Rusiyanın inzibati bölgüsü

Rusiya inzibati cəhətdən onun tərkibinə 21 respublika, 1 muxtar vilayət, 9 diyar, 10 milli mahal, 46 vilayət, 2 federal əhəmiyyətli şəhərlər - Moskva və Sankt-Peterburq daxildir. Ümumiyyətlə Rusiya federativ respublikadır. Burada həmçinin 85-dən çox qoruq, 25 milli park vardır.

Rusiya Federasiyası ərazisinin böyüklüyünə görə dünyada birinci yeri tutur[1]. Ərazisinin 1/4-i Avropanın, 3/4-ü isə Asiyanın payına düşür. Avropa hissəsinə Şərqi Avropa düzənliyinin böyük hissəsi, Böyük Qafqaz dağlarının şimal yamacları və Ural, Asiya hissəsinə isə Sibir və Uzaq Şərq daxildir. Ərazisinin 3/4-ü düzənlik, 42%-i meşələrlə örtülü və 40%-i kənd təsərrüfatına yararlıdır. Ölkənin şimal sahilləri Şimal Buzlu okeanının, şərq sahilləri Sakit okeanın, şimal-qərb və cənub-qərb sahilləri isə Atlantik okeanının dənizləri ilə əhatə edir. 2014-cü ilin məlumatına əsasən, Rusiya Federasiyasına 85 subyekt daxildir: 22 respublika, 9 diyar, 46 vilayət, 4 muxtar dairə və 1 muxtar vilayət vardır. Moskva, Sankt-Peterburq və Sevastopol federal əhəmiyyətə malik şəhərlər, yəni Rusiya Federasiyasının ayrı-ayrı subyektləridir.

Rusiya tərkibindəki respublikalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Image on center
Image on center
  1. Adıgey Respublikası
  2. Altay Respublikası
  3. Başqırdıstan Respublikası
  4. Buryatiya Respublikası
  5. Dağıstan Respublikası
  6. İnquşetiya Respublikası
  7. Kabarda-Balkariya Respublikası
  8. Kalmıkiya Respublikası
  9. Qaraçay-Çerkesiya Respublikası
  10. Kareliya Respublikası
  11. Komi Respublikası
  12. Mari El Respublikası
  13. Mordoviya Respublikası
  14. Saxa (Yakutiya) Respublikası
  15. Şimalı Osetiya-Alaniya Respublikası
  16. Tatarıstan Respublikası
  17. Tuva Respublikası
  18. Udmurtiya Respublikası
  19. Xakasiya Respublikası
  20. Çeçenistan Respublikası
  21. Çuvaşıstan Respublikası
  22. Krım Respublikası (Simferopol)

Avropa hissəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rusiyanın ərazisinin 25%-i, əhalisinin, sənaye və kənd təsərrüfatı məhsullarının 80%-i Avropa hissəsinin payına düşür. Mərkəzi Rusiyanın ən iri şəhərləri Moskva, Sankt-Peterburq, Nijni-Novqoroddur. Tərkibində 3 muxtar respublika yerləşir:

  1. Mari El Respublikasında kartof, kətan, çovdar becərilir, südlük-ətlik heyvandarlıq və donuzçuluq inkişaf edib.
  2. Mordva Respublikasında meşə-kimya sənayesi inkişaf edib. Darı-çovdar və vələmir əkilir.Heyvandarlıq inkişaf edib.
  3. Çuvaş Respublikası türkdilli xalqlar qrupuna aiddir.İri traktor zavodu var. SES-lərə sahibdir. Elektrotexnika inkişaf edib.

Avropa hissəsinin şimalı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şimal Buzlu okeanının qərb sahillərini əhatə edir.İri və rəngarəng təbii resurs potensialına malikdir.Meşə sənayesi rayonun ənənəvi sahələrindəndir.Rayonun tərkibində 2 muxtar respublika var:

  1. Karelya Respublikası əsasən meşə sənayesi, dəmir filizi hasilatı, müxtəlif maşınqayırma sahələri üzrə ixtisaslaşmışdır.
  2. Komi Respublikasında yanacaq-energetika sənayesi və meşə sənayesi kompleksləri inkişaf edib.

