Azərbaycanca
Язык
Тип
Словари
Словари → Этимологический словарь азербайджанского языка

İYUL

Roma imperiyası zamanı təqvim Ayın Yer kürəsi ətrafındakı hərəkətinin dövriliyinə əsaslanırdı. Hər yeni təqvim ayı Ay hilal olanda başlayır, yeni ilin ilk günü isə martın 1-i sayılırdı.

Misirdə isə əksinə, təqvim ayının göydəki Ayla heç bir bağlılığı yox idi. Hər ay 30 gündən, il 12 aydan ibarət idi. Artıq 5 gün isə ilin axırına əlavə edildiyindən il 365 gün davam edirdi.

E.ə. 48-ci ildə Yuli Sezarın gəmiləri Misirin paytaxtı İsgəndəriyyə limanında lövbər saldı. Misirdə bir il qaldığından Sezarın yerli təqvimlə diqqətlə tanış olmağa və onun Roma təqvimindən üstün cəhətlərini öyrənməyə kifayət qədər vaxtı var idi. O, Romaya qayıdan kimi yeni təqvimin tətbiq edilməsinə əmr verdi. Yeni təqvimə görə ildə 12 ay var idi. 5 artıq gün isə bir yox, bir neçə aya əlavə olunduğundan bəzi aylar 30, bəziləri isə 31 gündən ibarət idi. (Fevral uğursuz ay sayıldığından ondan bir neçə gün çıxarıldı.)

Artıq qalan dörddə bir günü də unutmadılar. Hər dörd ildən bir bunlardan tam gün yaranır və ilə əlavə olunurdu. Beləliklə də, hər dörd ildən bir 366 gündən ibarət uzun il olurdu. Bundan əlavə, ilin başlanğıcı martın 1-dən yanvarın 1-nə keçirildi.

Yuli Sezarın bu əməyini qiymətləndirmək üçün doğulduğu kvisetili ayı onun şərəfinə iyul oldu. İndiyədək biz bu ayı belə adlandırırıq. (Ayzek Azimov. Sözlərin tarixi)

#iyul #avqust #iyun #yanvar #abajur #lüğət #alamet #vurğu #səyyah #sentyabr #ibadət #narın-narın #a #dekada #izafi #orfoepiya #aprel #yox #barmaq-barmaq #fevral
a b c ç d e ə f g h x i j k q l m n o ö p r s ş t u ü v y z
ia ib ic iç id if ig ix ik iq il im in io ip ir is iş it iy iz
İYRƏNMƏK
İZAFİ
OBASTAN VİKİ
10 iyul
10 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 191-ci günü. (uzun ildə 192-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 174 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 27 iyun tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1890 — Vayominq ABŞ-nin 44-cü ştatı olub. === 1901–cari === 1960 — SSRİ milli futbol komandası UEFA Avropa Çempionatını qazanıb. 1991 — Boris Yeltsin ilk seçilmiş Rusiya prezidenti kimi vəzifəyə başlayıb. 2016 — Portuqaliya milli futbol komandası UEFA Avropa Çempionatını qazanıb. 2019 — Sonuncu Volkswagen Beetle Meksikanın Puebla şəhərində istehsal edilib. 5961 "Xüsusi buraxılış" avtomobilindən sonuncusu muzeydə sərgilənib. 2021 — Argentina milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb.
11 iyul
11 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 192-ci günü. (uzun ildə 193-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 173 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 28 iyun tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1804 — ABŞ-nin vitse-prezidenti Aaron Burr dueldə keçmiş maliyyə naziri Aleksandr Hamiltonu ölümcül yaralayıb. === 1901–cari === 1960 — ABŞ-də ilk dəfə Harper Linin "Bülbülü öldürmək" romanı nəşr olunub. 1979 — Paraqvay milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 1982 — İtaliya milli futbol komandası 1982 FİFA Dünya Kubokunu qazanıb. 2010 — İspaniya milli futbol komandası 2010 FİFA Dünya Kubokunu qazanıb. 2021 — İtaliya milli futbol komandası UEFA Avropa Çempionatını qazanıb.
12 iyul
12 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 193-cü günü. (uzun ildə 194-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 172 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 29 iyun tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1975 — San-Tome və Prinsipi Portuqaliyadan müstəqilliyini elan edib. 1987 — Uruqvay milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 2020 — Azərbaycan və Ermənistan Silahlı Qüvvələri arasında Tovuz döyüşləri baş vermişdir. == Doğumlar == === 1600-cü ildən əvvəl === E.ə.
13 iyul
13 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 194-cü günü. (uzun ildə 195-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 171 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 30 iyun tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1977 — Somali Efiopiyaya müharibə elan edərək Oqaden müharibəsinə başlayıb. 2014 — Almaniya milli futbol komandası 2014 FİFA Dünya Kubokunu qazanıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 2012 — ASAN xidmət təsis edilib.
