Bu məqalənin bəzi məlumatlarının mənbəsi göstərilməmişdir. Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz. |
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Uyğurlar — Göytürk imperiyası dağıldıqdan sonra Qultuq Bilgə Kül xaqan 744-cü ildə Uyğur xaqanlığının əsası qoymuşdur. Çin Xalq Respublikasında yaşayan türk xalqı, dilləri Altay dilləri ailəsinin Türk dili qrupuna aiddir və islam dininə sitayiş edirlər. 842-ci ildə Qırğız tayfalarının üsyanı nəticəsində süqut etmişdir.[mənbə göstərin]
Ümumi sayı | ||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
13 000 000 | ||||||||||||||||||||||||||||||
Yaşadığı ərazilər | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Dili | ||||||||||||||||||||||||||||||
Dini | ||||||||||||||||||||||||||||||
Mənşəyi | ||||||||||||||||||||||||||||||
Türk | ||||||||||||||||||||||||||||||
Qohum xalqlar | ||||||||||||||||||||||||||||||
Çin mənbələrində müxtəlif şəkillərdə (hoei-ho, vei-ho və s.) rastlaşan uyğur adının mənası 974-cü ilə aid Çincə bir əsərdə "şahin sürətilə dolaşan və hücum edən" kimi göstərilib. Amma türk tarixçilər bunun doğru olmadığını, uyğur adının uy (əqrəba, müttəfiq) və gur ifadələrinin birləşməsindən yarandığını deyirlər. Bu baxımdan tarixdə ortaya çıxan "on uyğur" adının "on müttəfiq" mənasında işlədilməsi ehtimalına üstünlük verilir. Bəzi mənbələrdə isə uyğur kəlməsi təqib edən, izləyən kimi göstərilir.
Doğu (şərqi) Türküstan dedikdə Rusiya Federasiyasından sonra Türk Dünyasının assimilyasiyaya məruz qalmış bir parçası, eli, obası başa düşülür. Çin əsarəti altında olan türk ərazilərində yaşayan türk boylarından ən çox saylıları uyğur, qazax, qırğız, salar türkləri, sarı uyğurlar və tatarlar sayılır. Çinin 52 əsas etnosdan təşkil edilməsi dövlətin Konstitusiyasında əks olunub.
ÇXR-də türk xalqları Şərqi Türküstan — Uyğur muxtar rayonunda və Qansu əyalətində yaşayırlar. SUMR-da başlıca olaraq uyğurlar, qazaxlar, qırğızlar, sarı uyğurlar və tatarlar məskunlaşıblar. Uyğur muxtar rayonunda qazaxlara məxsus muxtar vilayət, qırğızlara məxsus muxtar qəza da mövcuddur. Eləcə də Uyğur muxtar bölgəsində xalxa-monqollara məxsus muxtar vilayət və qəza, dunqallara məxsus muxtar qəza da var. Qansu əyalətində isə Salar türklərinə məxsus və tibetlilərlə birgə 3 muxtar qəza mövcuddur.Çində türk xalqları digər bölgələrdə, xüsusilə Daxili Monqolustan muxtar bölgəsi və Tibet Muxtar Bölgəsində də ən qədim dövrlərdən indiyədək yaşamaqdadırlar. .[10]
Uyghur Barber in Kashgar. Traditionally Uyghur men shave their heads and wear a hat called doppa.
Two Uyghurs living in the far west of China. Turpan.
Young boy in Khotan.
Uyghur woman at a silk factory, Khotan.
Young boys at the market.
Uyghur elders at sunday market, Kashgar.
Uyghur girl, wearing clothing made of fabric of distinctive design worn by Uyghur women.
An Uyghur hunter, Kashgar.
Tool sharpeners at the market, Khotan.
A young Uyghur girl in Turpan, Xinjiang.
Uyghur camel drivers in Xinjiang.
Young Uyghur woman, c. 2005.
Uyghur man in Kashgar.
Sunday market in Hotan.
Uyghur man in traditional costume at Kashgar Sunday Market.
Dopa Maker, traditional Uyghur hats, Kashgar.
Bu altbaşlığı genişləndirmək lazımdır. |
Siyahıya alma tarixi | Uyğurların sayı |
---|---|
1953 | 3,640,125[14] |
1964 | 3,996,311 |
1982 | 5,986,869[15] |
1990 | 7,214,431[16][17] |
2000 | 8,399,393[17][18] |
Özbəkistandakı Uyğur Mədəniyyət Mərkəzinin iddiasına əsasən 2004[19]-cü ilə olan qeyri-rəsmi təxminə görə bu ölkədə 200,000[19] nəfər uyğur yaşadığı ehtimal olunur.[20]
Əsasən Əfqanıstanın Bədəxşan vilayətində (vilayət əhalisini əsasən özbəklər və taciklər, az sayda qırğızlar və uyğurlar təşkil edir) məskunlşamışdırlar. Sayları təxminən 3,000[21] nəfərdir.