Yayım

Ştutqartda yerləşən yayım antenası

Yayım — audio və ya video məzmunun hər hansı bir elektron kütləvi kommunikasiya vasitəsilə elektromaqnit spektrindən istifadə edilərək auditoriyaya paylanması.[1] Yayım ilk dəfə 1920-ci ildə vakuum borulu radioverici və qəbuledicilərin yayılması ilə populyarlaşaraq istifadəyə verilən AM radiosu ilə başladı. Bundan əvvəl, elektron rabitənin əksər tətbiqlərində (erkən radio, telefon və teleqraf) mesaj sadəcə tək bir alıcı üçün nəzərdə tutulmuşdu. "Yayım" termini əkinçilik üsulu kimi tarlaya toxum səpmək ifadəsindən ilhamlanaraq yaranmışdır.[2] Daha sonra çap məhsulları[3] və ya teleqraf[4] vasitəsilə məlumatın geniş yayılmasını təsvir etmək üçün qəbul edildi. Fərdi stansiyanın çoxsaylı dinləyicilərə "birdən çox" radio ötürülməsi üçün tətbiqi nümunələri hələ 1898-ci ildə ortaya çıxmışdı.[5]

Hava üzərindən yayım adətən radio və televiziya ilə əlaqələndirilir, baxmayaraq ki, son zamanlar həm radio, həm də televiziya yayımları kabel (kabel televiziyası) vasitəsilə yayılmağa başlayıb. Qəbul edən tərəflərə geniş ictimaiyyət və ya nisbətən kiçik alt qrup daxil ola bilər. Məsələ ondadır ki, müvafiq qəbuledici texnologiya və avadanlıq (məsələn, radio və ya televizor) olan hər kəs siqnalı qəbul edə bilər. Yayım sahəsinə həm ictimai televiziya və radio və icma radiosu kimi hökumət tərəfindən idarə olunanlar, həm də özəl kommersiya radiosu televiziyası daxildir. ABŞ-nin Federal Qaydalar Məcəlləsinin 47-ci maddəsinin 97-ci bəndi yayımı "geniş ictimaiyyət tərəfindən qəbul üçün nəzərdə tutulmuş, birbaşa və ya ötürülən yayım" kimi müəyyən edir.[6] Şəxsi və ya ikitərəfli telekommunikasiya ötürmələri bu anlayışa uyğun gəlmir. Məsələn, həvəskar və Si-Bi (vətəndaş) radio operatorlarının yayımına icazə verilmir. Qeyd edildiyi kimi, ötürmə və yayım eyni şeylər deyil.

