OSMANLI

Osmanlı imperiyası və ya Osmanlı dövləti (osman. دولت عالیه عثمانیه, Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye, türk. Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ) — 1299-cu ildə oğuz türklərindən olan Osman bəyin qurduğu Osmanlı sülaləsinin hakimiyyəti altında Orta əsrlərdən Müasir dövrə qədər mövcud olmuş imperiya. Əsasının 1299-cu ildə müasir Türkiyənin Biləcik vilayətinin Söyüdlü şəhərində I Osman tərəfindən Osmanoğulları bəyliyi kimi qoyulduğu düşünülür. Osmanlının quruluş ili ümumi olaraq 1299-cu il qəbul edilsə də, akademik Xəlil İnalcık və digər bəzi akademiklər Osmanlı dövlətinin 1299-cu ildə Söğütdə yox, 1302-ci ildə Yalovada Bizans imperiyasına qarşı qazandığı Bafey döyüşündən sonra dövlət statusu aldığını müdafiə edir. Osmanlı dövləti tarixdə Bizans imperiyasının varlığına son qoyaraq onun paytaxtı Konstantinopolu tutmuş və öz paytaxtına çevirərək İstanbul adlandırmışdır. XVII əsrdə özünün ən qüdrətli dövrünü yaşayan dövlət üç qitəyə yayılmışdır. Dövlət ən geniş sərhədlərinə 1683-cü ildə — II Vyana mühasirəsinədək davam etmişdir. Bu zaman Osmanlı imperiyasının ərazisi cənub-şərqi Avropaya, Yaxın şərqə və Afrikanın şimalına qədər yayılmışdır. == Səciyyəvi xüsusiyyətləri == Osmanlı imperiyası Türk-İslam dövləti idi və özünü elə də tanıyırdı.

Natella Osmanlı — Azərbaycan yazıçısı, PR texnoloqu, Baku TV telekanalının rus versiyasının baş redaktoru, blogger, yazıçı və jurnalistdir. İlk kitabı 2004-cü ildə nəşr edilmiş "Qadın baxışı ilə" (rus. Женским взглядом) toplusudur. 2014-cü ildə yazıçının həmmüəllifliyi ilə yazılmış "Lift" pyesi Tiflis və Bakıda səhnələşdirilmiş, daha əvvəl isə Kişinyovda keçirilən Gənclərin Teatr Forumunun gündəliyinə salınmışdı (2012). == Həyatı və fəaliyyəti == Natella Osmanlı 1982-ci ildə Bakıda doğulub. İlk kitabı 2004-cü ildə nəşr edilmiş "Qadın baxışı ilə" (rus. Женским взглядом) toplusudur. 2008-ci ildə yazıçının müəllifi olduğu "Lollipop" povesti rus dilində ən yaxşı nəşr əsərləri katoloquna daxil edilmiş və 2010-cu ildə Rusiya Federasiyasının Nəşr üzrə Federal Agentliyinin dəstəyi ilə "Sosial-İqtisadi və İntellektual Fondu" tərəfindən nəşr edilmişdir. 2010-cu ildə "Lollipop" trilogiyasından nəşr edilmiş ilk kitaba yazıçının "Arlekin", "Lollipop" və "Kukolniki tap" povestləri daxildir. 2011-ci ildə yazıçının "Mən zibiləm" povesti Azərbaycan Milli Kitab Mükafatının qısa siyahısına salınmışdı.

Natəvan Rahim qızı Osmanlı (Şabran) — AzTV-nin Həmkarlar İttifaqı Konfederasiyasının sədri; teleaparıcı, redaktor, jurnalist. == Həyatı == Orta məktəb təhsilini Dəvəçi şəhərində almışdır. İlkin ali təhsilini Təfəkkür universitetinin Jurnalistika fakültəsində almış, sonra həmin universitetin magistr pilləsinin məzunu olmuşdur. Daha sonra Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami adına ədəbiyyat institunun aspirantura pilləsini bitirib. Elmi-tədqiqat fəaliyyəti üzərində işləyir. İkinci ali təsilini Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin Beynəlxalq İqtisadi Münasibətlər fakültəsini bitirməklə almışdır. Ailəlidir.İki qız övladı var. == Peşə fəaliyyəti və karyera == Peşə fəaliyətinə hələ tələbələlik illərindən müxtəlif qəzetlərdə sosial-iqtisadi, mədəni mövzularda çıxış etməklə başlayan Natəvan Osmanlı, Lider TV-də "Əsgər Salamı", "Xeyli Xəbər", "Sabahın xeyir vətən" (2002-2006) proqlamlarında çalışıb, daha sonra fəliyyətini Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Qapalı Səhmdar Cəmiyyətində "Səhər musiqi-informasiya" proqramları baş redaksiyasında "AzTV Səhər" proqramının uzun müddət (2006-2015) aparıcı kimi davam etdirib "1", "2". 2014-cü ildən paralel olaraq həmin proqramın baş redaktoru (2014-2017) vəzifəsində çalışıb. O, 2016-cı ildə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında mətbuat katibinin rəhbəri seçilib və 2011-ci ilə kimi uğurla davam etdirib.

Osmanlı (?–1954), Axmazkənd — Azərbaycan Respublikasının Sabirabad rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. == Tarixi == Axmazkənd Əli Bayramlı rayonunda kənd olub. 1954-cu ilə qədər Osmanlı adlanmışdır. Oykonim axmaz (gol, bataqlıq) və kənd sözlərindən düzəlib, kəndin yaxınlığındakı golun adından yaranmışdır.

Osmanlı — Türkiyənin keçmiş adı. Yaşayış məntəqələri Osmanlı İmperiyası — çoxmillətli və çoxdinli Türk dövləti. Osmanlı (Sabirabad) — Azərbaycan Respublikasının Sabirabad rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Digər Osmanlı dili — müasir türk dilindən əvvəl əsasən, indiki Türkiyə ərazisində işlədilən dil. Osmanlı türkləri — Osmanlı dövlətinin əsas əhalisi (1299—1923).

Osmanlı — Türkiyənin keçmiş adı; Osman adından yaranan soyad və təxəllüs. Natella Osmanlı — azərbaycanlı yazıçı, bloger, jurnalist Dəyanət Osmanlı — Erkin Osmanlı — Azərbaycan müğənnisi, bəstəkar-şairi, yazıçısı və aktyoru.

Osmanlı arxivi — Osmanlı imperiyasının ilk illərindən süqutuna qədər keçən müddətdə imperiyanın imzaladığı müqavilələr, yazılan dəftərlər və digər sənədlərin yer aldığı, baş nazirə tabe olan arxivdir. Arxiv, hazırda rəsmi olaraq Türkiyə baş nazirinin Osmanlı arxivi adlandırılır və Türkiyə Cümhuriyyəti Baş nazirinin Dövlət Arxivləri Baş İdarəsinə tabedir. Arxivin mühafizə edildiyi kompleks İstanbulun Kağıthane rayonunda yerləşir. Osmanlı imperiyasının 600 ildən uzun müddət hökm sürdüyü Balkanlardan Orta Şərqə, Krımdan Şimali Afrikaya uzanan torpaqlarda mövcud olan 40-dan artıq ölkənin tarixi ilə bağlı məlumatlar saxlaması cəhətdən mühüm informasiya mənbəyidir. Saxlanılan 95 milyon sənədin hamısı osmanlıca yazılmışdır. == Tarixi == === Osmanlı dönəmi === Arxiv, ilk dövrdə Yeddiqüllədə saxlanan arxivlər daha sonra Topqapı Sarayının içində və Sultanəhməd yaxınlığında yerləşən binalara köçmüş, sağlam olmayan şəkillərdə mühafizə edilmiştir. İmperiyanın ilk illərindən 14-cü əsr sonlarına qədər keçən müddətdə arxivlənən sənədlər yox deyiləcək qədər azdır. II Mehmedin səltənətinin başlanğıcı ilə XVI əsrin ortalarına qədər keçən iki yüz illik müddətdə isə bir neçə dəftər və təxminən yüzə qədər sənəd arxivlənmişdir. Osmanlı arxiv işinin nizama qoyulması ancaq Qanuni Sultan Süleyman dövründə baş vermişdir. I Süleymanın səltənəti və sonra hər bir müqavilə, dəftər və bütün sənədlər qorunmağa başlanmıştır.

