ÇİT

Çit tuman — Azərbaycanın milli rəqsi. Çit tuman qrup halında ifa olunan mahnı və rəqsdir. Onu qadınlardan, çox vaxt cavan qadınlardan ibarət olan bir qrup oynajır. Rəqsin qəti müəyyənləşdirilmiş quruluş və ya şəkili olmayıb, hərə öz bacarığına görə oynamağa çalışıb, lakin hərəkətlərin xarakteri hamıda təqribən eyni olub. Rəqs XX əsrin ikinci yarısında Naxçıvanda yaranıb və yaxın vaxtlara qədər burada ifa edilib. İndi bu rəqs barəsində yalnız arabir eşitmək olur.

Georgi Spridonoviç Çitaya (gürc. გიორგი სპირიდონის ძე ჩიტაია;23 noyabr (5 dekabr) 1890, Poti, Kutaisi quberniyası – 24 avqust 1986, Tbilisi) — alim-etnoqraf və tarixçi, Tbilisi Açıq Hava Etnoqrafiya Muzeyinin yaradıcısı. O, gürcülərin və Qafqazın digər xalqlarının etnogenezini, maddi və mənəvi mədəniyyətini öyrənmişdir. O, kənd təsərrüfatı sistemləri və alətlərini, eləcə də Zaqafqaziyanın kəndli memarlığını öyrənmişdir. Çitaya etnoqrafiyanın ümumi problemləri ilə məşğul olmuş, etnoqrafik tədqiqatların ümumi metodologiyasını işləyib hazırlamışdır. == Həyatı == Georgi Çitaya 1907-ci ildə şəhər məktəbini bitirmiş, sonra Tiflis şəhərindəki kişi gimnaziyasında təhsilini davam etdirmişdir. 1911-ci ildə Peterburq İmperator Universitetinin şərq fakültəsinin erməni-gürcü bölməsinə daxil olmuşdur. O, 1913-cü ildə Köniqsberq Universitetinə daxil olur. O, məşhur alman şərqşünası Karl Brokkelmanın mühazirələrində iştirak edir. G.Çitaya, Sankt-Peterburq Universitetinin dosenti İvan Aleksandroviç Cavaxişvilinin rəhbərliyi altında etnologiyanın əsaslarını öyrənmişdir.

Həmid Çitçiyan — Həsən Ruhani kabinetində enerji naziri.

Nodari Amrosiyeviç Çitanava (gürc. ნოდარ ჭითანავა; 10 mart 1935, Zuqdidi) — sovet və gürcü dövlət və partiya xadimi. 1989 — 1990-cı illərdə Gürcüstan SSR Nazirlər Sovetinin sədri olmuşdur. 1958-ci ildə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası üzvü oldu. 1963-cü ildə Gürcüstan Politexnik İnstitutunu, 1968-cı ildə isə Sov. İkp MK yanında Ali partiya məktəbini bitirmişdi. 1974-1979-cu illərdə Gürcüstan SSR Kənd Təsərrüfatı Naziri idi. 1979-1985-ci illərdə Gürcüstan SSR Nazirlər Sovetinin sədrinin birinci müavini, 1985-1989-cu illərdə isə Gürcüstan Kommunist Partiyasının MK-nin katibi olmuşdur. 1989-cu il aprelin 14-dən 1990-cı il noyabrın 15-inə kimi Gürcüstan SSR Nazirlər Sovetinin sədri idi. 10 və 11-ci SSRİ Ali Sovetinin üzvü olmuşdur.

Rizvan Çitiqov (22 aprel 1964, Şali, Çeçenistan – 23 mart 2005, Çeçenistan) — Çeçen səhra komandiri, separatçı, Çeçen İçkeriya Respublikası Silahlı Qüvvələrinin briqada generalı, güclü zəhərlər və kimyəvi silahlar üzrə mütəxəssis. ÇİR Silahlı Qüvvələrinin Tank tağımına, ÇİR Təhlükəsizlik Xidmətinin Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrinə, ÇİR Silahlı Qüvvələrinin Şali sektoruna komandanlıq edən şəxs. Şamil Basayevin Budyonnovska basqınının iştirakçısı olur. Bir versiyaya görə, Çitiqov çeçen müqavimətində Şamil Basayev və Dokka Umarovdan sonra (2004-cü ildə) üçüncü şəxs hesab olunurdu. Milliyyətcə çeçendir. == Bioqrafiyası == 20 ildən çox Rizvan doğma kəndində yaşayır. Sinif yoldaşları və dostları ilə müxtəlif hüquq-mühafizə orqanlarının məktəblərinin təlimlərindən: Daxili İşlər Nazirliyi, DTK, desant. Uşaq ikən intensiv şəkildə bədən tərbiyəsi ilə məşğul olmuş və müstəqil şəkildə odlu silahlar düzəltmiş, sonralar dəyişdirərək həqiqi atıcı silahlar almışdır. Sovet ordusunda xidmət etdiyi müddətdə tank komandiri olmuşdur. Rizvan Çitiqov 1980-ci illərin sonlarına qədər rayon yanğından mühafizə bölməsində yanğınsöndürən vəzifəsində çalışmışdır.

