavə dəyər satıcıları (Value Added Reseller) eyni olan kateqoriyalardır. Bu ikisinin arasındakı fərq odur ki, sistem inteqratorları iri korporasiyalarla (böyük İT sistemləri) və kiçik və orta biznesə əlavə dəyər verən satıcılarla (kiçik İT sistemləri) işləməyə yönəlmişdir. Verilənlərin elektron mübadiləsi "Definition of SI (System Integrator)".

Sistem konsolu, operator ilə kompüter arasında qarşılıqlı əlaqəni təmin edən qurğular dəstidir (giriş-çıxış cihazları da daxil olmaqla). Bu klaviatura və ekrandan ibarət fiziki bir cihazdır və ənənəvi olaraq mətn terminalı, eyni zamanda qrafik bir terminal ola bilər. Sistem konsolları, virtual konsollar və terminal emulyatorları tərəfindən müvafiq olaraq mücərrədləşdirilən kompüter terminallarına ümumiləşdirilmişdir. Bu gün sistem konsolları ilə əlaqə ümumiyyətlə abstrakt şəkildə, standart axınlar (stdin, stdout və stderr) vasitəsilə həyata keçirilir, lakin sistemə aid interfeyslər vasitəsilə də ola bilər, məsələn nüvə kompüter tərəfindən istifadə olunanlar. Bu terminal ümumiyyətlə etibarlı bir otaqda saxlanılır, çünki sistemin dayandırılması və ya hansı medianın yüklənəcəyini seçmək kimi müəyyən imtiyazlı funksiyalar üçün istifadə edilə bilər. Sun Microsystems, Hewlett-Packard və IBM-də hələ də sistem konsollarından istifadə edirlər. Bu gün sistem konsollar, ümumiyyətlə laptopda işləyən bir terminal emulyatoru ilə, headless sistemlərə daxil olmaq üçün istifadə olunur. Kompüterlərdə və iş məkanlarında kompüterin əlavə edilmiş klaviaturası və monitoru bərabər funksiyaya malikdir. Monitor kabeli video siqnalları ötürdüyü üçün çox uzadıla bilməz. Tez-tez, bir çox server olan qurğular buna görə konsol girişini mərkəzləşdirmək üçün klaviatura / video multiplexers (KVM açarları) və video gücləndiricilərindən istifadə edirlər.

Sistem proqramları — kompüterin resurslarını – mərkəzi prosessoru, yaddaşı, giriş-çıxış qurğularını idarə etmək üçündür. Onlar bütün istifadəçilər üçün nəzərdə tutulmuş proqramlardır. Kompüteryin sistem proqramları elə hazırlanır ki, tətbiqi proqramlar səmərəli işləyə bilsin. Sistem proqramları arasında əməliyyat sistemləri xüsusi yer tutur, sistem proqram təminatının əsasını əməliyyat sistemi təşkil edir. O, fərdi kompüterlərin vacib elementlərindən biridir. Əməliyyat sistemi kompüter yandırıldıqda işə düşən, kompüterin bütün hissələrinin tam bir vəhdət halında işləməsini təmin edən və informasiyanı idarə edə bilən proqramlar sistemidir. Əməliyyat sisteminin köməyilə: kompüterlə istifadəçi arasında dialoq yaranır; operativ və daimi yaddaş qurğuları işə salınır; kompüter idarə olunur; istənilən proqram yerinə yetirilməyə başlayır və s. Vaxtilə IBM PC tipli kompüterlərdə əsasən Microsoft firmasının hazırladığı MS-DOS əməliyyat sistemindən istifadə olunurdu. Bu əməliyyat sistemində işləyən istifadəçi yalnız konkret bir məsələni həll edə bilərdi. Hazırda fərdi kompüterlərdə çoxtapşırıqlı əməliyyat sistemlərindən istifadə olunur – fərdi kompüterlərin yaddaşında eyni zamanda bir neçə proqram və məsələlər olur ki, mikroprosessor kompüterin resurslarını onların arasında bölüşdürür.

Sistem tələbləri — bütün proqram təminatı kompüterə uyğunlaşdırmaq üçün müəyyən texniki vasitələr komponentlərinə və ya başqa proqram təminatı resurslarına ehtiyac duyulur. Bu ilkin şərtlər kompüter sistemində sistem tələbləri kimi tanınır və tam qaydaya əks olaraq direktiv kimi tez-tez istifadə edilir. Əksər proqram təminatı sistem tələblərinin iki yığımını müəyyən edir: minimum və maksimal. Minimum sistem tələbləri proqram təminatının işləməsinə xidmət edir. Maksimal sistem tələbləri isə proqram təminatındakı düzəlişlər etməyə imkan yaradır.

Ümumi mənada siyasi sistem, cəmiyyətin siyasi həyatında rol alan siyasi qurumları və digər ictimai qurumları, bunların fəaliyyətini və qarşılıqlı münasibətləri ifadə edir. Əlbəttə ki, hər cəmiyyətin siyasi sistemi onun inkişafının qanunauyğun nəticəsi kimi formalaşır. Siyasi sistem cəmiyyətin sosial-siyasi təbiətini, mövcud siyasi münasibətləri, təsisatları, normaları və hakimiyyətin təşkili prinsiplərini ifadə edir. Kilsələr, yaxud vətəndaş cəmiyyətin digər ünsürləri, ictimai birliklər kimi, bunları da siyasi sistemin bir parcasıdır. Siyasi sistem bütövlükdə ictimai sistemin mühüm hissələrindən, ünsürlərindən biridir. O, siyasi hakimiyyətin təşkilini, cəmiyyətlə dövlət arasındakı münasibətləri ehtiva edir və ictimai sistemin digər hissələri ilə – sosial, iqtisadi, ideoloji, etik, hüquqi, mədəni sistemlərlə qarşılıqlı əlaqədədir. Konkret cəmiyyətin siyasi sistemi bir sıra amillərlə müəyyən olunur. Bu amillər içərisində cəmiyyətin sosial strukturunu, idarəçilik formasını, dövlətin tipini, siyasi rejimin xarakterini, sosial-siyasi münasibətləri, dövlətin siyasi-hüquqi statusunu, cəmiyyətdə siyasi-ideoloji və mədəni münasibətlərin xarakterini, siyasi həyatın formalaşmasının tarixi və milli ənənələrini göstərmək olar. Müasir politologiyada və sosiologiyada cəmiyyətin siyasi sisteminin öyrənilməsi mühüm yer tutur. Bu sahədə D. İston, Q. Almund, K. Doytç, D. Trumen, Q. Pauell, M. Kaplan, T. Parsnos, St.

