Lüğətlərdə axtarış.

Deduksiya (ing. Deduction; lat. deuctio) — əldə etmə, hasil etmə, çıxarma. Latın mənşəlidir. Əsas mühakimə (əqli nəticə) üsullarından və tədqiqat metodlarından biri. Deduksiya öz metodoloji üslubuna görə induksiyadan fərqlənir. İnduksiyanın əksidir, mühakimə prosesində ümumi müddəalardan xüsusi nəticə çıxarmaq, hər hansı bir ümumi fikirdən məntiqi yola çıxmaq, prinsip yaxud təklif ortaya qoymaq. Deduksiyaya sadə misal olaraq aşağıdakı mühakiməni göstərmək olar: "Bütün adamlar ölümə məhkumdur. Sokrat adamdır. Onda Sokrat olümə məhkumdur".

Oksidləşmə-reduksiya reaksiyaları (ing. Reduction-Oxidation; qısa adı:Redox və ya Redox reactions; mənası: Reduction - azaltma, Oxidation - yüksəltmə) — atomların oksidləşmə dərəcəsinin dəyişməsi ilə gedən reaksiyalara deyilir. Oksidləşdiricidə elektron alınır, reduksiyaedicidə elektron itirilir. Atomlarda oksidləşmə dərəcəsinin dəyişməsi elektronların bir atomdan digərinə keçməsi nəticəsində baş verir. Oksidləşmə vaxti elementin oksidləşmə dərəcəsi artır. Oksidləşmə və reduksiya prosesləri vahid bir prosesin iki hissəsidir. Yəni reduksiya olmadan oksidləşmə və ya tərsinə, oksidləşmə olmadan reduksiya gedə bilməz. Qarşılıqlı kimyəvi təsir zamanı elektron qəbul edən maddələr oksidləşdiricilər, əksinə, elektron verən maddələr isə reduksiyaedicilər adlanır. Beləliklə, oksidləşmə-reduksiya prosesində reduksiyaedicinin müəyyən sayda elektronu oksidləşdiriciyə keçir. Nəticədə, reduksiyaedici oksidləşir, oksidləşdirici isə reduksiya olunur.

Reduksiya — sınığı və ya çıxığı düzgün vəziyyətə qaytarmaq üçün cərrahi əməliyyat. "Reduksiya" termininin mənası hər hansı bir aradan qaldırma və ya kəmiyyət azalması demək deyil, əksinə bərpanı nəzərdə tutur: (re - "geri, başlanğıc vəziyyətə" + ducere – "aparıcı/gətirmək") — yəni "normal vəziyyətə gətirir”. Sümük sındıdan sonra qırıqlar yerdəyişmə nəticəsində hamarlığını itirir. Qırılan sümüyün heç bir deformasiya olmadan sağalması üçün sümük parçaları yenidən öz normal anatomik vəziyyətinə uyğunlaşdırılmalıdır. Ortopedik cərrahiyyə yerdəyişməni azaltmaqla sınıq sümüyün normal anatomiyasını yenidən yaratmağa çalışır. Reduksiya prosesi qısa müddət ərzində şiddətli ağrılı ola bildiyindən, adətən qısa təsirli anesteziya, sedativ və ya sinir bloku altında aparılır. Qiriq hissəcikləri quraşdırıldıqdan sonra, reduksiya, gipslərin tətbiqi, dartma və ya plitələr, vintlər və ya digər implantlar vasitəsilə saxlanılır, bu da öz növbəsində xarici və ya daxili ola bilər. Reduksiya "qapalı" və ya "açıq" cərrahiyyə üsullarla ola bilər: Qapalı reduksiya — sümük parçalarına cərrahi məruz qalmadan yığmaq. Açıq reduksiyada — sınıq hissəcikləri toxumaların parçalanması ilə cərrahi olaraq müəyyən edilir.

Abduksiya (lat. abducere- bayıra çəkmək, açmaq) — tibbdə aşağı ətraflar və yuxarı ətrafların bədənə nisbətdə hərəkət istiqamətini - açıcı hərəkəti göstərən termin.

