Fəlsəfə terminlərinin izahlı lüğəti

  • TƏKAMÜL

    \ –geniş mənada varlıq və şüurun istər kəmiyyət və istərsə də keyfiyyət dəyişmələrini özündə birləşdirən dəyişmə kimi başa düşülür

    Tam oxu »
  • TƏKAMÜLÇÜLÜK

    \ –Təkamül nəzəriyyəsi. Hər şeyi, bütün yaradılışı təkamül baxımından dəyərləndirən dünyagörüşü

    Tam oxu »
  • TƏKLİF

    \ – ittihamın sözlərlə dilə gəlməsi, doğru yaxud da yalnış ola bilən bir izah.

    Tam oxu »
  • TƏQLİD

    \ – Nəyinsə, kiminsə roluna, obrazına girmək. Yaxud onun izindən getmək, özünü ona bənzət-mək. Təqlid sadəcə bir kəsin xarakterik xüsusiyyətlərini

    Tam oxu »
  • TƏLƏBAT

    \ –orqanizmin normal həyat fəaliyyəti üçün lazım olan zəruri tələblərin ödənilməsi ilə bağlı və bu ödənilmənin aradan qaldırılmasına yönəldilmiş vəz

    Tam oxu »
  • TƏMAYÜL

    \. Bir obyektə bir varlığa qarşı hiss edilən duyğuların təyin etdiyi vəziyyət. Hisslərin təsiri altında müəyyən bir məqsədə yönəlmə

    Tam oxu »
  • TƏNQİD

    \ ayırd etmək, qanun qarşısına çıxarmaq, tənqid etmək, günahlandırmaq\]. Ümumi mənada kimisə, nəyisə, hər hansı bir mövzuda doğru və yaxud səhv tərəf

    Tam oxu »
  • TƏRİF

    \ – \ – bir anlamın yaxud da bir şeyin məhdudlaşdırılması, müəyyənləşməsi, anlamın ehtivasını təşkil edən təyinlərin göstərilməsi

    Tam oxu »
  • TƏSADÜF

    \ – gözlənilməyən, planda olmayan, əvvəlcədən proqnozlasşdırılması mümkün olmayan hal və hərəkətlər

    Tam oxu »
  • TƏSƏVVUF

    \–bax Sufilik.

    Tam oxu »
  • TƏSƏVVÜR

    \ gerçəkliyin predmet və hadisələrinin predmet və hadisə-lərin özlərinin hiss orqanlarına bilavasitə təsiri olmadan da şüurda saxlanılan və yenidən c

    Tam oxu »
  • TƏSVİR

    \ – tədqiqatın elmdə qəbul olun-muş müəyyən işarələr sisteminin köməyilə eksperimentin və ya müşahidənin məlumatlarının qeyd edilməsindən ibarət mər

    Tam oxu »
  • TƏŞƏKKÜL

    \ – insan ruhu və fikrinin mədəni də-yərlərə böyük bir məna verərək qoşulacaq formada mənəvi inkişa-fı və formalaşması

    Tam oxu »
  • TƏVİL

    xüsusi izah yoludur. İslam məzhəblərində və Şərq peripatetik fəlsəfəsində Quran ayələrini əqlin prinsiplərinə əsas-lanaraq izah etməkdir

    Tam oxu »
  • TƏZAD

    \ – bir-birinin qarşısında olan, bir-birini qarşılıqlı olaraq bayıra atan iki kəlmə, yaxud da qərar arasındakı bağlantı

    Tam oxu »
  • TOMİZM

    \ – katolik fəlsəfsində Foma Akvinalının əsaslandır-dığı və onun ardıcıllarının əsaslandırdığı aparıcı cərəyan

    Tam oxu »
  • TOTALİTARİZM

    \ – avtoritar bürokratik dövlətin ictimai orqanizmin bütün həyat fəaliyyəti sahələrinə və ayrı-ayrı şəxsiyyətlərin həyatına hər şeyi əhatə edən des

    Tam oxu »
  • TOTEMİZM

    \ – ibtidai cəmiyyətin ən erkən dini formalarından biri.

    Tam oxu »
  • TOVHİD

    \ – \ – islam dinində allahın yeganəliyi və təkliyini \ təbliğ edən dini-siyasi təlim. Tövhid islamın əsas şərtlərindən hesab olunur

    Tam oxu »
  • TRADİSİONALİZM

    \ - ənənələrə ifrat dəyər vermə təmayülü, köhnəlmiş ola-na, vərdişlərə, köhnə inanclara yaxınlıq duyan həyat tutumu

    Tam oxu »
  • TRANSANDANS

    \ – fövqəl olma: Görünüş və hadisələrin arxasında və üstündə davam-lı olan cövhərlərin varlığına inanan görüş

    Tam oxu »
  • TRANSFORMASİYA

    \ yaşayan növlərin, sıf formalardan qarışıq formalara doğru kainatla inkişaf edərək ortaya çıxdığını önə sürən təlim

    Tam oxu »
  • TRANSSENDENT

    \ – 1. Bir sistemin xaricinə yüksələn, var olan bir həddi keçən. 2. Üstün olan, bəşəri olanlar-dan yüksəkdə dayanan \

    Tam oxu »
  • TRANSSENDENTAL

    \ – əqli tənqid etmə metodu.

