Mobil telefon nəsillərinin siyahısı

Mobil şəbəkə standardlarının və nəsillərinin qrafiki.
Mobil telefon nəsillərinin siyahısı
Analoq
Rəqəmsal
Mobil telekommunikasiya

Bu mobil telekommunikasiyadakı nəsillərin siyahısıdır.

Nəsillərin müqayisəsi
Nəsil Standard(lar) Nəzəri
maksimum download
sürəti*		 Həqiqi
maksimum download
sürəti*		 Nəzəri
maksimum upload
sürəti*		 Həqiqi
maksimum upload
sürəti*		 Frekans
zolağı		 Kanal
boşluğu		 Maksimum diapazon (antenadan olan məsafə) Kommersiya şəklində
tətbiq olunduğu
il
0G 1946
analoq və rəqəmsal ↓
1G NMT, AMPS, TACS… 400–450MHz 1979
1.5G D-AMPS 30kHz
rəqəmsal ↓
2G GSM 800–1900MHz 1991
CDMAone 800–1900MHz
2.5G GPRS 48kB/s 2000
2.9G EDGE/EGPRS 2003
3G UMTS 7.2Mbit/s 2Mbit/s 400MHz-3GHz 2001
CDMA2000 400MHz-3GHz
3.5G HSPA
3.75G HSPA+ ** 42Mbit/s 11Mbit/s
3.95G LTE ** 2009
(Mobile) WiMAX **
4G LTE ** 150Mbit/s 50Mbit/s 5–20(40)MHz
(Mobile) WiMAX **
HSPA+ **
4.5G LTE+/LTE Advanced 2007
WiMAX 2 2007
4.9G LTE Advanced Pro
5G NR 2018

* texnologiyanın ən son və optimal iterasiyası
** əvvəlcə 4G hesab edilmirdi, lakin 4G-yə yenidən baxıldıqdan sonra onlar da daxil edildi

0G[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas məqalə: 0G

Mobil şəbəkədən əvvəlki (və ya bəzən sıfırıncı nəsil, yəni 0G) sistemlər kimi istinad edilir.

1G[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas məqalə: 1G

Mobil şəbəkə texnologiyasının birinci nəslinin mobil rabitə və 1980-ci illərdə tətbiq edilmiş və 2G ilə əvəz edilmiş mobil telekommunikasiya standartıdır. Bu iki mobil şəbəkə və mobil nəsil arasındakı əsas fərq ondan ibarətdir ki, 1G audio ötürmə şəbəkəsi analoq, 2G isə tamamilə rəqəmsaldır.

2G[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas məqalə: 2G

2G (və ya 2-G) özündən əvvəlkilərə nisbətən üç əsas üstünlük təmin edir: telefon danışıqları rəqəmsal olaraq şifrələnir, spektrdə əhəmiyyətli dərəcədə daha səmərəlidir və mobil telefonlarda daha yüksək nüfuzetmə səviyyəsi təmin edir. 2G SMS sadə mətn əsaslı mesajlardan başlayaraq mobil üçün data xidmətləri təqdim edir. 2G texnologiyaları müxtəlif mobil telefon şəbəkələrinə mətn mesajları, şəkilli mesajlar və MMS (Multimedia Mesaj Xidməti) kimi xidmətlər təqdim etməyə imkan verir. Onun 3 əsas xidməti var: Daşıyıcı xidmətlərdən biri də məlumat xidmətləri və kommunikasiya kimi tanınır.