Osmanlı Donanması ya da köhnə adı ilə Donanma-yı Hümâyûn — Osmanlı dövlətinin dəniz qüvvələri. XIV əsrdə yaradılıb. Osmanlı dövləti 1323-cü ildə Qaramürsəli fəth edərək dənizə çatıb. Qaramürsəl bəyin rəhbərliyində ilk donanma yaradıldı və Kocaelidə baş verən döyüşlərdə dənizdən dəstək təmin edildi. 1327-ci ildə Qaramürsəldə ilk Osmanlı limanı quruldu və beləcə dəniz gücünün rəsmiləşdirilməsi işləri başladı. Osmanlı donanmasında iyerarxiya sistemə keçildi. İlk dərya bəyi (donanma komandiri), Qaramürsəl bəy oldu. 1337-ci ildə Kocaeli ələ keçirildi. Beləliklə 1353-cü ildə reallaşacaq olan Rumeliyə keçidin yolu açıldı. Bundan sonra donanmanın mərkəzi sırası ilə İzmit, Gelibolu və son olaraq da İstanbul oldu.

Osmanlı imperiyası və ya Osmanlı dövləti (osman. دولت عالیه عثمانیه, Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye, türk. Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ) — 1299-cu ildə oğuz türklərindən olan Osman bəyin qurduğu Osmanlı sülaləsinin hakimiyyəti altında Orta əsrlərdən Müasir dövrə qədər mövcud olmuş imperiya. Əsasının 1299-cu ildə müasir Türkiyənin Biləcik vilayətinin Söyüdlü şəhərində I Osman tərəfindən Osmanoğulları bəyliyi kimi qoyulduğu düşünülür. Osmanlının quruluş ili ümumi olaraq 1299-cu il qəbul edilsə də, akademik Xəlil İnalcık və digər bəzi akademiklər Osmanlı dövlətinin 1299-cu ildə Söğütdə yox, 1302-ci ildə Yalovada Bizans imperiyasına qarşı qazandığı Bafey döyüşündən sonra dövlət statusu aldığını müdafiə edir. Osmanlı dövləti tarixdə Bizans imperiyasının varlığına son qoyaraq onun paytaxtı Konstantinopolu tutmuş və öz paytaxtına çevirərək İstanbul adlandırmışdır. XVII əsrdə özünün ən qüdrətli dövrünü yaşayan dövlət üç qitəyə yayılmışdır. Dövlət ən geniş sərhədlərinə 1683-cü ildə — II Vyana mühasirəsinədək davam etmişdir. Bu zaman Osmanlı imperiyasının ərazisi cənub-şərqi Avropaya, Yaxın şərqə və Afrikanın şimalına qədər yayılmışdır. == Səciyyəvi xüsusiyyətləri == Osmanlı imperiyası Türk-İslam dövləti idi və özünü elə də tanıyırdı.

Osmanlı Macarıstanı və ya Osmanlı işğalı altında Macarıstan — 1541–1699-cu illərdə Osmanlı İmperiyası tərəfindən idarə olunan cənubi və mərkəzi orta əsr Macarıstan ərazisi Qədim Macarıstan krallığının cənub əyalətləri, "Böyük Macarıstan" və Cənubi Transdanubiya əraziləri tamamilə Osmanlı imperiyası tərəfindən zəbt olunmuşdu. == Macarıstanın Osmanlı imperiyasının tərkibinə qatılması == Macarıstan Krallığı Osmanlı tərəfindən zəbt edilmədən əvvəlki sərhədləri günümüzdəki Macarıstanı, Xorvatiyanı, Slovakiyanı, Banat və Transilvaniya ərazilərini əhatə edirdi. Osmanlı imperiyası ilə Habsburqlar arasında Macarıstan krallığının işğalı uğrunda mübarizə 4 dövrü əhatə edir: Birinci dövrə; Qanuni Sultan Süleymanın zəfərləri (1520–1566) İkinci dövrə; "Uzun hərb illəri" adı verilən müharibələr (1593–1606) Üçüncü dövrə; Osmanlı dövlətindəki daxili üsyanlar, inqilablar, səltənət dəyişiklikləri və şərqdə İran ilə aparılan müharibələrin da təsirli olduğu yarım əsrdən artıq davam edən sülh dövrü və Transilvaniya məsələsindən qaynaqlanan müharibələr (1658 −1664) Nəhayət dördüncü dövrə də; İkinci Vyana mühasirəsi ilə başlayan, Türk tarixşünalığında "Fəlakət illəri" adlandırılan, Habsburq dövrü macar tarixşünaslığında isə "Qurtuluş savaşları" adlandırılan və Karlovitsa sülhü ilə bitən müharibələr (1683–1699) daxildir. 20 iyun 1541-ci ildə Qanuni Sultan Süleyman tarixşünaslıqda "Budin yürüşü"a dlanan səfərini həyata keçirdi. Nəticədə Şərqi Macarıstan və Transilvaniyada Osmanlıdan asılı bir dövlət olan "Transilvaniya şəhzadəliyi" yaradıldı. Beləliklə Macarıstanın mərkəz və cənub bölgələri birbaşa Osmanlı torpaqlarına qatıldı və illik vergi ödəmək qarşılığında Ferdinandın qərbdəki hakimiyyəti tanındı. Mərkəzi Budin olan yeni əyalətin ilk bəylərbəyi isə Ramazanoğlu Uzun Süleyman Paşa olmuşdur. == İnzibati quruluş == Osmanlılar tərəfindən 1541-ci ildə yaradılan Budin əyaləti və 1552-ci ildə yaradılan Timeşvar əyaləti uzun illər boyunca mövcud olmuşdur. Avstriya hersoqluğu ilə Osmanlı imperiyası arasında 4 iyul 1593-ci ildə başlayan, 11 Noyabr 1606 tarixində Zitvatorok Müqaviləsi ilə sona çatan "Uzun hərbi münaqişələr" dövrünün sonunda; "Yanıq" (1594), "Papa" (1594), "Ziqetvar" (1595), "Əyri" (1596), "Kanija" (1600) bəylərbəylikləri yaradıldı. Lakin 1687-ci ildə Əyri və 1690-cı ildə isə Kanija əyalətləri ləğv edildi.

Osmanlı Sultanları — 1302–1922-ci illər arasında Osmanlı İmperiyasını idarə etmiş Sultanlara verilən ümumi ad. Sultanlar tərəfindən idarə olunan Osmanlı İmperiyası şimaldan Macarıstan, cənubdan Somali, qərbdən Əlcəzair və şərqdən İraq ilə əhatələnmişdir. Sultanlar imperiyanı paytaxtdan idarə edirdilər. Osmanlı İmperiyasının ilk paytaxtı 1329-cu ildə fəth olunan Bursa şəhəri olmuşdur. Paytaxt 1366-cı ildə Ədirnə şəhərinə, 1453-cü ildə isə Konstantinopolun fəth olunmasından sonra İstanbul şəhərinə köçürülmüşdür.

Osmanlı Suriyası — Osmanlı İmperiyasının İşğal etdiyi ərazilərin bir hissəsi. Osmanlı Suriyası, adətən Aralıq dənizinin şərqində, Fərat çayının qərbində, Ərəbistan səhrasının şimalında və Tavr dağlarının cənubunda bölgə olaraq təyin olunan Osmanlı İmperatorluğunun Levant daxilindəki bölünmələrinə aiddir. Osmanlı Suriyası, XVI əsrin əvvəllərində Məmlüklər tərəfindən fəth edildikdən sonra Osmanlılar tərəfindən Dəməşq əyalətinin bir vilayəti olaraq təşkil edildi. 1534-cü ildə Hələb əyaləti ayrı-ayrı vilayətlərə parçalandı.Trablus əyaleti 1579-cu ildə Dəməşq əyalətindən meydana gəldi və daha sonra Adana əyaleti Hələbdən ayrıldı. 1660-cı ildə Safed əyaləti quruldu və qısa müddət sonra Sidon əyaləti adlandırıldı;1667-ci ildə Dağlıq Livan Əmirliyi Sidon əyaləti daxilində xüsusi muxtariyyət statusu aldı, lakin 1841-ci ildə ləğv edildi və 1861-ci ildə Qüds sancağı olaraq yenidən quruldu. Suriya əyeletləri sonradan 1864-cü ildəki Tənzimat islahatlarından sonra Suriya vilayəti, Hələb vilayəti və Beyrut vilayətinə çevrildi. Nəhayət, 1872-ci ildə Qüds sancağı Suriya vilayətindən xüsusi statusa malik muxtar bir idarəyə ayrıldı. == Tarixi == 1516-cı ildən əvvəl Suriya (bölgə) Aşağı Misirdə yerləşən Məmlük imperiyasının bir hissəsi idi. Suriyanın şimalındakı Hələb yaxınlığındakı Mərcidabık döyüşündə Məmlüklərı məğlub etdikdən sonra Osmanlı sultanı I Səlim Suriyanı 1516-cı ildə fəth etdi. I Səlim Məmlüklərə qarşı qələbə çaldı və 1517-ci ildə Ridaniyə döyüşündən sonra Misiri fəth etdi, Məmlük Sultanlığına son verdi.