Termodinamik sistem — tarazlıq vəziyyətində konsentrasiya, temperatur, təzyiq və b. hal parametrlərinin müəyyən qiymətlərilə səciyyələnən və çoxsaylı hissəcikləri (atomlar, molekullar və b.) olan fiziki sistem (cism); termodinamikada "sistem" adı altında onu xəyalən bütün ətraf mühitdən ayıran cismlər (məsələn: süxurlar, minerallar və b.) nəzərdə tutulur. Termodinamik sistem hüdudlarından kənardakı cismlər xarici mühitə aid edilir. Sistemə öz fiziki xüsusiyyətlərini dəyişən və (yaxud) öz aralarında və ətraf cismlərlə (mühitlə) qarşılıqlı əlaqəyə girərək köhnələrin yeniləşməsi, ya da tamamilə itməsi və yeni fazaların yaranmasına səbəb olan yekcins cismlər (fazalar) aiddir. Faza məfhumunu təmin edən yekcinslilik əlaməti ona əsaslanır ki, həmin cism (faza) özünün bütün hissələrində tamamilə eyni fiziki xüsusiyyətlərə və eyni kimyəvi tərkibə malik olur. Birfazalı sistemlər homogen, iki və daha artıq fazalılar isə heterogen adlanır. Bir mineralın digərindəki möhtəvisi mineralların iki bərk fazalı heterogen, qaz və maye möhtəviləri isə üç fazanın (bərk, maye və qazın) heterogen sistemini əmələ gətirir. Müxtəlif sərbəstlik dərəcəsinə görə divariantlı, monovariantlı, nonvariantlı, polivariantlı; komponentlərin sayına görə birfazalı, ikifazalı, üçfazalı, çoxfazalı; ətraf mühitə münasibətinə görə qapalı, təcrid olunmuş, açıq; fiziki-kimyəvi amillərə görə izobar-izoentropik, izotermik-izobarik, izoxor-izotermik termodinamik sistemlərə ayrılır. Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press.

Çoxagentli sistem (МАС, ing. Multi-agent system) — bir neçə qarşılıqlı təsirli ağıllı agentlərin yaratdığı bir sistemdir. Çətin və ya qeyri-mümkün olan problemləri tək bir agent və ya monolit sistemlə həll etmək üçün çox agent sistemlərdən istifadə edilə bilər. Bu cür işlərə nümunə olaraq onlayn ticarət , təcili reaksiya və sosial strukturların modelləşdirilməsidir. Çox agent sistemində agentlər bir neçə vacib xüsusiyyətə malikdirlər: Muxtariyyət: agentlər, ən azı qismən müstəqildir Məhdud təmsil: agentlərin heç birinin bütün sistem haqqında bir təsəvvürü yoxdur və ya sistemin agent üçün praktik olaraq istifadə edilməsi üçün bilikləri üçün çox mürəkkəb deyil. Mərkəzdən kənarlaşdırma: bütün sistemi idarə edən agentlər yoxdur Tipik olaraq, çox agent sistemlər proqram agentlərini yoxlayır. Bununla birlikdə robotlar, insanlar və ya insanların komandaları da çox agent sistemin tərkib hissəsi ola bilər. Ayrıca, çox agent sistemlərdə qarışıq komandalar ola bilər. Çox agent sistemlərdə, hər bir agentin davranış strategiyası olduqca sadə olsa da, özünü təşkili və mürəkkəb davranış meydana gələ bilər. Bu sözdə ocaq zəkasının əsasını təşkil edir.

İkipartiyalı sistem - bir sıra ölkələrdə geniş yayılmış siyasi sistem. Bu zaman iki aparıcı partiya hakimiyyət uğrunda mübarizə aparır; məs.: ABŞ-də Respublikaçılar və Demokratlar partiyaları, Böyük Britaniyada Mühafizəkarlar və Leyboristlər partiyaları.

İqtisadi sistem — özünün ictimai təşkili formasından asılı olmayaraq iqtisadiyyat sistem halında olur və fəaliyyət göstərir. İqtisadi sistemin mahiyyətini başa düşmək üçün ilk növbədə sistemin özünün nə demək olduğunu aydınlaşdırmaq çox vacibdir. Sistem dedikdə – vahid bir tamın məzmununa daxil olub, qarşılıqlı əlaqə, asılılıq və qarşılıqlı təsir halında olan, nizamla düzülmüş çoxsaylı komponentlərin məcmusu başa düşülür. Hər bir sistemin özü də yarımsistemlərdən ibarətdir. Çünki, hər bir sistem daxili komponentlərin özü də məzmuna malikdir və sistem halında olur. Bu sistemin başlıca xüsusiyyətlərindən biridir. Başqa bir xüsusiyyəti sistemdaxili ünsürlərin bir-birilə sıx bağlılığıdır. Onlar qarşılıqlı əlaqədə, qarşılıqlı asılılıqda və vəhdətlikdə mövcuddurlar. Hər bir sistemin öz əsası, daxili quruluşu, xarakterik xüsusiyyətləri özünə xas olan əlaqələndirici mexanizmi vardir. Bütün bu xüsusiyyətlər cəmiyyətin iqtisadi sisteminə də aiddir.

