Fiziologiya və ya tibb üzrə Nobel mükafatı — (isv. Nobelpriset i fysiologi eller medicin) Karolinska İnstitutu tərəfindən fiziologiya və ya tibbin müxtəlif sahələri üzrə alimlərə və həkimlərə təqdim olunan illik mükafat. Bu mükafat Alfred Nobelin 1895-ci ildəki vəsiyyəti əsasında təsis edilmiş edilmiş beş Nobel mükafatından biridir. Bu mükafatlar kimya, fizika, ədəbiyyat, sülh və fiziologiya və ya tibb sahələri üzrə əlamətdar töhfələr verənlərə təqdim olunur.[1] Nobelin vəsiyyətinə əsasən, mükafat Nobel Fondu tərəfindən idarə olunur və beş üzvdən ibarət bir komitə və Karolinska İnstitutu tərəfindən seçilmiş bir icra katibi tərəfindən verilir.[2][3] Əsasən Tibb üzrə Nobel mükafatı olaraq adlandırılsa da, Nobel vəsiyyətində mükafatın xüsusi ilə "fiziologiya və ya tibb" üzrə veriləcəyini qeyd etmişdir. Bu səbəbdən mükafat daha geniş sahələr üzrə verilə bilər.[3] Fiziologiya və ya tibb üzrə ilk Nobel mükafatı 1901-ci ildə almaniyalı Emil fon Berinqə verildi. Hər laureat bir medal, bir diplom və illər ərzində dəyişən miqdarda pul mükafatı alır.[4] 1901-ci ildə Behrinqə verilən mükafat məbləği 150.782 isveç kronu idi, bu məbləğ 2008-ci ilin dekabr ayında 7.731.004 isveç kronuna bərabər idi. Mükafat Stokholmda 10 dekabr — Alfred Nobelin ölüm ildönümü ilə bağlı illik mərasimdə təqdim olunur.[5]
Laureatlar fiziologiya və ya tibb ilə əlaqəli geniş sahələr üzrə Nobel mükafatını qazanmışlar. 2009-cu ildən etibarən G zülalları və ikinci rabitəçi tərəfindən siqnal ötürülməsi üzrə tədqiqatlarına görə 8 nəfər, neyrobiologiya sahəsindəki xidmətlərinə görə 13 nəfər və vasitəçi metabolizm üzrə tədqiqatlarına görə isə 13 nəfər laureat oldu.[3] 1939-cu ildə almaniyalı Gerhard Domaqka hökuməti tərəfindən mükafatı qəbul etməyə icazə verilmədi. Sonradan medal və diplom təqdim edildi, amma mükafat məbləği verilmədi.[6] 2021-ci il etibarilə mükafat 224 şəxsə verildi, onlardan 12-si qadın idi: Qerti Tereza Kori (1947), Rozalin Sasmen Yalou (1977), Barbara Mak-Klintok (1983), Rita Levi-Montalcini (1986), Gertrud Elion (1988), Kristiana Nüsslein-Volhard (1995), Linda Bak (2004), Fransuaza Barre-Sinussi (2008), Elizabet Bləkbörn (2009), Kerol Qreyder (2009), Mey-Britt Mozer (2014)[7] və Tu Yuyu (2015).
