BAŞ

сущ. 1. кьил; // кьилин; baş ağrısı кьилин тӀал; 2. келле, ккук; daz baş гачал (чӀар фенвай, цӀепӀ) кьил; 3. пер. зигьин, мукьуф; акьул; 4. кӀукӀ, кукӀуш; dağın başı дагъдин кьил; 5. гз. ман.: кьил; bir baş soğan са кьил чичӀег; çayın başı вацӀун кьил (эвел); ayın başı вацран кьил (эвел); ağacın iki başı var. Ata. sözü лашуниз кьве кьил ава; aşağı baş агьа кьил (межлисда кьвед лагьай дережадин чка); yuxarı baş вини кьил (межлисда виридалай гьуьрметлу чка); başa keçirmək межлисдин вини кьиле ацукьарун, виридалай гьуьрметлу чкадал ацукьарун; başa keçmək межлисдин кьиле ацукьун, виридалай гьуьрметлу чкадал ацукьун; 6. гьайванрин кьадар гьисабдай алцумаг, тек; yüz baş qoyun виш кьил хеб; 7. хзандикай гьар сад; кас, итим манада; yeddi baş ailə ирид кьил хзан; 8. прил. кьилин; // везифадиз чӀехи, сад лагьай; регьбер; baş aqronom кьилин агроном; baş olmaq кьил хьун, са кардал сад лагьайди хьун; başda olmaq кьиле хьун а) кил. baş olmaq; б) пер. асас чка кьун, сад лагьайди хьун; // асас, важиблу, виридалайни чӀехи; baş məsələ кьилин месэла; ölkənin baş şəhəri уьлкведин кьилин шегьер; // али, виридалайни кьиле авай; baş idarələr кьилин идараяр; 9. кьве затӀунин арада авай мензил, рехъ; // “тилит, ...мад” манада; bir baş da… са тилитни, садра мад…; 10. рах. асас, себеб, себебкар (мес. са кардин); 11. куьгьн. алатай девирра хуьрера шартӀуналди кӀвалахарзавай цин алцумагдин тек; ** baş açmaq а) кьил акъудун, гъавурда акьун, фагьумун; б) кьилер ахъаюн, кьил (цуьл) кьун (техилди); в) кьейидан кьилихъ шехьун; baş açmamaq кьил акъат тавун, кьил акъудиз тахьун, гъавурда акьун тавун; baş ağartmaq пер. кьил (чӀарар) рехи (лацу) авун, са кардал гзаф зегьмет чӀугуна тежриба хьун; baş ağrıtmaq кьил тӀа авун (кьил тӀарун), азият гун, инжиклу авун, вахт къачун, маний хьун; baş alıb getmək (qaçmaq) кил. baş almaq б); baş alıb gəlmək гьар санихъай атана кӀватӀ хьун, алтугун; baş almaq а) кьил тухун, яргъияр авун, яргъалди рахун; б) кьил туькӀвейвал фин, кьил туькӀвей патахъ фин, катун; baş aparmaq а) гъил вегьин, машгъул хьун, фин (мес. са сенятдиз); б) зегьле тухун, лавгъадаказ рахун, артух-эксик рахун, рахадай гаф чир тахьун; в) катун, табий тахьун, кьил туькӀвей патахъ катун (мес. балкӀан); г) яб тухун, денг авун, мефтӀеда гьатун (мес. зуьрнедин ван); baş atmaq а) гафунин вилик-кьулухъ фагьум тавун, виняй рахун (гуьн), часпардай акъатун; б) лишан дуьз ягъун тавун, виняй ягъун (мес. тфенгди); baş bağlamaq а) кьил кьун, ттвар кьун, тум кьун (набататри); б) пер. кутӀун хьун, агъун, ашукь хьун, кӀан хьун; baş çapmaq дин. алатай девирра: мегьарамдин вацра ашурадин юкъуз къати мавгьуматчийри кьил гатадай, кьилер хадай айин; baş çəkmək кьил чӀугун (гьалчун, акьурун), гьал-агьвал жузун патал садан кьилив фин; акьун, галукьун; baş çıxarmaq а) кьил акъудун, кьиле гьатун, гъавурда акьун; б) кил. baş açmaq б); baş dolandırmaq а) кьил хуьн, яшамиш хьун, са жуьре атай югъ алудун; б) инал-анал югъ акъудун, са кардал машгъул тахьун, югъ рекьин; baş eləmək кӀуф гъун, лацувал акъатун, ирин кӀватӀ хьун, дигмиш хьун (буьвел, хер); baş endirmək кьил агъузун, тазим авун, кьил агъузна салам гун; baş əymək а) кьил агъузун, тазим авун, салам гун; б) муьтӀуьгъ хьун, итӀаат авун, усал хьун, алчах хьун; baş gəzdirmək кил. baş dolaqdırmaq; baş girləmək кил. baş dolandırmaq; baş göstərmək кьил къалурун, винел акъатун, акун; baş götürüb qaçmaq (getmək) кил. baş alıb getmək; baş işlətmək кьилив кӀвалахиз тун, веревирдун, фикирун; baş kəsmək пер. гзаф багьаз маса гун, инсафсузвал авун; baş qaçırmaq кьил къакъудун, хиве такьун, багьнаяр гъун, кьил хкудун; baş qaldırmaq кьил хкажун а) бунт авун, восстание авун; гьерекатдиз атун, къарагъун; // чина акъвазун, муьтӀуьгъ тахьун; б) экъечӀун, цӀирун, кьилер акун; в) рикӀе гьатун, вичи-вич къалурун; baş qarışdırmaq кил. başını qarışdırmaq; baş qarışmaq кьил акахьун, кӀвалах гзаф хьун, вахт тахьун; baş qatmaq кил. baş qoşmaq б); baş qaşımağa vaxtı olmamaq кьил чухвадай вахт тахьун, кьадардилай артух кӀвалах аваз хьун, буш вахт тахьун; baş qırxmaq пер. кьил алцурарун, фашалвал авун, алцурарна къачун; baş qoşmaq кьил кьун а) кваз кьун, фикир гун; б) кьил кутун, са кардив агатун, вичи-вич сухун, акахьун; в) ктадун, хкуькьун, кицягъун; baş qoymaq кьил эцигун, ччан къурбанд авун, ччандилай гъил къачун; baş məqalə кьилин макъала (газетда, журналда сад лагьай чкадал гудай макъала); baş salamatlığı а) кил. başsağlığı; б) кьилин саламатвал, динжвал, саламатвал, хатасузвал; baş sındırmaq кьил хун, кьил кукӀварун, четин тир са месэладин винел гзаф веревирдун, гзаф фикирна гьял ийиз алахъун; baş soxmaq кьил сухун, гьахьун, сух хьун; baş tapmaq кьил акъудиз хьун, гъавурда акьун, гъавурда гьатун; baş təpmək кил. baş soxmaq; baş tutmaq а) кьил кьун, кьиле фин, кьилиз акъатун, нетижа гун; б) кьил кьун, твар кьун (техилди); в) техил сафунай яна (сутфанна) галай гьешемар михьун; г) чуьнуьхай затӀ кьилел акъудун, чуьнуьхай мал кьун; baş tutmamaq кьил кьун тавун, кьил такьун, кьиле тефин, кӀватун, нетижа тагун; baş üstə! хьурай, ахьуй, зун гьазур я манада; baş vermək а) кьилел атун, хьун (мес. са кар); акъатун, хьун (мес. тахсир); б) авалун, башламишун (мес. марф); акъатун (мес. гар); хьун (мес. зурзалаг); в) экъечӀун, цӀирун, кьилер акун; baş vurmaq а) гуьлле лишандилай кьилел ягъун (тфенгди); б) кьилел