. Bioloji sistem — bir neçə bioloji əlaqəli varlığı birləşdirən mürəkkəb şəbəkə. Bioloji təşkilat bir neçə miqyasda olur və sistemin nə olmasından asılı olaraq müxtəlif strukturlar əsasında müəyyən edilir. Məməlilərdə və digər heyvanlarda orqan və toxuma miqyasında qan dövranı sistemini, tənəffüs sistemini və sinir sistemini misal göstərmək olar. Mikro və nanoskopik səviyyədə bioloji sistemlərin nümunələri hüceyrələr, orqanellər, makromolekulyar komplekslər və tənzimləyicilərdir. Bioloji sistemi canlı orqanizm kimi canlı sistemlə qarışdırmaq olmaz. Orqan sistemi və insan orqanizminin sistemlərinin siyahısı Bu xüsusi sistemlər insan anatomiyasında geniş şəkildə öyrənilir və bir çox başqa heyvanlarda da mövcuddur. Tənəffüs sistemi — tənəffüs üçün istifadə olunan orqanlar: udlaq, qırtlaq, bronxlar, ağciyərlər və sinə diafraqması. Həzm sistemi — tüpürcək vəziləri, yemək borusu, mədə, qaraciyər, öd kisəsi, mədəaltı vəzi, bağırsaqlar, düz bağırsaq və anus tərəfindən qidanın həzm edilməsi. Ürək-damar sistemi (ürək və qan dövranı sistemi) — qanı ürək, qan və qan damarları vasitəsilə bədənə və ağciyərlərə vurur və yönəldir. Sidik-ifrazat sistemi — böyrəklər, sidik kanalı, sidik kisəsi maye balansında, elektrolit balansında və sidik ifrazında iştirak edir.

Heterogen — yunan sözü olan "heteros"dan götürülüb, "müxtəlif" mənasını verir. Sistem müxtəlif fiziki və ya kimyəvi xassələrə malik olan və bir-birindən səth bölgüsü ilə ayrılan hissəciklərdən təşkil olunduqda "heterogen" sistem adlanır. Heterogen sistemə misal su və buz qarışığı, duzun qarışığı və onunla təmasda olan doymuş məhlul, maye və onun üzərindəki buxar və s. Komponentlərin sayına görə sistemlər: Birkomponentli İkikomponentli Üçkomponentli olurlar. Sistem əsasən fiziki-kimyəvi analiz metodları ilə tədqiq olunur. Bu metodlar termik, mikroquruluş, rentgenoqrafik və s.-dir. Fiziki-kimyəvi analiz kimyanın bir sıra sahəsi olmaqla, müvazinətdə olan sistemdə gedən çevrilmələri fiziki və həndəsi metodların birgə tətbiqi vasitəsi ilə öyrənir. Başqa sözlə, fiziki-kimyəvi analiz sistemdə təzyiq, temperatur, həcm və komponentlərin miqdarının dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq, fiziki-kimyəvi xassələrinin dəyişmə xarakterini həndəsəni tətbiq etməklə müəyyənləşdirir. Buradan alınan rəqəmlərə əsasən verilmiş müəyyən sistem üçün hal dioqramı qurulur ki, bu vaxt absis oxu üzərində tərkib, ordinat oxu üzərində isə onların xassələrini xarakterizə edən rəqəmlər verilir. "Tərkib-xassə" diaqramı sistemin komponentlərinin qarşılıqlı kimyəvi təsirinin xarakterini və bunun komponentlərin miqdarı nisbətlərindən asılılığını, ayrı-ayrı ərintilərin tərkibini və s.

Homogen - yunan sözü olan "qomos"dan götürülmüşdü ki, o da, "eyni" mənasını verir. Sistemin daxilində fiziki halına və ya kimyəvi xassələrinə görə fərqlənən sistem hissəciklərini bir-birindən ayıran səth bölgüsü olmursa, belə sistem "homogen" sistem adlanır. Homogen sistemlərə misal qazlar qarışığı, birincili maye məhlul, individual kristal maddə. Sistemin asılı olmayan tərkib hissəsini təşkil edən individual maddələrə komponent deyilir. Komponent sistemdən ayrıla bilir və təcrid olunmuş halda mövcud olur. Məsələn, NaCl-in suda məhlulunda komponentlər H2O və NaCl-dir. Lakin həmin məhlulda sərbəst hissəciklər şəklində olan, məhluldan kənarda isə mövcud ola bilməyən Na+ və Cl- ionları komponent sayıla bilməz. Sistemin termodinamik xassələri onun komponentlərinin sayı ilə müəyyən edilir. Sistemin komponentlərinin sayı müəyyən edilərkən aşağıdakı qayda əsas götürülür: kimyəvi reaksiya getməyən sistemlərdə komponentlərin sayı tərkib hissələrinin sayına bərabər olur. Kimyəvi reaksiya gedən sistemləedə isə komponentlərin sayı, tərkib hissələrinin sayı ilə onların arasında mövcud olan kimyəvi reaksiyaların sayı fərqinə bərabər olur.