İkinci nəsil 2G mobil telekommunikasiya şəbəkələri 1991-ci ildə Finlandiyada Radiolinja (indiki Elisa Oyj-un bir hissəsi) tərəfindən GSM standartında kommersiya olaraq istifadəyə verilmişdir.[1]

Şimali Amerika Standartları olan IS-54 və IS-136 də eyni zamanda ikinci nəsil (2G) mobil telefon sistemləri idi və eyni anda 3 rəqəmsal sıxılmış zəngi dəstəkləyən hər 30 kHz kanalda üç vaxt aralığı olan TDMA-dan istifadə edirdi. Bu daha sonra daha da sıxılmış zənglər üçün 6 yarım qiymətin vaxtına dəyişdirildi. İlk kommersiya şəbəkəsi 1993-cü ildə AT&T və Rogers Wireless Networks-də yerləşdirildiyi üçün bir zamanlar Amerika qitəsində, xüsusən də ABŞ və Kanadada geniş yayılmışdı.

IS-95 ilk CDMA əsaslı rəqəmsal mobil kommunikasiya texnologiyası idi. Qualcomm tərəfindən CDMA istifadə edilərək hazırlanmış və daha sonra Telekommunikasiya Sənayesi Birliyi tərəfindən TIA/EIA/IS-95-in 1995-ci ildə nəşr olunan sayında standart olaraq qəbul edilmişdir. O CDMAOne kimi bazara çıxarılıb və 2002-ci ildə China Unicom və ABŞ-də Verizon daxil olmaqla, AT&T və T-Mobile tərəfindən təklif olunan GSM xidmətləri ilə birbaşa rəqabət apararaq qlobal miqyasda tətbiq edilib.

2.5G[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas məqalə: GPRS

2.5 G dövrə kommutasiya domeninə əlavə olaraq paket kommutasiya domenini tətbiq edən 2G sistemləri deməkdir. Bu daha sürətli xidmət göstərmir, çünki vaxt intervallarının birləşməsi dövrə ilə əlaqəli informasiya xidmətləri (HSCSD) üçün də istifadə olunur.

2.75G[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas məqalə: 2.75G

GPRS şəbəkələrinin 8PSK kodlaşdırmasının tətbiqi ilə EDGE şəbəkələrinə çevrilməsi.

3G[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas məqalə: 3G

3G texnologiyası ən az 144 kbit/s məlumat ötürmə sürətini təmin edir. Tez-tez 3.5 G və 3.75 G olaraq təyin olunan 3G-nin sonrakı versiyaları, dizüstü kompüterlərə, smartfonlara və mobil modemlərə daha yüksək sürətli mobil genişzolaqlı çıxış təmin edir. Bu 3G-nin simsiz səsli telefoniya, mobil internet, sabit simsiz internet, video zənglər və mobil televiziya texnologiyaları üçün tətbiq oluna biləcəyini təmin edir.

CDMA2000 mobil telefonlar və mobil rabitə qovşaqları arasında səs, məlumat və siqnal ötürülməsi üçün 3G mobil texnologiya standartları ailəsidir. İkinci nəsil CDMAOne standart dəstinin (IS-95) əvvələ uyğun davamçısıdır və xüsusilə Şimali Amerika və Cənubi Koreya, Çin, Yaponiya, Avstraliya və Yeni Zelandiyada istifadə olunur. 3GPP2 beynəlxalq standartlaşdırma orqanında standartlaşdırılmışdır. CDMA2000 adı əsas texnologiyanın təkamülünün ardıcıl mərhələlərini təmsil edən standartlar ailəsini ifadə edir.

1981–82-ci illərdə 1G sistemləri tətbiq olunduqdan sonra yeni nəsil mobil standartlar təxminən on ildən bir ortaya çıxdı. Hər yeni nəsil yeni tezlik diapazonları, daha yüksək məlumat sürətləri və əvvələ uyğun olmayan ötürmə texnologiyası ilə xarakterizə olunur. İlk 3G şəbəkələri 1998-ci ildə istifadəyə verilib.

3.5G[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas məqalə: 3.5G

3.5G 3G sistemlərinin daha yüksək performansını təmin etmək üçün hazırlanmış, fərqli mobil telefon və məlumat texnologiyalarının 4G imkanlarının tam miqyaslı tətbiqi yolunda bir addım olaraq birləşdirilməsidir.

