Qallium (Ga) – D.İ.Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 31-ci element. Şüşə və qablara nəmli bir görünüş verməkdə istifadə edilir. Şüşə üzərinə sürtüldüyündə, olduqca parlaq bir ayna meydana gətirir. Yarı dirijorların və tranzistor bənzəri cihazların istehsalında məşhur olaraq istifadə edilir. Həmçinin, kuartz termometrelerin və lazer diodelərin istehsalında və xərçəng xəstəliyinin təsbitində də istifadə edilir. Qallium arsenit, elektriki birbaşa işığa çevirə bilmə xüsusiyyətinə malikdir.qallium (Ga), kimyəvi element, dövri cədvəlin 13-cü əsas qrupunun (IIIa və ya bor qrupu) metalı. O, otaq temperaturundan bir qədər yuxarı mayeləşir. Qallium sink qarışığından ayrılmış materialı tədqiq edərkən onun əsas spektral xətlərini müşahidə edən fransız kimyaçısı Paul-Émile Lecoq de Boisbaudran tərəfindən (1875) kəşf edilmişdir. Tezliklə o, metalı təcrid etdi və xassələrini tədqiq etdi, bu da rus kimyaçısı Dmitri İvanoviç Mendeleyevin bir neçə il əvvəl dövri cədvəlində alüminium və indium arasında yerləşən o zaman kəşf edilməmiş element olan eka-alüminium üçün proqnozlaşdırdığı ilə üst-üstə düşdü. Yerin səthində qallium müstəqil minerallarda sərbəst və ya konsentrasiyalı şəkildə əmələ gəlmir, qalalit, CuGaS2 istisna olmaqla, nadir və iqtisadi cəhətdən əhəmiyyətsizdir. Sink qarışığı, dəmir piritləri, boksit və germanitdən əlavə məhsul kimi çıxarılır. Qallium gümüşü ağdır və bıçaqla kəsiləcək qədər yumşaqdır. Səthi oksidləşmə səbəbindən mavi bir rəng alır. Aşağı ərimə nöqtəsinə görə qeyri-adi (təxminən 30 °C [86 °F]) qallium bərkidikcə genişlənir və 0 °C (32 °F) kimi aşağı temperaturlarda maye olaraq asanlıqla soyuyur. Qallium maye fazasında təxminən 2000 °C (təxminən 3600 °F) temperatur diapazonunda qalır, çox aşağı buxar təzyiqi təxminən 1500 °C-ə (təxminən 2700 °F) qədər, istənilən elementin ən uzun faydalı maye diapazonu. Maye metal şüşəyə və oxşar səthlərə yapışır. Qalliumun kristal quruluşu ortorombikdir. Təbii qallium iki sabit izotopun qarışığından ibarətdir: qalium-69 (60,4 faiz) və qalium-71 (39,6 faiz). Qallium yüksək neytron tutma kəsiyinə malik olsa da, nüvə reaktorlarında mümkün istilik mübadilə mühiti hesab olunur.Metal qallium quru havada sabitdir. Kimyəvi cəhətdən alüminiuma bir qədər bənzəyir, qallium qoruyucu bir film meydana gələnə qədər nəmli havada yavaş-yavaş oksidləşir. Havada və ya oksigendə yanan zaman ağ oksid Ga2O3 əmələ gətirir. Bu oksid hidrogendə yüksək temperaturda qızdırıldıqda metala çevrilə bilər və qallium metalı ilə 700 °C (1300 °F) aşağı oksid Ga2O verir. Soyuq azot turşusunda həll olunmur, çünki nəmli havada olduğu kimi qalium oksidin qoruyucu təbəqəsi əmələ gəlir. Qallium 100 °C-ə (212 °F) qədər olan temperaturda su ilə reaksiya vermir, lakin qallium ionu Ga3+ vermək üçün xlorid və digər mineral turşularla yavaş-yavaş reaksiya verir. Metal qallium duzlarını vermək üçün digər turşularda həll olur və hidrogenin təkamülü ilə qələvilərdə həll edilərək, qalliumun anionda göründüyü [Ga(OH)4]- kimi qallatlar verir. Qallium amfoterdir (yəni vəziyyətdən asılı olaraq ya turşu, ya da əsas kimi reaksiya verir), gallat və hidrogen qazı əldə etmək üçün natrium və kalium hidroksid məhlulları ilə reaksiya verir. Halojenlər ona güclü şəkildə hücum edir.
Kimyəvi element haqqında olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın.