Sistem çağırışı (ing. system call) və ya daha qısa şəkildə syscall — kompüter proqramının icra olunduğu əməliyyat sistemindən xidmət tələb etdiyi proqrammatik metod. Bura cihazla bağlı xidmətlər (məsələn, sərt disk drayverinə daxil olmaq və ya cihazın kamerasına daxil olmaq), yeni proseslərin yaradılması və icrası, prosesin planlaşdırılması kimi inteqral nüvə xidmətləri ilə kommunikasiya daxil ola bilər. Sistem çağırışları proses və əməliyyat sistemi arasında mühüm interfeys təmin edir. Əksər sistemlərdə sistem çağırışları yalnız istifadəçi məkanındakı proseslərdən edilə bilər, bəzi sistemlərdə isə, məsələn, OS/360-da imtiyazlı sistem kodu da sistem çağırışları edir. Bəzi gömülü sistemlər istisna olmaqla, əksər müasir prosessorların arxitekturası təhlükəsizlik modelini ehtiva edir. Məsələn, mühafizə halqaları proqram təminatının icra oluna biləcəyi çoxsaylı imtiyaz səviyyələrini müəyyən edir. Proqram adətən öz ünvan fəzası ilə məhdudlaşır. Beləcə o digər işləyən proqramlara və ya əməliyyat sisteminin özünə daxil ola və ya dəyişdirə bilmir və adətən cihaz təminatına (məsələn kadr buferi və şəbəkə cihazları) birbaşa manipulyasiyanın qarşısı alınır. Bununla belə, bir çox proqramlar bu komponentlərə giriş tələb edir, ona görə də sistem çağırışları bu cür əməliyyatlar üçün dəqiq müəyyən edilmiş, təhlükəsiz tətbiqetmələri təmin etmək üçün əməliyyat sistemi tərəfindən əlçatan edilir.

Formal sistem, Aksiomatika — Riyaziyyat elminin bu və ya digər sahəsinin aksiomları sistemidir. Məsələn, Elementar həndəsənin 25-ə yaxın aksiomu, Ədədlər meydanının 9 aksiomu, və s. var. Aksiomlar üzərinə üç tələb qoyulur: Aksiomlar sisteminin ziddiyyətsizliyi. Yəni bu sistemdən məntiqi mühakimə ilə bir-birini inkar edən iki təklif alınmasın. Aksiomlar sisteminin asılı olmaması. Yəni aksiomlar sisteminin heç bir aksiomu məntiqi mühakimələrlə sistemin digər aksiomlarından alınmasın. Başqa sözlə, aksiomlar sisteminin asılı olmaması tələbi bu sistemdəki aksiomların sayını minimuma endirir. Aksiomlar sisteminin tamlığı. Yəni ziddiyyətsiz aksiomlar sisteminin ixtiyari iki modeli (interpretasiyası) izomorfdur.

Fərdi kompüterlərın (PC) inkişafında xüsusi xidməti olan DOS əməliyyat sistemi bu gün də öz əhəmiyyətini itirməmişdir. DOS-un Windows və Linux kimi müasir əməliyyat sistemləri ilə müqayisədə bir çox çatışmazlıqlarına baxmayaraq hələ də istifadə olunmasının bir neçə səbəbi var. DOS çox sadədir və buna baxmayaraq çox səmərəlıdır. O, kompüter resurslarına qarşı çox qənaətcildir. Belə ki, DOS-u sərt disk olmadıqda, disketdən belə yükləmək mümkündür. Bununla yanaşı DOS üçün yazılmış tətbiqi proqramlar kiçik olur və çevik işləyirlər. DOS-un qeyd olunan müsbət cəhətləri ilə yanaşı, müasir əməliyyat sistemləri ilə rəqabətə davamlı etməyən bir sıra çatışmazlıqları da var: DOS birtapşırıqlı əməliyyat sistemidir. O, eyni vaxtda yalnız bir proqramın icrasını təmin edə bilər; DOS təkprosessorlu əməliyyat sistemidir; O, mukroprosessoru real zaman rejimində (və ya real ünvanlama rejimində) işlədir. DOS tətbiqi proqramı yaddaşa yüklədikdən sonra idarəetməni ona verir. DOS əməliyyat sisteminin nüvəsi monolit arxitekturaya mənsub olduğundan o, istifadəçi (tətbiqi) proqramı ilə eyni ünvan məkanında yerləşir.

Damar sistemi — orqanizm daxilində qan və limfa adlanan maye toxumaları başlıyan boru sisteminə deyilir. Bu sistem iki şöbəyə bölünür: Qan-damar sistemi: Ürək (İnsan ürəyi); Arterial sistem; Venoz sistem. Limfa sistemi. Qan damar sistemi bəhsinə angiologiya — angiologia (yun. angejon — damar və lego oyrənirəm) və limfa sistemi bəhsinə limfologiya — lat. limfologiya deyilir. Adətən bu iki sistem angiologiya adı ilə qeyd olunur. Hüceyrələrin əsas həyati vəzifələri, yəni qidalanma, tənəffüs və ifrazat prosesləri orqanizm daxilində müəyyən maddələri (qida maddələri, oksigeni, karbon qazını) xüsusi sistem vasitəsilə daşınmasından asılıdır. Ali sinif heyvanlarda və insanda həmin maddələri daşıyan sistemə damar sistemi deyilir.QAPALI VE ACIQ OLUR.TWO TIPS:OPEN AND QAPALIED Bağırsaqboşluqlarda şaxəli kanal sisteminə təsadüf olunur: bunların ümumi həzm kanalı boşluğu yan tərəflərə bir çox şaxələr verir və ora daxil olan maddələr kirpikli epitelin titrəməsi nəticəsində həmin şaxələr vasitəsilə heyvanın vicuduna yayılır. Heyvanlar yaşayış şəraitinə müvafiq olaraq diferensisiya etdikcə onların kütləsi və vicudda gedən mübadilə artdıqca, yuxarıdakı mexanizmlər kifayət etmir; odur ki tələbatın artması nəticəsində xüsusi mexanizm — damar sistemi əmələ gəlir.