Osmanlı Tripolitaniyası — Liviyanın Osmanlı dövründəki müstəmləkə adı.

Osmanlı türkcəsi, Osmanlıca (osman. عثمانلیجه/عثمانلوجه) Lisani-Türki-Osmani (osman. سان توركى عثمانى) və ya "Qanuni-Əsasi"də (Osmanlı Konstitusiyasında) adı keçdiyi kimi Türk dili, Türkcə (osman. توركجه) — müasir türk dilindən əvvəl əsasən, indiki Türkiyə ərazisində işlədilən dil. Osmanlı türkcəsi Osmanlı İmperiyasının rəsmi dili idi. Bu dildə çox sayda ərəb və fars sözləri işlədilirdi. Osmanlı türkcəsi Osmanlı İmperiyasında yaşayan çoxsaylı xalqların ortaq dili kimi yaranmışdır. Osmanlı əlifbası ərəb əlifbasının dəyişdirilmiş formasından hazırlanmışdı. O dövrlərdə Osmanlı türkcəsi ilə həmin dövrün Azərbaycan ədəbi dili çox yaxın idilər.

Osmanlı türkləri — Osmanlı dövlətinin əsas əhalisi (1299–1922). Osmanlı dövlətinin yaranması ilə bağlı bu dövlətdə yaşamış türklərə sonradan qoyulan addır. Böyük Səlcuq imperatorluğunun dağılmasından bir müddət sonra Kiçik Asiyada yeni bir müsəlman-türk dövləti — Osmanlı imperatorluğu yarandı. Osmanlı imperatorluğunun əsasını oğuzların qayı boyundan olan Osman bəy qoymuşdur. Osmanlı türklərinin adı Xudat bəyin adı ilə bağlıdır. Hal-hazırda keçmiş Osmanlı türk tayfalarından yalnız "Xudat-zadə" nəslinin adı çəkilir. == Osmanlı türklərinin formalaşması == Monqolların Mərkəzi Asiyaya yürüşü zamanı 70 min oğuz türkü Anadoluya köçdü. Ərtoğrulun oğlu Osman bəy (1281–1328) qayıların başçısı kimi ilk növbədə Əskişəhər-İraq yolunu ələ keçirdi və Koniya sultanlığına son qoydu. 1299-cu ildə öz adı ilə Osmanlı dövlətinin istiqlalını elan etdi. Osman sülaləyə, dövlətə, millətə, dilə öz adını verdi.

Osmanlı imperiyası və ya Osmanlı dövləti (osman. دولت عالیه عثمانیه, Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye, türk. Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ) — 1299-cu ildə oğuz türklərindən olan Osman bəyin qurduğu Osmanlı sülaləsinin hakimiyyəti altında Orta əsrlərdən Müasir dövrə qədər mövcud olmuş imperiya. Əsasının 1299-cu ildə müasir Türkiyənin Biləcik vilayətinin Söyüdlü şəhərində I Osman tərəfindən Osmanoğulları bəyliyi kimi qoyulduğu düşünülür. Osmanlının quruluş ili ümumi olaraq 1299-cu il qəbul edilsə də, akademik Xəlil İnalcık və digər bəzi akademiklər Osmanlı dövlətinin 1299-cu ildə Söğütdə yox, 1302-ci ildə Yalovada Bizans imperiyasına qarşı qazandığı Bafey döyüşündən sonra dövlət statusu aldığını müdafiə edir. Osmanlı dövləti tarixdə Bizans imperiyasının varlığına son qoyaraq onun paytaxtı Konstantinopolu tutmuş və öz paytaxtına çevirərək İstanbul adlandırmışdır. XVII əsrdə özünün ən qüdrətli dövrünü yaşayan dövlət üç qitəyə yayılmışdır. Dövlət ən geniş sərhədlərinə 1683-cü ildə — II Vyana mühasirəsinədək davam etmişdir. Bu zaman Osmanlı imperiyasının ərazisi cənub-şərqi Avropaya, Yaxın şərqə və Afrikanın şimalına qədər yayılmışdır. == Səciyyəvi xüsusiyyətləri == Osmanlı imperiyası Türk-İslam dövləti idi və özünü elə də tanıyırdı.

Osmanlı Yunanıstanı və ya Türkokratiya (yun. Τουρκοκρατία, mənası – Türklərin hakimiyyəti) — Yunanıstan tarixində 1453-cü ildə Osmanlı tərəfindən Konstantinopol şəhərinin fəth edilməsi ilə başlayan və 1821-ci ildə Yunanıstan İstiqlaliyyət müharibəsinə qədər davam edən dövr. Müasir Yunanıstan bu dövrdə Osmanlı imperiyasının bir hissəsi idi. == Tarixi == Qədim Romanın varisi olan Bizans imperiyası IV əsrdən bəri yunandilli əhalinin yaşadıqları ərazilərdə hökmranlıq edirdi. 1204-cü ildə Dördüncü Səlib yürüşünün nəticəsində imperiya tədricən zəifləməyə başlamışdı. Növbəti illərdə qüdrətlənən Osmanlı türklərinin Serbiyanı fəth etmələri ilə Konstantinopol şəhərinə yolları açılmışdı. 1453-cü ildə Fateh Sultan Mehmedin rəhbərliyindəki Osmanlı ordusu şəhəri fəth etmiş, daha sonra 1458-ci ildə Afinanı ələ keçirərək yunan əhalisinin yaşadıqları bölgələri öz əllərinə almağa başladılar. Osmanlının Peloponnes yarımadası uğrunda mübarizəsi 1460-cı ilə qədər davam etmiş, lakin bu dövrdə Venesiya və Genuya bir neçə yunan adasında hakimiyyət sürürdü. Buna baxmayaraq, 1500-cü ildə Yunanistanın və adaların əksəriyyəti Osmanlı nəzarətində idi. Bundan sonra Osmanlı 1571-ci ildə Kipri, 1669-cu ildə isə Krit adasını fəth etmişdir.

Osmanlı imperiyasının bayraqları — Osmanlı imperiyasının mövcudiyyəti boyunca istifadə etdiyi müxtəlif bayraqlar. Osmanlı imperiyasının klassik dövrdə istifadə etdiyi müəyyən bayrağı yoxdur. Sultanların suvernelik əlamətləri olaraq müxtəlif tuğ, tuğra və sancaqlar istifadə edilmişdir. Osmanlı dövlətinin quruluşu ilə dövlətin varlığının simvolu olaraq Səlcuqlu hökmdarı tərəfindən Osman Qaziyə Ağ Sancaq göndərilmişdir. Ay-ulduzun simvol olaraq qəbulu III Mustafa (1757–1774) dövründə başlamış, I Əbdülhəmid (1774–1789) və III Səlim (1789–1807) dövrlərində davam etmişdir. Alfred Znamierovskiyə görə, Osmanlı imperiyasının ay-ulduzlu qırmızı bayrağı istifadə etməyə başlaması 1793-cü ildən başlamışdır. Bu ilə aid əmrdə donanma kalyonlarına çəkilərək sancaqların al rəngdə olması və üzərilərində ağ ay və ulduzun olması əmr edilmişdir. 1844-cü ildə bu bayrağın bir versiyası Tənzimat reformunun bir hissəsi olaraq rəsmi Osmanlı bayrağı edildi. Bu bayraq hələ də Türkiyə Respublikasının bayrağı olaraq istifadə edilməkdədir. Bayrağın geometric xüsusiyyətləri 1936-cı ildəki "Türk bayraq qanunu" ilə hüququ baxımdan standartlaşdırılmışdır.