14 iyul
14 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 195-ci günü. (uzun ildə 196-cı) Bu tarixdə ilin sonuna 170 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 1 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1950 — Koreya müharibəsi: Taecon döyüşünün başlanması. 2002 — Yeni Zelandiya milli futbol komandası OFK Millətlər Kubokunu qazanıb. 2015 — NASA-nın Yeni Üfüqlər zondu Plutona ilk uçuşunu həyata keçirir və bununla da Günəş Sisteminin ilkin tədqiqatını tamamlayır. 2016 — Fransanın Nitsa şəhərində Bastiliya Günü münasibətilə keçirilən mərasimdə terrorçu yük maşını kütlənin üstünə sürüb və avtomobildən enərək insanlara atəş açıblar. Terror hücumu nəticəsində 867 nəfər ölüb, 434 nəfər yaralanıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1969 — Heydər Əliyev Azərbaycan KP MK-nın 1-ci katibi seçilmişdir.
15 iyul
15 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 196-cı günü. (uzun ildə 197-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 169 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 2 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1799 — Rozetta daşı Misirin Rosetta kəndində Napoleonun Misir yürüşü zamanı fransız kapitan Pyer-Fransua Buşard tərəfindən tapılıb. === 1901–cari === 1983 — ASALA Parisin Orli beynəlxalq hava limanında terror aktı törətmişdir. 2007 — Braziliya milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 2015 — Çili milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 2018 — Fransa milli futbol komandası 2018 FİFA Dünya Kubokunu qazanıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1997 — "Azpetrol" neft-qaz şirkəti təsis edilib.
16 iyul
16 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 197-ci günü. (uzun ildə 198-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 168 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 3 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === 622 — Məhəmməd və onunla birlikdə ilk müsəlmanlar Məkkədən Mədinəyə hicrət etdilər. Bu hadisə hicri təqviminin başlanğıcı kimi qəbul edilir. 1212 — Las Navas de Tolosa döyüşü: Rekonkista zamanı, Papa III. İnnokentin çağırışı ilə İspaniyadakı Xristian krallıqları bir araya gələrək Məhəmməd Nasirin rəhbərliyi altında müsəlman Əl-Mühədlərini məğlub etdilər. 1377 — II Riçardın tacqoyma mərasimi keçirilmişdir. === 1601–1900 === 1661 — Avropada ilk əskinas "Stockholms Banco" adlı İsveç bankı tərəfindən çap edilib və dövriyyəyə buraxılıb. 1782 — Volfqanq Amadey Motsartın "Saraydan qaçırılma" operası ilk dəfə səhnəyə qoyuldu. 1880 — Emily Stowe Kanadada ilk lisenziyalı qadın həkim olur.
17 iyul
17 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 198-ci günü. (uzun ildə 199-cu) Bu tarixdə ilin sonuna 167 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 4 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1916 — Uruqvay milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 1942 — Tarixdə ən qanlı döyüş olan Stalinqrad döyüşü başlayıb. 1955 — Anahaymda ilk Disneyland Uolt Disneyə həsr olunmuş və onun tərəfindən açılmışdır. 1976 — XXI Yay Olimpiya Oyunları Monrealda keçirilib. 1989 — B-2 Spirit ilk uçuşunu edib. 1994 — Braziliya milli futbol komandası 1994 FİFA Dünya Kubokunu qazanıb. 2014 — Donetsk vilayətində "Malaysia Airlines" aviaşirkətinə məxsus "Boeing-777" təyyarəsi qəzaya uğramışdır.
18 iyul
18 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 199-cu günü. (uzun ildə 200-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 166 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 5 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1925 — Adolf Hitler "Mein Kampf" kitabını nəşr edib. 1968 — Kaliforniya ştatının Mauntin Vyu şəhərində Intel təsis olunub. 1999 — Uruqvay milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 2013 — 20 milyard dollara qədər borcu olan Detroyt hökuməti ABŞ tarixində ən böyük bələdiyyə iflasını elan edib. === Azərbaycana aid hadisələr === 1988 — SSRİ Ali Sovetinin Prezidiumu Dağlıq Qarabağın Azərbaycan tərkibində qalmasına qərar verir.
19 iyul
19 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 200-cü günü. (uzun ildə 201-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 165 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 6 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1870 — İkinci Fransa imperiyası və Prussiya arasında Fransa–Prussiya müharibəsi başlamışdır. 1900 — Paris metrosunun ilk xətti fəaliyyətə başlayıb. === 1901–cari === 1952 — XV Yay Olimpiya Oyunları Helsinkidə keçirilib. 1980 — XXII Yay Olimpiya Oyunları Moskvada keçirilib. 1996 — XXVI Yay Olimpiya Oyunları Atlantada keçirilib. 2019 — Əlcəzair milli futbol komandası Afrika Millətlər Kubokunu qazanıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1996 — Azərbaycan və Mavriki arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur.
