Lampa xalçaları: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
 
(11 istifadəçi tərəfindən edilmiş 19 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Xalça
⚫
{{Azərbaycan xalçaları
|şəkil = <!-- sadəcə şəkilin adı -->
|şəkil = «Лямпя».jpg
|şəkil məlumat = <!-- Şəkilin şərhi -->
|şəkil məlumat = Lampa xalçası
|şəkil miqyası = <!-- rəqəm -->
|şəkil miqyası = 250px
|adı = <!-- Azərbaycan dilindəki adı -->
|adı = Lampa
|tam adı = <!-- Xalçanın ümumqəbulolunmuş adı -->
|tam adı = Lampa xalçaları
|digər adı = <!-- Başqa adı -->
|digər adı = Ləmpə xalçaları
|məktəbi = <!-- Hansı xalçaçılıq məktəbinə aid olması -->
|məktəbi = [[Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]
|növü = <!-- Xalçanın hansı növə aid olması (xovlu, xovsuz) -->
|növü = [[Xovlu xalçalar]]
|ölkə = <!-- Yerləşdiyi ölkə -->
|ölkə = [[Azərbaycan]]
|şəhər = <!-- Aid olduğu şəhər -->
|şəhər = [[Şuşa şəhəri]]
|bölgə = <!-- Aid olduğu bölgə -->
|bölgə = [[Dağlıq Qarabağ]]
|kənd = <!-- Aid olduğu kənd -->
|kənd = <!-- Aid olduğu kənd -->
|başlanma = <!-- Xalçanın başlanma tarixi -->
|başlanma = <!-- Xalçanın başlanma tarixi -->
Sətir 28: Sətir 28:
}}
}}


⚫
'''Lampa xalçaları''' və ya '''Ləmpə xalçaları''' — [[Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]nin [[Şuşa]] qrupuna aid edilən xovlu xalça.

⚫
'''Lampa''' – [[Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]nin [[Şuşa]] qrupuna aid edilən xovlu xalça.


== Ümumi məlumat ==
== Ümumi məlumat ==
⚫
[[Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]nin Şuşa qrupuna aid edilən "Lampa xalçaları" əvvəlcə XIX əsrin I yarısında [[Şuşa]]da toxunmuş, bir müddət sonra həmin xalçalar [[Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]nin bütün xalçaçılıq məntəqələrində toxunmağa və təkmilləşməyə başladı. Bir qayda olaraq, "Lampa xalçaları" dəst (komplekt) şəkildə : iki yan və bir ortalıq xalçası kimi toxunurdu.
{{müəllif|url=http://www.carpet.intangible.az/content.php?lang=az&page=212}}


== Bədii analiz ==
⚫
Qarabağ tipinin Şuşa qrupuna aid edilən bu xalçalar XIX əsrin I yarısında [[Şuşa]]da toxunurdu. Sonralar onlar [[Qarabağ]]ın bütün xalçaçılıq məntəqələrində yayılmağa və təkmilləşməyə başladı. Adətən, belə kompozisiyalı xalçalar komplekt şəkildə : iki yan və bir ortalıq xalçası şəklində toxunurdu.
⚫
Həm strukturuna, həm də kompozisiyasına görə "Lampa" xalçaları [[Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]nin ən mürəkkəb əsəri hesab olunur. Müəyyən dərəcədə Cəbrayıl qrupuna daxil olan "[[Xanlıq xalçası]]" və Təbriz qrupuna daxil olan [[Ləçək–turunc xalçası]]nı xatırlatmasına baxmayaraq, bu xalçaların kompozisiyası çox orijinaldır. "Lampa" xalçalarının kompozisiyası uzunsov formaya malikdir. Bu xalçanın kompozisiyası üçün orta sahənin mərkəzində böyük səkkizkünclü medalyon (göl) səciyyəvidir. Gölin yuxarı və aşağı hissələrində "Lampa" üçün xarakterik olan uzunsov formalı kətəbələr yerləşir. Göllər və kətəbə ardıcıl olaraq orta sahənin sonunadək təkrarlanır. Əksər hallarda bu böyük elementlər – şaquli forma yaradan qellər və kətəbə "başlıq"la başa çatır. Şuşa xalçaçıları bu elementi "çəllək" adlandırır. Orta sahənin gölə yaxın olan boş qalmış aralıqları tutuquşu təsviri ilə doldurulur. "Lampa" üçün xarakterik olan bu element orta sahəni çox gözəl bəzəyir. Bundan əlavə, orta sahənin başında və sonunda (künclərdə) geniş kənarlı ləçəklər yerləşdirilir ki, bu da orta sahəni bəzəyir. 100X600 ölçülü uzunsov xalçalarda kənar haşiyə nazik olur. Bu prinsipə uzunsov formalı "Lampa" xalçalarında da riayət olunur. Beləliklə, belə nəticəyə gəlmək olar ki, XIX əsrin xalçaçılığının məhsulu olan "Lampa" xalçaları Şuşada böyük yaşayış evlərinin divar və tavanını bəzəmək zərurəti ilə meydana gəlmişdir. "Lampa" xalçalarının namazlıq formasında olanlarına da rast gəlmək mümkündür<ref>[http://karabakh.az/az/sb/culture/xalq-sntkarl/qaraba-xalalar/?print=yes Qarabağ xalçaları] {{Dead link|date=December 2020 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>.