эцигун, чӀехи-чӀехи рахун, кьанцӀарханвал авун; в) кьил акьурун (кил. baş çəkmək); г) циз кьил ягъун, цик акатиз хкечӀун, цин кӀаниз фин; д) юза хьун, ян гун, эчӀя хьун (гими); е) гьужум авун, вегьин, гьепӀесун; ж) кьил агъузун, тазим авун; з) дин. кил. baş çapmaq; baş yarmaq а) кил. baş vurmaq з); б) зарар гун, зиян гун; в) кьил хун; dəyirmanda dənin yox, şahad üstə başını niyə yarırsan? Ata. sözü нубат авачир регъве кьил хамир; baş yoldaşı паб, гъуьл, уьмуьрдин юлдаш; baş yormaq пер. кьил галудун, кьил кьуьртӀуь авун, гзаф веревирдун (фикирун); baş(dan) beyindən olmaq япай акъатун, денг хьун (са затӀ гзаф ван хьуникай ва я ванцикай); başa aparmaq а) кил. baş dolandırmaq а); б) гьалун, ракъурун (мес. уьмуьр); başa batmaq кьиле гьатун, акьулди кьатун, чӀалахъ жедайвал хьун, гьакъикъатдиз мукьва хьун; başa bəla gətirmək (açmaq, olmaq) кьилел бала гъун, кьил баладик кутун, азиятдиз, нарагьатвилиз себеб хьун; кьилиз бала хьун; başa bəla olmaq кьилиз бала хьун (зарарлу, эхи ийиз тежер касдикай рахадамаз); başa çatdırmaq кьилиз акъудун, куьтягьун, акьалтӀарун, тамамарун; başa çatmaq кьилиз акъатун, куьтягь хьун, тамам хьун; başa çıxarmaq пер. кьилел акьадарун, кьадардилай артух ччин гана, кстахдаказ хвена къудур авун; başa çıxmaq а) кьилел акьахун, куквал акьахун, кстахвиляй къудур хьун, часпардай акъатун, уьте фин, чӀехи-гъвечӀи ччир тахьун; б) кьилиз акъатун (акъудун), са кар эхирда кьван авун, тамамарун, куьтягьун; в) сад лагьай чка кьун, уфтан хьун; başa düşmək кьиле гьатун, кьукьмада акьун, гъавурда акьун; başa əngəl olmaq кил. başa bəla olmaq; başa gəlmək а) кьилиз акъатун, гьазур хьун, тамам хьун, арадиз атун; б) кил. başına gəlmək; başa gətirmək кьилиз акъудун, расун, дуьзарун, гьазурун; başa qaxmaq къехуьнарун, ччиниз ягъун; авур хъсанвал рикӀел хкана, ччинал лагьана регъуь авун; başa mindirmək кил. başa çıxarmaq; başa salmaq гъавурда ттун, кьиле тун, гъавурдик кутун, баян авун, лугьун; başa vermək а) кьилиз тухун, эхирдив агакьарун; б) кьиле тухун, рекье тухун, рафтар авун; başa vurmaq а) кьилиз акъудун, эхирдиз акъудун, куьтягъун, тамамарун; б) кьилиз акъатун, эхирда кьван къекъуьн, са чкадиз дикъетдалди килигун; в) кил. başa qaxmaq; başa yetişmək (yetmək) кил. başa çatmaq: başda dolandırmaq (gəzdirmək) алцурарун, тупӀал элкъуьрун; başdan aşmaq (daşmaq) кьилелай алахьун, бул хьун, кьадардилай артух гзаф хьун; başdan atmaq кьилелай авун (вегьин), ред авун, кьабул тавун, хев къакъудун; başdan çıxarmaq кьиляй акъудун, алцурарун, рекьяй акъудун, пис рекье тун; başdan çıxmaq кьиляй акъатун, гъалатӀ авун, алцурар хьун, ягъалмиш хьун; başı ayazımaq кил. başı ayılmaq а); başdan eləmək (etmək) кьилелай алудун (авун), ред авун, жувавай яргъазун, квадарун; başdan getmək алцурар хьун, ягъалмиш хьун, гъалатӀ авун; başdan keçmək ччандилай гъил къачун, жува-жув (вичи-вич) къурбанд авун; başdan olmaq а) кьилелай алатун, куьтягь хьун, тамам хьун; б) кьилелай алатун, ред хьун, гъил къачун, алатна фин; в) кьиливай хьун, ванцикай денг хьун, кьил кьуьртӀуь хьун; başdan rədd eləmək кил. başdan eləmək (etmək); başdan sovurmaq кьилелай алудун, са кар тади кваз, усалдаказ авун, гьенле авун; baş-göz eləmək мехъерун (эвленмишрун); başı (bədəninə, çiyninə) ağırlıq etmək кьили (къуьнериз, тандиз, кӀвачериз) заланвал авун (гьелягъар кьадамаз лугьудай ибара); başı açıq qalmaq пер. кьил ахъаз (алачиз) а(ла)мукьун, сагьибсуз амукьун, кас амачиз аламукьун; başı açılmaq а) кил. başı ayılmaq; б) кьил ахъа хьун, са кьилихъай къвез авалун, башламишун (мес. суьруь, десте); в) башламиш хьун, авалун; başı axmaq (dolanmaq) кьил элкъуьн; başı aşağı etmək кьил агъузун, кьил агъада тун, хажалатлу авун, регъуь авун, хажалат чӀугуниз, регъуь хьуниз себеб хьун; başı aşağı olmaq кьил агъуз хьун, кьил агъада гьатун, авур са кардикай хажалат чӀугун, регъуь хьун; başı ayılmaq кьил уях хьун а) кӀвалахар са жуьре кьезил хьун, буш вахт хьун, регьят хьун; б) пиянвал алатун, вич-вичел хтун; başı aynımaq кил. başı ayılmaq а); başı bağlanmaq маса гуниз, кӀвалахар авуниз, менфят къачуниз къадагъа эцигнаваз хьун (судди); başı batsın, başın batsın къаргъ. кьил тӀуьрай (ви, адан); başı bənd olmaq а) кьил кутӀун хьун, мехъерун (эвленмиш хьун), хзандин иеси хьун; б) кил. başı qarışmaq; başı böyümək кил. başı şişmək; başı çatlamaq кьил пад хьун, кьил гзаф тӀа хьун; başı çıxmaq кьил акъатун, чир хьун, гъавурда акьун, алакьун; başı çıxmamaq кьил акъат тавун, чир тахьун, гъавурда такьун, алакь тавун; başı daşa dəymək кьил къванце (цла) акьун, гзаф татугайвилер, азабар акуна пашман хьун; тьуькьуьл тежриба акун; başı ətlənmək кьам яцӀу хьун, туьтуьник твар акатун, варлу хьун, пуллу хьун; başı gərm olmaq кьил кьуьртӀуь хьун; başı gicişmək пер. кьили кквал къачун, са себебни авачиз хаталу са кӀвалахдикай галкӀун, ажал агакьун; başı xarab olmaq кьил чӀур хьун, кьилиз гьава атун, гижи хьун, акьул квахьун, гъед фин; başı xoş olmaq гьал-агьвал хъсан хьун; başı ilə cavab vermək кьиливди жаваб гун, жавабдарвал хивез къачун, замин хьун; başı qarışmaq кьил акахьун, са квел ятӀани гзаф машгъул яз хьун; başı qızışmaq а) кьил акахьун, са куьнал гзаф машгъул яз хьун, фикирда анжах гьа са кар аваз хьун; б) хъел атун, хъел акатун, вичяй акъатун; başı şişmək кьил дакӀун, кьил квадарун (кӀвалахдин гзафвиляй, дердинай ва я мс. себебдай вуч