1 iyul
== Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1903 — İlk Tur de Frans velosiped yarışı keçirilib. 1904 — III Yay Olimpiya Oyunları Sent-Luisdə keçirilib. 1908 — SOS beynəlxalq təhlükə siqnalı kimi qəbul edilib. 1979 — Sony Walkman-ı təqdim edib. 1991 — Soyuq müharibə: Varşava müqaviləsi Praqada keçirilən iclasda rəsmi olaraq ləğv edilib. 2002 — Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi fərdləri soyqırım, insanlıq əleyhinə cinayətlər, müharibə cinayətləri və təcavüz cinayətlərinə görə mühakimə etmək üçün yaradılıb. 2012 — İspaniya milli futbol komandası UEFA Avropa Çempionatını qazanıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1996 — Azərbaycan və İrlandiya arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur. 1998 — Azərbaycan və Tunis arasında diplomatik əlaqələr qurulmuşdur.
İyul qurbanları
İyul qurbanları ( xorv. Srpanjske žrtve ) 29 iyul 1845 -ci ildə Avstriya İmperator Ordusu ilə toqquşmada həlak olan Xorvatiya Xalq Partiyasının üzvləri idi. 1845-ci ildə Xorvatiyanın paytaxtının da daxil olduğu Zaqreb vilayətində yerli hökumət seçkiləri keçirildi. Xorvat-macar partiyası namizədi səsvermənin nəticələrini saxtalaşdıraraq qalib gəlib . Seçkilərin nəticələri elan edildikdən Xalq partiyasının üzvləri qalibləri səsvermənin nəticələrini saxtalaşdırmaqda günahlandıraraq etiraz etmək üçün Müqəddəs Mark meydanına çıxdılar Macar əsilli Frans Haller Avstriya ordusunu meydanı etirazçılardan təmizləməyə çağırdı. Ordu bu əmri yerinə yetirməyə başlayanda etirazçılardan biri olan Mirko Boqoviç qılıncla ordu zabitinə hücum etdi. Boqoviçə atəş açan əsgər onun müdafiəsinə qalxdı. Digər əsgərlər bu atəşi atışa başlamaq əmri kimi qəbul etdilər . İzdihamın üzərinə açılan yaylım atəşi nəticəsində 13 etirazçı həlak olmuş, 27 nəfər yaralanmışdır . Daha sonra sonunculardan altı nəfər aldığı yaralardan dünyasını dəyişdi .
İyul
İyul— Qriqorian təqvimi ilə ilin yeddinci ayıdır. 31 gündən ibarətdir.
20 iyul
20 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 201-ci günü. (uzun ildə 202-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 164 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 7 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === 1402 — Osmanlı sultanı İldırım Bəyazid ilə Teymurləng arasında Ankaranın Çubuq düzənliyində Ankara döyüşü baş vermişdir. === 1601–1900 === === 1901–cari === 1944 — İkinci Dünya müharibəsi: Adolf Hitler ona qarşı Almaniya Ordusu polkovniki Klaus von Stauffenberq tərəfindən cəhd edilən sui-qəsd cəhdindən sağ qurtuldu. 1969 Apollon proqramı: Apollon 11-in ekipajı Aya ilk insan enişini uğurla həyata keçirib. Amerikalılar Nil Armstronq və Bazz Oldrin altı saat yarım sonra Aya ayaq basan ilk insanlar oldular. Futbol müharibəsinin başlamasından 6 gün sonra Honduras və El Salvador arasında atəşkəs elan edilib. 1974 — Türkiyənin Kipə işğalı: Yunanıstan diktatoru tərəfindən prezident III Makariosa qarşı təşkil edilən dövlət çevrilişindən sonra Türkiyədən gələn qüvvələr Kiprə basqın edib. === Azərbaycana aid hadisələr === 2014 — Bakı bulvarında Park Bulvar ticarət mərkəzinin açılışı olub.
21 iyul
21 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 202-ci günü. (uzun ildə 203-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 163 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 8 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1969 — Apollon proqramı: 02:56 UTC-də astronavt Nil Armstronq Aya ayaq basan ilk insan olmuşdur. 1983 — Yaşayış məntəqəsində dünyanın ən aşağı temperaturu Antarktidanın Vostok stansiyasında −89,2 °C (-128,6 °F) səviyyəsində qeydə alınıb. 1991 — Argentina milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 1919 — Azərbaycan Demokratik Respublikasının Müəssislər Məclisinə seçkilər haqqında qərar qəbul edildi. Həmin sənədə əsasən, cinsindən, dilindən və milliyyətindən asılı olmayaraq 20 yaşına çatmış bütün vətəndaşlar Müəssislər Məclisinə seçkilərdə iştirak edə bilərdilər. Bərabər, müstəqim və qapalı seçkilər əsasında Müsəssislər Məclisinə 120 üzv seçilməli idi. 1920 — Erməni quldur dəstələri Zəngibasara basqın etdilər.
22 iyul
22 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 203-cü günü. (uzun ildə 204-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 162 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 9 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 2011 — Norveçin paytaxtı Oslo şəhərində terrorçu Anders Berinq Breyvik terror aktları törətmişdir. === Azərbaycana aid hadisələr === 1875 — Həsən bəy Zərdabinin başçılığı ilə "Əkinçi" qəzeti nəşr edilmişdir.