Osmanlı imperiyası və ya Osmanlı dövləti (osman. دولت عالیه عثمانیه, Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye, türk. Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ) — 1299-cu ildə oğuz türklərindən olan Osman bəyin qurduğu Osmanlı sülaləsinin hakimiyyəti altında Orta əsrlərdən Müasir dövrə qədər mövcud olmuş imperiya. Əsasının 1299-cu ildə müasir Türkiyənin Biləcik vilayətinin Söyüdlü şəhərində I Osman tərəfindən Osmanoğulları bəyliyi kimi qoyulduğu düşünülür. Osmanlının quruluş ili ümumi olaraq 1299-cu il qəbul edilsə də, akademik Xəlil İnalcık və digər bəzi akademiklər Osmanlı dövlətinin 1299-cu ildə Söğütdə yox, 1302-ci ildə Yalovada Bizans imperiyasına qarşı qazandığı Bafey döyüşündən sonra dövlət statusu aldığını müdafiə edir. Osmanlı dövləti tarixdə Bizans imperiyasının varlığına son qoyaraq onun paytaxtı Konstantinopolu tutmuş və öz paytaxtına çevirərək İstanbul adlandırmışdır. XVII əsrdə özünün ən qüdrətli dövrünü yaşayan dövlət üç qitəyə yayılmışdır. Dövlət ən geniş sərhədlərinə 1683-cü ildə — II Vyana mühasirəsinədək davam etmişdir. Bu zaman Osmanlı imperiyasının ərazisi cənub-şərqi Avropaya, Yaxın şərqə və Afrikanın şimalına qədər yayılmışdır. == Səciyyəvi xüsusiyyətləri == Osmanlı imperiyası Türk-İslam dövləti idi və özünü elə də tanıyırdı.

Osmanlı türkcəsi, Osmanlıca (osman. عثمانلیجه/عثمانلوجه) Lisani-Türki-Osmani (osman. سان توركى عثمانى) və ya "Qanuni-Əsasi"də (Osmanlı Konstitusiyasında) adı keçdiyi kimi Türk dili, Türkcə (osman. توركجه) — müasir türk dilindən əvvəl əsasən, indiki Türkiyə ərazisində işlədilən dil. Osmanlı türkcəsi Osmanlı İmperiyasının rəsmi dili idi. Bu dildə çox sayda ərəb və fars sözləri işlədilirdi. Osmanlı türkcəsi Osmanlı İmperiyasında yaşayan çoxsaylı xalqların ortaq dili kimi yaranmışdır. Osmanlı əlifbası ərəb əlifbasının dəyişdirilmiş formasından hazırlanmışdı. O dövrlərdə Osmanlı türkcəsi ilə həmin dövrün Azərbaycan ədəbi dili çox yaxın idilər.

Osmanlı erməniləri — Osmanlı imperiyasında yaşayan ermənilərə verilən ümumi ad. Ermənilər XIX əsrdə Türkiyədə Şərqi Anadolu bölgəsində yaşayırdılar. 1361-ci ildə Bursa şəhərinin Osmanlı imperiyasının paytaxtı olmasından sonra, erməni kilsəsi də yeni paytaxta köçürülmüşdür. 1453-cü ildə İstanbulun fəth edilməsindən sonra dini qurumda bu şəhərə köçürülmüşdür. Bu dövrlərdə Osmanlı imperiyasında ermənilərin sayı çox deyildi. Əsasən ticarətlə məşğul olan ermənilər, böyük şəhərlərdə ailələri ilə birlikdə qalmırdılar. XVII əsrdən etibarən isə Anadolu bölgəsində yaşayan ermənilərin İstanbul kütləvi axını nəticəsində, böyük bir etnik qrup formalaşmışdır. Osmanlı imperiyasında yaşayan digər etnik qruplardan fərqli olaraq, ermənilər daha çox imtiyazlara sahib olmuşlar. Onlar, cəmiyyətin əsas üzvüləri hesab edilirdi. Dini mənsubiyyətlərinə görə hərbi xidmətdən azad olan ermənilər, uzun illər İstanbulda parça ticarətinə rəhbərlik etmişlər.

Osmanlı imperiyası və ya Osmanlı dövləti (osman. دولت عالیه عثمانیه, Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye, türk. Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ) — 1299-cu ildə oğuz türklərindən olan Osman bəyin qurduğu Osmanlı sülaləsinin hakimiyyəti altında Orta əsrlərdən Müasir dövrə qədər mövcud olmuş imperiya. Əsasının 1299-cu ildə müasir Türkiyənin Biləcik vilayətinin Söyüdlü şəhərində I Osman tərəfindən Osmanoğulları bəyliyi kimi qoyulduğu düşünülür. Osmanlının quruluş ili ümumi olaraq 1299-cu il qəbul edilsə də, akademik Xəlil İnalcık və digər bəzi akademiklər Osmanlı dövlətinin 1299-cu ildə Söğütdə yox, 1302-ci ildə Yalovada Bizans imperiyasına qarşı qazandığı Bafey döyüşündən sonra dövlət statusu aldığını müdafiə edir. Osmanlı dövləti tarixdə Bizans imperiyasının varlığına son qoyaraq onun paytaxtı Konstantinopolu tutmuş və öz paytaxtına çevirərək İstanbul adlandırmışdır. XVII əsrdə özünün ən qüdrətli dövrünü yaşayan dövlət üç qitəyə yayılmışdır. Dövlət ən geniş sərhədlərinə 1683-cü ildə — II Vyana mühasirəsinədək davam etmişdir. Bu zaman Osmanlı imperiyasının ərazisi cənub-şərqi Avropaya, Yaxın şərqə və Afrikanın şimalına qədər yayılmışdır. == Səciyyəvi xüsusiyyətləri == Osmanlı imperiyası Türk-İslam dövləti idi və özünü elə də tanıyırdı.

Osmanlı imperiyası və ya Osmanlı dövləti (osman. دولت عالیه عثمانیه, Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye, türk. Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ) — 1299-cu ildə oğuz türklərindən olan Osman bəyin qurduğu Osmanlı sülaləsinin hakimiyyəti altında Orta əsrlərdən Müasir dövrə qədər mövcud olmuş imperiya. Əsasının 1299-cu ildə müasir Türkiyənin Biləcik vilayətinin Söyüdlü şəhərində I Osman tərəfindən Osmanoğulları bəyliyi kimi qoyulduğu düşünülür. Osmanlının quruluş ili ümumi olaraq 1299-cu il qəbul edilsə də, akademik Xəlil İnalcık və digər bəzi akademiklər Osmanlı dövlətinin 1299-cu ildə Söğütdə yox, 1302-ci ildə Yalovada Bizans imperiyasına qarşı qazandığı Bafey döyüşündən sonra dövlət statusu aldığını müdafiə edir. Osmanlı dövləti tarixdə Bizans imperiyasının varlığına son qoyaraq onun paytaxtı Konstantinopolu tutmuş və öz paytaxtına çevirərək İstanbul adlandırmışdır. XVII əsrdə özünün ən qüdrətli dövrünü yaşayan dövlət üç qitəyə yayılmışdır. Dövlət ən geniş sərhədlərinə 1683-cü ildə — II Vyana mühasirəsinədək davam etmişdir. Bu zaman Osmanlı imperiyasının ərazisi cənub-şərqi Avropaya, Yaxın şərqə və Afrikanın şimalına qədər yayılmışdır. == Səciyyəvi xüsusiyyətləri == Osmanlı imperiyası Türk-İslam dövləti idi və özünü elə də tanıyırdı.