ийидатӀа течиз амукьун); başı ucalmaq, başı uca olmaq кьил чӀехи хьун, чӀехи хьун, гьуьрмет, нуфуз къазанмишун (хъсан са кар авуна); başı üstündə durmamaq кӀвачел акъвазиз тахьун (гзаф пиян касдин гьакъинда); başı üstünü kəsmək кьилел акъвазун а) къвалавай элячӀ тахьун, санихъни тефин, къуллугъ авун; б) пер. тади кутун, зибитвал авун, чуькьуьн; başı yastığa enmək месе гьатун, нахуш хьун, хесте хьун; başıma (başına) dəysin кьиле акьурай (гзаф пис, усал кардин гьакъинда); başına vurmaq пер. кьилиз ягъун, кьилиз эсер авун; başına yeritmək (salmaq) кьиле ттун; кил. beyin (beyninə yeritmək); başın(ız) sağ olsun (ви, куь) ччан(ар) сагъ хьу(ра)й, ччанар сагърай (теселли гудай ибара); başın(ız) üçün ччан кьий (кьин кьадайла лугьудай гаф); başın(ız)a dolanım (dönüm, dönərəm) (ви, куь) сивиз кьий (минетун, тавазивилелди хагьишун къалурдай ибара); başına ağıl qoymaq кьиле акьул ттун, акьул гун, хъсан меслят гун, пис рекьелай элкъуьрун; başına almaq, aləmi başına almaq кил. başına götürmək; başına and olsun! кил. başın(ız) üçün; başına at təpmək кьилиз эсер ягъун, дили хьун, ахмакь хьун, ахмакьдаказ рахун, ахмакь кар авун; başına buraxmaq кьилди-кьилихъ ахъаюн, вичин ихтиярда ттун, килиг тавун, фикир тагун; başına cəm etmək кил. başına toplamaq; başına çarə qılmaq (görmək) кьилиз чара авун (акун), четин са кардай акъатун патал рекьер жугъурун; başına çəkmək пер. кьилел чӀугун (акьалжун, хкажун), вири санал хъун, вил ичӀивилелди хъун; başına daş düşmək а) вили такьун, пехилвал авун; б) кьилел къванер къун (кьил цӀук акатун), кьил баладик акатун; başına daş salmaq кьилиз авун, харж авун, пуч авун, кьилиз акъатун (пулун, малдин); başına dolanmaq кьилелай элкъуьн, кьадардилай артух тавазивал авун, къайгъуда амукьун; başına düşmək кьиле гьатун, кьилиз атун, рикӀел атун, кӀан хьун; başına gəlmək кьилел атун, садан кьилел са кар атун, са къаза вичин вилералди акун, тежриба авун, акуна алатун (са къаза); дуьшуьш хьун; başına girməmək кьиле гьат тавун, гъавурда акьаз тахьун, кьатуз тахьун; başına götürmək а) кьуд патахъ чкӀун, къачун (мес. ниди); б) гьарайна рахаз масадбурув аман тагун; ацалтун, къачун (мес. ванци); başına hava gəlmək кьилиз гьава атун, акьул кьиляй акъатун, акьул къекъуьн, дили хьун; başına iş gəlmək кьилел кар (кӀвалах) атун, кьилел йиф-югъ атун, баладик акатун, сед хьун, четин ва акъатиз тежер гьалда гьатун; başına iş gətirmək кьилел кар гъун, кьилел йиф-югъ гъун, писвал авун, кьил баладик кутун; başına it oyunu açmaq, başına itin suyunu tökmək кьилел кицӀин уюн акъудун, беябур авун, кицӀиз къван лугьун; başına kələk açmaq кьилел уюн акъудун, четин гьалда ттун, кӀеве ттун; başına kül (olsun)! кьаргъ. кукуз къалум хьу(ра)й!; başına qalmaq а) кьадардилай гзаф хьун, бул хьун, маса гуз тахьун, ише тефин, къачудайбур тахьун, аламукьун (мес. базардал са затӀ¬ичер, цпицӀар ва мсб.); б) кьилди-кьилихъ амукьун, сагьибсуз амукьун; başına qəza gəlmək кил. başına iş gəlmək; başına qiyamət qopmaq кьилел къиямат атун, мусибат хьун, сед хьун, гуч хьун; başına mindirmək кил. başa çıxarmaq; başına oyun açmaq кил. başına kələk açmaq; başına oyun gətirmək кил. başına iş gətirmək; başına pislik gətirmək кьилел писвал гъун, намусдик хкӀурун, намусдиз тажиз авун, зурламишун; başına tənbəki oyunu açmaq кил. başına oyun açmaq; başına toplamaq кьилел кӀватӀун; başına vurmaq пер. а) кьилиз ягъун, фикирун, фагьумун, веревирдун, чӀиб-юкӀ ягъун; б) кил. başa qaxmaq; başına yığılmaq кьилел кӀватӀ хьун; başına yığmaq кьилел кӀватӀун, къвалав кӀватӀун; başında durmaq кьиле акъвазун, чӀехивал (регьбервал) авун; başında gəzdirmək кьамал кьун, чӀехиз кьун, гзаф гьуьрмет авун; başında qalmaq кьиле амукьун, рикӀел аламукьун, рикӀелай тефин; başında qoz sındırmaq кьилел кӀерецӀар (къванер) хун, гзаф азабар гун, садан кьилел агъавал авун, рикӀиз кӀанивал авун; başından atmaq кил. başdan atmaq; başından basmaq кьилелай илисун, вилик финифиз тун тавун, чуькьуьн; başından böyük (yekə) danışmaq кьилелай виниз рахун, рахадамаз кьацӀай акъатун, гьадди чир тахьун ва я вичин гьалдиз, чирвилериз, яшдиз кутугайвал рахун тавун, еке-еке рахун; başından çıxarmaq а) кьиляй акъудун, фикирдай акъудун, рикӀел татун, рикӀел тагъун; б) вичелай (жувалай) акъудун, туькӀуьрун; başından çıxmamaq кьиляй акъат тавун, фикирдай акъат тавун, гьамиша рикӀе аваз хьун; başından keçmək а) кил. başına gəlmək; б) кил. başını vermək; başından rədd etmək кил. başdan eləmək (etmək); başından tüstü çıxmaq кьиляй гум акъатун, гзаф хъел атун, хъел акатун; başını ağartmaq кил. baş ağartmaq; başını ağrıtmaq кил. baş ağrıtmaq; başını aşağı dikmək а) кьил агъузун, кьил куьрсарун; б) кьил хура тун, беябур авун, русвагь авун; başını bağlamaq а) кьил кутӀунун, къанундалди къадагъа авун, къадагъа эцигун (садан мал, затӀар сиягьдиз къачуна абур маса гудай ва я кӀвалахар ийидай ихтияр тагун); б) са затӀ къачун патал бигъ гун, савда авуна куьтягьун; в) пер. кьил кутӀунун, мехъерун; başını batırmaq кьил тӀуьн, телеф авун, арадай акъудун; başını bənd etmək а) кил. başını qarışdırmaq; б) пер. кьил кутӀунун, мехъерун; başını bir yerə yığmaq а) са чкадал гъун (кӀватӀун), нукьта эцигун, вириварун, санал жем авун (мес. ихтилатрин кьил); б) мехъерун, кӀвал авун; başını bişirmək кьил алцурун, мецив кьуна рази авун, рекьив гъун, алцурарун; başını boşlamaq кьил