23 iyul
23 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 204-cü günü. (uzun ildə 205-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 161 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 10 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === 811 — Bizans imparatoru I Nikefor Bolqarıstanın paytaxtı Pliskanı qarət etdi və Krum xanın xəzinəsini ələ keçirdi. === 1601–1900 === 1900 — Artan immiqrasiyanın təzyiqi nəticəsində, Kanada öz sərhədlərini yoxsulların və cinayətkarların üzünə bağlayıb. === 1901–cari === 1992 — Abxaziya Gürcüstandan müstəqilliyini elan edib. 1995 — Uruqvay milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 2021 — XXXII Yay Olimpiya Oyunları Tokioda keçirilib. === Azərbaycana aid hadisələr === 1993 — Qarabağ müharibəsi: Ermənistan Silahlı Qüvvələri Ağdamı işğal edirlər.
24 iyul
24 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 205-ci günü. (uzun ildə 206-cı) Bu tarixdə ilin sonuna 160 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 11 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1923 — Müasir Türkiyənin sərhədlərini təyin edən Lozanna müqaviləsi, Birinci Dünya Müharibəsində iştirak edən Yunanıstan, Bolqarıstan və digər ölkələr tərəfindən İsveçrədə imzalanmışdır. === 1901–cari === 2005 — ABŞ milli futbol komandası KONKAKAF Qızıl Kubokunu qazanıb. 2011 — Uruqvay milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 2019 — Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus MiQ-29 təyyarəsi qəzaya uğrayıb, Xəzər dənizinə düşmüşdür.
25 iyul
25 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 206-cı günü. (uzun ildə 207-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 159 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 12 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1668 — Çin imperiyasında Şantun zəlzələsi baş vermişdir. 1799 — Fransa və Osmanlı imperiyası arasında Əbukir döyüşü baş vermişdir. === 1901–cari === 1976 — Vikinq proqramı: Vikinq 1 məşhur Marsda üz fotosunu çəkib. 1984 — Salyut 7 kosmonavtı Svetlana Savitskaya kosmosda gəzinti edən ilk qadın olub. 1992 — XXV Yay Olimpiya Oyunları Barselonada keçirilib. 1993 — Meksika milli futbol komandası KONKAKAF Qızıl Kubokunu qazanıb. 2000 — Parisdə təyyarə qəzası.
26 iyul
26 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 207-ci günü. (uzun ildə 208-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 158 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 13 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1788 — Nyu-York ABŞ-nin 11-ci ştatı olub. 1847 — Liberiya öz müstəqilliyini elan edib. === 1901–cari === 2009 — Meksika milli futbol komandası KONKAKAF Qızıl Kubokunu qazanıb. 2015 — Meksika milli futbol komandası KONKAKAF Qızıl Kubokunu qazanıb. 2017 — ABŞ milli futbol komandası KONKAKAF Qızıl Kubokunu qazanıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1986 — Ağdam şəhərində Çay evinin açılışı olmuşdur. 1994 — Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Gənclər və İdman Nazirliyi yaradılıb.
27 iyul
27 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 208-ci günü. (uzun ildə 209-cu) Bu tarixdə ilin sonuna 157 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 14 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1890 — Vinsent van Qoq özünü güllələyir və iki gün sonra ölür. === 1901–cari === 2003 — Meksika milli futbol komandası KONKAKAF Qızıl Kubokunu qazanıb. 2012 — XXX Yay Olimpiya Oyunları Londonda keçirilib. === Azərbaycana aid hadisələr === 1898 — Bibiheybətdə neft fontanı yanğını baş vermişdir. 2014 — Azərbaycan və Ermənistan Silahlı Qüvvələri arasında döyüşlər baş vermişdir.
28 iyul
28 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 209-cu günü. (uzun ildə 210-cu) Bu tarixdə ilin sonuna 156 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 15 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1914 — Birinci Dünya müharibəsi başlamışdır. 1928 — IX Yay Olimpiya Oyunları Amsterdamda keçirilib. 1984 — XXIII Yay Olimpiya Oyunları Los-Ancelesdə keçirilib. 2013 — ABŞ milli futbol komandası KONKAKAF Qızıl Kubokunu qazanıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 1989 — Bakıda Vaqif Mustafazadənin ev-muzeyi açılıb.
29 iyul
29 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 210-cu günü. (uzun ildə 211-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 155 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 16 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1836 — Parisdə Zəfər tağının açılış mərasimi keçib. === 1901–cari === 1948 — XIV Yay Olimpiya Oyunları Londonda keçirilib. 1957 — Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik təsis olunub. 1958 — ABŞ Prezidenti Duayt Eyzenhauer Milli Aeronavtika və Kosmik Tədqiqatlar İdarəsini (NASA) yaradan Milli Aeronavtika və Kosmos Aktını imzaladı. 2001 — Kolumbiya milli futbol komandası Amerika Kubokunu qazanıb. 2007 — İraq milli futbol komandası Asiya Kubokunu qazanıb.
2 iyul
2 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 183-cü günü. (uzun ildə 184-cü) Bu tarixdə ilin sonuna 182 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 19 iyun tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1990 — Məkkə şəhərinin yaxınlığında yerləşən Mina dağında ziyarət zamanı yaranan izdiham nəticəsində 1426 zəvvar həlak olmuşdur. 2000 — Fransa milli futbol komandası UEFA Avropa Çempionatını qazanıb. 2002 — Stiv Fossett hava şarında dayanmadan təkbaşına dünya ətrafında uçan ilk insan oldu.