1915–1918, 1921, 1925, 1940–1942-ci illərdə Fiziologiya və ya tibb üzrə Nobel mükafatı verilmədi. Həmçinin Fiziologiya və ya tibb üzrə Nobel mükafatı 5 dəfə bir il müdətinə təxirə salınmışdı. Nobel komitəsinin qərarına əsasən, 1914-cü ildə heç bir namizədin zəruri kriteriyaya sahib olmaması səbəbi ilə Fiziologiya və ya tibb üzrə Nobel mükafatı verilməmişdi, lakin 1915-ci ildə mükafat Robert Baraniyə verildi və 1914-cü ilin mükafatı olaraq sayıldı.[8] Həmçinin 1922-ci ilin mükafatı 1923-cü ildə Arçibald Hill və Otto Meyerhofa,[9] 1926-cı ilin mükafatı 1927-ci ildə Yohannes Andreas Qrib Fibigerə,[10] 1938-ci ilin mükafatı 1939-cu ildə Korney Heymansa[11] və 1943-cü ilin mükafatı 1944-cü ildə Henrik Dam və Eduard Adelbert Doyziyə verildi.[12]
İl | Şəkil | Laureat | Ölkə | Əsaslanma | Ref |
---|---|---|---|---|---|
1901 | Emil fon Berinq | Almaniya İmperiyası | "Serum terapiyası ilə əlaqəli tədqiqatlarına, xüsusilə difteriyaya qarşı tətbiqinə görə, xəstəlik və ölümə qarşı həkimlərin əlinə güclü və effektiv bir silah verərək tibb elmində yeni bir yol açmışdır." | [13] | |
1902 | Ronald Ross | Böyük Britaniya Britaniya Hindistanı |
"Malyariya ilə əlaqəli çalışmalarına görə. Bu çalışmalarına ilə parazitin orqanizmə necə girdiyini aşkar etmiş və bununla da bu xəstəlik və onunla mübarizə metodları üzərində uğurlu tədqiqatların əsasını qoymuşdur." | [14] | |
1903 | Nils Finzen | Danimarka ( Farer adaları) |
"Xəstəliklərin, xüsusən lupus vulgarisin yoğunlaşdırılmış işıq radiasiyası ilə müalicəsinə verdiyi töhfələri ilə tibb elmində yeni bir yol açdığına görə." | [15] | |
1904 | İvan Pavlov | Rusiya İmperiyası | "Həzm fiziologiyası ilə bağlı tədqiqatlarına görə." | [16] | |
1905 | Robert Kox | Almaniya İmperiyası | "Vərəm xəstəliyi ilə əlaqəli araşdırmalarına və kəşflərinə görə." | [17] | |
1906 | Kamillo Qolci | İtaliya Krallığı | "Sinir sisteminin quruluşu üzrə tədqiqatlarına görə" | [18] | |
Santyaqo Ramon-i-Kaxal | İspaniya | ||||
1907 | Şarl Laveran | Fransa | "Protozoanın xəstəliklərin yaranmasındakı rolu üzrə tədqiqatlarına görə" | [19] | |
1908 | İlya Meçnikov | Rusiya İmperiyası | "İmmunitet üzrə tədqiqatlarına görə" | [20] | |
Paul Erliş | Almaniya İmperiyası | ||||
1909 | Teodor Koxer | İsveçrə | "Qalxanabənzər vəzin fiziologiyası, patologiyası və cərrahiyyəsi üzrə tədqiqatlarına görə." | [21] | |
1910 | Albrext Kossel | Almaniya İmperiyası | "Nuklein turşuları da daxil olmaqla zülallarla əlaqəli tədqiqatları nəticəsində hüceyrə kimyası haqqında biliklərimizə verdiyi töhfələrə görə." | [22] | |
1911 | Alvar Qulstrand | İsveç | "Gözün dioptrikası üzərə tədqiqatlarına görə" | [23] | |
1912 | Aleksis Karrel | Fransa | "Damar tikişi və qan damarlarının və orqanlarının transplantasiyası üzərə tədqiqatlarına görə" | [24] | |
1913 | Şarl Rişe | Fransa | "Anafilaksiya üzərə tədqiqatlarına görə" | [25] | |
1914 | Robert Barani | Avstriya-Macarıstan | "Vestibulyar aparatın fiziologiyası və patologiyası ilə əlaqədar çalışmalarına görə" | [8] | |