Dayaq və hərəkət sistemi — İnsan skeletinin sümükləri birləşdirici toxumanin bir növü olan sümük toxumasından təşkil olunmuşdur. Sümük toxumasından sinirlər və qan damarları keçir. Onun hüceyrələrinin çıxıntıları vardır. Sümük toxumasının 2/3 hissəsi hüceyrəarası maddədən ibarətdir. O bərk və sıx olub xassəsinə görə daşa oxşayır. Sümük hüceyrələri və bunların çıxıntıları içərisində hüceyrəarası maye ilə dolmuş çox xırda "kanalciqlarla" əhatə olunmuşdur. Sümük hüceyrələri kanalcıqların hüceyrəarsı mayesi vasitəsilə qidalanır və tənəffüs edir. Dayaq hərəkət sistemini sümüklər və əzələlər təşkil edir. Əzələlər bu sistemin fəal hissəsi olub sümükləri hərəkətə gətirir. Sümüklər isə nisbətən passiv hissəsi olub daha cox dayaq funksiyası yerinə yetirir.

Daş kömür dövrü və ya Karbon dövrü (C) — Paleozoy erasının beşinci geoloji dövrü. 354-290 milyon il bundan əvvəl mövcud olmuş Daş kömür dövrünün ən səciyyəvi xüsusiyyəti və ən məlum əlaməti külli miqdarda - dünya ehtiyatının 30%-dən çox daş kömür yataqlarının əmələ gəlməsidir. Karbon adını ilk dəfə 1822-ci ildə Viliyam Koniber və Viliyam Filips təklif etmişdir. Ümumi qəbul olunmuş bölgüsü yox­dur. Qərbi Av­ropa 2 şöbəyə bölünür: alt (dinant) şöbəyə turne və vize mərtəbələri; üst (silez) şöbəyə namyur, vestfal və stefan mərtəbələri daxildir. Şimali Amerikada yaşca daş kömür dövrünə müvafiq gələn çöküntülər iki sistemə ayrılır: təxminən alt şöbəyə uyğun gələn hissəsini Missisipi və üst şöbəyə uyğun gələn Pensilvaniya sistemləri. 1960-cı ildə Şimali Amerika sxeminin sistemləri Daş kömür sistemi şöbələri kimi qəbul edilmişdir. Keçmiş SSRİ-də 3 şöbəyə bö­lünürdü: turne, vize və namyur mərtəbələrini əhatə edən alt şöbə; başqır və moskva mərtəbələri - orta şöbə; qjel və orenburq mərtəbələri - üst şöbə. Daş- kömür dövrünün başlanğıcında şimal yarım kürəsində olan qitələr və kontinental bloklar yaxınlaşmağa başladı. Bu bloklar birləşərək Lavraziya materikinə çevrildi.

Daşınan Zenit Raket Sistemləri (DZRK) — müasir piyadaların arsenalında mövcud olan təsirli silahdır. DZRK — daşınması və istifadəsi bir əsgər tərəfindən yerinə yetirilən zenit kompleksidir. Nisbətən kiçik ölçüsü sayəsində modern DZRK-ları asanlıqla daşımaq və gizlətmək (maskalamaq) mümkündür. Kiçik ölçüləri, yüksək məhsuldarlığı və nisbətən ucuz qiyməti onları çox populyar hala gətirib. Daşına bilən Hava Hücumundan Müdafiə sistemləri hərbi sahədə, xüsusilə də aşağı intensivlikli silahlı münaqişələrdə real bir inqilab etdi. Tank və piyada birliklərini helikopter və hücum təyyarələrinin hava hücumlarından müdafiə etmək üçün artıq bahalı və irihəcmli hava hücumundan müdafiə batareya və divizionlarını yerləşdirməyə ehtiyac qalmadı. Hava hədəfləri ilə effektiv mübarizə aparmaq üçün piyadaların təchiz edilməsi ideyası, aviasiyanın döyüş sahəsində böyük rol oynayadığı İkinci dünya müharibəsi dövründə peyda oldu. Müharibənin sonunda Üçüncü Reyx konstruktorları yaratdıqları təsirli, sadə və nisbətən ucuz "Panzerfaust" tank əleyhinə qumbaraatan konsepsiyasını düşmən təyyarələri ilə mübarizə aparmaq üçün istifadə etməyə cəhd göstərdilər. Onların araşdırmalarının nəticəsi olaraq kütləvi istehsal mərhələsinə çatmayan, idarə olunmayan zenit raketlərinə sahib "Luftfaust-B" daşınan çoxlüləli kompleks yaradıldı. Əslində bu kompleks müasir DZRK sistemlərinin sələfləri olan zenit qumbaraatanları kimi qəbul edilməlidir.

R × R {\displaystyle \mathbb {R} \times \mathbb {R} } Karteziyan hasilindəki hər sıralı cütlüyün Evklid müstəvisindəki bir nöqtəyə və birinci dərəcədən iki dəyişənli hər bir polinomun müstəvidəki bir düz xəttə, birəbir uyğunlaşdırılması ilə yaradılan cəbri həndəsi qurulaşa Karteziyan koordinat sistemi və ya Dik oxlar sistemi adı verilir. Evklid həndəsəsinin bir modelidir. Koordinat oxları x və y-dir, bunlar 0 da kəsişir . y-oxu - (ing. y-axis, ru. ось y) – ikiölçülü və üçölçülü torun, diaqramın, yaxud qrafikin şaquli koordinat oxu z-oxu - (ing. z-axis, ru. ось z)– üçölçülü koordinat sistemində, adətən, dərinliyi göstərən ox. x-oxu- ikiölçülü və ikiölçülü diaqramın, yaxud qrafikin üfüqi koordinat oxu x-y-z koordinat sistemi - (ing.x-y-z coordinate system) – üçüncü z oxunun üfüqi x və şaquli y oxuna perpendikulyar olduğu Dekart koordinat sistemi. x-y-z koordinat sistemindən kompüter qrafikasında həcmli, yəni uzunluğu, eni və dərinliyi olan modellər yaratmaq, eləcə də modelləri üçölçülü fəzada hərəkət etdirmək üçün istifadə olunur.