== Bədii analiz ==
== Texniki xüsusiyyətləri ==
"Lampa xalçaları", bir qayda olaraq, uzunsov formada toxunurdu. Başqa ölçülərdə toxunmuş "Lampa xalçaları"nada rast gəlmək mümkündür.


"Lampa xalçaları"nın ölçüləri 100X500 sm-dən 150X700 sm-ə qədər ölçülər arasında dəyişir.
⚫
Həm strukturuna, həm də kompozisiyasına görə "Lampa" xalçaları [[Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]nin ən mürəkkəb əsəri hesab olunur. Müəyyən dərəcədə Cəbrayıl qrupuna daxil olan "[[Xanlıq xalçası]]" və Təbriz qrupuna daxil olan [[Ləçək–turunc xalçası]]nı xatırlatmasına baxmayaraq, bu xalçaların kompozisiyası çox orijinaldır. "Lampa" xalçalarının kompozisiyası uzunsov formaya malikdir. Bu xalçanın kompozisiyası üçün orta sahənin mərkəzində böyük səkkizkünclü medalyon (göl) səciyyəvidir. Gölin yuxarı və aşağı hissələrində "Lampa" üçün xarakterik olan uzunsov formalı kətəbələr yerləşir. Göllər və kətəbə ardıcıl olaraq orta sahənin sonunadək təkrarlanır. Əksər hallarda bu böyük elementlər – şaquli forma yaradan qellər və kətəbə "başlıq"la başa çatır. Şuşa xalçaçıları bu elementi "çəllək" adlandırır. Orta sahənin gölə yaxın olan boş qalmış aralıqları tutuquşu təsviri ilə doldurulur. "Lampa" üçün xarakterik olan bu element orta sahəni çox gözəl bəzəyir. Bundan əlavə, orta sahənin başında və sonunda ( künclərdə) geniş kənarlı ləçəklər yerləşdirilir ki, bu da orta sahəni bəzəyir. 100X600 ölçülü uzunsov xalçalarda kənar haşiyə nazik olur. Bu prinsipə uzunsov formalı "Lampa" xalçalarında da riayət olunur. Beləliklə, belə nəticəyə gəlmək olar ki, XIX əsrin xalçaçılığının məhsulu olan "Lampa" xalçaları Şuşada böyük yaşayış evlərinin divar və tavanını bəzəmək zərurəti ilə meydana gəlmişdir. "Lampa" xalçalarının namazlıq formasında olanlarına da rast gəlmək mümkündür.


"Lampa xalçaları"da bir kvadrat desimetrdə ilmələrin sıxlığı 35X35 ilmədən (düyündən) 40X40 ilməyə (düyün) qədər yerləşir. Bir kvadrat metrdə isə 122 min ilmədən 160 min ilməyə təsadüf edilir.
== Texniki xüsusiyyətlər ==


"Lampa xalçaları"nda xovun hündürlüyü 7–9 mm-dir.
"Lampa" xalçaları, adətən, uzunsov formada – 100X500 sm-dən, 150X700 sm-dək – toxunur. Düyünlərin sıxlığı: hər kvadrat desimetrdə 35X35 – dən 40X40-dək düyün yerləşir ( hər kvadrat metrdə 122 000-dən 160 000-dək düyün). Xovun uzunluğu 7 – 9 mm – dir. "Lampa" xalçaları Qarabağ məktəbinin yüksək kateqoriyalı xalçalarından hesab olunur.


