Oy (ay) “ağıl” deməkdir. Oyğur “ayıltmaq”, oyaq “бодрый” mənasını əks etdirib. Oy ismindən oy-a feili, ondan da oyaq sifəti yaranıb
Özbək dilində bu sözün yerinə uyğon, uyğok kəlmələri işlədilir, uyxu (yuxu), uyumaq sözləri ilə qohumdur
yun. oikumene < oikeo – məskunlaşdırıram
Bu sözün qədim yazılışı ağla (быть безлюдным, пустовать), ağlat (безлюдный, уединный) formalarında olub
“Tayfa” (племя) mənasında işlədilən bu söz monqol dilinə məxsusdur. Mənası “qohum”, “nəsil” deməkdir
Dilimizdə kökü itmiş sözlər var: ayır, ayrıl, ayırd; yaşınmaq, yaşmaq; yuxarı, yoxuş, yüksək; ayıq, ayıl; gizlə, gizli; darıx, darılmaq, darğın; yaxı
Qırğız dilində oynamaq feili “быть в любовных отношениях” kimi izah olunur. -Aş (-əş) isə birgəlik bildirən şəkilçidir
Kənd təsərrüfatında dəni quşlardan qorumaq üçün oyuq (uyuq) düzəldirlər (rusca: пугало). Huyuq (maq) (yəni qorxutmaq) kəlməsi təhriflə bağlı oyuq, uyu
İki yozumu var: 1. “Gəzən”, “uz (çox) gedən”. 2. “Uslu, ağıllı, dərrakəli” (uz, us sözləri “ağıllı, bacarıqlı” deməkdir)
isv. as – tirə
yun. ozo – qoxuyuram + yun. keros – mum
yun. ozon – iyli
yun. ozon – iyli + yun. metron – ölçü
yun. ozon – iyli + yun. sphaira – şar
Etimoloji kökü öc kəlməsidir. Bu kök mənbələrdə həm də “söndürmək” (keçirmək) mənasında qeydə alınıb
Qədim mənası “sarı” deməkdir. Təkcə bizdə yox, çox dillərdə öd “sarı” anlamı ilə bağlıdır. Səbəbi isə odur ki, qara ciyər müntəzəm olaraq, sarı rəngli
Qədim sözlərdən olan öd (öt) kəlməsi “borc” (долг, заем) mənasını əks etdirib. -ə şəkilçisi isimdən feil düzəldib
Öd sözü ilə qohumdur. Mədəaltı vəzinin qədim adıdır. Özdən variantı da olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Bağır-öfkə sözü “içalat” anlamını əks etdirir. Öfkə həm “ağ ciyər”, həm də “hirs” mənalarında işlədilir
1. Mənbələrdə ög (oy) “doğma”, öksüz isə “yetim” kimi verilib. Dilimizdə ögey “doğma olmayan” deməkdir (əsli: ög döy; ög deyil kimi olub)
Üç yaşdan aşağı olmayana qoça deyirlər. Keçi (seyiz) isə həmin yaşda ərgəc adlanır. Qohum sözlərdir, mənşəyi qaranlıqdır
Bu, çay (река) sözünün sinonimi olub, ögüz formasında da işlədilib, “su” mənasında öl sözü də mövcud olub
Güman ki, bu alınma sözdür, bizdə onun yerinə ud sözü işlədilib. Öküzçü əvəzinə udçu demişik. 4 yaşdan yuxarı olan heyvana ök deyiblər
El, ulus sözləri ilə eyni kökə malikdir. Kök ilişmək kəlməsindəki il feilindən ibarətdir, “birlik” ifadə edir: el adamlar birliyidir, çoxluğudur, ulus
Dilimizdə ölüm, ya olum; ölüm-dirim (mübarizəsi), ölüm-qalım (məsələsi) kimi sözlər işlədilir. Bunlar sinonimlik əlamətinə malik olsa da, son ikisi da
Sözün ikinci komponenti gedim kimi olub, sonra dəyişib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Əsli ölüxay kimi olub, solaxay, dəlixay sözlərinin qəlibi üzrə yaranıb. Təhrif nəticəsində xay sözü vay şəklinə düşüb