1915 | zzzMükafat verilmədi | ||||
1916 | |||||
1917 | |||||
1918 | |||||
1919 | Jül Borde | Belçika | "İmmunitetlə əlaqədar kəşflərinə görə" | [26] | |
1920 | Avqust Kroq | Danimarka | "Kapillyarlardaki motor tənzimləmə mexanizmini kəşf etdiyinə görə" | [27] | |
1921 | zzzMükafat verilmədi | ||||
1922 | Arçibald Hill | Böyük Britaniya | "Əzələlərdəki istilik istehsalına dair kəşfinə görə" | [9] | |
Otto Meyerhof | Almaniya | "Oksigen istehlakı və əzələdəki laktik turşu metabolizmi arasındakı sabit əlaqəni kəşf etdiyinə görə" | [9] | ||
1923 | Frederik Bantinq | Kanada | "İnsulini kəşf etdiklərinə görə" | [28] | |
Con Makleod | Böyük Britaniya | ||||
1924 | Villem Eyndhoven | Niderland | "Elektrokardioqramın mexanizminin kəşfinə görə" | [29] | |
1925 | zzzMükafat verilmədi | ||||
1926 | Yohannes Andreas Qrib Fibiger | Danimarka | "Spiroptera karsinomunun kəşfinə görə" | [10] | |
1927 | Yulius Vaqner-Yaureqq | Avstriya | "Demans iflicinin müalicəsində malyariya inokulyasiyasının müalicəvi əhəmiyyətinin kəşfinə görə" | [30] | |
1928 | Şarl Nikol | Fransa | "Tif xəstəliyi üzrə çalışmalarına görə" | [31] | |
1929 | Xristian Eykman | Niderland | "Antinevritik vitaminin kəşfinə görə" | [32] | |
Frederik Houlend Hopkins | Böyük Britaniya | "Böyüməni stimullaşdıran vitaminlərin kəşfinə görə" | [32] | ||
1930 | Karl Landşteyner | Avstriya | "İnsan qan qruplarının kəşfinə görə" | [33] | |
1931 | Otto Henrix Varburq | Almaniya | "Tənəffüs fermentinin təbiətini və fəaliyyət rejiminin kəşfinə görə" | [34] | |
1932 | Çarlz Skott Şerrinqton | Böyük Britaniya | "Neyronların funksiyaları ilə bağlı kəşflərinə görə" | [35] | |
Edqar Duqlas Edrian | Böyük Britaniya | ||||
1933 | Morqan Tomas Hant | ABŞ | "Xromosomların irsiyyətdə rolu ilə bağlı kəşflərinə görə" | [36] | |
1934 | Corc Uippl | ABŞ | "Anemiya hallarında qaraciyər terapiyası ilə bağlı kəşflərinə görə" | [37] | |
Corc Maynot | ABŞ | ||||
Uilyam Mörfi | ABŞ | ||||
1935 | Hans Şpeman | Üçüncü Reyx | "Embrion inkişafındakı təşkilatçı effektinin kəşfinə görə" | [38] | |
1936 | Henri Hallet Deyl | Böyük Britaniya | "Sinir impulslarının kimyəvi ötürülməsi ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [39] | |
Otto Lövi | Avstriya Üçüncü Reyx | ||||
1937 | Albert Sent-Cörci | Macarıstan | "Bioloji yanma prosesləri ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [40] | |
1938 | Korney Heymans | Belçika | "Tənəffüsün tənzimlənməsində sinus və aorta mexanizmlərinin oynadığı rolun kəşfinə görə" | [11] | |
1939 | Gerhard Domaqk | Üçüncü Reyx | "Prontozilin antibakterial təsirlərinin kəşfinə görə" | [41] | |
1940 | zzzMükafat verilmədi | ||||
1941 | |||||
1942 | |||||
1943 | Henrik Dam | Danimarka | "K vitamininin kəşfinə görə" | [12] | |
Eduard Adelbert Doyzi | ABŞ | "K vitamininin kimyəvi təbiətinin kəşfinə görə" | [12] | ||
1944 | Cozef Erlanqer | ABŞ | "Tək sinir liflərinin yüksək dərəcədə fərqliləşmiş funksiyaları ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [42] | |