Vilyam Çitik (ing. William C. Chittick 29 iyun 1943, Konnektikut) — Amerikalı, filosof, islamşünas və şərqşünasdır. Onun islam, təsəvvüf, İbn Ərəbi və Cəlaləddin Rumi haqqında ciddi tədqiqatları var. == Haqqında == Onun ingilis və fars dilində bir çox kitab, məqalə və tezisləri mövcuddur. Çitik həm də Səhifeyi Səccadiyyə kitabını ingilis dilinə tərcümə etmişdir.

Çita (rus. Чита) — Rusiya Federasiyasında şəhər, Zabaykal diyarının inzibati mərkəzi.

Çita vilayəti — Rusiya Federasiyasının keçmiş subyektlərindən biri. Hazırda Zabaykalsk vilayətinin tərkibinə daxildir.

Çitab — İranın Kohgiluyə və Boyer-Əhməd ostanının Dena şəhristanının Kəbgiyan bəxşində şəhər və bu bəxşin mərkəzi. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 1,561 nəfər və 328 ailədən ibarət idi.Əhalisi Boyer-Əhməd elinin Çitab oymağındandır.

Çitab-i Süfla (fars. چتاب سفلي‎) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Miyanə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 175 nəfər yaşayır (43 ailə).

Çitab-i Ülya (fars. چتاب عليا‎) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Miyanə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 466 nəfər yaşayır (109 ailə).

Çitipa — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Şimal bölgəsinə aiddir. == Coğrafiya == Çitipa ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Şimal bölgəsinə aid olub ölkənin ən şimal mahalıdır. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Çitipa şəhəridir. Mahal şərqdə Karonqa mahalı, cənubda Rumfi mahalı, şimalda Tanzaniya, qərbdə Zambiya ilə qonşudur. == Əhali == Çitipa mahalında 16,628 nəfər yaşayır. Əhali baxımından Malavi mahalları arasında ən az əhalisi olan mahallardan biri sayılır.

Çitipa — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Şimal bölgəsinə aiddir. == Coğrafiya == Çitipa ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Şimal bölgəsinə aid olub ölkənin ən şimal mahalıdır. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Çitipa şəhəridir. Mahal şərqdə Karonqa mahalı, cənubda Rumfi mahalı, şimalda Tanzaniya, qərbdə Zambiya ilə qonşudur. == Əhali == Çitipa mahalında 16,628 nəfər yaşayır. Əhali baxımından Malavi mahalları arasında ən az əhalisi olan mahallardan biri sayılır.

Çitose (yap. 千歳市) — Yaponiyanın Hokkaydo adasında və eyni adlı prefekturanın İşikari sabprefekturada yerləşən şəhər.

"Çitra" — Niyazinin hind yazıçısı Rabindranat Taqorun eyniadlı poeması əsasında 1961-ci yazdığı ikipərdəli balet. Xoreoqrafı və librettisti Nataliya Danilova idi. Bu balet böyük uğurla bir çox şəhərlərdə nümayiş etdirilmişdir. Baletdə Niyazi hind xalq musiqisinin ritm və intonasiyalarından, orkestrovkada hind musiqi alətlərinin səslənməsini xatırladan tembrlərdən istifadə etmişdir. 1974-cü ildə Niyazi Hindistanda beynəlxalq Nehru mükafatına layiq görülmüşdür. Balet 1972ci ildə ikinci, 1975ci ildə isə üçüncü redaksiyadan keçir.