Osmanlı memarlığı — Osmanlı Dövlətinin bəylik olaraq qurulub, imperatorluq olaraq yayıldığı və hökm sürdüyü dövrlərdə ucaltdığı və ya irəli sürülən memarlıq üslubları və əsərlərini əhatə edir. Osmanlı memarlığı özündən əvvəl gələn Erkən dövr Anadolu memarlığı, Səlcuq memarlığı, Bizans memarlığı, İran memarlığı və Məmlük memarlığından təsirlənmişdir. Osmanlı memarlığının, Aralıq dənizi regionu ilə Orta Şərq memarığı ənənələrinin sintezi olduğunu düşünən memarlıq tənqidçiləri də vardır. Hər nə qədər fərqli dövrlərdəki ehtiyaca və texnologiyaya görə fərqli quruluş növləri inşa edildisə də, ümumiyyətlə Osmanlının hakim olduğu bölgələrdə məscidlər və ətrafında strukturların inşa edilməsi sıxlıqla rast gəlinən bir hal idi. Məscidlər, ətraflarına edilən ictimai strukturlarla birlikdə bir kompleks təşkil edirdilər. == Osmanlı əvvəlki dövr == == Erkən dövr arxitekturası və ya Bursa üslubu (1299–1501) == Erkən dövr arxitekturası 1299-ci ildə Osmanlı Dövlətinin Osman Qazi tərəfindən Söğütdə Osmanlı tərəfindən qurulması ilə 1501-ci ildə Bəyazid məscidinin (1501–1505) tikintisinin başlaması arasındakı dövrü əhatə edir. Bəzi tədqiqatçılar isə bu dövrün Ədirnədə yer alan Üç Şərəfəli Məscid inşaatının 1437-ci ildə tamamlanmasıyla bitdiyini qəbul edərlər. 1437-ci ildə tikintisi tamamlanan Üçşərəfəli Məscidi həm erkən dövrün ən əhəmiyyətli əsərlərindən qəbul edilməkdədir; həm də klassik dövrün xüsusiyyətlərindən olan daxili həyətə malik planlar və ana qübbə elementlərinin ilk dəfə tətbiq olunduğu bir quruluşdur. Bu dövrə aid strukturlar əsasən İznik, Bursa və Ədirnə şəhərlərində inşa edilmişdir. Osmanlı arxitekturasına aid ilk təqdirəlayiq tətbiqlər İznikdə inşa edildi.

Osmanlı miniatürü (türk. Osmanlı minyatür sanatı) və ya türk miniatürü — Osmanlı imperiyasında fars miniatür ənənələri ilə bağlı olan incəsənət növü. Miniatür sənəti İslam dünyasında bir yer tutan saray sənətidir. İran, İraq, Orta Asiya və Anadoluda türk və fars sülalələri dövründə son orta əsrlərdə yüksək inkişaf və əhatə dairəsinə çatmışdır. Osmanlı miniatür sənəti, Xətt, Naxış, Təzhib, Ebru və Cild kimi ənənəvi sənət sənətlərindən biridir. Sultan II Mehmetdən sultan I Süleymanın dövrünə qədər Osmanlı İmperiyasının himayəsi altında miniatür sənətinin inkişaf edərək orijinal Osmanlı miniatürünə çevrilmiş və 18-ci əsrə qədər incəsənətdə mühüm yer tutmuşdur. == Tarixi == Miniatür sənəti osmanlılara onlarla eyni dövrdə və əvvəl yaşamış Elxanilər, İran, İraq və Qafqaz ərazilərdə yaşamışQaraqoyunlular, Ağqoyunlular, Teymurilər və Məmlüklər vasitəsilə keçmişdir. Xüsusilə Fars mədəniyyəti Osmanlı Sarayının mədəniyyətinə nümunə oldu və Osmanlı sənəti və ədəbiyyatı fars mədəniyyətindən təsirləndi. === II Mehmed dövrü === Osmanlı dövlətində miniatür sənəti XV əsrin ortalarından böyük önəm kəsb etməyə başlamışdır. Sultan II Mehmed Fatehin miniatür sənətinə marağı bu sənətin inkişafında mühüm rol oynamışdır.

Kərkük qəzası (türk. Kerkük Kazâsı) — Osmanlı İmperiyasının Mosul vilayətinin Şəhr-i Zor sancağında inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Kərkük şəhəri idi. == Əhali == 1891–ci ildə Parisdə nəşr edilmiş "Asiya Türkiyəsinin inzibati coğrafiyası: Kiçik Asiyada hər bir vilayətin statistikası, təsviri və təhlili" (II cild) kitabında fransız əsilli coğrafiyaşünas və şərqşünas Vital Küne (fr. Vital Cuinet) tərəfindən verilən məlumatlara əsasən ümumi sayı 30.000 nəfər olan qəza əhalisinin 28.000 nəfərini müsəlman türkmanlar, 1.600 nəfərini yəhudilər, 400 nəfərini isə xristian xaldeylər təşkil edirdi. Kərkük şəhərində türk və kürd dillərində, qəzanın kəndlərində həmçinin ərəb və xaldey dillərində danışılırdı. Qəzada ən iri yaşayış yerləri (4730 ev) Kərkük şəhəri, (əhalisi əsasən əkinçiliklə məşğul olan ərəblərdən ibarət) Məlha, (798 ev; kişi cinsindən 1704 nəfər) Altunköprü, (əhalisi kürdlər olan) Şivan və (756 ev; kişi cinsindən 1750 nəfər) Tuzxurmatu kəndləri idi. == İnzibati bölgü == Vital Künenin məlumatlarına əsasən qəza Kərkük şəhərindən və 310 kəndi əhatə edən 5 nahiyyədən ibarət idi: Altunköprü nahiyyəsi Məlha nahiyyəsi Şivan nahiyyəsi Tuzxurmatu nahiyyəsi Kil nahiyyəsi == Mənbə == Vilayet de Mossoul. — Sandjak de Chéhrizor. — Cazas du Sandjak de Chéhrizor.

Ləyaqət medalı — 1890-cı ildən etibarən Osmanlı imperiyası tərəfindən verilməyə başlanan mülki və hərbi medaldır. == Haqqında == Qızıl və gümüş olmaqla iki növdən ibarətdir. Medal I Dünya müharibəsinin sonuna qədər Osmanlı imperiyasında verilmişdir. Medak cəmiyyətə örnək hesab edilən mülki şəxslərə də verilmişdir. 1905-ci ildə xeyirxah qadınlara da medal vermək üçün icazə verildi. Medalın qızıl və gümüş növlərində 25 mm olan həcmi dəyişməzdi. Medal dar, yaşıl yan cızgili lentlə əhatə edilirdi. I Dünya müharibəsi zamanı verilənlərə iki çapraz qılınc və hicri 1333 (1915) tarixi yazılı sancaq lentlə bağlanırdı.

Milli Osmanlı Teatrı — Milli Həvəskaran Səhnəsi, ya da Səhnə Milliye Osmaniye olaraq da bilinir. II Məşrutə dövründə yaradılan çoxsaylı həvəskar teatr kollektivlərindən biri olan Milli Osmanlı Teatrının qurucusu Rəşad Yaxınlaşdır. Dövrün önəmli oyunçularını özündə toplayan bu teatr əldə etdiyi gəliri xeyriyyə işlərinə xərcləmişdir. Rəhbərləri arasında Benliyan Əfəndi və Vefik Bəy kimi adlar da olmuşdur. İcmanın ilk oyunu Namiq Kamalın məşhur abidə Vətən Yaxud Silistreydi. Oyunun baş rolunu Rəşid Rza, Zəkiyyə rolunu Pisləyir Xanım, başqa rolları də İbnürrefik Əhməd Nuru ilə Abdürrezzak və Çıracıyan bölüşmüşlər. Bir dəfə Hərbi Nəzarəti (bu gün İstanbul Universiteti Mərkəz Binası) parkında həqiqət əsgərlər və toplarla oynanmış bu oyun ki böyük əks-səda doğurmuşdur, İttihad və Tərəqqi Cəmiyyəti xeyrinə nümayiş etdirilmişdir.

Millət (türk. millet, ərəb. ملة‎ — milla‎) — Osmanlı imperiyasında "şəxsi hüquq"la bağlı müstəqil məhkəmə. Bunun əsasında hansısa konfessional bir cəmiyyətin öz qanunları əsasında özünü idarə etməsinə icazə verilirdi. Adətən "sistem" adlandırılmasına baxmayaraq, XIX əsrə qədər Osmanlı imperiyasında indi retrospektiv olaraq "millət" adlandırılanların təşkili heç də sistemli deyildi. Əksinə, qeyri-müsəlmanlara bütövlükdə "millət" üçün ümumi struktur olmadan, sadəcə olaraq, öz icmaları daxilində əhəmiyyətli dərəcədə muxtariyyət verilmişdi. İmperiya daxilində müxtəlif dini icmalara uyğun gələn müxtəlif millətlər anlayışı XVIII əsrə qədər ortaya çıxmamışdı. Baxmayaraq ki, XV əsrdə belə bir sistemin mövcud olmadığı indiki ədəbiyyatda qəbul edilir, XIX–XX əsrlərdə millət sisteminin mövcudluğu onu Fateh Sultan Mehmed dövrünə bağlayan çoxsaylı təməl miflərlə əsaslandırılmışdır. XIX əsrdə Osmanlı imperiyasında milliyətçiliyin yüksəlişi zamanı həyata keçirilən Tənzimat islahatları nəticəsində bu termin qanunla qorunan etnolinqvistik azlıq qrupları üçün istifadə edilmişdir. Millət sistemi müasir halından əvvəlki dini plüralizm nümunəsi adlandırılmışdır.

