Bəyazid Bistami

Bəyazid Bəstami ərəb. أبو يزيد البسطامي‎ Əbu Yəzid əl-Bəstami), (fars. بایزید بسطامی‎) — IX əsrdə yaşamış sufi.

Bəyazid Bəstami
fars. بایزید بسطامی‎
Doğum tarixi təq. 804[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 848[2][3]
Fəaliyyəti Şeyx, maarifçi, müəllim
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İranın Simnan ostanında olan Bəstam şəhərinde 804-cü ildə doğulmuşdur. Künyəsi, Əbu Yeziddir. Adı Tayfur, atasının adı Isadır. Qəbri yenə Bəstamdadır. Babası İslamiyəti sonradan qəbul etmiş olan bir Zərdüşt[4] idi. Babasının Adam, Tayfur ve Ali isminde üç oğlu vardı. Hamısı da zöhd (zahid) həyatı yaşamağı seçmiş adamlar olaraq tanınıyorlardı. Bayezid, Tayfurun oğlu olarak dünyaya geldi. Çocukluğunun çoğunu evde ve camiide tek başına geçirmekteydi. Yalnız bir yaşantısı olmasına rağmen evine sık sık Sufilik üzerinde tartışmak maksadıyle ziyaretçileri kabul etmekteydi. Allah ile başbaşa kalmak amacıyle tüm Dünyevi arzularını terk etmiş (Melamilik-Kalenderilik) bir şekilde zühd hayatı sürdürmekteydi.

Bəyazid Bəstami IX əsrdə yaşayıb. Onun ideyası bu idi ki, mən Allaha qovuşa bilirəm, məqamım yüksəkdir, ona görə mənə səcdə qılın. Əgər Allaha qovuşa bilirəmsə, mən Allahın bir parçasıyam.

Onun məşhur bir sözü var: "Mən əbamı açıram, içində Allahdan başqa heç nə görmürəm". Təbii ki, Bəstaminin bu sözləri о dövrdə İslam aləmində yaxşı qarşılanmırdı. Hətta peyğəmbər belə Allahla birbaşa ünsiyyətdə ola bilmədiyi halda (bu ünsiyyət mələklər vasitəsilə həyata keçirilirdi) о deyirdi ki, mən Allahla birbaşa ünsiyyətə girirəm. Ona görə də əl-Bəstami böyük təzyiqlərə məruz qalmışdı. Əl-Bəstaminin nəzəriyyəyə daxil etdiyi mühüm bir anlayış isə "fəna" anlayışıdır. Əgər insan sevirsə, özünü sevgilisində tapırsa, öz kimliyi yoxa çıxır, yəni fəna olur. Ona görə biz Allahı seviriksə, ilahi sevgiyə gediriksə, Allahla birləşirik. Bizim kimliyimiz yoxa çıxır. Bu məqama о "fəna" deyirdi. Bəstami sufi yolunun, sufi təriqətinin məqsədini fənada görürdü. Yəni sufinin özünün kimliyi qeyb olur və Allahda özünü yenidən tapır.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Ṭayfūr ibn ʿIsā al-Bisṭāmī // AlKindi.
  2. ↑ https://books.openedition.org/editionscnrs/25287.
  3. ↑ https://www.jstor.org/stable/4055905.
  4. ↑ Abul-Qasim Al-Qushayri, "Al-qushayris Epistle on Sufism: Al-risala Al-qushayriyya Fi ilm Al-tasawwuf", Translated by Alexander D. Knysh, Garnet & Ithaca Press, 2007. pg 32

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Könül Bünyadzadə, Təsəvvüf fəlsəfəsinin ilk mənbələri. Sərrac Tusinin "əl-Lümə‘" əsəri, Bakı: "Qamma servis", 2002.