Əxi Məhəmməd Xəlvəti
Əxi Məhəmməd Xəlvəti — sufi alimi, Xəlvəti adını alan ilk şeyx.
| Əxi Məhəmməd Xəlvəti | |
|---|---|
| Əxi Məhəmməd Kiraməddin Əbülfüyuzat Xəlvəti | |
| Doğum yeri | Xarəzm |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Təbriz |
| Fəaliyyəti | alim |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xəlvətilik təriqəti Əxi Məhəmməd Xəlvətinin xəlifəsi və kürəkəni Pir Ömərin adından alınmışdır. Əxi Məhəmmədin ləqəbi Kəriməddin, künyəsi Əbülfüyuzatdır. Xarəzmdə doğulmuş Məhəmməd Xəlvəti alim bir şəxs olub. Gördüyü bir yuxudan sonra Azərbaycana gəlmiş, Şeyx İbrahim Gilanicnin yanında uzun müddət qalaraq mənəvi tərbiyəsini almışdır. Şeyxi tərəfindən Xarəzmə göndərilmiş və burada uzun müddət irşad etmişdir. O, daha sonra köçərək Azərbaycana gəlmiş,ömrünü sonuna qədər Heridə qalmışdır. Ləmazatda 1378-ci ildə vəfat etdiyi bildirilsə də tədqiqatçıların əksəriyyəti bu tarixi yanlış tarix kimi dəyərləndirir.
Fəaliyyəti dövründə çoxlu sufi yetişdirmişdir. Xəlifələrindən ən önəmliləri Məhəmməd əl-Qarsi, Osman Şirvani, Qütbəddin Təbrizi və onun yerinə keçən xəlvətiliyin piri Ömər Xəlvətidir.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et] | |
|---|---|
| Sufi anlayışlar | |
| Sufi fəaliyyəti | Nəşid • Zikr • Hədra • Müraqəbə • Qəvvali • Səma • Ziyarət |
| Təriqətləri | Əkbərilik • Ələvilik • Əşrəfilik • Əzimilik • Bələvilik • Bayramilik • Bəktaşilik • Çiştiyyə • Qalibilik • Gülşənilik • Hürufilik • İdrisiyyə • Cəlvətilik • Cərrahilik • Xalidilik • Xəlvətilik • Kübravilik • Mədarilik • Məlamətilik • Mövləvilik • Müridilik • Nəqşibəndilik • Nəqşibəndi-Üveysilik • Nasuhilik • Nemətullahiyyə • Nöqtəvilik • Qadiriyyə • Qələndərilik • Rahmaniyyə • Rifailik • Səfəvilik • Şaziliyyə • Şəttarilik • Sührəvərdiyyə • Sünbulilik • Ticaniyyə • Uşşaqilik • Üveysilik • Zahidilik |
| Tanınmış erkən sufi və mistiklər | Əbdülxaliq Gücdəvani • Xacə Abdullah Ənsari • Əbdülqadir Gilani • Əbusəid Fəzlullah • Abdulla Dağıstani • Afaq Xoca • Əhməd Qəzali • Əhməd Yəsəvi • Əhməd Bədəvi • əl-Qəzali • Əlaəddin Əli • Əxi Əmrə • Əxi Məhəmməd Xəlvəti • Əxi Evrən • Mənsur Həllac • Əlişir Nəvai • Əbdülhəsən Xərrəqani • Qasım ibn Məhəmməd • Davud əl-Qeysəri • Sədrəddin Qonəvi • Seyid Əmir Kulal • Ərdəbili • İbn Ata Allah • Fəridəddin Əttar • Balım Sultan • Baba Fəxrəddin • Bəhaiddin Nəqşibənd • Bənde Navaz • Baba Kuhi Bakuvi • Xoca Baqi Billah • Bəyazid Bistami • Şah Əbdüllətif Bittai • Büll