Naxçıvan qəzası — Osmanlı dövründə inzibati-ərazi vahidi. İrəvan əyaləti nin qəzalarından biri.Nahçıvan Kazası 7 nahiyeden ibarətdi.

Naxçıvan qəzası — Osmanlı dövründə inzibati-ərazi vahidi. İrəvan əyaləti nin qəzalarından biri.Nahçıvan Kazası 7 nahiyeden ibarətdi.

1593-1606-cı il Osmanlı-Avstriya müharibəsi və ya 13 illik müharibə Valaxiya,Transilvaniya və Moldaviya uğrunda Habsburq monarxiyası ilə Osmanlı imperiyası arasındakı müharibə. 1593-cü ildən 1606-cı ilədək aparılmış bu müharibə,Avropada bəzən 1591–92-ci illərdə Osmanlılar tərəfindən Bixaçın ələ keçirilməsinə görə On beş illik müharibə də adlanır. Avropadakı Osmanlı müharibələri sırasında,Osmanlı-Venesiya müharibəsi (1570-73) ilə Girit müharibəsi (1645-69) arasında ən böyük güc sınağı hesab olunan müharibə oldu. Osmanlı-Habsburqlar müharibələri sırasında,novbəti böyük müharibə 1663-1664-cü illərdəki Osmanlı-Avstriya müharibəsi idi. Ümumiyyətlə,münaqişə çox sayda güc itkisinə səbəb döyüş və mühasirədən ibarət idi,lakin hər iki tərəf üçün çox az nəticə əldə edildi. == Müharibənin səbəbləri == Osmanlı İmperiyasının Səfəvilər üzərində qələbəsindən sonra qərbdə bəzi məsələlər istiqamətində proseslər baş verdi. Avstriya illik vergilərini gecikdirir və sərhəd zonalarda ixtişaşlar törədirdi. Buna görə Bosniya əyalətinin valisi Telli Həsən Paşa Avstriyaya bir səfər təşkil etdi. 1000 əsir,12 top və bir çox qənimətlə geri qayıtdı. Ancaq bu,Avstriya ilə münasibətlərini daha da pisləşdirdi.

Osmanlı-Avstriya müharibəsi — Osmanlı İmperiyası ilə II Yekaterinanın başçılıq etdiyi Rusiya imperiyasının müttəfiqi olan Müqəddəs Roma İmperiyasına bağlı olan Avstriya hersoqluğu arasında baş vermiş döyüşdür. Avstriyanın kiçik bir torpaq qazancı ilə nəticələnmişdir. == Səbəbləri == İmperator II İosif Müqəddəs Roma İmperiyasını əvvəlki gücünə qaytarmaq üçün çalışırdı. Maarifçilik mütləqiyyətini qəbul edən imperatorlardan biri kimi imperiyada və Avstriya hersoqluğunda bir sıra islahatlar apardı. Həmçinin, Bavariyanı əldə etməyə və lazım olduqda, Belçika (Avstriya Hollandiyası) və ya torpaq mübadiləsi ilə yayılmasına yönəlmiş bir siyasət yürüttü. Ancaq qarşısına özündən daha güclü bir orduya sahib olan Prussiya kralı II Fridrix çıxdı. Bu uğursuzluq imperatoru cənubdakı Osmanlı İmperiyasına istiqamətli başqa bir ekspansionist siyasətə sövq etdi. Bu şəkildə imperator 1735–1739-cu illər Osmanlı-Rus-Avstriya müharibəsindən qisas almağı və itirilmiş əraziləri geri almağı planlaşdırdı. Həmçinin, o, 1768–1774-cü illərdə Osmanlı-Rus müharibəsində itirilmiş yerləri və Rusiya işğalı altında olan Krımı geri almağı planlaşdırırdı. Rusiya İmperiyası ilə çox yaxın əlaqələrə sahib olan imperator, Osmanlı İmperiyasını 1787-ci ildə Rusiyaya müharibə elan etmək üçün bir fürsət olaraq gördü və dərhal ruslarla ittifaq yaratdı və Osmanlılara müharibə elan etdi.

Osmanlı-Bizans müqaviləsi, Osmanlı sultanı I Mehmedin Bizans imperiyası ilə imzaladığı bir müqavilədir. == Arxa fon == İldrım Bəyazid Ankara döyüşündə Əmir Teymura məğlub olaraq əsir düşdüyü zaman oğlu Mustafa Çələbi də onunla birlikdə Səmərqəndə aparılmışdı. Əmir Teymur öldükdən sonra Mustafa Çələbi sərbəst qaldı və Anadoluya geri döndü. O zaman artıq Osmanlıda çoxhakimiyyətlilik dövrü bitmiş, İldırım Bəyazidin digər oğlu Mehmed Çələbi Osmanlı dövlətinin hökmdarı olmuşdu. Mustafa Çələbi taxta iddiaa edincə, bu iki qardaş arasında müharibə başladı. Mustafa Çələbi qardaşı Mehmed Çələbiyə məğlub olaraq Bizansa sığındı. Mehmed Çələbi də Bizansla bir müqavilə imzaladı. == Müqavilənin şərtləri == Bizans Mustafa Çələbini özlərində fəxri dustaq kimi saxlayacaqlarına söz verirdilər. Osmanlılar bunun qarşılığında Bizansa hər il 100.000 axça vergi verəcəklərdi.

Osmanlı-Habsburq döyüşləri — Osmanlı İmperiyası ilə Avstriya İmperiyasında hökm sürən Habsburglar sülaləsinin müxtəlif qolları arasında, həmçinin İspaniyada, Müqəddəs Roma İmperiyasında və Macarıstan Krallığında bir sıra hərbi qarşıdurmalar. Bu qarşıdurmaların başlanğıcı Mohaç döyüşü hesab olunur, bundan sonra Macarıstanın üçdə biri Osmanlı İmperatorluğunun qolu oldu. XVI əsrdə Osmanlı İmperiyası, İslahat və Franko-Habsburq rəqabəti səbəbiylə müqavimət göstərmək üçün səfərbər ola bilməyən Avropa üçün ciddi bir təhlükə idi. Bununla birlikdə, Osmanlı İmperatorluğunun öz problemləri vardı — şərqdə Fars və cənubda Misir Məmlükləri ilə — bütün səylərini Avropaya qarşı çevirməyə imkan vermədi. 1648-ci il Vestfaliya sülhü və 1701–1714-cü illərdə İspan Varisliyi Müharibəsi Avstriyanı yeganə kompakt Habsburq mülkü olaraq tərk etdi və Osmanlı-Habsburg müharibələri Avstriya-Türkiyə müharibələrinə endirildi. Avropanın hərbi işlərdə artan üstünlüyü, Habsburqların Macarıstanı yenidən fəth etməsinə və Balkanlarda irəliləməyə başlamasına imkan verdi. Birinci Dünya Müharibəsi zamanı Avstriya-Macarıstan və Osmanlı İmperatorluğu müttəfiq olduqdan sonra münaqişələr sona çatdı və müharibədən sonra hər iki imperiya mövcudluğunu dayandırdı. == Tarixi == Uzun müddət Macarıstan Krallığı Avropadakı türklərin əsas düşməni idi. 1526-cı ildə Mohacs Döyüşündə kralı II Lajosun ölümündən sonra onun dul arvadı Avstriya qardaşı Ferdinandın yanına Avstriyaya qaçdı. Mərhum Lajosun böyük bacısı Anna ilə evli olan Ferdinand, miras hüquqlarını təqdim etdi.