ахъаюн, кьенер бушарун, вичин ихтиярда ахъаюн, кьилди-кьилихъ ахъаюн, манийвал тавун; başını böyütmək шерзум авун, ччан туьтуьниз гъун, азият гун; başını bulamaq кьил галтадун; са куьникай хуш татунин, наразивилин лишан яз кьил юзурун; başını buraxmaq а) кьил ахъаюн, кьенер бушарна звар кутун (балкӀандик); б) кил. başına buraxmaq; başını çevirmək кьил элкъуьрун, килиг тавун, такун патал кьил са патахъ авун; başını daşa döyür чка алачиз, гьахъсуз, са асасни авачиз рахадай касдин гьакъинда; başını daşlamaq кил. başına daş salmaq; başını dolandırmaq кил. başını qorumaq б); başını əkmək кьил цун, алцурарун, алцурарна яргъаз акъудун; başını girləmək а) кил. başını qorumaq; б) югъ акъудун, вахт акъудун (буш-буш); başını itirmək кьил квадарун, акьул квадарун, вичи-вич квадарун, са кардин вилик-кьулухъ тийижиз акахьна амукьун; başını külləmək кил. başını piyləmək; başını qarışdırmaq кьил акадарун а) са куьнал вахт акъудун; мачхул авун, алдахарун (мес. аял); б) кьил какадарун (сад алцурарун, фикир маса патахъ элкъуьрун макьсаддалди); başını qaşımağa vaxtı olmamaq кьил чухвадай вахт тахьун, кӀвалахдин гъиляй вил ахъайиз тахьун, кьадардилай артух кӀвалах аваз хьун; başını qatmaq кил. başını qarışdırmaq; başını qınına çəkmək кьил къенез чӀугун, илис хьун, чуьнуьх хьун, вичи-вич илисарун; başını qorumaq кьил хуьн а) жува-жув (вичи-вич) хуьн (мес. са азардикай, зарардикай); б) са жуьре дуланмиш хьун, кьил (югъ) акъудун, югъ няни авун; başını qoymaq кьил эцигун, ччан къурбанд авун, ччандилай гъил къачун; başını qurtarmaq кьил хкудун, ччан хуьн, хам хуьн, хилас хьун; başını piyləmək кьил алцурарун, кьилелай кап аладарун, мемекьуьрун; başını saxlamaq кил. başını qorumaq; başını sallamaq кьил куьрсарун, кьил хура ттун, хажалат чӀугун, жаваб гуз тахьун, вилер чиле акӀурун; başını sığallamaq пер. кьилелай ккап аладарун, яваш-яваш, вичиз чир тавуна алцурарун, ахварал ракъурун; başını silkələmək кил. başını bulamaq; başını tovlamaq кьил алцурарун, алцурарун; başını vermək кьил гун, ччан гун, ччандилай гъил чӀугун, ччан (кьил) къурбанд авун; başını yarıb ətəyinə qoz tökmək кьил хана ценцик кӀерецӀар кухтун, садаз эвел писвал авуна, ахпа жуьреба-жуьре рекьералди (са затӀ гана ва мс.) гевилар къахчуз алахъун; başını yemək кьил тӀуьн а) арадай акъудун; рекьин; б) кил. başını batırmaq; başını yerə qoymaq кьил чилел эцигун, кьин; başını yerə döymək кьил чилиз ягъун, ибадат авун, сажда авун, капӀ авун; başını yığmaq (saxlamaq) кьил хуьн (кӀватӀун), кьенер, зарпанд чӀугуна явашарун (балкӀан); başını yırğalamaq кил. başını bulamaq; başını yola vermək кил. başını qorumaq б); bir baş yuxarı гьар са жигьетдай масадалай вине авай; bir başdan са кьилихъай, са кьилихъай кьуна (авална); boya-başa yetirmək (çatdırmaq, çıxarmaq) кил. boy; bu başdan и кьиляй, виликамаз, эвелдай, кӀвенкӀве; əvvəl başdan эвел кьиляй, сад лагьай нубатда, эвелни-эвел, виридалай вилик; əzəl başdan виликра, лап эвелдай, лап кьилелай, фаданлай, бинедилай; nə başını(zı) ağrıdım за ви (куь) кьил вучиз тӀарин (эхирки, куьрелди манада ара гаф).
BASMARLAMAQ
BAŞ-AYAQ¹
OBASTAN VİKİ
Heydər Baş
Heydər Baş (28 yanvar 1947, Trabzon – 14 aprel 2020, Trabzon) — Türkiyə siyasətçi, yazıçı, maarifçisi. == Həyatı == Bağımsız Türkiyə Partiyasınin qurucusu və başkanıdır. İlk, orta və lisey təhsilini Trabzonda tamamladı. 1970-ci ildə Kayseri Yüksək İslam İnstitutinu bitirdi. Magistr və doktorluğunu "Veda Hutbesinde İnsan Hakları" mövzusunda tezi (disertasiyası) ilə Bakı Dövlət Universitetində tamamlamışdır. Akademik çalışmalarına eyni universitetdə davam eden Heydər Baş "İslam və Mövlanə", "Təsəvvüf Tarixi", "Din Sosialogiyası" və "Din Psixologiyası" mövzularındaki araşdırmaları nəticəsində "Professor" unvanını da almışdır. == Əsərləri == Milli İqtisad Modeli Sosyal Devlet / Milli Devlet Imam-i Ali Fatima Veda Hutbesinde İnsan Hakları Alemlere Rahmet Muhammed 2 Cilt Dini ve Milli Bütünlüğümüze Yönelik Tehditler İslam’da Kadın Hakları Makalat Mektubat İslam ve Mevlana Islam’da Zikir Islam’da Tevhid Iman ve Insan Insan-ı Kamil ve Nefs Mertebeleri Hacc’ın Hikmetleri Hıristiyanlık ve Yahudilik Hikmetin Sırları Din Tahripçilerine Kur’an-ı Kerim’in Cevabı Dua ve Evrad Birliğe Doğru Veda Hutbesi ve Evrensel Beyanname Nefs Terbiyesi Varoluşun Gayesi: Zikrullah Yaşayan Kur`an: Sünnet Dar Bölge Yaygın Kalkınma Modeli Das Nationale Wirtschaftsmodell (Milli Ekonomi Modeli Almanca) Oluş Sırrı Hadikatü`l Cennah (Dua Kitabi) Niçin Türkiye?
Ağ Baş
Ağ Baş — Gərnibasar mahalında kənd. == Tarixi == Tarixi Qərbi Azərbaycan torpaqları olan, müasir Ermənistan ərazisində bir neçə kənd olmuşdur: Yuxarı Ağ Baş Qəmərli rayonunda (İndi Artaşat r.) kənd. Kəndin digər adı Xaraba Ağ Baş idi. Digər Ağ Baş kəndi (qışlağı) Allahverdi rayonunda (indi: Tumanyan r.) yerləşirdi. Aşağı Ağbaş kəndi də Qəmərli (Artaşat) rayonunda kənd adı olmuşdur. Kəndin indiki adı 1945-ci ildən Arevşatdır. == Ağ Baş və qədim türk tayfaları == Məlum olduğu kimi qədim türk tayfaları üçün fərqləndirici əlamətlərdən biri onların geyimi olmuşdur. Odur ki, müxtəlif nəsil, soy, tayfa həmin bu geyimin bəzi səciyyəvi əlamətlərinə görə adlandırılmışdır. Yurdumuzun yer adları işərisində belə adlar xüsusi qat təşkil edir. Müqayisə üçün: Ağ Köynək, Sarı Baş, Şişpapaqlı, Qara Donlu, Qara Dolaq, Yekəqurşaqlı, Alabaşlı və s.