Adduksiya (lat. adducere - içəri çəkmək, bükmək, qatlamaq) — tibbdə aşağı ətraflar və yuxarı ətrafların bədənə nisbətdə hərəkət istiqamətini - bükücü hərəkəti, qatlamanı göstərən termin.

Obduksiya (rus. обдукция, ing. obduction, lat. ob­duc­tio - örtmək) — okean litos­ferinin materik tavaları kənarının ("yeni qlobal tektonika" nəzəriyyəsinə mü­vafiq) üstəgəlməsi. Obduksiya bir litosfer plitəsinin digərinin üzərinə hərəkətidir. Subduksiya prosesinin əksi. Okean tipli plitənin qitə plitəsi altına gömülməsi (subduksiya) prosesində birincinin bütün kütləsi "udula" bilmədiyi halda, "artıq qalan" hissəsi qonşu plitənin üzərinə aşıb, tökülür. Müasir geodinamik rekonstruksiyaya əsaslanaraq, tədqiqatçılar belə fikrə gəliblər ki, Göyçə-Həkərə melanj zonası obduksiya nəticəsində yaranmışdır. Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press, 2006.

Redaksiya (lat. redactus (redactio) — qaydaya salınma, səhmana salınmış) 1) mətbuatda, radio və televiziyada əsərin müəllifin əsərlərinin nüsxəsi üzərində kağızların redaktorun iş prosesi (redaktə). Redaksiya müəllifin fərdi üslubunu saxlamaqla, əsərin məzmun və formasını təkmilləşdirməkdən ibarət yaradıcı prosesdir. Redaksiya şərti olaraq siyasi, ədəbi və elmi növlərə ayrılır; 2) mətnşünaslıqda ədəbi və ya elmi əsər mətninin müəllif, yaxud redaktor tərəfindən təshih edilib yenidən işlənmiş, təkmilləşdirilmiş variantı. Redaksiya zamanı əsərin yalnız dil və üslubu, süjet və kompozisiyası deyil, ideya istiqaməti, nəzəri müddəaları da dəyişikliyə uğraya bilər. Bu halda yaranan yeni mətnə əsərin yeni redaksiyası deyilir; 3) kütləvi təbliğat və informasiya vasitələri sistemində (qəzet, jurnal, radio və televiziya verilişləri, ensiklopediya, nəşriyyat, kino və s.) inzibati idarə; 4) redaktor heyəti; 5) nəşretmə, satış, yayım, məqalələrin və s. qəbulu ilə məşğul olan kontor, yer və ya şəxslər. R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.

İnduksiya (lat. inductio – vadaredici) ayrı-ayrı faktlardan və ya xüsusi təsadüflərdən ümumi nəticələri çıxarmaqla mühakimə yürütmək üsulu, deduksiyanın əksi; fizikada maqnit sahəsində hərəkət edərkən və ya ətrafında maqnit sahəsi dəyişərkən hər hansı bir naqildə elektrik cərəyanının yaranması; mətndə tək-tək hallarda ümumi nəticəyə gəlmə, məntiqi hökm, faktları ümumiləşdirmək üsulu. Elektromaqnit induksiyası — Maqnit sahəsinin təsirindən elektrik sahəsinin yaranması. Elektrostatik induksiya — Elektrik sahədə yüklərin yerini dəyişməsini təsvir edir. Əliquliyev R.. Şükürlü S., Kazımova S. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan terminlər. Bakı, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.