    Tam oxu »
  • TRANSSENZUS

    subyektivdən obyektivə keçid, şüur sahə-sindən obyektiv aləm sahəsinə insan praktikasının gedişində həyata keçirilən, subyektiv idealistlər və aqnost

    Tam oxu »
  • TRİADA

    \ inkişafın üçpilləliliyi. ―Triada‖ anlayışını ilk dəfə Platon və neoplatoniklər \ işlət-mişlər; alman klassik fəlsəfəsində, xüsusilə Hegeldə geniş

    Tam oxu »
  • TUTARLI

    \ – məntiq qaydalarına uyğun olan əqli əsas gətirmə. Əsaslı, yənin məsələnin bütün əsas-larını əhatə edəcək qədər ehtivalı arqument

    Tam oxu »
  • UNİVERSAL

    \ – müəyyən bir sinifə bağlı fərdlərin hamısını ehtiva edən. Bütün mühtəvası ilə alınmış olan prinsip

    Tam oxu »
  • UNİVERSALİLƏR

    \ – orta əsrlər fəlsəfəsində ümumi ideyaların adı. Ərəb dilli fəlsəfədə bu termin küllilər olaraq keçirdi

    Tam oxu »
  • URUC

    \ – yüksəlmə, yüksəliş: Uruc, sudur ilə birlikdə hər şeyin Tanrıdan doğulduğunu və yenə ona qayıda-cağını ifadə edən qavramdır

    Tam oxu »
  • UTİLİTARİZM

    \ – davranışın faydalılığı-nı onun əxlaqiliyinin meyarı kimi qəbul edən estetik nəzəriyyə.

    Tam oxu »
  • UTOPİYA

    \ – uydurulmuş və çox vaxt stastik, durğun sosial idealın təcəssümü olan cəmiyyət.

    Tam oxu »
  • UYDURMA

    \ – Yalan, boş, həqiqəti olmayan. Həqiqətlə tərs düşdüyünü, həqiqətlə uyğun gəlmədiyini hazırlamaq

    Tam oxu »
  • UYĞUNLAŞMA

    \ – iki şeyin bir-biri ilə tam mənasında uyuşması, oxşar olması. Sözün kökü tabəqa \-dan gəlir. Uyğunlaşma hər hansı bir məfhuma aid ola bilər

    Tam oxu »
  • UYUM

    \ – uyğunluq, münasiblik, oxşarlıq, bərabərlik, harmoniya, ahəngdarlıq və s.

    Tam oxu »
  • UZAY

    \ – Fəza, göy boşluğu, uzanmış, genişlənmiş, geniş və s.

    Tam oxu »
  • UZDU

    \ – Əzəli olan, əvvəli bilinməyən, çox əski, qədim.

    Tam oxu »
  • ÜGE

    \ məşhur, tanınmış, ünlü və s.

    Tam oxu »
  • ÜLƏMA

    (ər. ػهٖ اًء ) – ərəbcədən tərcümədə ―alimlər‖ deməkdir, müsəlman dünyasında istər dünyəvi elmlərlə məşğul olanlara, istərsə də dini elmlərlə məşğ

    Tam oxu »
  • ÜLKÜ

    \ – ideal, hədəf. Ülkü bəzən olmasına inanılan şey mənasında da anılırdı. Bundan başqa prinsip, adət və hətta pay, ortaqlıq mənasını da verirdi

    Tam oxu »
  • ÜMUMİ

    \ – Cinslə, növlə bağlı olan, bir cinsin bütün növlərini daxilində toplayan, bir növün aid olduğu hər şeyi toplayan

    Tam oxu »
  • ÜNSİYYƏT

    (ing. Sociality; أ غٔ خٍّ ; ru. общительность) – subyektlərin səciyyəvi qarşılıqlı münasibətlər üsulu, digər insan-larla qarşılıqlı əlaqədə insanın

    Tam oxu »
  • ÜNSÜR

    \: Ümumiyyətlə mürəkkəb bir şeyin, ən sadə parçalarindan biri.

    Tam oxu »
  • ÜRÜNG

    \ – mənəviyyət, mənəvi güc. Qədim oğuz dillərində təmiz, pak, qəlbən saf adamlara da deyilirdi.

    Tam oxu »
  • ÜSLUB

    \ – bədii ifadəliliyin obrazlı sistminin, vasitə və üsullarının ideya-estetik və ictimai-tarixi məzmununun vəhdətindən asılı olaraq tarixən təşəkkül

    Tam oxu »
  • ÜSUL

    İ CƏDİD yeni üsul – Azərbaycanda 1920 - ci ilədək məktəb və mədrəsələrdə tətbiq edilən yeni tədris üsulu, mütərəqqi pedaqoji cərəyan

    Tam oxu »
  • ÜZLƏT

    \ – inzivaya çəkilmə, asketizm. Sufilərin xəlvətə çəkilmələri, cəmiyyət həyatından uzaqlaşmalarıdır. Sufilər ruhi tərəflərini gücləndirmək, cəmiyyət

    Tam oxu »
  • ÜZLÜNÇÜĞ

    \ – fövqəladə, qeyri-təbii, yaxud qeyri-adi olan hal və hadisələrlə əlaqəfar işlədilirdi və əski türkcəyə aiddir

    Tam oxu »
  • VACİB

    \ – dəlil cəhətindən fərz qədər qəti olmayan, lakin yerinə yetirilməsi yenə vacib olan ibadətlərdir. Qurban kəsmək vacibdir, ancaq fərz deyil

    Tam oxu »
  • VARLIQ

    \ - Şüurdan asılı olmayaraq mövcud olan obyektiv aləmin, materiyanı ifadə edən fəlsəfi anlayış. Fəlsəfənin əsas anlayışlarından biri, ilk dəfə Parmen

    Tam oxu »