Məhlullar — iki və ya daha artıq komponentlərdən təşkil olunmuş birfazalı sistemdir. Dispers sistem- bir maddənin kiçik hissəciklər şəklində başqa maddə mühitində paylanmasından alınan sistemə deyilir. Məhlulların məlum olan bütün növlərini dispers sistemlərə aid edirlər. Təmiz maddələrdə olduğu kimi məhlul da homogen sistemdir. Yəni məhlulun komponentləri qarşılıqlı surətdə bir-birinin kütləsində molekul, atom və ya ionlar şəklində bərabər paylanır. Bu zaman aqreqat halını dəyişməyən komponent "həlledici" adlanır. Məsələn, müxtəlif duzlar, şəkər və s. suda həll olduqda, suyun aqreqat halı dəyişməz qalır. Məhlulun eyni aqreqat halına malik komponentlərdən (qaz+qaz, maye+maye, bərk+bərk) əmələ gəlməsi zamanı isə miqdarca çoxluq təşkil edən komponent həlledici olur. Verilmiş müəyyən temperaturda məhlulda həll olan maddənin yeni əlavə edilmiş kristalları həll olarsa, belə məhlul doymamış məhlul adlanır.

Drenaj sistemi yada Boşalma quruluş, Qurutma quruluş, Boşalma dövrəsi (ing. drainage system), sıvının bir drenaj hövzəsindəki axınlardan, çaylardan və göllərdən ibarətdir. Drenaj sistemində sərt və ya yumşaq qayaların olub-olmaması, torpaq yamacı və topoqrafiya əhəmiyyətlidir. Geomorfoloqlar və hidroloqlar axınlara boşalma hövzəsinin bir hissəsi kimi baxırlar . Topoqrafiya bir boşalma hövzəsində yeraltında və yerin üstüdəki suların axınını müəyyənləşdirir. Drenaj hövzələri bir-birindən topoqrafik maneələrlə ayrılır. Drenaj hövzəsini bütün axın qolları təmsil edir. Qolların sayı və uzunluğu hövzəni genişləndirə bilər və topoqrafiyaya görə şəklini dəyişə bilər. Kanalların quruluşuna görə boşalma quruluşları bir çox kateqoriyadan ibarətdir. Boşalma növləri ərazinin topoqrafiyası və geologiyası ilə müəyyən edilir.

Drenaj sistemi yada Boşalma quruluş, Qurutma quruluş, Boşalma dövrəsi (ing. drainage system), sıvının bir drenaj hövzəsindəki axınlardan, çaylardan və göllərdən ibarətdir. Drenaj sistemində sərt və ya yumşaq qayaların olub-olmaması, torpaq yamacı və topoqrafiya əhəmiyyətlidir. Geomorfoloqlar və hidroloqlar axınlara boşalma hövzəsinin bir hissəsi kimi baxırlar . Topoqrafiya bir boşalma hövzəsində yeraltında və yerin üstüdəki suların axınını müəyyənləşdirir. Drenaj hövzələri bir-birindən topoqrafik maneələrlə ayrılır. Drenaj hövzəsini bütün axın qolları təmsil edir. Qolların sayı və uzunluğu hövzəni genişləndirə bilər və topoqrafiyaya görə şəklini dəyişə bilər. Kanalların quruluşuna görə boşalma quruluşları bir çox kateqoriyadan ibarətdir. Boşalma növləri ərazinin topoqrafiyası və geologiyası ilə müəyyən edilir.

EUMETSAT peyk sisteminin quraşdırılmasında məqsəd hava proqnozlarının tərtibatı üçün yeni informasiyaların hər beş dəqiqədən bir əldə edilməsidir. EUMETSATın tərkibində quraşdırılmış DAWBEE sputnik stansiyasında məlumatlar on beş dəqiqədən bir təzələnir. Qeyd edək ki, bu sistem yalnız faktiki havanı, hava axınlarının istiqamət traektoriyasına siklon və antisiklonların hərəkət mexanizmi, buludsisttemlərini, yağıntıları, qar örtüyünü,. Tepperatura (torpaq, dəniz, hava) görünüşü, duman. Reflektiv şüalanma, insolyasiya, albedo, atmosferdəki su buxarının, karbonun (CO2), ozonun (O3), paylanmasını, havanın tozlanma dərəcəsini eyni zamanda təhlükəli hidrometeoroloji hadisələri, şimşək və qasırğaların intansivliyini yer səthində quraqlıq ərazilərinin paylanması, yanğınların baş verməsi, divergensiya və s. Meteoroloji amilləri əks etdirir.

Ermənistanın dövlət sistemi parlamentli respublika qruluşlu, çoxpartiyalı sisteminə əsaslanan və baş nazirin dövlət başçısı olduğu respublika. Ölkədə icra hakimiyyəti hökumət tərəfindən həyata keçirilir. Ermənilər dövlət müstəqilliklərini itirdikdən sonra 600 il müddətində heç bir dövlət quruluşu əldə edə bilməmişlər. 28 may 1918-ci ildə isə Ermənistan Respublikası Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasında ayrılaraq müstəqil olmuşdur. 2 dekabr 1920-ci ilə qədər müstəqiliyini qorusada bundan sonra Sovet İttifaqına daxil olmuş, bir müdət isə zaqafqaziya Sovet federativ Sosialist respublikasının tərkib hissəsi olmuşdur. ZSFSR 1936-cı ildə ləğv edildikdən sonra Ermənistan SSR adıı ilə SSRİ-nin bir parçasına çevrilir. Sovetlər birliyinin dağılmasından sonra isə 23 sentyabr 1991-ci ildə Ermənistan Respublikası adı ilə müstəqil dövlətə çevrilmişdir. Ölkənin paytaxtı və ən iri şəhəri — İrəvan. Ölkə 10 vilayət bölünür (erm. մարզ [mərz]): Araqacotn, Ararat, Armavir, Geğarkunik, Kotayk, Loru, Şirak, Sünik, Tavuş, Vayocdzor.