Çittaqonq (Çittaqonq dili, Benqal: চট্টগ্রাম, Chôţţogram) əsas dəniz limanı və Banqladeş ikinci ən böyük şəhəridir. Bu Karnaphuli çayının sahillərində yerləşir. 9-cu əsrdən A ticarət poçt, Çittaqonq İslam, Hindu və Buddist ənənələrinə çox kültürlü irsi var. Müasir şəhər dəmir yolu, neft və çay ticarət mərkəzi kimi Britaniya hakimiyyəti dövründə inkişaf etmişdir. Bu şəhər də 1930-cu ildə Surya Sen başçılıq Britaniya, xüsusən silahlı üsyan qarşı inqilabi fəaliyyət üçün bir mərkəz nöqtəsi oldu. O, həmçinin Dünya müharibəsi II Burma kampaniya çərçivəsində mühüm hərbi baza və Müttəfiq qüvvələrin təchizatı nöqtəsi oldu. 1947-ci ildə Hindistan bölüm sonra Çittaqonq Şərq Pakistan hissəsi oldu. Şərq Pakistanis demokratik seçkilərin nəticələrini qəbul Qərbi Pakistan imtina qarşı üsyan kimi 1971-ci ildə, Banqladeş müstəqillik elan Çittaqonq elan edilib. Şəhərin sonra azad müharibə zamanı şahid vəhşiliklər, müharibə cinayətləri və dəniz blokadaların üzərinə getdi. Bu gün, Çittaqonq dünyada ən sürətlə böyüyən şəhərlərdən biridir.

Çittaqonq dağ rayonu (ing. Chittagong Hill Tracts, benq. পার্বত্য চট্টগ্রাম Parbotto Chôṭṭogram) — ölkənin cənub-şərqindəki Banqladeşdə Hindistan və Myanma ilə sərhəddə, ölkənin yeganə dağlıq bölgəsidir. 1984-cü ilə qədər ayrı bir inzibati vahid idi, 1984-cü ildən sonra üç dairəyə bölündü: Kxaqraçxari, Ranqamati və Bandarban. Cənubi Asiyada (Ladax, Butan və Şri-Lanka ilə birlikdə) qalan Buddist bölgələrdən biri. == Coğrafiyası == Dağ rayonu (ÇDR), Banqladeşdəki yeganə geniş dağlıq bölgə, ölkənin cənub-şərq hissəsində (210 25 'N-dən 230 45' N eninə və 910 54 'E - 920 50' E uzunluq) Myanmanın cənub-şərqində, Hindistanla həmsərhəddir. şimalda Tripura, şərqdə Mizoram və qərbdə Çittaqonq rayonu. Çittaqonq dağ rayonunun sahəsi təxminən 13,184 km² təşkil edir ki, bu da Banqladeşin ümumi ərazisinin ondan birinə bərabərdir. Banqladeşin üç təpəli rayonunu birləşdirən Çittaqonq dağ rayonları: Ranqamati, Kxaqraçxari və Bandarban rayonları. Dərin meşələr, göllər və düşən dağlıq dağlıq ərazilər, bu, Banqladeşin qalan hissələrindən fərqlənir.

Çittaqonq dili(চাটগাঁইয়া বুলি Chaţgãia Buli) — Hind-ari dillərindəndir ki Çittaqonq xalqı tərəfindən Banqladeşdə danışılır.Benqal dili ilə yaxından bağlıdır amma adətən dilçilər təfindən Benqal dilinin bir dialekti yox bəlkə ayrıca dil olaraq hesab olunur.Təxminən 14 milyon danışanı var.

Yoqaçara (sanskr. योगाचार, yogāchāraIAST, çin. 瑜伽派; hərfi mənada – «yoqanın tətbiqi»), həmçinin vicnyanavada (hərfi mənada – "şüur təlimi"), vicnyaptimatra (hərfi mənada – "ideya təlimi") və çittamatra (hərfi mənada – "yalnız idrak") — mahayana buddizmində meditativ və yogik təcrübələrin daxili obyektivindən idrak, qavrayış və şüurun öyrənilməsini vurğulayan təsirli fəlsəfə və psixologiya ənənəsi. Əsas nümayəndələri Asanqa (IV əsr), Vasubandhu (V əsr), Diqnaqa (VI əsr) və Dharmakirti (VII–VIII əsrlər) olmuşdur. Buddizm ideyasını fərdin psixi mövcudluğunun yeganə reallığı haqqında konkretləşdirən yoqaralar hər hansı məzmundan mücərrədləşdirilmiş saf şüurun (vicnana) müstəsna əhəmiyyəti konsepsiyasını inkişaf etdirmişdilər. İnsan istəklərinin hədəfi olan bu vəziyyətdə qalmaq bodhi (hərfi mənada – maarifləndirmə) və ya nirvanadır. Buna nail olmağın əsas vasitələrindən biri də yoqa təcrübəsidir. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == == Xarici keçidlər == Uncompromising Idealism or the School of Vijñānavāda Buddhism, Surendranath Dasgupta, 1940 "Early Yogaacaara and Its Relationship with the Madhyamaka School", Richard King, Philosophy East & West, vol. 44 no. 4, October 1994, pp.