Baş Daşağıl
Baş Daşağıl (лезг. Таш Аул) — Azərbaycan Respublikasının Oğuz rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. XIX əsrin ortalarında Aşağı Daşağıl kəndi yarandıqdan sonra nisbətən yuxarıda yerləşən eyni adlı kənd Baş Daşağıl adını almışdır. == Tarixi == Bu kənd Baş Daşağıl kənd inzibati ərazi vahidliyinin mərkəzidir. Rayon mərkəzindən 25 kilometr şimal-qərbdə, Daşağılçayın sağ sahilində, Baş Qafqaz silsiləsinin cənub ətəyindədir. "Daşağıl" oroqrafik obyekt adı bildirən oykonimdir. Sözün mənşəyi uzaq keçmişlərə gedib çıxır, odla, işıqla, Günəşlə bağlıdır. "Daş" — bərkimiş, Yerin qabığını "deşmiş", bətnindən "daş"mış, sönmüş, "daşlaşmış od"dur. "Dış Oğuz", "dışarı" sözlərindəki "dış"ın daşıdığı "çöl, bayır, xaric" mənaları da məhz "daş"ın bu ilkin mənasından yaranmışdır. Ulu Zərdüştün adındakı "düşt" (üşt, işt, aşt, daş) də Günəş (bərkimiş od) məzmunlu "daş" dır.
Baş Dizə
Baş Dizə — Azərbaycan Respublikası Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunda bir kənd. Aza kənd bələdiyyəsinin tərkibindədir. Rayonun mərkəzindən 25 km qərbdə, Arazın sol sahilindədir. Əhalisi 458 nəfər(2000); Bağçılıq, əkinçilik və heyvandarlıqla məşğuldur. Orta məktəbi, kulubu, tibb məntəqəsi var. Ərazisindəki qəbiristanlıqda orta əsrlərə aid qəbirüstü qoç daş heykəllər olmuşdur. == Tarixi == Baş Dizə Ordubad rayonunun Aza inzibati ərazi vahidində kənd. Zəngəzur silsiləsinin ətəyindədir. Oykonim "Böyük Dizə" deməkdir. Dizə komponenti türkdilli xalqların toponimiyasında "kənd", İran dillərində "hasar", "qala divarı", "qala" mənalarını ifadə edir.
Baş Göynük
Baş Göynük — Azərbaycan Respublikasının Şəki rayonunun eyniadlı inzibati ərazi dairəsində kənd. Şəki rayonunun ən böyük yaşayış məntəqəsidir. == Tarixi == Şin çayının (Əyri-çayın qolu) sol sahilində, Qoçumırıq silsiləsinin Şimal qərb ətəyindədir. Toponim cox vaxt Köynük variantında da işlənir. XIX əsrin əvvəllərində Göynük adlı kənddən bir qrup ailə ayrılaraq 10 km. Aşağıda düzənlik sahədə yeni məntəqə (Aşağı Göynük) yaratdıqdan sonra toponimin əvvəlinə baş sözü əlavə edilmişdır. Ehtimal edilir ki, Göynük yaşayış məntəqəsini orta əsrlərdə Kiçik Asiyada adı çəkilən Göynük mahalından və ya eyniadlı qaladan gəlmiş ailələr salmışlar. Oykonim "yuxarıda yerləşən Göynük kəndi" deməkdir. Göynük/göyrük Azərbaycan toponimiyasında "yaşıl sahə, otlu sahə" mənasını ifadə edir. Köynük variantı isə "kənd, el, məskun yer" mənasını bildirir.
Baş Gözəldərə
Baş Gözəldərə, Yuxarı Gözəldərə — İrəvan quberniyasının Yeni Bayazid qəzasında, indi Qaranlıq (Martuni) rayonunda kənd. == Tarixi == Göyçə gölünün yaxınlığında, Gözəldərə çayının yanında, Gözəldərə başı dağının ətəyində yerləşir. Kəndə həm də Yuxarı Gözəldərə deyilir. Toponim fərqləndirici əlamət bildirən baş (yuxarı) sözü ilə gözəl və dərə sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Orotoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir. == Əhalisi == Ermənilər buraya 1828-ci ildən sonra Türkiyədən köçürülmüşdür. 1897-ci ildə burada ermənilərlə yanaşı 108 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. XX əsrin əvvəllərində, 1905-1906-cı illərdə azərbaycanlılar ermənilər tərəfindən deportasiya edilmişdir.
Baş Güneypəyə
Baş Güneypəyə — Azərbaycan Respublikasının Ağdərə rayonunun Baş Güneypəyə kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. == Tarixi == Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 13 oktyabr 1992-ci il tarixli, 327 saylı Qərarı ilə ləğv edilmiş Ağdərə rayonunun Baş Güneypəyə kəndi Ağdam rayonunun inzibati tərkibinə verilmişdir. Kənd 1992-ci il martın 12-də Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunmuşdur. 2023-cü il sentyabrın 19–20-də Azərbaycan Ordusunun Qarabağda keçirdiyi antiterror əməliyyatı nəticəsində Baş Güneypəyə kəndi Azərbaycanın nəzarətinə qayıtmışdır. 5 dekabr 2023-cü ildə yenidən Ağdərə rayonunun tərkibinə daxil edilib. Baş Güney kəndinin tarixi haqqında əsaslə fakt XX əsr Azərbaycan nəsrinin yaradıcıların olan Məmməd Səid Ordubadinin “Qanlı illər” adlı əsəridir. Həmin əsər uzun illərin siyasi təbəddülatlarından keçmiş tarixi həqiqətlərin üzə çıxarılmasına kömək edən dəyərli bir nümunədir. Bu tarixi mənbədə kəndin adı Göynəpay deyə qeyd olunmuşdur. “3-cü sahə isə Dağbasar köylərindən ibarət olub əksəriyyətdə varlı və sərvət sahibi olan ermənilərin əlində idi. Bu sahədə islam köyləri fəqət Dəmirli, Hacıqərvənd, Çıraqlı, Ümidli, İmarət Qərvənd, Xaçın çayı boyunca Şaxavənd, Köynəpay, Əliağalı, Sırxavənd, İsmayılbəyli kimi sair dağlıq köylərdən ibarətdir ki, Kolanılar adlandırılmışdır” == Toponimikası == Oykonim baş (yuxarı), guney (cənub, gün düşən yer) və pəyə (burada yaşayış məntəqəsi) komponentlərindən düzəlib, "yuxarıda yerləşən Güneypəyə kəndi" mənasındadır.
Baş Gərni
Baş Gərni — İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasında, indiki Ellər (Kotayk, Abovyan) rayonunda kənd. == Tarixi == Rayon mərkəzindən 32 km məsafədə yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir.Kənd Gərni çayının mənbəyində salınmışdır. Toponim türk dilində «çayın mənbəyi» mənasında işlənən baş sözü ilə urartu dilində «qala» mənasında işlənən gərini (gərni) sözü əsasında formalaşmışdır. Relyef əsasında əmələ gələn toponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir. Erm. SSR AS RH-nin 3.l.1935-ci il fərmanı ilə adı dəyişdirilib Gərni qoyulmuşdur.