30 iyul
30 iyul — Qriqorian təqvimində ilin 211-ci günü. (uzun ildə 212-ci) Bu tarixdə ilin sonuna 154 gün qalır. XX və XXI əsrdə Yuli təqvimi ilə 17 iyul tarixinə uyğun gəlir. == Əhəmiyyətli hadisələr == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === === 1901–cari === 1930 — Uruqvay milli futbol komandası 1930 FİFA Dünya Kubokunu qazanıb. 1932 — X Yay Olimpiya Oyunları Los-Ancelesdə keçirilib. 1966 — İngiltərə milli futbol komandası 1966 FİFA Dünya Kubokunu qazanıb. 1980 — Vanuatu müstəqillik qazanıb. === Azərbaycana aid hadisələr === 2020 — Tokioda keçən 2020 Yay Olimpiya Oyunlarında cüdoçu İrina Kindzerskaya bürünc medal qazanıb. == Doğumlar == === 1600-cü ildən əvvəl === 1511 — Corco Vazari, İtaliya boyakarı === 1601–1900 === 1818 — İlya Berezin, Rusiya şərqşünası 1857 — Torsteyn Veblen, ABŞ və Norveç iqtisadçısı 1863 — Henri Ford, ABŞ sənayeçisi və biznes maqnatı 1868 — Alfred Veber, Almaniya iqtisadçısı === 1901–cari === 1914 — Elisabet Şerer, Almaniya aktrisası 1940 — Klayv Sinkler, İngiltərə sahibkarı və ixtiraçısı 1941 — Pol Anka, ABŞ və Kanada müğənnisi 1947 — Arnold Şvartsenegger, ABŞ və Avstriya aktyoru 1948 — Jan Reno, Fransa aktyoru 1957 — Fəxrəddin Musayev, Azərbaycan baş leytenantı, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1962 — Nadir Əliyev, Azərbaycan hərbçisi, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı 1970 — Kristofer Nolan, ABŞ və Böyük Britaniya kinorejissoru 1973 — Ümit Davala, Türkiyə futbolçusu və baş məşqçisi 1982 — Nəsrin Cavadzadə, Azərbaycan əsilli Türkiyə aktrisası 1993 — Andre Qomeş, Portuqaliya futbolçusu 1997 — Finneas O'Konnell, ABŞ musiqiçisi 1998 — Mahsun Bağırzadə, Azərbaycan əsgəri == Ölümlər == === 1600-cü ildən əvvəl === === 1601–1900 === 1898 — Otto fon Bismark, Almaniya dövlət xadimi === 1901–cari === 1912 — Meyci, Yaponiya imperatoru; 1925 — Firudin bəy Vəzirov, Azərbaycan general-mayoru; 1930 — Joan Qamper, İspaniya və İsveçrə futbol rəhbəri; 1945 — Qriqori Lemberq, Sovet fotoqrafı; 1965 — Cuniçiro Tanizaki, Yaponiya yazıçısı; 1978 — Umberto Nobile, İtaliya aviatoru və aviakonstruktoru; 2007 Əli Meşkini, İran din xadimi; İnqmar Berqman, İsveç kinorejissoru; Mikelancelo Antonioni, İtaliya kinorejissoru; 2015 — Sofiya Hüseynova, Azərbaycan aktrisası; 2018 Xəyyam Mirzəzadə, Azərbaycan bəstəkarı; Orxan Camal, Azərbaycan əsilli Rusiya jurnalisti.
14 iyul inqilabı
14 iyul inqilabı (ərəb. 1958 حركة 14 تموز‎) və ya 1958-ci il İraq inqilabı — İraqda kral ailəsinin güllələnməsi və respublika qurulması ilə sona çatan silahlı çevriliş. 1958-ci ildə ildə reallaşan qanlı hərbi çevriliş nəticəsində 1921-ci ildən İraqı idarə edən Haşimilər sülaləsi devrilərək, bütün kral ailəsi güllələndi. Krallıq ləğv edilib, respublika elan edildi. General Əbdülkərim Qasım respublika başçısı oldu. İraq bu inqilabın ardından Bağdad paktından çıxdığını açıqladı. İnqilab həmçinin İraq və İordaniya arasında 6 ay əvvəl qurulan Haşimilər Ərəb Federasiyasına da son verdi. Üsyanın başçılarından olan general Əbdülkərim Qasım 1963-cü il hərbi çevrilişinə qədər İraqın baş naziri oldu. Bu dövr isə xüsusilə kommunizm və etnik milliyyətçiliyin sürətlə yayıldığı illərdir. == Tarixi == İraq Haşimilər sülaləsinin rəhbərlik etdiyi konstitusiyalı monarxiya idi.