. Elektrostatik induksiya — xarici elektrik sahəsinin təsirindən cismdə məxsusi elektrostatik sahəsinin yaranma hadisəsidir. Hadisə keçirici cismin daxilində yüklərin yenidən paylanması, həmçinin keçirici olmayan cismlərdə daxili mikrostrukturanın qütbləşməsi ilə şərtlənir. Xarici elektrik sahəsi cismin yaxınlığında elektrik sahəsinin induksiyası sayəsində ciddi təhrif oluna bilər. == Keçiricilərdə elektrostatik induksiya == Xarici elektrik sahəsinin təsirindən yüksək elektrik keçiriciliyinə malik metallarda yüklərin yenidən paylanması o vaxta qədər davam edir ki, cismin daxilindəki yüklər xarici elektrik sahəsinin təsirini daha kompensasiya edə bilməsin. Bu zaman keçirici cismin qarşı tərəflərində əks istiqamətdə yükləniş (induksiya olunmuş) yüklər yaranır. Keçiricilərdə elektrostatik induksiya onların yüklənməsi üçün istifadə olunur. Əgər naqil torpaqla əlaqəlndirilsə, və ona əks qiymətdə yüklənmiş cism yaxınlaşsa (toxunmadan), onda elektronların bir hissəsi torpağa keçəcək, naqildə isə onların cüzi hissə qalacaq. Torpaqla əlaqəni kəssək və yükü cismi uzaqlaşdırsaq onda naqil müsbət yüklü qalacaq. Eyni hal naqili torpaqla əlaqələndirmədən aparılsa, onda yüklü cism götürüldükdən sonra naqilə induksiya olunmuş yüklər yenidən paylanacaq və onun bütün hisssi neytral olacaq. == Mənbə == Nəsirov, V., Aslanlı, G. Elektrik.

Qarşılıqlı induksiya birinci tərəf dövrədə cərəyan şiddəti dəyişən zaman ikinci tərəf dövrədə EHQ-nin meydana gəlməsidir. Qarşılıqlı induksiya elektromaqnit induksiyasının xüsusi haldır . Birinci tərəf dövrədə cərəyan şiddəti dəyişdikdə, ikinci tərəf dövrədə EHQ əmələ gəlir: E 2 = − d Ψ 1 d t = − L d I 1 d t {\displaystyle {\mathcal {E_{2}}}=-{{d\Psi _{1}} \over dt}=-L{dI_{1} \over dt}} burada E 2 {\displaystyle {\mathcal {E_{2}}}} — ikinci tərəf dövrədəki elektrik hərəkət qüvvəsi, Ψ 1 {\displaystyle \Psi _{1}} — birinci tərəf dövrədə maqnit ilişmə seli , I 1 {\displaystyle I_{1}} — birinci tərəf dövrədəki cərəyan şiddəti, L {\displaystyle L} — konturun qarşılıqlı induktivliyi . İkinci tərəf dövrədə cərəyan şiddəti dəyişdikdə, birinci tərəf dövrədə EHQ əmələ gəlir: E 1 = − d Ψ 2 d t = − L d I 2 d t {\displaystyle {\mathcal {E_{1}}}=-{{d\Psi _{2}} \over dt}=-L{dI_{2} \over dt}} burada E 1 {\displaystyle {\mathcal {E_{1}}}} — birinci tərəf dövrədəki elektrik hərəkət qüvvəsi, Ψ 2 {\displaystyle \Psi _{2}} — ikinci tərəf dövrənin maqnit ilişmə seli , I 2 {\displaystyle I_{2}} — ikinci tərəf dövrədəki cərəyan şiddəti, L {\displaystyle L} — konturun qarşılıqlı induktivliyi . Qarşılıqlı induksiya hadisəsindən transformatorlarda dəyişən gərginliyi yüksəltmək və alçaltmaq üçün istifadə olunur . Elektromaqnit induksiyası Özünə induksiya Transformator Никеров. В. А. Физика: учебник и практикум для академического бакалавриата. — Юрайт, 2015. — 415 с. — ISBN 978-5-9916-4820-2.