Çita bayrağı — Rusiya Federasiyasının Zabaykal diyarında yerləşən Çita şəhərinin bayrağı.

Çita yarımadası (yap. 知多半島) — Yaponiyanın Aiçi prefekturası ərazisində yerləşir. Honşu adasının mərkəzi hissəsində Sakit okeanının sahillərində qərar tutur. Şimaldan cənuba doğru uzanır və İse körfəzinin şərq sahillərini təşkil edir. Uzunluğu 40 km, eni 5–14 km təşkil edir. İse və Mikava körfəzlərini ayırır. Relyefi təpəlidir. Şimalda 40 m, mərkəzdə 70 m, cənubda isə 90–100 m təşkil edir. İllik orta temperatur 15 °C-dir. İllik yağıntının miqdarı 1500 mm-dir.

Çitral rayonu (urdu Şablon:Nq) — Pakistanın Hayber-Paxtunxva əyalətində 2018-ci ildə Yuxarı Çitral Bölgəsi və Aşağı Çitral Rayonuna bölünməyə qədər 14,850 km² sahəni edən böyük bir rayon idi.Malakand Diviziyasının bir hissəsi olan Hayber Paxtunxvanın ən şimal bölgəsi idi.Şərqində Gilgit-Baltistan, cənubunda isə Hayber Paxtunxvanın Svat və Dir rayonları ilə həmsərhəd idi. Həmçinin şimal və qərb tərəfindən də Əfqanıstanla Dürand xətti ilə dövlət sərhədini əhatə edirdi. Əfqanıstanın məhz bu dar zolağı olan Vaxan dəhlizi Çitralı şimalda Tacikistandan ayırır. == Demographics == Rayonun təxminən 414 min nəfərə yaxın əhalisi var. Ümumi əhali əsasən Yasin, Gilgit, Dir və Svat bölgələrində də danışılan Xovar dilində danışan Xo xalqından ibarətdir. Çitralda həm də Bumburetdə və Çitral şəhərinin cənub-qərbindəki iki ucqar vadidə yaşayan Kalaş xalqına da ev sahibliyi edir. Çitralda bir neçə min nəfər nuristanlının da yaşadığı məlumdur. Bölgədə ən çox istifadə olunan əsas dil Xovar dilidir. Dameli, Qavar-Bati, Qujari (Qojri), Kalaşa, Qırğız, Kataviri / Kamviri, Mdaqlaşti Dari, Palula, Sarıquli, Vaxi və Yidqa dillərində danışanların kiçik icmaları da var. Urdu dili isə bölgədə rəsmi statusa malik tək dildir.

Valeri İsaakoviç Çitçyan (erm. Վալերի Իսահակի Չիթչյան; 14 fevral 1956, Çaykənd, Xanlar rayonu – 14 noyabr 1995, Yelenovka) — Ermənistan hərbçisi, Sovet Ordusunda mayor, Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin polkovnik-leytenantı, Birinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı, Xocalı soyqırımının təşkilatçılarından biri. == Həyatı == Valeri Çitçyan 14 fevral 1956-cı ildə Azərbaycan SSR-nin Göygöl rayonunun Çaykənd kəndində anadan olmuşdur. Atası İkinci Dünya müharibəsi iştirakçısı olub, iki dəfə "Qırmızı ulduz" ordeni ilə təltif edilmişdir. Çitçyan məktəbi bitirdikdən sonra Bakı Ali Ümumqoşun Komandirlər Məktəbinə daxil olmuşdur. Elə həmin il SSRİ Silahlı Qüvvələrinin Uzaq Şərq Hərbi Dairəsində xidmətə daxil olmuşdur. Qarabağ hərəkatı başlayandan sonra Dağlıq Qarabağa getmiş və 366-cı motoatıcı alayın komandiri təyin edilmişdir. O, bu dövrdə Xocalı soyqırımının təşkilatçılarından biri olmuşdur. 1992-ci ilin sentyabr–oktyabr aylarında Müdafiə Ordusu Baş Qərargah rəisinin müavini olmuşdur. 1992–1993-cü illərdə Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin şərq qrupunun, 1993–1994-cü illərdə isə ayrıca briqadanın qərargah rəisi olmuşdur.