Kurmış tatarları
Kurmış tatarları — Kurmış vilayətinin və Nijni Novqorod vilayətinin Kurmış şəhərinin hərbi xidmətdə olan tatar xalqının subetnos qruplarından biri (Rusiya ordusunda süvari alaylarında).[1]
| Yaşadığı ərazilər | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Dili | |||
| İrqi | |||
| avropoid, turan irqi tipi | |||
| Dini | |||
| Daxildir | |||
| Türk xalqları | |||
| Mənşəyi | |||
| tatarlar, başqırdlar, qasım tatarları | |||
| Qohum xalqlar | |||
|
tatarlar, qasım tatarları, başqırdlar və digər türk xalqları |
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kurmış tatarları Moskva knyazlığının şərqindəki Kormış vadisi ərazisində, İdil bulqarları dövləti ilə sərhəddə yerləşən Kormış şəhəri yaxınlığında (indiki Nijni Novqorod vilayətinin Kormış rayonunda kənd) yaşayan türkdilli xalqı idi. Vladimir, Nijni Novqorod və Moskva knyazlıqları burada yaşamış bulqar, macar, bərtaş, mordva, çermeş, mişər xalqlarının varisləri hesab edilir. Kurmış tatarları XV-XVIII əsrlərdə Rusiya hökumətinə, ondan əvvəl isə saray əyanlarına, yəni Qızıl Orda xanlarına xidmət etmiş türk knyazlarının nəslindən sayılırlar.
XVII əsrin ilk iyirmi ilində Kurmış vadisində Knyaginino və Kurmış yolları boyunca gözətçi məntəqələri funksiyasını yerinə yetirən 8 tatar kəndi var idi. Onların arasında Mokloka, İşeevo, Anda və Vakaevo (indiki Urqa) kəndlərində uzun müddət yaşayış olub. Usad və Andosovda, Şkoverka çayı yaxınlığında türk elementlərinin taleyi fərqli idi. Sonrakı sənədlərdə qeyd olunmadığı üçün onlar XVII əsrin birinci yarısında yoxa çıxıblar. Fominkaların tatar əhalisi etnik cəhətdən daha sabit idi. Lakin onun da ruslaşması XIX əsrin ortalarında başa çatdı. Artıq 1784-cü ildə rus azlığı Fominkalarda xeyli əraziyə sahib idi.[2]
1612-ci ilə qədər Mari, Mordoviya və rus kəndləri arasında Alatyr, Arzamas və Kurmış vadilərində 13 tatar kəndi var idi. 1780-ci ildə Kurmış ərazisi Nijni Novqoroddan tatar yaşayış məntəqələri ilə birlikdə Simbir çanişinliyinə (1796-cı ildən - qubernatorluq) verildi. 1870-ci ildə Kormış vadisində 20.492 tatar yaşayırdı.[3]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ История Курмышскиx татар[ölü keçid]
- ↑ Арзамасский филиал Государственного архива Нижегородской области (далее АФГАНО), ф. р.-178, оп. 1, д. 24, л. 32 об.
- ↑ Регионы компактного проживания татар в Российской Федерации: справочник / Отв. ред. Л.М.Айнутдинова, Б.Л.Хамидуллин. – Казань: ОП «Институт татарской энциклопедии и регионоведения АН РТ», 2016. – 336 с.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Грамоты и отписные 1611–1612 гг. Курмышскому воеводе Елагину // Летопись занятий археографической комиссии. 1861 год. Вып. 1. — СПб.: Типогр. П. А. Кумина, 1862.
- Список населенных мест Российской империи по сведениям 1859 года, составленный и издаваемый Центральным статистическим комитетом Министерства внутренних дел. XXV. Нижегородская губерния. — СПб.: Изд. Центр. Стат. комитет МВД, тип. Карла Вульфа, 1863. — С. XXXIX.