Radio və televiziya proqramlarının radio və ya televiziya stansiyasından ev qəbuledicilərinə radio dalğaları ilə ötürülməsinə hava (OTA) və ya yerüstü yayım deyilir və əksər ölkələrdə yayım lisenziyası tələb olunur. Kabel televiziyası kimi naqil və ya kabeldən istifadə edən yayımlar (onların razılığı ilə OTA stansiyalarını da təkrar ötürən) də yayım sayılır, lakin mütləq lisenziya tələb etmir (baxmayaraq ki, bəzi ölkələrdə lisenziya tələb olunur). 2000-ci illərdə televiziya və radio proqramlarının axın (ing. streaming) rəqəmsal texnologiyası vasitəsilə ötürülməsi getdikcə daha çox yayım adlandırılmağa başlandı.[7]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Peters, John Durham. Speaking into the Air. Chicago: University of Chicago Press. 1999. ISBN 978-0-226-66276-3. OCLC 40452957. 30 July 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 August 2022.
  2. ↑ Douglas, Susan J. Inventing American Broadcasting, 1899–1922. Baltimore: Johns Hopkins University Press. 1987. ISBN 978-0-8018-3832-3. OCLC 15485739.
  3. ↑ The hand-book of Wyoming and guide to the Black Hills and Big Horn regions : for citizen, emigrant and tourist / by Robert E. Strahorn (ingilis). səh. 74. 1 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. in the case of the estimates sent broadcast by the Department of Agriculture, in its latest annual report, the extent has been sadly underestimated
  4. ↑ "Saint Louis medical and surgical journal. v.51 1886 Jul-Dec". Saint Louis Medical and Surgical Journal (ingilis): 334. dekabr 1886. 2020-07-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-15. operations formerly described in the city press alone, are now sent broadcast through the country by multiple telegraph
  5. ↑ The Electrician: (1898) (ingilis). London: Bouverie House. 14 oktyabr 1898. səh. 815. 27 iyul 2020 tarixində arxivləşdirilib. there are rare cases where, as Dr. Lodge once expressed it, it might be advantageous to 'shout' the message, spreading it broadcast to receivers in all directions
  6. ↑ "PART 97—AMATEUR RADIO SERVICE". ecfr.gov. Code of Federal Regulations. İstifadə tarixi: 15 dekabr 2023. Broadcasting. Transmissions intended for reception by the general public, either direct or relayed.
  7. ↑ Maccise, Diana Larrea; Montaser Marai. "Mobile Journalism" (PDF). AlJazeera Media Training and Development Centre. 2018. 24 June 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 24 June 2021.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Carey, James (1989), Communication as Culture, New York and London: Routledge, pp. 201–30
  • Kahn, Frank J., ed. Documents of American Broadcasting, fourth edition (Prentice-Hall, Inc., 1984).
  • Lichty Lawrence W., and Topping Malachi C., eds, American Broadcasting: A Source Book on the History of Radio and Television (Hastings House, 1975).
  • Meyrowitz, Joshua, Mediating Communication: What Happens? in Downing, J., Mohammadi, A., and Sreberny-Mohammadi, A. (eds), Questioning The Media (Thousand Oaks, CA: Sage 1995), pp. 39–53
  • Peters, John Durham, "Communication as Dissemination", Communication as…: Perspectives on Theory, Teller Road, Thousand Oaks California United States: SAGE Publications, Inc., 2006, 211–222, doi:10.4135/9781483329055.n23, ISBN 978-1-4129-0658-6, 22 August 2022 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 22 August 2022
  • Thompson, J., The Media and Modernity, in Mackay, H., and O'Sullivan, T. (eds), The Media Reader: Continuity and Transformation (London: Sage, 1999), pp. 12–27

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Barnouw Erik. The Golden Web (Oxford University Press, 1968); The Sponsor (1978); A Tower in Babel (1966).
  • Covert Cathy, and Stevens John L. Mass Media Between the Wars (Syracuse University Press, 1984).
  • Tim Crook; International Radio Journalism: History, Theory and Practice Routledge, 1998
  • John Dunning; On the Air: The Encyclopedia of Old-Time Radio Oxford University Press, 1998
  • Ewbank Henry and Lawton Sherman P. Broadcasting: Radio and Television (Harper & Brothers, 1952).
  • Maclaurin W. Rupert. Invention and Innovation in the Radio Industry (The Macmillan Company, 1949).
  • Robert W. McChesney; Telecommunications, Mass Media, and Democracy: The Battle for the Control of U.S. Broadcasting, 1928–1935 Oxford University Press, 1994
  • Gwenyth L. Jackaway; Media at War: Radio's Challenge to the Newspapers, 1924–1939 Praeger Publishers, 1995
  • Lazarsfeld Paul F. The People Look at Radio (University of North Carolina Press, 1946).
  • Schramm Wilbur, ed. Mass Communications (University of Illinois Press, 1960).
  • Schwoch James. The American Radio Industry and Its Latin American Activities, 1900–1939 (University of Illinois Press, 1990).
  • Slater Robert. This ... is CBS: A Chronicle of 60 Years (Prentice Hall, 1988).
  • Sterling Christopher H. Electronic Media, A Guide to Trends in Broadcasting and Newer Technologies 1920–1983 (Praeger, 1984).
  • Sterling Christopher, and Kittross John M. Stay Tuned: A Concise History of American Broadcasting (Wadsworth, 1978).
  • Wells, Alan, World Broadcasting: A Comparative View, Greenwood Publishing Group, 1996. ISBN 1-56750-245-8

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]