Qrammatik induksiya — bu dildə məlum üzvlüyə malik bir sıra müşahidələr (nümunələr) əsasında dilin formal qrammatikasını bərpa edən maşın öyrənmə proseduru. Prosedur nəticəsində müşahidə olunan obyektlərin modeli nəticə çıxarma qaydaları və ya generasiya qaydaları[az], sonlu avtomat və ya başqa növ avtomat şəklində qurulur. Ümumiyyətlə, qrammatik nəticə, nümunə məkanının sətirlər, ağaclar, qrafiklər kimi diskret kombinator obyektlərindən ibarət olduğu maşın öyrənmə sahələrindən biridir. Qrammatik nəticə tez-tez müxtəlif tipli sonlu avtomatların öyrənilməsi probleminə çox diqqət yetirir , çünki bu problem üçün effektiv alqoritmlər 1980-ci illərdən bəri mövcuddur. 2000-ci illərin əvvəllərindən etibarən bu yanaşmalar kontekstsiz qrammatikaların və çoxlu kontekstsiz qrammatikalar və paralel çoxsaylı kontekstsiz qrammatikalar kimi daha zəngin formalizmlərin nəticə çıxarmaq vəzifəsinə qədər genişləndirilmişdir. Qrammatik nəticənin öyrənildiyi qrammatikaların digər sinifləri də digər qrammatika sinifləri — kontekstual qrammatikalar və nümunə dilləri üçün də öyrənilmişdir. Ən sadə öyrənmə növü öyrənmə alqoritmi sözügedən dilin sözlərindən yalnız nümunələr toplusunu, bəzən isə əks nümunələri qəbul etməsidir. Digər öyrənmə modelləri də var. Tez-tez öyrənilən alternativlərdən biri, məsələn, dəqiq öyrənmə modelində və ya Anqluin [2] tərəfindən təqdim edilən minimal adekvat müəllim modelində olduğu kimi, şagirdin sözün dilə mənsubiyyəti haqqında sual verə bilməsi halıdır. Qrammatik nəticə çıxarmaq üçün müxtəlif üsullar işlənib hazırlanmışdır.

Riyazi induksiya qurmaq üçün adətən istifadə edilən riyazi sübutun metodudur ki, hansi ki, verilən fikir bütün natural ədədlərin (mənfi olmayan tam ədədlər) doğrusudur. Metod daha çox ümumi əsaslandırılmış strukturlar haqqında fikirləri sübut etmək üçün uzana bilər; struktur induksiya kimi tanınan bu ümumiləşdirmədən riyazi məntiqdə və informatikada istifadə edilir. Burada riyazi induksiya rekursiya ilə yaxın əlaqəli olan məna yaratdı. Riyazi induksiya riyaziyyatda qeyri ciddi hesab edilən induktiv mühakimənin forması kimi səhv izah edilməməlidir. Faktiki olaraq, riyazi induksiya ciddi deduktiv mühakimənin formasıdır. Eramızdan əvvəl 370-də,Platonun ola bilsin ki Parmenidesi aşkar olmayan induktiv sübutun erkən nümunəsini özündə saxlamışdır. Evklidin və Bhaskaranin "dövri metodunda" riyazi induksiyanın ən erkən aşkar olmayan izləri başlanğıcların sayının sonsuz olduğunu göstərmişdi. Bu qədim riyaziyyatçıların heç biri, buna baxmayaraq, induktiv hipotezanı aşkar bəyan etmədi. Başqa oxşar hadisə (zidd olaraq, nə Vacca yazmışdı, necə ki Freudenthal diqqətlə göstərdi), sübut etmək üçün texnikadan istifadə etmiş onun Arithmetiko Libri duetində (1575) Françesko Maurolikodan ki, birinci n tək tam ədədinin məbləği n2-dir. İnduksiyanın prinsipinin birinci qısaca və dürüst ifadə etməsi onun Traitid üçbucağı arifmetikasında (1665) Paskal tərəfindən verildi.

İnduksiya (ing. induction) – xüsusidən ümumiyə, ayrı-ayrı müşahidələrdən ümumiləşdirməyə doğru məntiqi nəticə. İnduksiyada toplanmış təcrübə, yaxud eksperimentlərin nəticələrinə görə formalaşdırılmış mülahizələr çoxluğunun əsasında ümumi nəticə çıxarılır; bu zaman nəticənin özünün mütləq bilavasitə mülahizələrdəki informasiyalardan çıxacağı vacib deyil. Faktlardan ibarət olan verilənlər bazasının emalı zamanı ümumi qaydaların, meyllərin və korrelyasiyaların aşkarlanması məqsədilə induksiyadan istifadə olunur. İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

İnduksiya (ing. induction) – xüsusidən ümumiyə, ayrı-ayrı müşahidələrdən ümumiləşdirməyə doğru məntiqi nəticə. İnduksiyada toplanmış təcrübə, yaxud eksperimentlərin nəticələrinə görə formalaşdırılmış mülahizələr çoxluğunun əsasında ümumi nəticə çıxarılır; bu zaman nəticənin özünün mütləq bilavasitə mülahizələrdəki informasiyalardan çıxacağı vacib deyil. Faktlardan ibarət olan verilənlər bazasının emalı zamanı ümumi qaydaların, meyllərin və korrelyasiyaların aşkarlanması məqsədilə induksiyadan istifadə olunur. İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