Herbert Spenser Qasser | ABŞ | ||||
1945 | Aleksandr Fleminq | Böyük Britaniya | "Penisilinin və onun müxtəlif yoluxucu xəstəliklərdə müalicəvi təsirinin kəşfinə görə" | [43] | |
Ernst Boris Çeyn | Böyük Britaniya | ||||
Hovard Volter Flori | Avstraliya | ||||
1946 | German Cozef Möller | ABŞ | "Rentgen şüalanmasına məruz qalmaqla mutasiyaların yaranmasının kəşfinə görə" | [44] | |
1947 | Karl Ferdinand Kori | ABŞ | "Qlikogenin katalitik çevrilməsinin gedişatını kəşf etdiklərinə görə" | [45] | |
Qerti Tereza Kori | ABŞ | ||||
Bernardo Usay | Argentina | "Şəkər metabolizmasında ön hipofiz lobu hormonunun oynadığı rolun kəşfinə görə" | [45] | ||
1948 | Paul Hermann Müller | İsveçrə | "Bir çox buğumayaqlılara qarşı kontakt zəhəri olaraq DDT-nin yüksək effektinin kəşfinə görə" | [46] | |
1949 | Volter Rudolf Hess | İsveçrə | "Daxili orqanların fəaliyyətinin koordinatoru olaraq ara beynin funksional düzəninin kəşfinə görə" | [47] | |
Antonio Eqaş Moniş | Portuqaliya | "Müəyyən psixozlarda lobotomiyanın terapevtik əhəmiyyətinin kəşfinə görə" | [47] | ||
1950 | Filip ŞoVolter Henç | ABŞ | "Adrenal korteksin hormonları, onların quruluşu və bioloji təsiri ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [48] | |
Eduard Kelvin Kendall | ABŞ | ||||
Tadeuş Reyxşteyn | İsveçrə Polşa | ||||
1951 | Maks Teyler | ABŞ | "Sarı qızdırma və onunla necə mübarizə aparmaqla əlaqəli kəşflərinə görə" | [49] | |
1952 | Zelman Vaksman | ABŞ | "Vərəmə qarşı ilk təsirli antibiotik olan streptomisinin kəşfinə görə" | [50] | |
1953 | Hans Adolf Krebs | Böyük Britaniya | "Krebs dövrünün kəşfinə görə" | [51] | |
Frits Albert Lipman | ABŞ | "Koferment A-nın və onun ara metabolizmdəki əhəmiyyətinin kəşfinə görə" | [51] | ||
1954 | Con Franklin Enders | ABŞ | "Poliomielit viruslarının müxtəlif toxumalarda inkişaf edə bilmə qabiliyytənin kəşfinə görə" | [52] | |
Frederik Çapmen Robbins | ABŞ | ||||
Tomas Hakl Ueller | ABŞ | ||||
1955 | Huqo Teorell | İsveç | "Oksidləşmə fermentlərinin təbiəti və fəaliyyət rejimi ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [53] | |
1956 | Andre Frederik Kurnan | ABŞ | "Qan dövranı sistemindəki patoloji dəyişikliklər və ürək kateterizasiyası ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [54] | |
Verner Forsman | Qərbi Almaniya | ||||
Dikinson Riçards | ABŞ | ||||
1957 | Daniel Bove | İtaliya | "Antihistaminlərin və xüsusi ilə onların damar sistemi və sklet əzələlərindəki təsiri ilə bağlı kəşflərinə görə " | [55] | |
1958 | Corc Uels Bidl | ABŞ | "Müəyyən kimyəvi hadisələrin tənzimlənməsində genlərin rolunu kəşf etdiklərinə görə" | [56] | |
Eduard Teytem | ABŞ | ||||
Coşua Lederberq | ABŞ | "Genetik rekombinasiya və bakteriyaların genetik materialının təşkili ilə bağlı kəşflərinə görə" | [56] | ||
1959 | Artur Kornberq | ABŞ | "Ribonuklein turşusu və deoksiribonuklein turşusunun bioloji sintezindəki mexanizmləri kəşf etdiklərinə görə" | [57] | |