15 iyul Şəhidlər Körpüsü
Boğaziçi körpüsü və ya Bosfor körpüsü (türk. Boğaziçi Köprüsü, Boğaz Köprüsü; ing. Bosphorus bridge, First Bosphorus Bridge) — Bosfor boğazı üzərindən salınan ilk asma körpü. Körpü İstanbulun Avropa və Asiya hissələrini birləşdirir.Körpünün uzunluğu 1560 metr, əsas aşırımın uzunluğu 1074 metr, körpünün eni 33 metr, suyun üstündə dayaqların hündürlüyü 165 metr, yoldan ötən hissədən suyun səthinə qədər 64 metrdir.Hər gün körpüdən təxminən 600 000 sərnişin daşıyan 200 000-dən çox nəqliyyat vasitəsi keçir. Uzunluğuna görə körpü dünyada 13-cü yerdədir. Körpüdən geçiş pulludur, piyada keçişi isə qadağandır (körpüdən özünü atıb intihar etməyə cəhd göstərənlərin sayının çoxluğu üzündən). Osmanlı İmperatorluğu dövründən bəri boğazı körpü ilə keçmək fikri Boğaziçi körpüsünün inşasına qədər illər ərzində tez-tez gündəmə gəlmişdir. Cümhuriyyətin ilk illərində varlı bir iş adamı olan Nuri Demirağ körpü üçün fərdi layihələr hazırladı və 1931-ci ildə San Fransiskoda Qızıl Qapı körpüsünü inşa edən Bethlehem Polad Şirkəti üçün bir layihə çəkdi. Demirağın həyata keçirilməyən layihəsindən başqa, 1951-ci ildə bir alman şirkəti tərəfindən hazırlanan bir layihə də reallaşmadı. == Körpünün tikintisi == Dövlət 1953-cü ildə edilən bir araşdırmadan sonra körpünün inşasında maraqlı oldu.
15 İyul Kızılay Milli İradə meydanı
Qızılay meydanı və ya 15 Temmuz Kızılay Milli İrade Meydanı (türk. Kızılay Meydanı) — Ankaranın mərkəzində yerləşən meydan. == Tarixi == Əvvəllər Taşhan meydanı olaraq adlandırılan meydan 1920-ci illərdən sonra bugünkü adıyla xatırlanmağa başlanmışdır. 15 iyul 2016-cı ildə hərbi çevriliş cəhdindən sonra, Ankara Bələdiyyəsinin verdiyi qərarla meydanın adı 15 İyul Qızılay Milli İradə Meydanı (15 Temmuz Kızılay Milli İrade Meydanı) olaraq rəsmi şəkildə dəyişdirilmişdir. == Xüsusiyyətləri == Şərqdən Ziya Göyalp Prospekti (Kollec, Qurtuluş), qərbdən Qazi Mustafa Kamal Bulvarı (Qısaca GMK Bulvarı) (Demirtəpə, Maltəpə, Tandoğan), şimal-cənub oxunda isə Atatürk Bulvarı (Sıhhiyə, Ulus, Bakanlıklar, Kavaklıdərə) yollarının kesişimindedir.
2015-ci il iyul ayında vəfat edənlər
=== 17 iyul === Jül Byanki — 25 yaşında vəfat edib.
2016-cı il iyul ayında vəfat edənlər
=== 31 iyul === Fazil İsgəndər — 87 yaşında vəfat edib. Seymur Peypert — 88 yaşında vəfat edib. === 25 iyul === Xəlil İnalcık — 100 yaşında vəfat edib. === 16 iyul === İsmayıl İbrahimov — 100 yaşında vəfat edib. === 8 iyul === Əbdül Səttar Ədhi — 88 yaşında vəfat edib. === 7 iyul === Fazil Osmanov — 80 yaşında vəfat edib. === 5 iyul === Abbas Kiarostami — 76 yaşında vəfat edib. === 2 iyul === Mişel Rokar — 85 yaşında vəfat edib. Eli Vizel — 88 yaşında vəfat edib.
2018-ci il iyul ayında vəfat edənlər
2018-ci il iyul ayında vəfat edənlərin siyahısı.
Haaqa Konfransı (1922, iyun-iyul)
Haaqa konfransı — I dünya müharibəsindən sonra dünyada iqtisadi, siyasi sistemi normallaşdırmaq, rusiyadan borcların geri alınması üçün təşkil olunan beynəlxalq konfransdır. == Əvvəlki hadisələr == Haaqa konfransından əvvəl İngiltərənin baş naziri Lloyd Corc Kannda keçirilən Müttəfiqlərin Ali Şurasının iclasında dünyada maliyyə-iqtisadi problemləri həll etmək üçün beynəlxalq konfransın çağırılmasını təklif edir. Onun bu təklifi qəbul olunur. Qəbul olunan qətnaməyə görə Genuyada çağırılacaq konfransda baş nazirlər iştirak etməli idi. Konfransda İngiltərəni baş nazir Lloyd Corc, Almaniyanı kansler Virt, Fransanı xarici işlər naziri Lui Bartu, İtaliyanı baş nazir Fakta təmsil edirdi. Sədr Fakta seçilir. Konfrans qarşısına qoyduğu problemlərin-Almaniyadan təzminat almaq, borclar, Rusiya məsələsi və Yaxın Şərq məsələlərinni demək olar ki, heç birini həll edə bilmir. Qəbul edilən qərara əsasən, bu problemlərin həllinin davamı (xüsusilə Rusiyadan borcların alınması) Haaqada keçiriləcək konfransa qədər ertələnir. == Konfrans == Haaqa konfransı 1922-ci il iyun ayının 15-dən iyulun 20-dək davam etmişdir. Konfransda rus və qeyri-rus komissiyaları, xüsusi mülkiyyət, borclar və kredit yarımkomissiyaları yaradıldı.