FAT fayl sistemi (ing. FAT file system) - MS-DOS əməliyyat sistemində verilənləri diskdə saxlamaq üçün istifadə olunan fayl sistemi. FAT (File Allocation Table – faylların yerləşdirilmə cədvəli) formatlaşdırma zamanı diskdə yaranan verilənlər strukturudur. Faylı diskdə saxlayarkən (diskə yazarkən), MS-DOS həmin faylı tapıb-oxumaq üçün gərəkli olan informasiyanı FAT-da yerləşdirir. OS/2 əməliyyat sistemi həm FAT, həm də daha məhsuldar olan HPFS sistemində formatlaşdırılmış disklərdə işləyə bilər. Windows NT ailəsindən olan əməliyyat sistemləri həm FAT-dan, həm də HPFS-dən istifadə edə bilər, bundan başqa, onun öz fayl sistemi – NTFS var. FAT fayl sistemli disk 512 baytli sektordan təşkil olunub. Sektor verilənlərin oxunub yazılmasında istifadə olunan ən kiçik vahiddir. Fayli verilənlər sahəsində yerləşdirmək üçün istifadə olunan ən kiçik vahid klastr-dir. Klastrın ölçüsü 64 kb-yaxini ola bilər.

Fransada təhsil məcburiyyəti 3 ildən 16 ilə qədərdir. Fransız təhsilinin əsas prinsipləri: tədris azadlığı (dövlət və özəl qurumlar), pulsuz təhsil, neytral təhsil, laisizm (dünyəvi, dini olmayan) təhsil. Təhsil bir neçə səviyyədən ibarətdir: İbtidai təhsil (fr. enseignement primaire) - uşaq bağçasında 3-4 il (fr. L'école maternelle) və ibtidai məktəbdə 5 il (fr. L'école élémentaire). orta təhsil (fr. enseignement secondaire) - kollecdə 4 il (fr. Le collège) və Liseydə 3 il (fr. Le lycée).

Fransa vergi sisteminin ümumi xüsusiyyətləri Ərazisi – 674,8 min km²; Əhalisi – 65,1 milyon nəfər; ÜDM – 1,83 trln. dollar; Adambaşına düşən ÜDM – 29316 dollar. Fransanın vergi sistemi son illərdə formalaşmış, ölkənin tarixi və mədəni xüsusiyyətlərini, özünəməxsus vergi və yığımların məcmusunu özündə əks etdirir. Hazıda vergi və yığımlar, onların tətbiqi stabilliyə malikdir. Vergi dərəcələrinə ölkənin iqtisdi vəziyyəti və sosial-iqtisadi siyasəti nəzərə alinmaqla vaxtaşırı yenidən baxılır. Vergilər Fransa hökumətində dövlət büdcəsinin formalaşmasinda əsas mənbəə olmaqla büdcə gəlirinin 90 faizini təşkil edir. Fransanın vergi sisteminin əsasini təşkil edən prinsiplər aşağıdakılardır: sistemlilik (parlament tərəfindən vergilərin idarə edilməsi sahəsində ciddi mərkəzləşdirilmiş bazanın mövcudluğu, müvafiq olaraq vergilərin geniş qanunvericilik əsasına malik olması, daxildə vergilərin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəsi, ikiqat vergitutmanin istisna edilməsi); vergi sisteminin elastikliyi (illik vergi dərəcələrinin dəqiqləşdirilməsi imkanının təmin edilməsi və parlamentin dövlət büdcəsi haqqında qəbul etdiyi illik qanunlara əsasən siyasi və iqtisadi konyukturanın dəyişiklikləri nəzərə alınmaqla vergi siyasətinin həyata keçirilməsi); vergi sisteminin sosial istiqaməti (ölkənin sosial və iqtisadi inkişafının stimullaşdırılması bir sıra faktorlarla belə ki, inkişaf tempi, iqtisadiyyatın sahələrinin maliyyə vəziyyəti, işsizlik və infilyasiya dərəcəsi, regionun iqtisadi inkişafının tarazlaşdırılması faktorları ilə bağlı olması). Fransanın vergi sistemində aşkar üstünlük fiskal funksiyaya məxsusdur. Fransanin əsas vergi növlərini dolayı, birbaşa vergilər və gerb yığımları təşkil edir. Qeyd olunmalıdır ki, dolayı vergilər üstunlük təşkil edir.

Fəza koordinat sistemi və ya plan koordinat sistemi Göy sferasını qalaktika ekvatoruna ən yaxın olan böyük dairə boyunca kəsən müstəviyə nəzərən cismin vəziyyətini təyin edir. Qalaktik uzunluq qalaktika ekvatoru ilə göy ekvatorunun kəsişmə nöqtəsindən göy ekvatoru ilə böyük dairənin kəsişmə nöqtəsinədək olan qövslə, qalaktik enlik isə göy cisminə doğru istiqamətlə qalaktika ekvatoru müstəvisi arasındakı bucaqla təyin olunur.