Severo Oçoa | ABŞ İspaniya | ||||
1960 | Frenk Makfarleyn Börnet | Avstraliya | "Qazanılmış immunoloji tolerantlığın kəşfinə görə" | [58] | |
Piter Medavar | Braziliya Böyük Britaniya | ||||
1961 | Dyörd von Bekeşi | ABŞ | "İlbiz daxilindəki fiziki stimullaşdırma mexanizminin kəşfinə görə" | [59] | |
1962 | Frensis Krik | Böyük Britaniya | "Nuklein turşularının molekulyar quruluşu və canlı materialdakı məlumat ötürmə əhəmiyyəti ilə əlaqədar kəşflərinə görə" | [60] | |
Ceyms Uotson | ABŞ | ||||
Moris Uilkins | Yeni Zelandiya Böyük Britaniya | ||||
1963 | Con Karyu Ekkls | Avstraliya | "Sinir hüceyrə membranının periferik və mərkəzi hissələrində həyəcanlanma və inhibasiya hadisələrində rol alan ion mexanizmləri ilə əlaqədar kəşflərinə görə" | [61] | |
Alan Lloyd Hockin | Böyük Britaniya | ||||
Endrü Haksli | Böyük Britaniya | ||||
1964 | Konrad Emil Bloh | ABŞ | "Yağ turşusu metabolizmi və xolesterol tənzimlənməsi və mexanizmi ilə əlaqədar kəşflərinə görə" | [62] | |
Feodor Feliks Konrad Linen | Qərbi Almaniya | ||||
1965 | Fransua Yakob | Fransa | "Fermentlərin genetik kontrolu və virus sintezi ilə əlaqədar kəşflərinə görə" | [63] | |
Andre Mişel Lvov | Fransa | ||||
Jak Mono | Fransa | ||||
1966 | Frensis Peyton Rous | ABŞ | "Şiş yaradan virusların kəşfinə görə" | [64] | |
Çarlz Brenton Haqqins | ABŞ | "Prostat xərçənginin hormonal müalicəsi ilə bağlı kəşflərinə görə" | [64] | ||
1967 | Raqnar Qranit | Finlandiya İsveç |
"Gözün ilkin fizioloji və kimyəvi vizual prosesləri ilə bağlı kəşflərinə görə" | [65] | |
Holden Keffer Hartlayn | ABŞ | ||||
Corc Uold | ABŞ | ||||
1968 | Robert Holli | ABŞ | "Genetik kodun və onun zülal sintezindəki funksiyasının interpretasiyasına görə" | [66] | |
Har Qobind Korana | ABŞ[67] | ||||
Marşal Uarren Nirenberq | ABŞ | ||||
1969 | Maks Delbryuk | ABŞ | "Virusların replikasiya mexanizmləri və genetik strukturları ilə bağlı kəşflərinə görə" | [68] | |
Alfred Herşi | ABŞ | ||||
Salvador Luria | İtaliya ABŞ | ||||
1970 | Culius Akselrod | ABŞ | "Neyromediatorlar və onların saxlanılması, buraxılması və inaktivasiyası ilə bağlı kəşflərinə görə" | [69] | |
Ulf von Eyler | İsveç | ||||
Bernard Katz | Böyük Britaniya | ||||
1971 | Erl Uilbur Sazerlend | ABŞ | "Hormonların təsir mexanizmləri ilə əlaqədar kəşflərinə görə" | [70] | |
1972 | Cerald Edelman | ABŞ | "Anticismlərin kimyəvi strukturu ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [71] | |
Rodni Porter | Böyük Britaniya | ||||
1973 | Karl von Friş | Qərbi Almaniya | "Fərdi və sosial davranış modellərinin təşkili və seçilməsi ilə bağlı kəşflərinə görə" | [72] | |
Konrad Lorenz | Avstriya | ||||
Nikolaas Tinbergen | Niderland | ||||
1974 | Albert Klod | ABŞ | "Hüceyrənin struktural və funksional təşkili ilə bağlı kəşflərinə görə" | [73] | |
Kristian de Dyuv | Belçika | ||||
Corc Palade | ABŞ Rumıniya | ||||