Baş Kov
Baş Kov — Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında dağ adı. == Toponimkası == Dağın adı mənbədə Baş Koy kimidir. İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında Baş Kov yaylaq (yenə orada) və Azərbaycanda Qovdağ (İsmayıllı rayonu) adı ilə eynidir. Peçeneqlərin qədim rus salnamələrində Kou (Kov) tayfasının adını əks etdirir. Orta əsrlərdə peçeneqlərin və ya qıpçaqların Kov (Qov) tayfasının adındandır. Rus salnaməsində 1097-ci ilə aid məlumatda peçeneqlərlə yanaşı Berendə, 1146-cı ilə məlumatda Qarabörk, yaxud Qarapapax (rusca yazılışda mənbədə Çernıy klobuk) və 1151-ci ilə aid məlumatda Kou (Kov) tayfalarının adları çəkilmişdir. 1170–1172-ci ilə aid məlumatdan aydın olur ki, kovlar bərəndələrin bir hissəsi idi. N. A. Baskakova görə rus salnaməsində adı çəkilən Tork (Türk), Berende və Kov tayfaları Uz tayfa birləşməsinə mənsub idi. Mənşəcə peçeneqlərə ya da uzlara mənsub olmuş Qov, Bərəndə (Vərəndə) və Qarabörk (Qarapapax) tayfaları Cənubi Qafqazda bir sıra coğrafi adlarda saxlanılmalıdır. Rus mənbələrində Kou kimi yazılmış Qov tayfasının adı Azərbaycanda Qovlar (Sabirabad rayonu) və Qovlar-Sarılı (Xanlar rayonu), Qovdərə (Lerik rayonu) və Qovdağ (İsmayıllı rayonu) adlarında saxlanılmışdır.
Baş Küngüt
Baş Küngüt — Azərbaycan Respublikasının Şəki rayonunda kənd. == Toponimikası == Toponimin "Baş" hissəsi kəndin üst, hündür, yuxarı yerdə (yəni "başda") yerləşməsini əks etdirən sözdür. Toponimin ikinci komponenti olan "Küngüt" isə, XIII əsrdə monqol işğallarında iştirak etmiş kungiyat tayfasının adını əks etdirir. Kəndin adının ümumi mənası da "yuxarı tərəfdə yerləşən Küngüt kəndi" deməkdir. == Tarixi == Kənddəki bəzi məhəllə adları: Həjjərlər, Süvərlər, Papaqçılar, Dəmirçilər, Muradlılar, Bəkirlər və s. === Tarixi abidələri === Ərazisində orta əsrlərə aid Küngüt qalası, alban məbədi, Həzrət Əli qalası və bir sıra tarixi abidələr yerləşir. == Coğrafiyası və iqlimi == Kənd rayon mərkəzindən 27 km şimal-şərqdə, Əyriçayın qolu olan Küngütçayın sahilində, dağlıq ərazidə yerləşir. Kənd şimaldan Böyük Qafqaz dağları, cənubdan Bideyiz, şərqdən Baş Kəldək, cənub-şərqdən isə Oraban kəndləri ilə əhatə olunmuşdur. Küngütçay kəndin şərqindən axır. Əsasən yayın sonu və payızın əvvəlində çayda daşqınlar olur.
Baş Kəldək
Baş Kəldək — Azərbaycan Respublikasının Şəki rayonunun Baş Kəldək kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. == Tarixi == Baş Kəldək kəndi Şəki rayonu ərazisində yerləşən ən qədim kəndlərdən biridir. Bu faktı təkcə kənd ərazisində yerləşən 4 qəbiristanlıq sübut edir ki, burada insan məskənlərinin kökləri çox qədimlərə gedir. Küngüt çayının sahilindədir. Keçmiş adı Kəldək olmuşdur. Kənd Baş Kəldək və Aşağı Kəldək inzibati ərazi vahidlərindən ibarətdir. Kəndin adının qarşısındakı "Baş" sözü kəndin Baş Qafqaz sıra dağlarının ətəklərində yerləşməsi ilə "Aşağı" sözü isə Şəki rayonunun aran-qışlaq ərazisində yerləşməsi ilə əlaqədardır. Aşağı Kəldək yaşayış məntəqəsinin də tarixi çox qədimlərə gedir və burada çox saylı insanların yaşadığına dair kənd ərazisində bir çox sübutlar var ancaq rəvayətə görə təbii fəlakət nəticəsində kənd dağılmışdır. Aşağı Kəldək İsmayıllı Qaraməryəm Şəki magistral yolundan 10 km cənubda yerləşir. Aşağı Kəldəyin qədimliyini sübuta yetirən daha bir fakta M. F. Axundovun komediya əsərindəki adı çəkilən "Mola İbrahim Xəlil Kimyagər" bədii obrazıdır ki bu şəxs reallıqda bu kəndin sakini olub.
Baş Layısqı
Baş Layısqı — Azərbaycan Respublikasının Şəki rayonunun Baş Layısqı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Şəki rayon mərkəzindən təxminən 35 km məsafədə yerləşir. Kənd 3 tərəfdən uca dağlar, sıldırım qayalar ilə əhatələnib. == Etimologiyası == Şin çayının sahilində, Baş Qafqaz silsiləsinin cənub ətəyindədir. Oykonim Baş və Layski (Laskiqaya adından) komponentlərindən düzəlib, "Layski yaşayış məntəqəsinin yuxarı hissəsi" deməkdir. Layski komponenti Laysqi, Laski, Laysıqı variantında da qeydə alınmışdır. 1831-ci il mənbələrində Layısqı kəndinin adı "Layiqsə" kimi qeyd edilmişdir. Belə ki, 1831-ci ildə kənd əhalisindən Balaşağa Əhməd oğlu, Məhəmməd Şəfi oğlu, Oruc İmamqulu oğlu, Məhəmməd Ramazan oğlu, Sofi Yüzbaşı Məhəmməd Əmin oğlu, Abbas Qasım oğlu, Kərim Cabbar oğlu, Kovxa Dərviş oğlu, Kərim Şəfi oğlu, Hümmət balaoğlan oğlu olmaqla ümumilikdə 14 nəfərim imzaları ilə təsdiqlədikləri Azərbaycan türkcəsində ərəb qrafikası ilə yazılmış sənəddə kəndin adı Layısqı deyil, Layiqsə kimi göstərilmişdir. Sənəddə yazılıb: Şəki vilayətinin Köynük mahalının Layiqsə kəndinin nüfus dəftəri. Biz bu aşağıda siyahı üzrə olan adamların xəbəri ilə doğru və dürüstlük olaraq məcmuin bu dəftərə yazdırmışıq.
Baş Nazir
Baş nazir — hökumətin başçısı. Bir sıra ölkələrdə bu dövlət postu praym-ministr adlanır. (Fransızca-le premier—birinci) — birinci, baş nazir. Dövlət başçısı postunun hökumət başçısı postundan ayrı olduğu ölkələrdə hökumət başçısı. Bəzi ölkələrdə baş nazir birbaşa parlament seçkilərində seçilir, bəzilərində dövlət başçısının təqdimatı ilə parlament təsiq edir. Bəzilərində parlamentin təqdimatı ilə dövlət başçısı təsdiq edir.Dualist və parlamentli respublikalarda icra hakimiyyətini Baş nazir həyata keçirir,prezident formal xarakter daşıyır. Türkiyə, Böyük Britaniya, Fransada Baş nazir, Rusiya Federasiyasında hökumətin sədri; Latviyada — nazirlərin prezidenti; Almaniya və Avstriyada — kansler; Bolqarıstanda — nazir - sədr adlanır. == Tarixi == Baş nazir vəzifəsi ilk dəfə XVI — XVII əsrlərdə Qərbi Avropa ölkələrində təsis edilib. Fransada XVI—XVII əsrlərdə baş dövlət naziri vəzifəsi var idi. Türk dövlətlərində müvafiq olaraq vəzir və baş vəzir vəzifələri var idi.