"Respublika Xatirə Kitabı" — Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1 may 1997-ci il tarixli qərarı ilə İkinci dünya müharibəsində, hərbi münaqişə və məhəlli müharibələrdə, Azərbaycan Respublikasının suverenliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda həlak olanların xatirəsini əbədiləşdirmək üçün yaradılmış nəşriyyat-redaksiya. Əvvəllər Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının tabeliyində olmuş, 8 iyun 2016-cı il tarixindən Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin tabeliyindədir. Azərbaycan Respublikası Xatirə Kitabının nəşriyyat-redaksiyası 1989-cu ildən fəaliyyətə başlayıb. Redaksiyanın məqsədi İkinci Dünya müharibəsində, müharibədən sonrakı hərbi münaqişələrdə, Əfqanıstan və Qarabağ müharibələrində şəhid olmuş azərbaycanlılarla bağlı yaddaş kitabının hazırlanmasıdır. 1997-ci ildən kitab nəşr prosesinə başlamışdır. Kitabda şəhid olmuş şəxslərin soyadı, adı, atasının adı, doğulduğu yer, hərbi xidmətə çağırıldığı hərbi komissarlıq, döyüşdüyü, şəhid olduğu və dəfn edildiyi yerlə bağlı qısa məlumat verilir. Kitabın hər cildində 15-17 min nəfərlə bağlı məlumat yerləşdirilib. Kitab dövlət büdcəsindən maliyyələşdiyi üçün satılmır, kitabda adı olan şəhid ailələrinə pulsuz paylanır. Kitab ümumilikdə 20 cilddən ibarət olacağı nəzərdə tutulmuşdur.

"Priazovski kray" qəzetinin redaksiya binası — Rostov-na-Donu şəhərinin ərazisində, Bolşoy Sadovnaya küçəsi, ev 18/31 ünvanında yerləşən bina. Binanada sovet hakimiyyəti qurulana qədər bura Priazovski qəzetinin redaksiya binası olmuşdur. Priazovski kray qəzetinin redaksiya binası regional əhəmiyyətli mədəni irs obyekti siyahısına daxil edilmişdir. == Tarixi == Priazovski kray qəzetinin redaksiya binası 1880-ci illərdə inşa edilmişdir. 1890-cı illərdə binada Priazovski kray qəzetinin redaksiyası yerləşirdi. Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra bütün binalar kimi bu bina da milliləşdirilmişdir. 2000-ci illərdə bina Rostov Administrasiyasının balansında olsa da faktiki olaraü istifadəsiz olmuşdur. == Arxitektura == Priazovski kray qəzetinin redaksiya binası Bolşoy Sadovaya küçəsinin künçündə, Bratski xiyabanında yerləşir. Bina bir tərəfli dəhliz susteminə malikdir. Bina iki mərtəbədən ibarətdir.

"Priazovski kray" qəzetinin redaksiya binası — Rostov-na-Donu şəhərinin ərazisində, Bolşoy Sadovnaya küçəsi, ev 18/31 ünvanında yerləşən bina. Binanada sovet hakimiyyəti qurulana qədər bura Priazovski qəzetinin redaksiya binası olmuşdur. Priazovski kray qəzetinin redaksiya binası regional əhəmiyyətli mədəni irs obyekti siyahısına daxil edilmişdir. Priazovski kray qəzetinin redaksiya binası 1880-ci illərdə inşa edilmişdir. 1890-cı illərdə binada Priazovski kray qəzetinin redaksiyası yerləşirdi. Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra bütün binalar kimi bu bina da milliləşdirilmişdir. 2000-ci illərdə bina Rostov Administrasiyasının balansında olsa da faktiki olaraü istifadəsiz olmuşdur. Priazovski kray qəzetinin redaksiya binası Bolşoy Sadovaya küçəsinin künçündə, Bratski xiyabanında yerləşir. Bina bir tərəfli dəhliz susteminə malikdir. Bina iki mərtəbədən ibarətdir.