Fəlsəfə terminlərinin izahlı lüğəti

  • OBYEKT

    \ bax sub-yekt və obyekt.

    Tam oxu »
  • OBYEKTİV

    \ – obyektlə əlaqəsi olan, onunla həmahəng olan. Fərdin şəxsi görüşündən asılı olmayan. Yaxud ümumiyyətlə hər növ düşüncə tərzinə uyğun gələn

    Tam oxu »
  • OBYEKTİVLİK

    \ – fəl-səfi mövqe; buna görə fəlsəfi idrak tədqiqatı tənqidi qiymətlən-dirməyə, dəyərlər haqqında mülahizələr söyləmək səviyyəsinə çatdırmağa qadir

    Tam oxu »
  • OKKAZİONALİZM

    \ – ruhun və bədənin qarşılıqlı təsirinin izah olunmazlığını aradan qaldırmağa çalışan XVII əsr dini-idealist doktrinası

    Tam oxu »
  • OKKULTİZM

    \ – dünyada fövqəltəbii, elmi tədqiqata müyəssər olmayan fenomenlərin və qüvvələrin mövcudluğunu qəbul edən və onlara qarşılıqlı təsir üçün \ ―əm

    Tam oxu »
  • OLİQARXİYA

    \ – bir neçə nəfərin suverenliyi, dövlət gücünün az saylı şəxslərin yaxud da ailələrin əldə olduğu dövlət forması

    Tam oxu »
  • OPERASİONALİZM

    \ – müasir fəlsəfədə öz təbiəti etibarilə məntiqi pozitivizmin və praqmatiz-min sintezindən ibarət cərəyan

    Tam oxu »
  • OPTİMİZM

    bax. Nikbinlik

    Tam oxu »
  • ORQANON

    \ – hərfi mənası vasitə, alət deməkdir. Aristotelin məntiqlə əlaqədar işlərin hamısına verilən ad. Lakin Aristotel sırf məntiq mənasında analitik term

    Tam oxu »
  • ÖLÇÜ

    predmetin və hadisənin keyfiyyət və kəmiyyət müəyyənliyinin üzvi vəhdətini ifadə edən fəlsəfi kateqoriya

    Tam oxu »
  • ÖLÜM

    orqanizmin həyat fəaliyyətinin geriyə dönməz şəkildə dayanması, canlı varlığın mövcudluğunun labüd təbii sonu

    Tam oxu »
  • ÖNGÖRMƏ

    \ əsaslandırılmayan və izah edilməsi mümkün olmayan hiss. Verilməmiş olanın, bilin-məyənin, xüsusilədə gələcəklə əlaqəli olanın əvvəldən hiss edil-

    Tam oxu »
  • ÖZGƏLİK

    \ – başqalarının yaxşılığını yaşamaq və mənimsəmək ideyasını ehtiva edən görüş.

    Tam oxu »
  • ÖZHƏRƏKƏT

    mənbəyi, səbəbi hərəkət edən şeyin özündə olan hərəkət.

    Tam oxu »
  • ÖZLƏŞMƏ

    insan fəaliyyəti məhsullarının, həmçinin insanın xassələrinin və qabiliyyətlərinin insanlardan asılı olmayan və onlara hakim kəsilmiş olan nə isə bir

    Tam oxu »
  • ÖZÜNDƏNLİK

    \ – xaricdən bir təyinatla deyil, öz-özünə olan təsirlilik, birbaşa öz daxili ehtimalıyla təsirli olma qabiliyyəti

    Tam oxu »
  • PANLOGİZM

    \ – varlığın və təfəkkürün eyniyyəti haqqında obyektiv idealist doktrina; bu doktrinaya görə təbiət və cəmiyyətin bütün inkişafı dünya zəkasının,

    Tam oxu »
  • PANPSİXİZM

    \ – idealist baxış; bu baxışa görə bütün cəmiyyət canlıdır, psixikaya malikdir.

    Tam oxu »
  • PANTEİZM

    \ – Tüm Tanrıcılık Vücüdiyye: Allah ilə aləmi bir və eyni sayan fəlsəfi sənətlərin adı.

    Tam oxu »
  • PANTEİZM

    \ – bu fəlsəfi təlimə görə allah təbiətin hüdudlarından kənarda yerləşməyib, onunla eyniyyət təşkil edən şəxssiz başlanğıcdır

    Tam oxu »
  • PARADİQMA

    \ – məlum mərhələdə elmi praktikada təcəssüm edən, konkret elmi tədqiqatı müəyyənləşdirən nəzəri və metodoloji ilkin şərtlərin məcmusu

    Tam oxu »
  • PARADOKSLAR

    \ \ – mühakimənin məntiqi düzgünlüyü saxlanılmaqla məzmunlu çoxluqlar nəzəriy-yəsində və formal məntiqdə meydana gələn formal məntiqi ziddiyətlər

    Tam oxu »
  • PARALOGİZM

    \ – məntiq qanunlarının və qaydalarının qərəzsiz pozulması; mühaki-məni sübut gücündən məhrum edir və adətən yalnış nəticələrə gətirib çıxarır

    Tam oxu »
  • PARAPSİXOLOGİYA

    \ – hiss orqanlarının fəaliyyəti ilə izah oluna bilməyən hissiyyat for-malarını, həmçinin canlı varlığın əzələ səyi olmadan onu əhatə edən hadisələrə

    Tam oxu »
  • PARLAMENT

    (fransız parler, yəni danışmaq sözündən) – hakimiyyətin ali təmsilçi orqanıdır. Orta əsrlər Avropada yüksək təbəqələrin nümayəndələrindən formalaşa

    Tam oxu »
  • PARTİYA

    Partiya‖ termini, ―pars‖ – hissə və ya ―partire‖ – bölmək olan latın sözlərindən meydana gəlmişdir. Partiya adlan-dırılan siyasi birləşmələr hələ qədi

    Tam oxu »
  • PASSİV

    \. Alıcı vəziyyətdə olan, təsirli olmayan, əksi aktiv kəlməsidir.