1975 | Devid Baltimor | ABŞ | "Şiş virusları və hüceyrənin genetik materialı arasındakı qarşılıqlı təsir ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [74] | |
Renato Dulbekko | İtaliya ABŞ | ||||
Hovard Martin Temin | ABŞ | ||||
1976 | Barux Semyuel Blamberq | ABŞ | "Yoluxucu xəstəliklərin əmələ gəlməsi və yayılması ilə əlaqəli yeni mexanizmlər barədə kəşflərinə görə" | [75] | |
Daniel Karlton Qaydusek | ABŞ | ||||
1977 | Roje Qiymen | ABŞ | "Beynin peptid hormonu istehsalı ilə bağlı kəşflərinə görə" | [76] | |
Endrü Şalli | Kanada Polşa ABŞ | ||||
Rozalin Sasmen Yalou | ABŞ | "Peptid hormonlarının radyoimunoanalizini təkmilləşdirdiyinə görə" | [76] | ||
1978 | Verner Arber | İsveçrə | "Məhdudlaşdırıcı fermentlərin kəşfi və onların molekulyar genetika problemlərinə tətbiqi ilə bağlı kəşflərinə görə" | [77] | |
Daniel Natans | ABŞ | ||||
Hamilton Smit | ABŞ | ||||
1979 | Allan Kormak | Cənubi Afrika Respublikası ABŞ |
"Kompüter tomoqrafiyasını təkmilləşdirdiklərinə görə" | [78] | |
Qodfri Haunsfild | Böyük Britaniya | ||||
1980 | Barux Benaserraf | Venesuela ABŞ |
"İmmunoloji reaksiyaları tənzimləyən hüceyrə səthindəki genetik olaraq təyin edilmiş quruluşlara dair kəşflərinə görə" | [79] | |
Jan Dosse | Fransa | ||||
Corc Deyvis Snell | ABŞ | ||||
1981 | Rocer Sperri | ABŞ | "Beyin yarımkürələrinin funksional ixtisaslaşmasına dair kəşflərinə görə" | [80] | |
Devis Hyubel | Kanada ABŞ |
"Vizual sistemdə məlumatların işlənməsi ilə bağlı kəşflərinə görə" | [80] | ||
Torsten Vizel | İsveç | ||||
1982 | Sune Berqström | İsveç | "Prostaglandinlər və əlaqəli bioloji aktiv maddələrlə bağlı kəşflərinə görə" | [81] | |
Benqt Samuelsson | İsveç | ||||
Con Robert Veyn | Böyük Britaniya | ||||
1983 | Barbara Mak-Klintok | ABŞ | "Transpozonların kəşfinə görə" | [82] | |
1984 | Nils Kay Yerne | Danimarka | "İmmunitet sisteminin inkişafı və idarə edilməsinin spesifikliyi ilə əlaqəli nəzəriyələrə və monoklonal anticismlərin istehsal prinsipinin kəşfinə görə" | [83] | |
Georq Köler | Qərbi Almaniya | ||||
Sezar Milşteyn | Argentina Böyük Britaniya | ||||
1985 | Maykl Stüart Braun | ABŞ | "Xolesterol mübadiləsinin tənzimlənməsi ilə bağlı kəşflərinə görə" | [84] | |
Cozef Qoldşteyn | ABŞ | ||||
1986 | Stenli Koen | ABŞ | "Böyümə faktorlarının kəşfinə görə" | [85] | |
Rita Levi-Montalcini | İtaliya | ||||
1987 | Susumu Toneqava | Yaponiya | "Anticisim müxtəlifliyinin yaranmasını üçün genetik prinsipin kəşfinə görə" | [86] | |
1988 | Ceyms Blek | Böyük Britaniya | "Narkotik müalicəsinin vacib prinsiplərinin kəşfinə görə" | [87] | |
Gertrud Elion | ABŞ | ||||
Corc Hitçinqs | ABŞ | ||||
1989 | Con Maykl Bişop | ABŞ | "Retroviral onkogenlərin hüceyrə mənşəsi ilə əlaqəli kəşflərnə görə" | [88] | |
Harold Varmus | ABŞ | ||||
1990 | Cozef Mürrey | ABŞ | "İnsan xəstəliklərinin müalicəsində orqan və hüceyrə transpantasiyası ilə əlaqəli kəşflərinə görə" | [89] | |
Donnall Tomas | ABŞ | ||||
1991 | Ervin Neer | Almaniya | "Hüceyrələrdəki vahid ion kanallarının funksiyası ilə bağlı kəşflərinə görə" | [90] | |