Kəlbəcərdə helikopter qəzası (14 iyul, 1989)
Kəlbəcərdə helikopter qəzası — 14 iyul 1989-cu ildə Kəlbəcər şəhər stadionunda helikopter qəzası. == Hadisə == Hadisədən bir müddət əvvəl 8 erməni təxribatçı Kəlbəcər rayonunun Ağdaban kəndinə basqın edib, onlar sakinlər tərəfindən tutulublar. Tərk-silah edilən terrorçular Kəlbəcər milisinə təhvil veriliblər. Həmin erməniləri Xankəndiyə aparmaq üçün gələn hərbi helikopter havaya qalxarkən qəza törədib. Helikopter yerə yaxın olduğundan stadiondakı 8 uşağı vertolyotun pəri tikə-parça edib. Helikopterin pilotları 366-cı motoatıcı alayın sərxoş hərbçiləri olublar. == Həlak olanların siyahısı == Məmmədov Sahib Sultan oğlu (10 yaş), Salmanov Razim Tofiq oğlu (8 yaş), Valehov Anar Qardaşxan oğlu (7 yaş), İbişov Cahid Telman oğlu (10 yaş), Əsgərov Səxavət Dəmir oğlu (14 yaş), Əsgərov Natiq Məhəmməd oğlu (14 yaş), Xəlilov Bəxtiyar Rəhim oğlu (11 yaş), Orucov Azər Zakir oğlu (7 yaş). == Hadisədən sonra == 1991-ci ildə Kəlbəcər Xeyriyyə Cəmiyyətinin təşəbbüsü ilə rayon mərkəzində həlak olan 8 uşağın xatirəsinə abidə qoyulmuşdur. Kəlbəcər işğal olunandan sonra həmin abidə ermənilər tərəfindən dağıdılmışdır. 2022-ci ildə "Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri" QSC-nin "Azərbaycantelefilm" Yaradıcılıq Birliyi Kəlbəcərin ilk şəhidləri olan 8 uşağın başına gətirilən faciə ilə bağlı "Gizli qalsın" adlı sənədli film hazırlayıb.
Kəlbəcərdə helikopter qəzası (14 iyul 1989)
Kəlbəcərdə helikopter qəzası — 14 iyul 1989-cu ildə Kəlbəcər şəhər stadionunda helikopter qəzası. == Hadisə == Hadisədən bir müddət əvvəl 8 erməni təxribatçı Kəlbəcər rayonunun Ağdaban kəndinə basqın edib, onlar sakinlər tərəfindən tutulublar. Tərk-silah edilən terrorçular Kəlbəcər milisinə təhvil veriliblər. Həmin erməniləri Xankəndiyə aparmaq üçün gələn hərbi helikopter havaya qalxarkən qəza törədib. Helikopter yerə yaxın olduğundan stadiondakı 8 uşağı vertolyotun pəri tikə-parça edib. Helikopterin pilotları 366-cı motoatıcı alayın sərxoş hərbçiləri olublar. == Həlak olanların siyahısı == Məmmədov Sahib Sultan oğlu (10 yaş), Salmanov Razim Tofiq oğlu (8 yaş), Valehov Anar Qardaşxan oğlu (7 yaş), İbişov Cahid Telman oğlu (10 yaş), Əsgərov Səxavət Dəmir oğlu (14 yaş), Əsgərov Natiq Məhəmməd oğlu (14 yaş), Xəlilov Bəxtiyar Rəhim oğlu (11 yaş), Orucov Azər Zakir oğlu (7 yaş). == Hadisədən sonra == 1991-ci ildə Kəlbəcər Xeyriyyə Cəmiyyətinin təşəbbüsü ilə rayon mərkəzində həlak olan 8 uşağın xatirəsinə abidə qoyulmuşdur. Kəlbəcər işğal olunandan sonra həmin abidə ermənilər tərəfindən dağıdılmışdır. 2022-ci ildə "Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri" QSC-nin "Azərbaycantelefilm" Yaradıcılıq Birliyi Kəlbəcərin ilk şəhidləri olan 8 uşağın başına gətirilən faciə ilə bağlı "Gizli qalsın" adlı sənədli film hazırlayıb.