    Tam oxu »
  • PATRİARXAT

    \ – ibtidai-icma quruluşunda qəbilə təşkilinin forması; ictimai istehsalda və qəbilə icmasının sosial həyatında kişinin üstün rolu ilə səciy-yələnir

    Tam oxu »
  • PATRONİMİYA

    Sinifsiz cəmiyyətin son dövründə, patri-arxal ailələrin dağılması zamanı daha yaxın qohumluq telləri ilə bir-birinə bağlı olan ailələr vahid birlik t

    Tam oxu »
  • PERİPATETİZM

    \ – Aristotelin tərəfdarları və tələbələri. Aristotelin fəlsəfi dərslərini və müzakirələrini ayaq üstə gəzinərək təlim etdiyinə görə belə bir ad göt

    Tam oxu »
  • PERSEPSİYA

    \ – hiss orqanları vasitəsilə şeylərin şüurla hissi qavranılması, inikası.

    Tam oxu »
  • PERSONALİZM

    (latınca şəxsiyyət sözündəndir) müasir fəlsəfədə teistik istiqamətdir. Adından göründüyü kimi, burada şəxsiyyət ilkin yaradıcı reallıq və ali mən

    Tam oxu »
  • PERSONALİZM

    \ – İnsanı ən yüksək kainat ideyası hesab edən metafiziki təlim. Fərd olan Tanrıya inam gətirmə. Leybnitsin monadologiyasından gə-lən, XIX əsrin sonu

    Tam oxu »
  • PESSİMİZM

    \ – ümumiy-yətlə hər şeyi ən pis tərəfindən, hər vəziyyəti qaranlıq hesab edən və həmişə ən pis olanı gözləyən dünyagörüşü

    Tam oxu »
  • PİS

    \ – siz hesab etməyin, qınamağın, eyibləməyin mövzusu olan hər şey, istəyin qaydalara uyğun olan bir formada onun ziddinə çıx- mağa və əlindən gəldiyi

    Tam oxu »
  • PLURALİZM

    \ – monizmə əks konsepsiya: mövcud olan hər şey eyni hüquqlu, bir-birindən təcrid olunmuş, vahid başlanğıca müncər edilməyən mahiyyətlərin çoxluğund

    Tam oxu »
  • PLÜRALİZM

    \ – həqiqətin açıqlanmasında birdən çox prinsipin mövcud olmasını qəbul edən təlim, yəni fəlsəfədə həqiqətin növ-növ olduğunu, aləmi təşkil edən varlı

    Tam oxu »
  • POLİSİLLOGİZM

    Mürəkkəb sillogizm \; sillogizmlərin ardıcıllığını, zəncirini ifadə edir; bu ardıcıllıqla və zəncirdə əvvəlki sillogizmlərin nəticələri sonrakı sillo

    Tam oxu »
  • POLİTEİZM

    \ – Çok tanrıcılık: Bir çox məbuda inanıb, tapmaq.

    Tam oxu »
  • POLİTEİZM

    \ – çoxallahlılıq və təkallahlılıq, bir neçə allaha və ya bir allaha sitayiş edilməsi.

    Tam oxu »
  • POLİTOLOGİYA

    Yunanca, politika – siyasət, loqos – elm. Cəmiyyətin siyasi həyatının müxtəlif təzahür formalarını tədqiq edir

    Tam oxu »
  • POSTULAT

    \ – müəyyən elmi nəzəriyyənin baçlanğıc nöqtəsi kimi qəbul edilən və bir qayda olaraq, həmin nəzəriyyə çərçivəsində isbat olunmayan prinsip və ya hök

    Tam oxu »
  • POZİTİVİZM

    müsbət münasibət, təsdiqedici olma, etimad göstərmə. Pozitivizm \ – tədqiqat-larını aktlara, həqiqətlərə əsaslanan, metafizik açıqlamaları nəzəri ol

    Tam oxu »
  • PRAQMATİKA

    Semiotikanın bölməsi.

    Tam oxu »
  • PRAQMATİZM

    \ – düzgünlüyü və həqiqəti təktərəfli olaraq ancaq doğurduğu hərə-kətlərin nəticələri və uğurları ilə dəyərləndirilən fəlsəfi təlim

    Tam oxu »
  • PRAQSİOLOGİYA

    \ – müxtəlif hərəkətlərin və ya hərəkətlər məcmusunun onların səmərəliliyinin müəyyən edilməsi baxımından nəzərdən keçirilməsi metodikasını öyrənən

    Tam oxu »
  • PREDİKABİLİYALAR

    \ – Aristotel məntiqində xəbərin növləri.

    Tam oxu »
  • PREDİKAT

    \ – ənənəvi məntiqdə hökmün iki terminindən biri. XIX əsrin sonuna qədər məntiqdə hökm subyekti, bir qayda olaraq, qrammatik mübtəda ilə, Predikat i

    Tam oxu »
  • PREDMETLİLİK

    hər hansı bir hadisənin, hərəkətin, vəziy-yətin və s.-nin predmetlərlə bağlı olduğunu və ya bu hadisənin, hərəkətin və vəziyyətin özünün subyektin f

    Tam oxu »
  • PRİMİTİV İBTİDAİ

    \ – zaman baxımından ən köhnə olan, ilk olan. İnkişafın əsasını təşkil edən, hələ inkişaf etməmiş olan

    Tam oxu »