Bert Sakman | Almaniya | ||||
1992 | Edmond Fişer | İsveçrə ABŞ |
"Bioloji tənzimləmə mexanizmi olaraq geri qaytarılan protein fosforlaşmasına dair kəşflərinə görə" | [91] | |
Edvin Krebs | ABŞ | ||||
1993 | Riçard Roberts | Böyük Britaniya | "Bölünmüş genlərin kəşfinə görə" | [92] | |
Fillip Allen Şarp | ABŞ | ||||
1994 | Alfred Gilman | ABŞ | "G-zülallarının və bu zülalların hüceyrələrdə siqnal transduksiyasının rolunun kəşfinə görə" | [93] | |
Martin Rodbell | ABŞ | ||||
1995 | Edvard Lyüis | ABŞ | "Erkən embrional inkişafın genetik kontrolu ilə bağlı kəşflərinə görə" | [94] | |
Kristiana Nüsslein-Volhard | Almaniya | ||||
Erik Vişaus | ABŞ | ||||
1996 | Piter Doerti | Avstraliya | "Hüceyrə vasitəli immun müdafiəsinin spesifikliyi ilə bağlı kəşflərinə görə" | [95] | |
Rolf Tsinkernagel | İsveçrə | ||||
1997 | Stenli Pruziner | ABŞ | "Prionların kəşfinə görə — infeksiyanın yeni bioloji prinsipi" | [96] | |
1998 | Robert Furxqott | ABŞ | "Azot oksidinin ürək-damar sisteminin tənzimlənməsində siqnal vermə molekulu olaraq rolunun kəşfinə görə" | [97] | |
Luis İqnarro | ABŞ | ||||
Fərid Murad | ABŞ | ||||
1999 | Günter Blobel | Almaniya ABŞ |
"Zülallların hüceyrədə lokalizasiya və nəqliyyatını idarə edən daxili siqnallarının kəşfinə görə" | [98] | |
2000 | Arvid Karlsson | İsveç | "Sinir sistemindəki siqnal ötürülməsi ilə əlaqədar kəşflərinə görə" | [99] | |
Pol Qrinqard | ABŞ | ||||
Erik Kandel | ABŞ | ||||
2001 | Leland Hartvell | ABŞ | "Hüceyrə dövrünün əsas tənzimləyicilərini kəşf etdiklərinə görə" | [100] | |
Tim Hunt | Böyük Britaniya | ||||
Pol Nurs | Böyük Britaniya | ||||
2002 | Sidney Brenner | Cənubi Afrika Respublikası | "Orqan inkişafının və proqramlaşdırılmış hüceyrə ölümünün genetik tənzimlənməsi ilə bağlı kəşflərinə görə" | [101] | |
Robert Horvits | ABŞ | ||||
Con Salston | Böyük Britaniya | ||||
2003 | Pol Loterbur | ABŞ | "Maqnit rezonans tomoqrafiyası ilə bağlı kəşflərinə görə" | [102] | |
Piter Mensfild | Böyük Britaniya | ||||
2004 | Riçard Aksel | ABŞ | "Odorant reseptorların və qoxu sisteminin təşkilinin kəşfinə görə" | [103] | |
Linda Bak | ABŞ | ||||
2005 | Berri Marşall | Avstraliya | "Helicobacter pylori bakteriyası və onun qastrit və mədə xorası xəstəliklərindəki rolunun kəşfinə görə" | [104] | |
Robin Uorren | Avstraliya | ||||
2006 | Endrü Fayer | ABŞ | "RNT interferensiyasının kəşfinə görə — cüt telli RNT tərəfindən gen susdurulması" | [105] | |
Kreyq Mello | ABŞ | ||||
2007 | Mario Kapekki | ABŞ İtaliya |
"Embrion kök hüceyrələrinin istifadəsi ilə siçanlarda müəyyən gen modifikasiyalarnın prinsiplərini kəşf etdiklərinə görə" | [106] | |
Martin Evans | Böyük Britaniya | ||||
Oliver Smitis | Böyük Britaniya ABŞ | ||||
2008 | Harald tsur Hauzen | Almaniya | "Servikal xərçəngə səbəb olan insan papillomavirusunun kəşfinə görə" | [107] | |
Fransuaza Barre-Sinussi | Fransa | "İnsanın immunçatışmazlığı virusunun kəşfinə görə" | [107] | ||
Lük Montanyer | Fransa | ||||