Misirdə iyul inqilabı
Misirdə iyul inqilabı (ərəb. ثورة 23 يوليو 1952‎, həmçinin 1952-ci il çevrilişi (ərəb. إنقلاب 23 يوليو 1952‎ kimi də tanınır) — 23 iyul 1952-ci ildə Məhəmməd Nəcib və Camal Əbdül Nasirin rəhbərlik etdiyi bir qrup ordu zabitinin cəmləşdiyi Azad Zabitlər Hərəkatı tərəfindən həyata keçirilmiş hərbi çevriliş. İnqilab əvvəlcə Kral Farukun taxtdan salınmasına yönəlmişdi. Miles Kopeland və Kermit Roseveltə görə, çevriliş Misirdə siyasi hakimiyətinn başına Amerika tərəfdarı olacaq yeni liderin gəlməsini hədəfləyən "Fat Fukker" əməliyyatının bir hissəsi idi. Bununla belə inqilab daha böyük siyasi nəticələrə gətirib çıxardı. Qısa müddətdə Misir və Sudanda konstitusiya monarxiya ləğv edildi. Aristokratiya sıradan çıxarıldı. Respublika quruldu, ölkədəki ingilis işğalına son qoyuldu və Sudanın müstəqilliyini təmin etmək üçün hərəkat genişləndi (o dövrdə Sudan İngiltərə-Misir müştərək olaraq idarə olunurdu). İnqilabçı hökumət əsasən ərəb millətçiliyi və beynəlxalq birliklərə qoşulmamaqla siyasi mövqeni ifadə edən qatı millətçi, anti-imperialist sistem qurdu.
Parisdə təyyarə qəzası (25 iyul 2000)
Parisdə təyyarə qəzası (25 iyul 2000) — aviasiya tarixində səsdən sürətli mülki təyyarənin son qəzası. 25 iyul 2000, Paris, Ruassi Şarl de Qoll aeroportu, terminal 2E. Paris – Nyu-York reysini həyata keçirməyə hazırlaşan "Concorde" havaya qalxmazdan əvvəl prezident Jak Şirakı Tokiyodan gətirən "Boeing" aeroporta enir. Ondan ardınca ABŞ-yə məxsus "McDonnell Douglas DC-10" eyni uçuş zolağından havaya qalxır. Lakin... havaya qalxan təyyarənin motorundan qopan titan detal uçuş zolağına düşür və bir-neçə dəqiqə sonra baş verəcək faciənin "əsasını qoyur". "DC-10" özü isə sağ salamat mənzil başına çatır. 4 dəqiqə sonra saat 16.42-də "Concorde" uçuş zolağına dartılıb gətirilir. Start götürən təyyarə 280 km/saat sürətlə "DC-10"-dan düşən metal parçasının üzərindən keçir. Metal parçası təkərdən qalxaraq yanacaq çənini kəsir və 120 ton kerosin alışır. Cırılan təkərin özü də 330 km/saat sürətlə hərəkət edən təyyarənin qanadına çırpılaraq onu sıradan çıxarır.
2022-ci il iyul ayında vəfat edənlər
2022-ci il iyul ayında vəfat edənlərin siyahısı. === 31 iyul === Aliyə Təhmasib — 75 yaşında vəfat edib. === 27 iyul === Bernard Cribbins — 93 yaşında vəfat edib. === 17 iyul === Sevda İbrahimova — 82 yaşında vəfat edib. === 10 iyul === Ənvər Çingizoğlu — 60 yaşında vəfat edib. === 9 iyul === Andraş Töröçik — 67 yaşında vəfat edib. === 8 iyul === Şinzo Abe — 67 yaşında vəfat edib. === 6 iyul === Ceyms Kaan — 82 yaşında vəfat edib.
Sərrin döyüşü (iyun–iyul, 2015)
Sərrin döyüşü — 2015-ci ildə, Suriyada vətəndaş müharibəsi zamanı Hələb mühafizəsinin şimal-şərqində YPG və Azad Suriya Ordusunun Sərrin şəhərini və ətraf bölgəni İraq Şam İslam Dövlətindən ələ keçirdiyi hərbi əməliyyat. Təxminən iki ay dayanmış əvvəlki əməliyyat sonra YPG-nin başçılıq etdiyi döyüşçülər 18 iyun 2015-ci ildə Sərrin üzərində hücum əməliyyatlarını yeniləmiş və bunun ardınca 1 iyulda İŞİD-in Kobani qətliamından sonra tammiqyaslı əməliyyat başlamışdır. 4 iyulda YPG və ASO qüvvələri Sərrin şəhərini, həmçinin Sərrinin şimalında yerləşən Xirbat əl-Bürc kəndi və Sərrin Taxıl Silosunu tam mühasirəyə alınmışdır. 12 iyulda İŞİD qüvvələri dəstək qüvvələr əldə etdikdən sonra mühasirələri yarmağa və Sərrinə təchizat xəttini bərpa etməyə müvəffəq olmuşdur. Bununla belə, 24 iyulda YPG və Azad Suriya Ordusu qüvvələri Sərrinin mühasirəsini bərpa etmiş, Sərrin Taxıl Silosu və Xirbət əl-Burc mühasirələri ertəsi günə tam olaraq bərpa olunmuşdur. 27 iyulda YPG-nin başçılıq etdiyi qüvvələr Sərrini və ətraf bölgəni, 25 kənd və 20-dən çox əkin sahəsi daxil olmaqla müəyyən bir ərazini tam ələ keçirmiş, YPG əməliyyatın başa çatdığını elan etmişdir.

Значение слова в других словарях