Osmanlı-Müqəddəs İttifaq müharibəsi (1683-1699) — Osmanlıların II Vyana mühasirəsində uğursuzluğa uğramasından cəsarət alan bir qrup Avropa ölkəsinin "Müqəddəs İttifaq" adı altında Osmanlılara qarşı birləşməsi və bu ölkələrin Macarıstan, Ukrayna və Dalmasiyada hakimiyyət qurub Balkanlardakı Osmanlı hakimiyyətinə böyük zərbə vurmaları ilə nəticələnmiş bir müharibədir. Osmanlı tarixində "fəlakət illəri" olaraq da adlanır. Xarici qaynaqlarda isə bu "böyük türk müharibəsi" olaraq bəhs edilir. == Səbəbləri == Qanuni Sultan Süleymanın 1526-cı ildə Mohaç döyüşünü qazanaraq Macar Krallığını süquta uğratmasından sonra Macarıstanın böyük bir hissəsi 150 ildən çox Osmanlı dövlətinin əsarəti altında qalmışdır. Macarıstanın qalan hissəsi isə Avstriya hersoqluğu Habsburqlar sülaləsinin əlində idi. Katolik avstriyalılar öz hakimiyyəti altında olan protestant macarlarını katolikləşdirmə siyasətini davam etdirirdilər. Avstriya rəhbərliyi altında protestan macarlar Tökəli İmrənin (macar dövlət adamı) hakimiyyətində qiyam qaldırdılar və bəzi əraziləri əllərinə keçirərək Macarıstanın mərkəzi ərazisində padşahlıq qurdular. Tökəli İmrə dəfələrlə Osmanlıdan kömək istədi, lakin istəyi qəbul edilmədi. Avstriyanı məğlub edərək nüfuz qazanmaq istəyən sədrəzəm Mərzifonlu Qara Mustafa Paşa IV Mehmedi Tökəli İmrənin yardım istəyini qəbul etməyə və Avstriya əleyhinə müharibə elan etməyə yola gətirdi. == II Vyana mühasirəsi == Osmanlı ordusu 1683-cü ildə Avstriyaya qarşı səfərə çıxdı.

Osmanlı-Müqəddəs İttifaq müharibəsi (1683-1699) — Osmanlıların II Vyana mühasirəsində uğursuzluğa uğramasından cəsarət alan bir qrup Avropa ölkəsinin "Müqəddəs İttifaq" adı altında Osmanlılara qarşı birləşməsi və bu ölkələrin Macarıstan, Ukrayna və Dalmasiyada hakimiyyət qurub Balkanlardakı Osmanlı hakimiyyətinə böyük zərbə vurmaları ilə nəticələnmiş bir müharibədir. Osmanlı tarixində "fəlakət illəri" olaraq da adlanır. Xarici qaynaqlarda isə bu "böyük türk müharibəsi" olaraq bəhs edilir. == Səbəbləri == Qanuni Sultan Süleymanın 1526-cı ildə Mohaç döyüşünü qazanaraq Macar Krallığını süquta uğratmasından sonra Macarıstanın böyük bir hissəsi 150 ildən çox Osmanlı dövlətinin əsarəti altında qalmışdır. Macarıstanın qalan hissəsi isə Avstriya hersoqluğu Habsburqlar sülaləsinin əlində idi. Katolik avstriyalılar öz hakimiyyəti altında olan protestant macarlarını katolikləşdirmə siyasətini davam etdirirdilər. Avstriya rəhbərliyi altında protestan macarlar Tökəli İmrənin (macar dövlət adamı) hakimiyyətində qiyam qaldırdılar və bəzi əraziləri əllərinə keçirərək Macarıstanın mərkəzi ərazisində padşahlıq qurdular. Tökəli İmrə dəfələrlə Osmanlıdan kömək istədi, lakin istəyi qəbul edilmədi. Avstriyanı məğlub edərək nüfuz qazanmaq istəyən sədrəzəm Mərzifonlu Qara Mustafa Paşa IV Mehmedi Tökəli İmrənin yardım istəyini qəbul etməyə və Avstriya əleyhinə müharibə elan etməyə yola gətirdi. == II Vyana mühasirəsi == Osmanlı ordusu 1683-cü ildə Avstriyaya qarşı səfərə çıxdı.

Osmanlı-Polşa müharibəsi (1672–1676) 17-ci əsrdə Osmanlı-Polşa müharibələrinin sonuncusu idi. == Səbəbləri == 17-ci əsrin ortalarında Ukrayna adlı bir dövlət yox idi. Dnepr çayı ukraynalıları ikiyə bölmüşdü. Dnepr çayının sağ sahili (qərb sahili) Polşanın əlində idi. Sol sahili isə rusların əlində idi. Sağ sahili ukraynalıların Atamanı Petro Doroşenko Osmanlı sultanı IV Mehmed ilə razılaşdı və Osmanlı himayəsini qəbul etdi. Beləliklə, bütün Ukraynaya hakim olacağına ümid edirdi. Krım xanı I Səlim Gəray Doroşenko ilə birlikdə Polşaya hücum etdi. Ancaq Polşa kralı III Jan Sobieskiyə məğlub oldular və Osmanlı dövlətindən kömək istədilər. == Müharibənin irəliləməsi == Sədrəzəm Körpülü Fazil Əhməd Paşanın komandanlığı altında 80 min Osmanlı əsgəri 1672-ci ildə Ukraynaya girdi.

Osmanlı-Portuqaliya müharibəsi (1538-1557) — 1538-1557-ci illərdə Portuqaliya Krallığı ilə Osmanlı imperiyası arasında silahlı qarşıdurma. Müharibə ərzində döyüş əməliyyatları Hind okeanı, Qırmızı dəniz, Şərqi Afrika, Hindistanda aparılmışdır. Müharibə hər iki tərəfin fərqli üstünlüyü ilə keçmişdir. Müharibə tərəflərin ciddi uğuru olmadan bitmişdir. == Tarixi == XV əsrin sonlarındakı böyük coğrafi kəşflər, Portuqaliya zadəganlarının və ticarət elitassının güclü fəaliyyəti nəticəsində Portuqaliya dəniz imperiyasına çevrildi. İnfant Gəmiçi Henrinin himayəsi altında Portuqaliyalı dənizçilər, Afrika ətrafında dəniz yolu ilə Hindistana çatmaq istəyən yeni torpaqlar kəşf etməyə başladılar. 1497-1499-cu illərdə, Afrika sahilini dolanan Vasko da Qama komandanlığında dörd gəmidən ibarət bir donnanma Hindistan sahillərinə çatdı. Portuqallar onun sahilində bir neçə ticarət məntəqəsi qurdular. Hind okeanında portuqallar Misir Məmlüklərinin maraqları ilə toqquşdular. Bu da Portuqaliya-Misir müharibəsinə gətirib çıxardı.

Osmanlı-Reç Pospolita müharibələri, XVII əsr boyu davam etmiş olan Osmanlı imperiyası ilə Reç Pospolita arasındakı hərbi toqquşmalardır. Osmanlı-Reç Pospolita müharibəsi (1620-1621). Baxın: Hotin müqaviləsi Osmanlı-Reç Pospolita müharibəsi (1633-1634) Osmanlı-Polşa müharibəsi (1672-1676). Baxın: Buçaş müqaviləsi. Osmanlı-Müqəddəs İttifaq müharibəsi. Baxın: Karlovitsa müqaviləsi.

1620-1621-ci illər Osmanlı-Reç Pospolita müharibəsi — 17-ci əsrdəki ilk Osmanlı-Reç Pospolita müharibəsidir. == Müharibənin səbəbləri == 1514-cü ildən Moldova bəyliyi Osmanlı İmperiyasının birbaşa ərazisi olmasa da, himayəsi altında sayılırdı. Moldova bəyliyi Dunay çayı ilə Qaradənizə gedən ticarət yollarının üstündə olduğu üçün coğrafi mövqeyi baxımından Reç Pospolita üçün əhəmiyyət kəsb edirdi. 16-cı əsrin sonlarında Reç Pospolita əsilzadələri Moldovanın daxili işlərinə qarışmağa başladılar. Osmanlılar tərəfindən təyin edilmiş Moldova Voyvodinası Kaspar Qraziani də Reç Pospolitaya meyl etməyə başladı. Bundan başqa Reç Pospolita Transilvaniya knyazlığına hücum etdilər. Transilvaniya Knyazı və protestant Betlen Gabor Osmanlı dövlətindən köməy istədilər. Bu isə Osmanlılar üçün qəbul edilməz bir vəziyyət idi. Sultan II Osman Reç Pospolitaya müharibə elan etdi. == Əsgər sayı == Osmanlı ordusu Çuçoroya çatanda əsgərlərin sayımı aparıldı.