"Lampa xalçaları" [[Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]nin yüksək kateqoriyalı xalçalarından sayılır<ref>{{Cite web |title=Lampa xalçası |url=http://content.yudu.com/Library/A1q16q/AzerbaijaniCarpetsGa/resources/126.htm |access-date=2011-09-11 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304054409/http://content.yudu.com/Library/A1q16q/AzerbaijaniCarpetsGa/resources/126.htm |url-status=live }}</ref>.
== Mənbə ==


== Xarici keçidlər ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
⚫
{{Azərbaycan xalçaları}}


{{Azərbaycan xalçalarının siyahısı}}
[[Kateqoriya:Azərbaycan xalçaları]]
[[Kateqoriya:Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]

Səhifəsinin 17:34, 25 fevral 2024 tarixinə olan son versiyası

Xalça
Lampa
Lampa xalçası
Lampa xalçası
Xalça haqqında məlumatlar
Tam adı Lampa xalçaları
Digər adı Ləmpə xalçaları
Məktəbi Qarabağ xalçaçılıq məktəbi
Növü Xovlu xalçalar
Ölkə Azərbaycan
Şəhər Şuşa şəhəri
Bölgə Dağlıq Qarabağ
Toxunması haqqında məlumatlar
Üslubu Qarabağ xalçaçılıq məktəbi

Lampa xalçaları və ya Ləmpə xalçaları — Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin Şuşa qrupuna aid edilən xovlu xalça.

Ümumi məlumat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin Şuşa qrupuna aid edilən "Lampa xalçaları" əvvəlcə XIX əsrin I yarısında Şuşada toxunmuş, bir müddət sonra həmin xalçalar Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin bütün xalçaçılıq məntəqələrində toxunmağa və təkmilləşməyə başladı. Bir qayda olaraq, "Lampa xalçaları" dəst (komplekt) şəkildə : iki yan və bir ortalıq xalçası kimi toxunurdu.

Bədii analiz[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həm strukturuna, həm də kompozisiyasına görə "Lampa" xalçaları Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin ən mürəkkəb əsəri hesab olunur. Müəyyən dərəcədə Cəbrayıl qrupuna daxil olan "Xanlıq xalçası" və Təbriz qrupuna daxil olan Ləçək–turunc xalçasını xatırlatmasına baxmayaraq, bu xalçaların kompozisiyası çox orijinaldır. "Lampa" xalçalarının kompozisiyası uzunsov formaya malikdir. Bu xalçanın kompozisiyası üçün orta sahənin mərkəzində böyük səkkizkünclü medalyon (göl) səciyyəvidir. Gölin yuxarı və aşağı hissələrində "Lampa" üçün xarakterik olan uzunsov formalı kətəbələr yerləşir. Göllər və kətəbə ardıcıl olaraq orta sahənin sonunadək təkrarlanır. Əksər hallarda bu böyük elementlər – şaquli forma yaradan qellər və kətəbə "başlıq"la başa çatır. Şuşa xalçaçıları bu elementi "çəllək" adlandırır. Orta sahənin gölə yaxın olan boş qalmış aralıqları tutuquşu təsviri ilə doldurulur. "Lampa" üçün xarakterik olan bu element orta sahəni çox gözəl bəzəyir. Bundan əlavə, orta sahənin başında və sonunda (künclərdə) geniş kənarlı ləçəklər yerləşdirilir ki, bu da orta sahəni bəzəyir. 100X600 ölçülü uzunsov xalçalarda kənar haşiyə nazik olur. Bu prinsipə uzunsov formalı "Lampa" xalçalarında da riayət olunur. Beləliklə, belə nəticəyə gəlmək olar ki, XIX əsrin xalçaçılığının məhsulu olan "Lampa" xalçaları Şuşada böyük yaşayış evlərinin divar və tavanını bəzəmək zərurəti ilə meydana gəlmişdir. "Lampa" xalçalarının namazlıq formasında olanlarına da rast gəlmək mümkündür[1].

Texniki xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Lampa xalçaları", bir qayda olaraq, uzunsov formada toxunurdu. Başqa ölçülərdə toxunmuş "Lampa xalçaları"nada rast gəlmək mümkündür.

"Lampa xalçaları"nın ölçüləri 100X500 sm-dən 150X700 sm-ə qədər ölçülər arasında dəyişir.

"Lampa xalçaları"da bir kvadrat desimetrdə ilmələrin sıxlığı 35X35 ilmədən (düyündən) 40X40 ilməyə (düyün) qədər yerləşir. Bir kvadrat metrdə isə 122 min ilmədən 160 min ilməyə təsadüf edilir.

"Lampa xalçaları"nda xovun hündürlüyü 7–9 mm-dir.

"Lampa xalçaları" Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin yüksək kateqoriyalı xalçalarından sayılır[2].

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Qarabağ xalçaları [ölü keçid]
  2. ↑ "Lampa xalçası". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-11.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Lampa_xalçaları&oldid=7492705"