3.75G[redaktə | mənbəni redaktə et]

HSPA, HSPA +, HSPA(Plus) və ya HSPAP simsiz genişzolaqlı texniki standartdır. Bu, High Speed Packet Access-in (HSPA) ikinci mərhələsidir.

4G[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas məqalə: 4G

4G, adi səs kommunikasiyası və digər 3G xidmətlərinə əlavə olaraq, simsiz modemləri olan notbuklar, smartfonlar və digər mobil cihazlara mobil genişzolaqlı internet təmin edir. Mümkün və mövcud xidmətlərə təkmilləşdirilmiş mobil veb giriş, IP-telefoniya, oyun xidmətləri, yüksək dəqiqlikli mobil televiziya, video konfrans, 3D TV və bulud hesablama daxildir.

4.5G[redaktə | mənbəni redaktə et]

4.5G 4G sistemlərindən daha yaxşı performans təmin edir ki, bu da 5G imkanlarını tam həyata keçirmək üçün texnoloji addımdır. 4.5G AT&T tərəfindən 5GE kimi satılır.

5G[redaktə | mənbəni redaktə et]

5-ci nəsil kabelsiz mobil texnologiyadır. Tərifi barədə fikir ayrılıqları var. İTU İMT-2020 standartlarına görə 5G saniyədə 20 qiqabitə qədər sürətli internet təmin edə bilər, amma bu yalnız yüksək tezlikdə (15 Ghz və yuxarı) mümkündür. Ən son 3GPP standartına görə isə 5G aşağı tezlikdə, 600 MHs-dən 6 GHs-ə istifadə oluna bilər. Amma bu 4G ilə müqayisədə ancaq 15-50 % daha sürətlidir. Buna görə də aşağı tezlikdə 5G texnologiyası 4G texnologiyasının "təkamülü" adlandırıla bilər.

6G[redaktə | mənbəni redaktə et]

6G hələ inkişaf mərhələsindədir və hazırda təklif olunan bir çox standart var. Ancaq bunların heç biri hələ qlobal olaraq tanınmayıb. 6G konsepsiyası 2017-ci ildən bəri Xiaomi və Nokia da daxil olmaqla bir neçə texnoloji şirkət tərəfindən hazırlanmışdır. 6G-nin 5G-dən daha sürətli olacağı (lakin daha kiçik diapazonla) gözlənilir. IEEE, 100 GHz-dən 3 THZ-ə qədər olan tezliklərin istifadəsini tövsiyə edir, çünki bu tezliklər nisbətən istifadə edilmir və yeni tezlik diapazonlarının araşdırılmasına imkan verəcək.[2] Mobil şəbəkələrin necə qurulacağı 6G-nin inkişafında başqa bir məsələdir. Təkliflərdən biri hər binada 6G qülləsinin quraşdırılmasıdır. İkinci təklif 6G qülləsinin funksiyalarının smartfonlar kimi cihazlara inteqrasiyasını əhatə edilməsi və bu cihazların digər istifadəçilər üçün öz hücrələrini yaratmasına imkan verilməsidir. Yayımlanma tarixinin təxminən 2030-cu ildə olacağı təxmin edilir.[3]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Radiolinja's History". April 20, 2004. October 23, 2006 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 23, 2009.
  2. ↑ Rappaport, Theodore S.; Xing, Yunchou; Kanhere, Ojas; Ju, Shihao; Madanayake, Arjuna; Mandal, Soumyajit; Alkhateeb, Ahmed; Trichopoulos, Georgios C. "Wireless Communications and Applications Above 100 GHz: Opportunities and Challenges for 6G and Beyond". IEEE Access. 7. 2019: 78729–78757. doi:10.1109/ACCESS.2019.2921522. ISSN 2169-3536. 2023-03-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-15.
  3. ↑ "China sends 'world's first 6G' test satellite into orbit". BBC News (ingilis). 2020-11-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-31.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]