1633-1634 Osmanlı-Reç Pospolita müharibəsi, XVII əsrdə baş vermiş olan Osmanlı imperiyası ilə Reç Pospolita arasındakı müharibələrdən biridir. == Səbəbləri == Reç Pospolita himayəsində olan kazaklar cəngavər və köçəri həyat tərzi sürən insanlar idi. Zaman-zaman kazaklar Osmanlı dövlətinin ərazisinə girir və basqınlardan sonra qənimətləri ilə geri qayıdırdılar. Kazakların cəsarəti XVII əsrin birinci yarısında o qədər artmışdı ki, Dunay və Qara dəniz sahilləri boyunca Osmanlı şəhərlərini talan etməklə kifayətlənmədilər, İstanbul boğazından daxili regionlara daxil olaraq Sarıyer və Yeniköy kimi bölgələri də talan etməkdən çəkinmədilər. Reç Pospolitanın bu zaman Rusiya çarizmi ilə müharibə vəziyyətində olmasını fürsətini bilən Osmanlı sultanı IV Murad Bosniya bəylərbəyi Abxaz Mehmed Paşanı Reç Pospolita üzərinə göndərdi. == 1633 == Döyüş 1633-cü il iyunun 29-da, təxminən 1000 Noğay tatarının Kamenets-Podolski qalasına hücum etməsi ilə başladı. Hücumdan sonra tatarlar talan və əsirlərlə Osmanlı torpaqlarına qayıtdılar. Bunu eşidən Polşa komandiri Stanislav Koniecpolski tatarları 2000 əsgərlə təqib etdi. Polşa və Moldavia arasındakı sərhəd olan Dnestr çayını keçərək Osmanlı ərazisinə girdi. Noğayları hakladı və onları məğlub etdi, əsirləri və qənimətləri geri aldı.

Osmanlı-Səudiyyə müharibəsi (və yaxud Misir-Səudiyyə müharibəsi) - 1811-1818-ci illərdə Birinci Səudiyyə əmiri Səud ibn Əbdüləzizlə Osmanlı İmperiyasının Misir əyalətinin hakimi Kavalalı Mehmed Əli Paşa arasında baş vermişdir. Müharibə Səud ibn Əbdüləziz əl-Səudun dövründə başlamış və onun vəliəhdi Abdullah ibn Səud əl-Səudun dövründə onun ölümü ilə başa çatmışdır. == Müharibədən öncə == Vəhhabilik Birinci Səudiyyə dövlətinin yaranmasında əsaslı rol oynadı və bu Osmanlı imperiyasının maraqlarına zidd idi. Hərəkata qarşı Osmanlı sultanı Misir hakimi Kavalalı Mehmed Əli Paşanı vəzifələndirdi. Məhəmməd ibn Əbdülvahab və əmir Məhəmməd bin Səud əl-Səudun islam islahatları onların Dəriyyə şəhərində hakimiyyətlərini möhkəmləndirməyə şərait yaratdı. 1805-ci ildə Vəhhabilər Məkkə və Mədinə üzərində nəzarəti ələ keçirdilər, Kərbəla şəhərinə və İmam Hüseyn məqbərəsinə hücum etdilər. Bu zaman vəhhabilər Osmanlı karvanlarına hücum etdilər. Səudiyyə əmirinin Hicaz ziyarətgahlarının qoruyucusu olması iddiasını Osmanlı sultanı tərəfindən pislənmişdi. Daha sonra Osmanlılar vəhhabilərlə mübarizə üçün Mehmed Əli Paşanı vəzifələndirmişdilər. == Müharibə == 1807-ci ilin dekabr ayında Misir hakimi Mehmed Əli Paşa Osmanlı sultanı IV Mustafadan Səudiyyə əmirliyinə qarşı müharibəyə başlamaq tapşırığı aldı.

Osmanlı-Venesiya müharibəsi (1463–1479) — Osmanlı-Venesiya müharibələrindən birincisi. Müharibə nəticəsində Venesiya Yunanıstan və Albaniyada olan ərazilərini itirdi. 15 ildən çox davam edən müharibə nəticəsində 1479-cu ildə İstanbulda imzalanmış sülh müqaviləsinə görə osmanlılar Egey dənizində bir çox adalara sahib çıxdılar.

Osmanlı-Venesiya müharibəsi (1463–1479) — Osmanlı-Venesiya müharibələrindən birincisi. Müharibə nəticəsində Venesiya Yunanıstan və Albaniyada olan ərazilərini itirdi. 15 ildən çox davam edən müharibə nəticəsində 1479-cu ildə İstanbulda imzalanmış sülh müqaviləsinə görə osmanlılar Egey dənizində bir çox adalara sahib çıxdılar.

Osmanlı-Venesiya müharibəsi (1499-1503) — Osmanlı-Venesiya müharibələrindən biri. == Müharibənin başlanması == 1495 ci ildə Avropada həbsdə olan II Bəyazidin qardaşı Cem Sultanın ölümündən sonra Bəyazid müharibəyə başlayır. Osmanlı ordusu Venesiyanın ərazisi olan Lepantoya hücüm edir, daha sonra Venesiyalıları Zonkyo döyüşündə məğlubiyyətə uğradan Osmanlı flotuda Lepantoya yaxınlaşır. 28 avqust 1499 cı ildə Lepanto Osmanlılara keçir. 1499-cu ilin Oktyabrında Osmamlılar bir neçə dəfə Venesiyanın özünə hücüm edir. == Müharibənin gedişi == 1500 ci ildə Osmanlı ordusu Modon döyüşündə Venesiya flotunu məğlubiyyət uğradandan sonra Osmanlılar Modon,Koron və Navarinonu ələ keçirirlər. 1501-ci ildə Venesiya respubliaksı, Papa dövləti və Venqriya krallığı Osmanlı İmperiyasına qarşı müqavilə imzalayırlar.Daha sonra birləşmiş Fransa-Venesiya qüvvələri Lesbos adasına hücüm edirlər, lakin Osmanlı İmperiyası tərəfindən məğlubiyyətə uğradılaraq geri çəkilirlər. 1502-ci ildə Venesiya ordusu Fətxiyəya hücüm edir. 1503-ci ildə Papa dövləti, Venqriya krallığı və Fransanın Venesiyaya köməyinə baxmayaraq Venesiya Osmanlılardan sülh istəyir.

Osmanlı-Venesiya müharibəsi (1537-1540) 1537-1540-cı illərdəki Osmanlı-Venesiya Müharibəsi və ya Üçüncü Osmanlı-Venesiya Müharibəsi, I Süleyman dövründə vurulan ilk Osmanlı-Venesiya Müharibəsi idi. Müharibə, Osmanlıların dəniz üstünlüyünün qəbul etdirilməsi və Aralıq dənizinin hakim dəniz qüvvəsi halına gəldiyini göstərmək baxımından diqqətə layiqdir. Bu müharibə dövründə 28 sentyabr 1538-ci ildə Preveze Döyüşü ilə Türk dənizçilik tarixinin ən əhəmiyyətli zəfərlərindən biri qazanıldı. Osmanlı İmperatorluğuna qarşı qurulan Müqəddəs İttifaq da dağıldı. == Münaqişə dövrü == 1536-1539 -cu illərdə Fransa Şimali İtaliyanı işğal edərkən Osmanlı ordusu da İtaliyanın cənubuna endi. II Mehmeddən sonra təkrar Otrantoya qayıdan Osmanlı qoşunları 23 iyul 1537-ci ildə Valona yaxınlığında düşərgə qurdular. Fransa irəliləməsini dayandırdıqdan sonra quruya enən Osmanlı qoşunları da 1 aydan sonra geri çəkildi.Apuliadaki Osmanlı qoşunları və Osmanlı donanmasının Otranto boğazını işğal etməsi Romadakı Papalıq dövləti tərəfindən böyük bir istila təhlükəsi olaraq görülürdü. Bundan əlavə, müharibə zamanı, bu dövrdə Venesiyadakı Türk Xanında qonaqlayan Osmanlı təbəəsi tacirlərinin həbs edilməsinə və mallarının təhlükəsizliyə alınmasına qərar verildi. 1538-ci ilin yazında Osmanlı Nəhəngləri, Egey dənizində Venesiya Respublikasının hakimiyyəti altına olan qalan adaları da ələ keçirmişdi.Onların sırasına Nakşa, Santorini və Paros da daxil idi. Ayrıca, Peloponnes yarmadasında Venesiyanın varlığı Monemvasia və Nafplion qalalarının ələ keçirilməsi ilə sona çatdı.