Ərəbcə “həyat” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Öpmək, hopmaq, hap (eləmək) sözlərinin hər üçü kökdaşdır və qədim mənaları “sormaq, ağzına almaq” deməkdir
Həm də ödirək kimi işlədilib. Öd “quş”, irək isə “çay”, “su” mənasında işlədilib. Deməli, ördək “su quşu” mənasını verir
İki mənada işlədilib: “bostanda tağ” (mənbələrdə bunun əvəzinə, bağırsaq da işlədilib) və “çatı növü”
Sözün əsli örmək (hörmək) kimi olub. Mənası “nümunə, ülgü, qəlib” deməkdir. Əl işləri (tikiş, naxış
Qərbi Azərbaycanda (Qafanda) “günəşdən yanmaq” anlamını əks etdirir. Əsli örtlən kimi olub. Ört (pört) “isti” demək olub
Mənbələrdə ört sözü “yanmaq, od” anlamlarında da işlədilib. Ütü, ütmək kəlmələri də ondan əmələ gəlib
Dilimizdəki xırman sözü alınmadır, biz onun yerinə örtük kəlməsini işlətmişik. Bu söz “od, yandırmaq, qurutmaq” mənalarını əks etdirən ört feili zəm
Nəfəs borusunun adı bizdə öş (ös) sözü olub (bu söz, ümumiyyətlə, “boru” mənasında sonra da işlədilib)
Görmək qəlibi üzrə yaranıb. Güman edirəm ki, ötük-əm, gör-ük-əm kimi olub, sonra ü saiti ixtisara düşüb
İti feili ilə kökdaşdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə vələd sözünün cəmidir. Vəliəhd, Şahvələd, Validə kimi sözlərlə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Danışıqda sözümün öyü var işlədilir. Öy “iç”, “məğz” deməkdir. Sözün əsli ay (aya) kimi olub, “ovuc” deməkdir
Heyvanın arxası üstə çuxura düşməsi (ayaqları göyə tərəf olur, dura bilmir və boğulub ölür) dialektlərdə öyədəyə düşmək sözü ilə ifadə edilir
Öylə kimi də işlədilir, öy (oy) tuva dilində “vaxt” deməkdir. Öyləm (oylə) saat 12-yə yaxın vaxtlardır ki, bu zaman heyvan örüşdən evə (istirahətə) gə
“Fikirləşmək” mənasını əks etdirən feilimiz olub: Ö. Ağıl sözünün mənasını ök sözü əks etdirib. Buradan da ögüt (indi öyüd kimi işlədilir), öymək, ö
Öyrə, öyrə-n, öyrə-t sözləri ilə qohumdur. Kökü (öy sözü) ad – feil omonimi olub. Dilimizdə bircə səsdən (ö səsindən) ibarət feil olub və “fikirləşmək
Qədim mənbələrdə oy (öy) söz “ağıl, bilik” mənasında qeydə alınıb. Öyrətmək, öyüt sözləri də öyünməklə kökdaşdır
Uyğur dilində özmək feili “быть собственным; обособлять, разделять” mənalarında indi də işlədilir. Özmək, özgə və öz (əvəzlik) eyni kökə malik deyil,
Mədəaltı vəzinin qədim adıdır. Ödən forması da olub. Görünür, öd sözü ilə qohumluğu var. (Bəşir Əhmədov
“Çay” mənasında işlədilən bu sözün kökü öz feilidir, mənası “ayrılmaq” deməkdir. Özən bir neçə qola ayrılan çaya deyilib
Öz sözü həm əvəzlik, həm də feil kimi işlədilib, omonim olub. İndi feil forması müstəqil işlədilmir. Amma özgə, özül, özək tipli sözlərdə qədim mənası
lat. censor < censere – qiymətləndirmək, nəzərdən keçirmək