Baş Qafqaz
Baş Qafqaz silsiləsi — Böyük Qafqaz dağlarının əsas suayrıcı silsiləsi. Azərbaycanda ən hündür nöqtəsi Bazardüzü zirvəsidir (4466 m). Baş Qafqaz Qafqaz bərzəxində ən hündür sıra dağlardır. İm.-q.-dən cənub-Şərqə doğru 1100 km. məsafəyə qədər uzanır. Suayrıcı silsiləsi də adlanır. Burada baş sözü "böyük" mənasını ifadə edir.
Baş Qaraçanlı
Baş Qaraçanlı — Azərbaycan Respublikasının Kəlbəcər rayonunun Qaraçanlı kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. 1993-cü ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. Kənd 25 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin uğurlu əməliyyatları nəticəsində Azərbaycana qaytarılıb. == Tarixi == Baş Qaraçanlı kəndi Uluxan çayının sahilində, dağətəyi ərazidədir. Etnotoponimdir. Baş türkmənşəli topoformant kimi umumtürk toponimiyasında mürəkkəb toponim yaradıcılığında geniş istifadə olunur. "Əsas", "birinci", "böyük", "ust", "yuxarı" mənalarını bildirir. Baş komponenti dağ, qaya zirvələrinin, çay, bulaq mənbələrinin adlandırılmasında istifadə olunur və Sibir, Cin, Orta Asiya, Qafqaz, Balkanlar, Kicik Asiya, Ukrayna, Volqaboyu, Rusiyanın Mərkəzi Qaratorpaq, Qazaxıstan, Azərbaycan və s. əhatə edən geniş Avrasiya regionunda təsadüf edilir. Konkret olaraq bu oykonim də "yuxarı" mənasına uyğundur.
Məmati Baş
Məmati Baş (– 7 iyun 2012, İstanbul) — Qurdlar Vadisi teleserialının uydurma personajlarından biri. Gürkan Uyğun tərəfindən canlandırılıb. Türkiyədə uşaqlara "Məmati" adının verilməsi qadağan edilib.
Nemət Baş
Nemət Baş (2 mart 1965) — Türkiyənin milli təhsil naziri, siyasətçi və hüquqşünas. Nemət Baş 1965-ci il martın 2-də Türkiyə Respublikası Karaman ilinin Ayrancı kəndində anadan olub. Keçmiş həyat yoldaşı Birol Çubuqçu ilə 15 iyul 2011-ci ildə boşanıb. Bu izdivacdan Çağrı adlı övladı var. 1988-ci ildə İstanbul Universitetinin hüquq fakültəsini bitirib. 1990-cı ildən sərbəst vəkillik fəaliyyətinə başlayıb. İstanbul Vəkillər Kollegiyası uşaq haqları komissiyasında və uşaq məhkəmələrində işləyib. Türkiyənin hakim partiyası AKP-nin qurucu üzvü olan Nemet Çubuqçu 3 noyabr 2002-ci il parlament seçkilərində AKP üzrə İstanbuldan millət vəkili seçilib. 2 iyun 2005-ci ildə qurulan 59-cu hökumətdə qadın və ailə problemləri üzrə dövlət naziri vəzifəsinə təyin olunub. 60-cı hökumətdə yenidən dövlət naziri olub.
Yuxarı Baş
Yuxarı Baş — Azərbaycanın Şəki şəhərinin yuxarı (hündür) tarixi hissəsində tarix-memarlıq qoruğu. Bura Şəki şəhərinin ən qədim hissəsidir. Qoruğun ərazisi 283 hektardır, direktoru isə Təranə Abdullayevadır. Qoruq ərazisinə Şəki xan sarayının da yerləşdiyi Nuxa qalası və karvansarayların və müxtəlif sənət növlərinə aid dükanların yerləşdiyi əsas alış-veriş küçəsi daxildir. Alış-veriş küçəsinin ətrafında hələ də öz qədim adlarını daşıyan məhəllələr yerləşir: Gileyli, Qırıçı, Qullar, Duluzlar, Aqvanlar, Otaq eşiyi, Sarı torpaq və s. Qoruq ərazisində həmçinin Şəkixanovların evi, məscidlər və hamamlar yerləşir. Yuxarı Baş 6 mart 1968-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin qərarı ilə memarlıq qoruğu elan edildi. Şəhərin tarixi hissəsi Şəki xan sarayı ilə birlikdə 2019-cu ildən Ümumdünya İrsidir. Tədqiqatçılar fikirləşirdilər ki, Nuxa qədim Şəki şəhəridir. Ancaq tarixi mənbələrin analizinə və sahə araşdırmalarına əsaslanaraq müəyyən edilib ki, Nuxa və Şəki ayr-ayrı yaşayış məntəqələridir.
Baş (dəqiqləşdirmə)
Baş
Memati Baş
Məmati Baş (– 7 iyun 2012, İstanbul) — Qurdlar Vadisi teleserialının uydurma personajlarından biri. Gürkan Uyğun tərəfindən canlandırılıb. Türkiyədə uşaqlara "Məmati" adının verilməsi qadağan edilib.
Baş Müfti
Baş Müfti — bir dövlətin bölgə müftilərinin başçısıdır. Məqam erkən müasir dövrdə Osmanlı İmperiyasında meydana gəlib və sonralar bir sıra müasir ölkələrdə qəbul edilib. Baş Müfti adətən dövlət tərəfindən təyin olunan şəxsdir. Baxmayaraq ki, bəzi müasir ölkələrdə o, kollektiv və ya seçkili vəzifə tutur. Müftilər İslam hüququna (şəriətə) dair məcburi olmayan rəy (fətva) vermək səlahiyyətinə malik olan İslam hüquqşünaslarıdır. Osmanlı İmperiyasında 15-ci əsrdə əvvəllər müstəqil alim kimi fəaliyyət göstərən müftilər dini qurumların və alimlərin ierarxik bürokratiyasına inteqrasiya etməyə başlamışlar. XVI əsrin sonlarında hökumətin təyin etdiyi İstanbul müftisi şeyxülislam titulu ilə bu iyerarxiyaya cavabdeh olan baş müfti kimi tanınırdı. Şeyxülislam dini məsələlərdə sultana məsləhət vermək, dövlət siyasətini qanuniləşdirmək, hakimlər təyin etmək kimi bir sıra funksiyaları yerinə yetirirdi. Osmanlı İmperatorluğunun dağılmasından sonra müsəlman dünyasının bir çox ölkəsində baş müftilik vəzifəsi qəbul edilmiş və əksər hallarda hökumət siyasətlərinə dini dəstək vermək rolunu oynayır.