Avropa hissəsinin cənubu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şimali Qafqaz nəzərdə tutulur.İri ASK rayonudur. Taxılçılıq, şəkər çuğunduru, günəbaxan əkinləri, üzüm və meyvə bağları, südlük-ətlik heyvandarlıq və zərifyunlu qoyunçuluq inkişaf etmişdir.Rayon ərazisində 7 muxtar respublika var:

  1. Dağıstan Respublikasında bağçılıq, üzümçülük və qoyunçuluq inkişaf edib.Burada 100 mindən çox əhali yaşayır.
  2. Şimali Osetiya-Alaniya Respublikasında əlvan metallurgiya, dağ-mədən sənayesi aparıcı rol oynayır.
  3. Kabarda-Balkarıstan Respublikasında əlvan metal filizləri hasil olunur.Taxılçılıq, bağçılıq və donuzçuluq inkişaf edib.
  4. Adıgey Respublikasında neft və qaz çıxarılsa da, kənd təsərrüfatı üstünlük təşkil edir.
  5. Qaraçay-Çərkəz Respublikasında kənd təsərrüfatı və dağ turizmi inkişaf edib.
  6. Çeçenistan Respublikasının paytaxtı Qroznı şəhəridir. Əhalisi 1 milyona çatır.
  7. İnquşetiya Respublikasının paytaxtı Maqas şəhəridir. Əhalisi 400 min nəfərə çatır.

Avropa hissəsinin şərqi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Volqaboyu və Ural iqtisadi rayonlarını əhatə edir.Ölkənin Avropa və Asiya hissəsini birləşdirən yollar buradan keçir.

  • Volqaboyu iqtisadi rayonunun formalaşmasında Volqa çayının müstəsna rolu olmuşdur.Burada iri şəhərlərin demək olarki, hamısı Volqa çayı sahilində yerləşir.Rayonun əhalisi çoxmillətlidir.Rayon ərazisində iki muxtar respublika var:
  1. Tatarıstan respublikası Volqa-Kama su qovşağında əlverişli mövqe tutur.Tatarlar türkdilli xalqdır.Paytaxtı Kazan şəhəridir.Respublikanın güclü xammal ehtiyatı və iqtisadi potensialı var.
  2. Kalmık respublikası aşağı Volqa boyunda yerləşir.Əsasən qoyunçuluq inkişaf edib.

Şəhərlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Rusiyanın inzibati bölgüsü (Rusiya)

146 milyonluq Rusiya əhalisinin 73%-i şəhərlərdə, 27%-i isə kənd yerlərində yaşayır. Hazırda Rusiyanın, Moskva və Sankt-Peterburq olmaq üzrə iki böyük şəhəri vardır.

 
Ən böyük şəhərlər (Rusiya)
Rosstat (2014-15)
Yer Ad Vilayət Əha. Yer Ad Vilayət Əha.
Moskva
Moskva
Sankt-Peterburq
Sankt-Peterburq 		1 Moskva Moskva 12.100.000 11 Ufa Başqırdıstan 1,090,000 Novosibirsk
Novosibirsk
Yekaterinburq
Yekaterinburq
2 Sankt-Peterburq Sankt-Peterburq 5,190,000 12 Krasnoyarsk Krasnoyarsk 1,050,000
3 Novosibirsk Novosibirsk 1,560,000 13 Perm Perm 1,030,000
4 Yekaterinburq Sverdlovsk 1,420,000 14 Voronej Voronej 1,000,400
5 Nijni Novqorod Nijeqorod 1,250,000 15 Volqoqrad Volqoqrad 1,000,000
6 Kazan Tatarıstan 1,200,000 16 Saratov Saratov 840,000
7 Çelyabinsk Çelyabinsk 1,180,000 17 Krasnodar Krasnodar 800,000
8 Samara Samara 1,170,000 18 Tolyatti Samara 710,000
9 Omsk Omsk 1,169,000 19 İjevsk Udmurtiya 640,000
10 Rostov-na-Donu Rostov 1,100,000 20 Ulyanovsk Ulyanovsk 615,000

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Russia // Encyclopædia Britannica. 2008-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-01-31.