Dövlət sosializmi
Dövlət sosializmi (alm. Staatssozialismus) iqtisadi təlimlər və politologiya tarixində — özəl islahatlar, dövlətin iqtisadiyyata və ictimai münasibətlərə fəal müdaxiləsi, istehsal vasitələrinin milliləşdirilməsi və s. yolu ilə həyata keçirilən sosializmə keçid nəzəriyyələrini islah edilmiş sistemin əsaslarında, dəyişikliyi qəbul etmədən özündə birləşdirən təsnifat qrupu[1].
Təsnifat əlamətləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Siyasi və iqtisadi doktrinalarda
[redaktə | mənbəni redaktə et]Alimlərin hər birinin bütün əsərlər toplusunun sosial-iqtisadi fikrin bu və ya digər ümumi istiqamətinə aid edilməsi kontekstində formalaşdırdıqları dövlət sosializmi ideyalarını nəzərə alsaq, iki variantı ayırmaq olar.
- ayrı-ayrı alimin konkret əsərlərini dövlət sosializmi kontekstində yerləşdirən tarixşünaslıq ənənəsi isə onun bütün əsərlərini başqa, daha böyük elmi istiqamətə aid edə bilər. Bu hallarda dövlət sosializmi ideyalarının bu və ya digər alimin əsərlərində öz ifadəsini tapdığını və müvafiq əsas cərəyanların kəsişməsinin, onların bu və ya digər tezisin qarşılıqlı dəstəyinin olduğunu söyləmək adətdir. Beləliklə, dövlət sosializmi ideyalarının bir çox sözçüləri Alman tarixi iqtisadi düşüncə məktəbinin nümayəndələri,
- digər hallarda elmi fikrin davamlılığına və yaradıcıların ideyalarının tələbələri tərəfindən inkişaf etdirilməsinə dəstək verən elmi şöbə, çap orqanının nəşri və s. kimi mühüm əlavə amillər, şübhəsiz ki, elmin inkişafı faktını təsdiqləyir. müəyyən bir ölkədə elmi məktəb. Almaniyada dövlət sosializmi ilə əlaqədar olaraq, bununla bağlı xüsusi bir termin yaranmışdır: "dövlət sosializmi" ilə qismən kəsişən, lakin onun tam sinonimi olmayan "katheder-sosializm" (kafedral sosializmi)[2][3].
Terminoloji ziddiyyət
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bir əsrdən artıqdır ki, "dövlət sosializmi" anlayışı elmdə XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərindəki spesifik düşüncə cərəyanlarının, məktəbləri və doktrinalarının adı (və formal analitik dildə və mümkün ümumilik kimi) kimi formalaşmışdır. XX əsrin ikinci yarısının İsveç sosializm modeli kimi doktrinalar qrupunun adı). "Dövlət sosializmi" termininin əslində "ümumilikdə sosializm" və üstəlik "sosialist ölkələrinin iqtisadiyyatı"nın sinonimi kimi işlədilməsi elmi baxımdan tam düzgün deyil. Tamamilə fərqli sosial-iqtisadi sistemlər, elmi əsaslar, iqtisadi siyasətin aparılması alətləri və formaları ilə bağlı anlayışların çaşqınlığı terminoloji ziddiyyətə səbəb olur və tarix və siyasət elminin yoxlanılmış kateqoriya aparatına qeyri-müəyyənlik gətirir.