Global System for Mobile Communications (abr. GSM; azərb. Mobil Rabitə üzrə Qlobal Sistem‎) — Avropa Telekommunikasiya Standartları İnstitutu (ATSİ) tərəfindən mobil telefon və planşetlər kimi mobil cihazlar tərəfindən istifadə edilən ikinci nəsil (2G) rəqəmsal mobil şəbəkələr üçün hazırlanmış protokollar standartı. "GSM" həm də "GSMA"ya məxsus əmtəə nişanıdır. "GSM" həmçinin, "Full Rate" səs kodekinə də aid edilir. Bu, ilk dəfə 1991-ci ilin dekabrında Finlandiyada tətbiq edilmişdir. 2010-cu illərin ortalarında 90%-dən çox bazar payına çatmış, 193-dən çox ölkə və ərazidə fəaliyyət göstərən mobil rabitə üçün qlobal standarta çevrilmişdir. "GSM" sistemləri və xidmətləri "ETSI" tərəfindən idarə olunan bir sıra standartlarda təsvir edilmişdir. 2G şəbəkələri birinci nəsil (1G) analoq mobil şəbəkələri əvəz etmək üçün hazırlanmışdır. "GSM" standartı əvvəlcə tam dupleks səsli telefoniya üçün optimallaşdırılmış rəqəmsal, dövrə keçidli şəbəkəyə aid edilirdi.

Gömülmüş sistemlər (ing. Embedded System) — mikroprosessorlu sistemlər olub, xüsusi funksiya yerinə yetirən, mexaniki, elektrik və elektro-mexaniki sistemlərin içərisinə gömülmüş kompüter sistemləri. Personal kompüterlərdən fərqli olaraq gömülmüş sistemlər xüsusi əməliyyatların öhdəsindən gəlmək üçün dizayn edilir.

Gömülmüş sistemlər (ing. Embedded System) — mikroprosessorlu sistemlər olub, xüsusi funksiya yerinə yetirən, mexaniki, elektrik və elektro-mexaniki sistemlərin içərisinə gömülmüş kompüter sistemləri. Personal kompüterlərdən fərqli olaraq gömülmüş sistemlər xüsusi əməliyyatların öhdəsindən gəlmək üçün dizayn edilir.

Fəza koordinat sistemi və ya plan koordinat sistemi Göy sferasını qalaktika ekvatoruna ən yaxın olan böyük dairə boyunca kəsən müstəviyə nəzərən cismin vəziyyətini təyin edir. Qalaktik uzunluq qalaktika ekvatoru ilə göy ekvatorunun kəsişmə nöqtəsindən göy ekvatoru ilə böyük dairənin kəsişmə nöqtəsinədək olan qövslə, qalaktik enlik isə göy cisminə doğru istiqamətlə qalaktika ekvatoru müstəvisi arasındakı bucaqla təyin olunur.

Havadan hücumu müdafiə etmə döyüşü, təcavüzkar hava vasitələrinin fəaliyyətini zəiflətmək ya da tamamilə yox etmək deməkdir. Mərmi ilə müdafiə etmə hava müdafiə etmənin bir qolu olaraq qəbul edilməkdədir.

Havadan müstəqil hərəkət sistemi (və ya hava müstəqil itələmə sistemi) (İngilis dilində: Air-independent propulsion və ya qısaca AIP) oksigen kimi yanan qaza ehtiyac duymayacaq formada, xarici yanma mühərriki kimi bir növ mühərrik olan Stirlinq mühərriki ilə sualtı qayıqlar kimi su nəqliyyat vasitələrinin su altında daha uzun müddət saxlanmasını təmin etmək üçün hazırlanmış bir enerji istehsalı sistemidir. Saxlanılan hava qarışığının köməyi ilə daxili yanma mühərrikləri ilə müqayisədə daha uzun müddət və çox qızmadan işləyə bilən bir stirlinq mühərriki, sualtı qayıq hərəkəti və digər sistemlərin işləməsi üçün zəruri olan, avtomobilin batareyaları üçün zəruri olan elektrik axınını güc mənbəyinə hərəkət enerjisi ilə təmin edir.

Ukraynada "Qrom-2" operativ-taktiki raketi sınaqdan keçirilib. Raket sınaqlarının videogörüntüləri Ukraynanın milli sənaye portalında yerləşdirilib. Görüntülərdən də aydın olur ki, raketin mühərriki xüsusi sınaq poliqonunda sınaqdan keçirilir. Həmçinin bir neçə il öncə Ukrayna hərbi sənayesi bu raket üzrə işlərə başladı, lakin maddi-texniki problemlərə görə, işlər təxirə salındı. Raket üzərində Belarusdan olan mütəxəssislər çalışır və raketlər Belarus istehsalı olan mobil platformanın üzərində yerləşdirilib. "Qrom-2" raketlərinin sifarişçisi, investoru və təbii ki, hüquqi sahibi Səudiyyə Ərəbistanıdır. Ukrayna tərəfi sadəcə olaraq bu raketlərin hazırlayıcısıdır. Bununla belə, kompleksin tam hazırlığı halında Səudiyyə Ərəbistanının icazəsi ilə Ukrayna tərəfi onları satış hüququ ilə birgə ala bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, Səudiyyə Ərəbistanı ilk "Qrom-2"ləri 2019-cu ildə əldə etməyi planlaşdırır". "Belə operativ-taktiki raketlər demək olar ki, hər ölkədə var.

Həzm sistemi — həzm aparatının ayrı-ayrı hissələrində başa çatır. Həzm aparatı həzm kanalından və bir sıra həzm vəzilərindən ibarətdir. İnsanın həzm kanalı 8–10 metr uzunluğunda olub, bir çox hissələrə bölünür. Birinci hissəni ağız boşluğu təşkil edir. Buraya dişlər, ağız suyu vəziləri, dil aiddir. Ağız boşluğu həzm kanalının ön hissəsini təşkil edir. Bunun divarlarını dodaqlar, yanaqlar, damaq və ağız dibi təşkil edir. Alt və üst çənələrdə dişlər yerləşir. İnsanda dişlər iki dövrdə inkişaf edir. I dövrdə süd dişləri və II dövrdə daimi dişlər aiddir.