Anat yençi çuvaşlar
Anat yençi çuvaşlar — çuvaş subetnosu. Əsas məskunlaşma sahəsi Çuvaşıstanın şimal-şərqidir. Miqrasiya nəticəsində anat yençi çuvaşların nümayəndələri də Volqaboyu və Uralın bir çox bölgələrində məskunlaşıblar.
| Ümumi sayı | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| təxmini 100000 | ||||||
| Yaşadığı ərazilər | ||||||
| ||||||
| Dili | ||||||
| İrqi | ||||||
| avropoid, turan irqi tipi | ||||||
| Dini | ||||||
|
xristianlıq (provaslav) | ||||||
| Daxildir | ||||||
| Türk xalqları | ||||||
| Mənşəyi | ||||||
| çuvaşlar, bulqarlar, sabirlər | ||||||
| Qohum xalqlar | ||||||
|
tatarlar və digər türk xalqları |
Anat yençi çuvaşlar 3 alt qrupa malikdirlər: Anat-Sivilskaya, Nijnetsivilskaya və Kozlovskaya.[1]
Mənşəyi və yayılma arealı
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Anat yençi çuvaşlar Çuvaşiyanın şimalında və şimal-şərqində məskunlaşıb. Onlara Başqırdıstan Respublikasında və Tatarıstan Respublikasında, Ulyanovsk, Orenburq vilayətlərində rast gəlinir. Lakin anat yençi çuvaşlar ən çox Penza, Samara və Saratov vilayətlərində yaşayır. Çuvaşların (anat yençi) əcdadları VII-VIII əsrlərdə Şimali Qafqaz və Azov çöllərindən gəlmiş bulqar tayfalarıdır.
Dialekt
[redaktə | mənbəni redaktə et]Anat yençi çuvaşların dialektlərinin tədqiqi problemli olaraq qalır. Bəziləri anat yençi çuvaşların dialektlərinin müstəqil bir dil təşkil etdiyin hesab edir. Digər tədqiqatçılara görə isə onlar viryal (yuxarı, "ətraf") və anatri dialektləri (aşağı ton, "səsli" boğazlar) arasında keçid dialekt qrupudur. Anat yençi ləhcəsinin "ölməsi" prosesi çuvaş ləhcəsindən qat-qat sürətlidir.
Mədəniyyət
[redaktə | mənbəni redaktə et]Anat yençi çuvaşların ənənəvi geyimlərinin digər xalqların (fin-uqor, tatarlar) təsirinə məruz qalan qonşulardan fərqli olaraq, ən qədim ənənələri saxladığı hesab edilir. Folklor, xüsusən də xalq yaradıcılığı anat yençi çuvaşların mədəniyyətin qədim formalarını qoruyub saxladığını göstərir. XVIII əsrə aid xalq geyimi, mürəkkəb döş bəzəklərindən hələ də istifadə edilir.
Arxeoloji və tarixi abidələr (qəbir daşları, zərgərlik məmulatları, üzüklər) təsdiq edir ki, hətta XVII-XVIII əsrlərdə də anat yençilər runik yazıdan istifadə ediblər və əlvan metal üzərində zərgərlik təqibi kimi nadir sənət növü onlar arasında yüksək səviyyədə olmuşdur. Xalq yaradıcılığı, musiqi yaradıcılığı, folklor, xoreoqrafiya xalqın qədim irsi olmaqla müasir mədəniyyətin inkişafı üçün zəngin arsenal rolunu oynayır.
Din
[redaktə | mənbəni redaktə et]Anat yençi çuvaşlar əsasən pravoslavdırlar.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ А.А. Трофимов, Е.А. Ягафова, М.Г. Кондратьев, Л.П. Сергеев, П.П. Фокин, Г.Б. Матвеев, Г.Н. Иванов. "Средненизовые чуваши". Электронная Чувашская энциклопедия. 2021-09-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16.09.2021.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Иванов В. П., Николаев В. В., Дмитриев В. Д. Чуваши. Этническая история и традиционная культура (30000 nüs.). Moskva: ДИК. 2000. ISBN 5-8213-0044-4.