Şah • Şah Qulam Dəhləvi • İbraim Desuki • Əsəb Ərbili • İbrahim Hakkı Ərzurumi • Fəridəddin Gəncşəkər • Fudayl ibn İyad • Fuzûlî • Qalib • Muiniddin Çişti • Xoca Qulam Fərid • Gül Baba • Hacı Bayram Vəli • Cahanşah Həqiqi • Dədə Ömər Rövşəni • Hacı Bəktaş Vəli • Həbib Qaramani • Hafiz Şirazi • İzzəddin Həsənoğlu • Xalid Bağdadi • İmam əl-Həddad • Həmədani • Cəmaləddin Əhməd • Usman Haruni • Əbdülhəsən Hacvəri • İbrahim ibn Adham • ibn Ərəbi • İbrahim Gilani • Fəxrəddin İraqi • Cabir ibn Həyyan • Cahangaşt • Cami • Cani Canan • əl-Cauzi • Cili • Cüneyd Bağdadi • Kākī • Kaliyarī • Kərxī • Ömər Xəyyam • Əmir Xosrov Dəhləvi • Nemətullah Naxçıvani • Nəcməddin Kübra • Mahmud Urməvi • Mahmud Şəbüstəri • Məhdumqulu • Mahmud Hüdayi • Nəimi • Əbunnəcib Sührəvərdi • Nasīmī • Natar Vəli • Nemətulla Vəli • Nizaməddin Auilyyə • Nurī • Osman Baba • Ömər Xəlvəti • Qütbəddin Əbhəri • Pir Məhəmməd Ərzincani • Pir Sultan Abdal • Qütbəddin Heydər • Qütbəddin Şirazi • Rəbbani • Rəbia Bəsri • Razī • Rifai • Rūmī • Sarı Saltuk • Sədi Şirazi • Sədrəddin Xiyavi • Səhl-Tustari • Səlman Farsi • Sənai • Seyid Yəhya Bakuvi • Simnani • Silistrəvī • Sultan Vələd • Surx Buxarī • Şah Vəliullah • Şazili • Şəms Təbrizi • Şibli • Şeyx Ədəbalı • Şeyx İbrahim Gülşəni • Şeyx Rüknəddin Əbdülfəth • Şeyx Əhəri • Şihabəddin Ömər Sührəvərdi • Şihabəddin Yəhya Sührəvərdi • Şükrullah Xəlvəti • Veysəl Qarani • Yusif Müsküri • Yunus Əmrə • Zəkəriyyə • Zərruq • Zünnun Misiri • Tapdıq Əmrə |
| Tanınmış müasir sufi və mistiklər | Baba Rexheb • Abdal Hakim Murad • Əbdülqdir as-Sufi • Əhməd Kayhan Dədə • Abdula ah Nəqşibəndi • Əhməd Ələvi • Əbdürrəhman əl-Şaquri • Aşfaq Əhməd • Qələndər Baba Auliyə • Xoca Şəmsəddin Əzimi • Məhəmməd Muhaiyəddin • Feysəl Abdul Rauf • Riaz Əhməd Gövhər Şahi • Qalib Həsən Quşçuoğlu • Qulam Mustafa Xan • Hafiz Qamaruddin Çişti Sabiri • Hişam Kabbani • Həzarat Mai Safura Qəiriyyə • Məhər Əli Şah • Məhəmməd Ələvi l-Maliki • Nazim əl-Haqqani • Seyid Vahid Əşrəf • Nuh Ha Mim Keller • Nurəddin Durki • Ömər Əli Şah • Osman Nuri Topbaş • Pir Zülfiqar Əhməd • Məhəmmd Əbdülqədir Siddiqi Qədri • Əhməd Rza Xan Bərləvi • Rəşad Fild • Sahib Qiblə Fültli • Səid Əfəndi əl-Çirkaşi • Qüdrətullah Şəhab • Sufi Bərkat Əli • Seyid Şücaət Əli Qədri • Məhəmməd Tarhir-ül-Qədri • Tahir Allauddin • Tacəddin Məhəmməd Bədrəddin • Varis li Şah • Vasif Əli Vasif • Zahin Şah Taci |
| Sufizm tədqiqatçıları | |
| Sufizm mövzuları | |