2009 | Elizabet Bləkbörn | ABŞ Avstraliya |
"Xromosomların telomerlərlə və telomeraza fermenti ilə necə qorunduğunu kəşf etdiklərinə görə" | [108] | |
Kerol Qreyder | ABŞ | ||||
Cek Şostak | ABŞ | ||||
2010 | Robert Edvards | Böyük Britaniya | "İn vitro mayalandırmanın təkmilləşdirilməsinə görə" | [109] | |
2011 | Brüs Bötler | ABŞ | "Anadangəlmə immunitetin aktivləşdirilməsi ilə bağlı kəşflərinə görə" | [110] | |
Jül Hoffmann | Fransa | ||||
Ralf Staynman | Kanada | "Dendritik hüceyrənin və onun adaptiv immunitetdəki rolunun kəşfinə görə" (ölümündən sonra mükafatlandırıldı)[111][112] | [110] | ||
2012 | Con Qyordon | Böyük Britaniya | "Yetkin hüceyrələrin pluripotent olması üçün yenidən proqramlaşdırıla biləcəyini kəşf etdiklərinə görə" | [113] | |
Şinya Yamanaka | Yaponiya | ||||
2013 | Ceyms Rotman | ABŞ | "Hüceyrələrimizdə böyük bir nəqliyyat sistemi olan vezikulyar trafikinin tənzimləmə mexanizmlərinin kəşfinə görə" | [114] | |
Rendi Şekman | ABŞ | ||||
Tomas Südhof | ABŞ Almaniya | ||||
2014 | Con O'Kif | ABŞ Böyük Britaniya |
"Beyində yerləşdirmə sistemi meydana gətirən hüceyrələrin kəşfinə görə" | [115] | |
Mey-Britt Mozer | Norveç | ||||
Edvard Mozer | Norveç | ||||
2015 | Uilyam Kempbell | İrlandiya ABŞ |
"Yuvarlaq qurd parazitinin səbəb olduğu infeksiyalara qarşı yeni bir terapiya ilə əlaqədar kəşflərinə görə" | [116] | |
Satosi Omura | Yaponiya | ||||
Tu Yuyu | ÇXR | "Malyariyaya qarşı yeni bir terapiya ilə əlaqədar kəşflərinə görə" | [116] | ||
2016 | Yoşinori Oşumi | Yaponiya | "Autofaq mexanizmlərinin kəşfinə görə" | [117] | |
2017 | Ceffri Holl | ABŞ | "Sirkadian ritmini idarə edən molekulyar mexanizmləri kəşf etdiklərinə görə" | [118] | |
Maykl Rozbaş | ABŞ | ||||
Maykl Yanq | ABŞ | ||||
2018 | Ceyms Ellison | ABŞ | "Mənfi immun tənzimlənməsini inhibasiya edərək xərçəngin müalicəsinin kəşfinə görə" | [119] | |
Tasuku Hondzö | Yaponiya | ||||
2019 | Uilyam Kelin | ABŞ | "Hüceyrələrin oksigenin mövcudluğunu necə hiss etdiklərini və oksigen miqdarındaki dəyişikliklərə necə adaptasiya olduqlarını kəşf etdiklərinə görə" | [120] | |
Peter Ratkliff | Böyük Britaniya | ||||
Qreqq Semenza | ABŞ | ||||
2020 | Alter Harvi | ABŞ | "Hepatit C virusunun kəşfinə görə" | [121] | |
Maykl Houton | Böyük Britaniya | ||||
Çarlz Rays | ABŞ | ||||
2021 | Deyvid Juliyus | ABŞ | "toxunma və temperatur reseptorlarının kəşfinə görə" | [122] | |
Ardem Pataputyan | ABŞ Livan | ||||
2022 | Svante Paabo | İsveç | "nəsli kəsilmiş homininlərin genomları və insan təkamülü ilə bağlı kəşflərinə görə" | [123] | |
2023 | Katalin Kariko | Macarıstan ABŞ |
"COVID-19-a qarşı effektiv mRNT vaksinlərinin işlənib hazırlanmasına imkan yaradan nukleozid bazası modifikasiyası ilə bağlı kəşflərinə görə." | [124] | |
Dryu Vaysman | ABŞ |
The Nobel foundation concluded that the award should stand, saying: "The Nobel prize to Ralph Steinman was made in good faith, based on the assumption that the Nobel laureate was alive."