ər. – əlli
Alınma sözdür, ədəbiyyatda onu bəziləri ərəb, bəziləri isə fars mənşəli hesab edirlər, hər iki dildə işlədilir, amma ərəbdənmi farsa, yoxsa farsdanmı
Farsca xəndidən (gülmək) məsdəri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə “çala” deməkdir (əsli: xəndəq), səngər rolunu oynayan qazılmış yerə deyiblər. Peyğəmbərin vaxtında olan Xəndək müharibəsi məşhurdur
Farsca xanə sözü ilə qohumdur. Düzbucaqlı (xana) şəklində doğranır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Kökü (xərc) ərəb mənşəlidir, məxaric, ixrac, məxrəc kimi sözlərlə eyni kökə malikdir. (Bəşir Əhmədov
Bu xəstəliyə bizdə “yenəc” deyiblər, yenmək sözündəndir. Xərçəng alınma sözdür, xəstəlik adı kimi məlum heyvanla zahiri oxşarlıq əsas götürülüb
Yeri şumlayanda, şumu suvaranda arada çiy qalmış yerə el arasında xərək deyirlər. Fin dilində xor sözü var və “adacıq” mənasında işlədilir
Latınca olan karta sözünün dəyişmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ərəbcə qəsil (mal yemi üçün yetişməmiş biçilən və yem üçün nəzərdə tutulan) sözünün dəyişilmiş formasıdır
Ərəbcə “dinə xəsarət verən” (xəsər-əd-din) deməkdir. Nəsrəddin isə “dinə kömək edən”dir (nəsir: “kömək edən” deməkdir)
Farsca xəstən (yorulmaq, yaralanmaq) məsdəri ilə eyni kökə malikdir. Bizdə xəstə əvəzinə, ağrığ sözü işlədilib və ağrımaq feilindən əmələ gəlib
Qədim ruslarda bu dənizin adına “Xвалиськое море” deyiblər. Dərbənd dənizi, Quzğun gölü, Həştərxan dənizi, Göygöz dəniz və s
Ərəbcədən alınma sözdür, bizdə onun yerinə ağı (ağıl )sözü işlədilib. Qiymətdə ağır ifadəsi də xəzinə ilə bağlıdır
1. Xızır peyğəmbərin adıdır. “Qızmaq” (od) anlamı ilə bağlıdır. 2. Kiçik çillənin son həftəsinə deyilir
Alınma sözdür, xondu kimi də işlədilir. Mənası “ağılsız” deməkdir. Tanınmış aşıqlarımızdan birinin (Xındı Məmməd) təxəllüsü olub
Tovuzda yer adıdır. Əsli Hunnar olub, sonra dəyişib (bunu alimlərdən Z.Xasiyev və başqaları sübut ediblər)
Xord farsca “xırda, əzilmiş” deməkdir. Xırd-xəşil etmək “tamam əzişdirmək” deməkdir. (Bəşir Əhmədov
Farsca xord (kiçik) sözünün dəyişilmiş formasıdır. Bizdə uvaq sözü işlədilib, üyütmək (üvütmək) sözü də buradandır
Fars sözüdür, dərzin döyülmək üçün yığıldığı yerə deyirlər və xərlə (eşşəklə) bağlıdır. Görünür, xırmanı eşşəklə döyüblər və o, vəli arxasınca müntəzə
Bayat tayfasında bir tirənin adı olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Radlovun əsərində bu söz qoş kimi verilib. Qoşa sözü ilə eyni kökə malikdir (təsadüfi deyil ki, farslar cüt sözündən istifadə edirlər: cütcü babasan
Əsli gəmirmək sözü ilə bağlıdır. Xirtdək də deyirlər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
yun. chion – qar + yun. sphaira – kürə
Farsca xərid “satın alma”, xiridar “satın alan” deməkdir. Xəridən (satın almaq) məsdəri ilə qohumdur
Fars mənşəlidir və əsli xırn+ək kimi olub, “dovşan balası” (-ək kiçiltmə bildirir) deməkdir. Qərb dialektlərində yapon xurmasına da (xırda və çox şiri
Bu söz ximirçək kimi də işlədilir. Əsli əmircək olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Alınma sözdür, bizdə onun əvəzinə, tarmaz kəlməsi işlədilib. M.Kaşğaridə tarğa sözü var, “kal”, “yetişməmiş”, “göy” anlamlarında açıqlanıb
Farscadır, xastən (xizidən) məsdəri ilə bağlıdır, “sürüşmə” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
yun. chloros – yaşıl
Bəzən bu sözü farsca olan xord (поглащение) kəlməsi ilə qarışdırırlar. Əslində, yunan sözüdür və “insanda, xordalı heyvanlarda skelet oxu (bel teli)
yun. choros – ərazi, vilayət + yun. grapho – təsvir edirəm
yun. choros – ərazi, vilayət + yun. logos – elm, təlim
Təqlidi sözdən (xorultu) əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Fars sözüdür. Türk dillərində onun yerinə, ayğır toyuq, erkək toyuq, avdan, ötən kimi sözlər işlədilib
Xoruzun səsi dan üzü bir km-dan uzağa gedə bilmir. Xoruz səsi eşitməyib: o deməkdir ki, “səninlə onun arasında bir kilometrdən uzaq məsafə olub”
Qızışmaq mənasında işlədilir. Görünür, xoruz döyüşü ilə bağlıdır (bu döyüşdə xoruzlar bərk qızışırlar)
Əsli “Xu Srava”dır, sasanilərdə titul olub (Kisra kimi də işlədilir). Poeziyada “Günəş” mənasında işlədilir, amma “şah” deməkdir
İki şəxsin pıçıltı ilə danışmasını bildirir. Güman edirəm ki, erməni dilindən keçib, onlarda danışmaq mənasını verən xosume kəlməsi var
Farscadır, mənası “xoş olma” deməkdir. Budən (olmaq) məsdərinin qrammatik əsası olan baş bizdə beş formasına düşüb
Şəxs adıdır, mənası “gözəl (yaxşı) gül” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Xalçanın tüklü üzünə “xovlu üz” deyirlər. Xov alınma sözdür. Türk dillərində onun yerinə, yunca kəlməsi işlədilib (“yun”, “tük” mənasında) indi də xov
Farsca xordən (yemək) feilindən əmələ gəlib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Fars mənşəlidir, xoruzək kimi olub. Bu xəstəliyə tutulanlar çox öskürürlər (sanki xoruz banlayır). (Bəşir Əhmədov
yun. chrysos – qızıl + yun. beril
yun. chrysos – qızıl + yun. kolla – yapışqan; qədimdə qızıl məmulatları lehimləmək üçün tətbiq edilmişdir
yun. chrysos – qızıl + yun. lithos – daş
ing. chroma key – hərfi mənada: rəng açarı
Kökü (xoda) farscadır, “Tanri vergisi” deməkdir. “Artistdə iki fəzilətdən biri olmalıdır: ya Xudadilik, ya da Ustadlıq
Farscadır və onlarda xodadad kimi işlədilir. Mənası “Xudaverdi (Xudanın verdiyi)” deməkdir. (Bəşir Əhmədov