Baş istiqamət
Əgər ikitərtibli əyriyə nəzərən hər hansı istiqamət özünə perependikulyar olan istiqamətlə qoşma olarsa, baş istiqamət adlanır. Başqa sözlə öz qoşma istiqamətinə perependikulyar istiqamət baş istiqamətdir. Qoşmalıq qarşılıqlı olduğundan baş istiqamət perependikulyar olan istiqamətin özü də baş istiqamətdir. ( 0 , i , j ) {\displaystyle (0,i,j)} sistemində p → ( p 1 , p 2 ) {\displaystyle {\vec {p}}(p_{1},p_{2})} baş istiqamət vekorudur. Onda p → ⊥ q → {\displaystyle {\vec {p}}\bot {\vec {q}}} və p → {\displaystyle {\vec {p}}} qoşma q → {\displaystyle {\vec {q}}} olmalıdır. Yəni, 1) p 1 q 1 + p 2 q 2 = 0 {\displaystyle p_{1}q_{1}+p_{2}q_{2}=0} 2) a 11 p 1 q 1 + a 12 ( p 1 q 2 + p 2 q 1 ) + a 22 p 2 q 2 = 0 {\displaystyle a_{11}p_{1}q_{1}+a_{12}(p_{1}q_{2}+p_{2}q_{1})+a_{22}p_{2}q_{2}=0} ödənməlidir. 1)-i nəzərə alsaq, a 11 p 1 q 1 + a 12 ( p 1 q 1 − p 2 q 2 ) + a 22 p 2 q 2 = 0 {\displaystyle a_{11}p_{1}q_{1}+a_{12}(p_{1}q_{1}-p_{2}q_{2})+a_{22}p_{2}q_{2}=0} buradan da a 11 ( p 1 2 − p 2 2 ) + ( a 22 − a 11 ) p 2 p 1 = 0 {\displaystyle a_{11}(p_{1}^{2}-p_{2}^{2})+(a_{22}-a_{11})p_{2}p_{1}=0} alınır. Bu tənlik baş istiqamətlərin müəyyən edilməsinə imkan yaradır. Aşağıdakı hallara baxaq: 1. a 12 ≠ 0 , p 1 ≠ 0 {\displaystyle a_{12}\neq 0,p_{1}\neq 0} olarsa, p → ≠ 0 , k = p 2 p 1 {\displaystyle {\vec {p}}\neq 0,k={\frac {p_{2}}{p_{1}}}} işarə etsək k 2 a 12 + ( a 11 a 22 ) k − a 12 = 0 , k 1 , 2 = a 22 a 11 ± ( a 11 a 22 ) 2 + 4 a 12 2 2 a 12 , k 1 ⋅ k 2 = − 1 {\displaystyle k^{2}a_{12}+(a_{11}a_{22})k-a_{12}=0,k_{1,2}={\frac {a_{22}a_{11}\pm {\sqrt {(a_{11}a_{22})^{2}+4a_{12}^{2}}}}{2a_{12}}},k_{1}\cdot k_{2}=-1} Buradan alınır ki, γ {\displaystyle \gamma } əyrisinə nəzərən yalnız iki baş istiqamət vardır.
Baş vəzir
Baş vəzir, sədrəzəm və ya vəziri-əzəm (osman. صدر اعظم, وزیر اعظم) — İslam dünyasında əsasən erkən və orta əsrlərdə hökumət başçısının daşımış olduğu tarixi titul. == Osmanlıda == Osmanlı dövlətində sultanın adından dövlət işlərini idarə edən ən yüksək dərəcəli şəxsə verilən siyasi rütbədir. Bugünkü baş nazir vəzifəsi ilə eynidir. Osmanlı dövlətinin quruluş dönəmində sadəcə vəzir ünvanı işlədilmişdir. Orxan Qazi səltənətində 4 vəzir elmiyyə sinfindən seçilmişdir. I Murad səltənətində Çandarlılar qazılıqdan vəzirliyə yüksəlmiş, eyni dönəmdə vəzirlərin sayı artdığından əvvəlcə I vəzir, II vəzir ifadələri, daha sonra vəzir-i əzəm və nəhayət Bab-ı Əlinin qurulması ilə sədrəzəm ünvanı işlədilmişdir. 15. əsrin sonlarına qədər vəzir sayı üçü keçməmişdir. Vəzirlər Divan-ı Hümayun məclisi üçün Topqapı Sarayının Qübbəaltı adlanan hissəsində yığışdıqları üçün adətən onlar qübbə vəziri və ya qübbəaltı vəziri adlanırdılar.
Baş daşı
Məzar, qəbir, və ya başdaşı — İnsanların ölərkən basdırıldığı yer. Məzarların toplu olaraq olduğu yer isə məzarlıq və ya qəbiristanlıq adlanır. == Qəbrin növləri == Kurqan Küp qəbir == Dinlərdə qəbir və dəfn == Bir çox dinlərdə qəbir ölən insanın axirətə keçidi üçün mühüm mərhələ hesab olunur.
Baş səhifə
Dünya Başqırdlar Qurultayı
Dünya Başqırdlar Qurultayı (başq. Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайы) — başqırdların birliyi; ictimai qurumların etnik və mədəni inkişafını qarşılamaq və problemləri gündəmə gətirmək üçün hazırlanmış beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlıq quran bir təşkilat. Baş qərargahı Ufa şəhərində yerləşir. == Bütün qurultaylar == İndiyə kimi 4 Qurultay keçirilmişdir. === I Dünya Başqırdlar Qurultayı === I Dünya Başqırdlar Qurultayı 1-2 iyun 1995-ci ildə Ufada keçirilmişdir. Həmin qurultayda Başqırdstandan, Rusiya Federasiyasının 28 subyektindən və 19 xarici ölkədən ümumilikdə təxminən 800 nümayəndə iştirak etmişdir. Qurultay 10 bölmə üzrə keçirilmişdir. Qurultayda Başqırdıstan dövlətçiliyinin gücləndirilməsi və konstitusiya məsələləri, Başqırdıstan və Başqırdıstanın sosial-iqtisadi, siyasi və milli-mədəni inkişafı, respublikanın hüdudlarından kənarda yaşayan başqaları ilə əlaqələr qurmaq və inkişaf etdirmək və sair məsələlər müzakirə olunmuş, beynəlxalq təşkilatlara müraciətlər qəbul edilmişdir. === II Dünya Başqırdlar Qurultayı === II Dünya Başqırdlar Qurultayı 14-15 iyun 2002-ci ildə Ufada keçirilmişdir. Həmin qurultayda Başqırdstandan, Rusiya Federasiyasının 33 subyektindən və 19 xarici ölkədən ümumilikdə təxminən 800 nümayəndə iştirak etmişdir.
Dəllər (Başkeçid)
Dəllər — Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli mxaresinin Başkeçid rayonunun inzibati-ərazi vahidində kənd. 1 yanvar 2010-cu il vəziyyətinə görə Oruzman kənd inzibati-ərazi dairəsinə daxildir. == Coğrafiyası == Kənd rayonun inzibati mərkəzi olan Başkeçid şəhərindən 4 km cənub-qərbdə, Maşaver çayının sağ sahilində yerləşir. == Tarixi == Dəllər də türkmənşəli tayfalardan olub, qazaxlarda, başqırdlarda, noqaylarda, qaraqalpaqlarda Tele/Tələ tayfasının adını əks etdirir. == Əhalisi == Kənddə 1926-cı ildə 31 ailədə 253 nəfər azərbaycanlı yaşayırdı. 17-24 yanvar 2002-ci il Ümumgürcüstan əhali siyahıyaalınmasının rəsmi yekunlarına əsasən kənddə yaşayan 313 nəfər (162 nəfəri kişilər, 151 nəfəri qadınlar) əhalinin 100 %-i etnik azərbaycanlılardan ibarətdir. 1 yanvar 2010-cu il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən kənddə 402 nəfər əhali yaşayır. === Tanınmışları === Ramiz Almazov (d. 11 aprel 1960) — Rusiya Daxili xidmət general-leytenantı. == Təhsil == Kənddə ilk dünyəvi məktəb 1923-cü ildə yaradılıb.
Elman Əliyev (baş əsgər)
Elmar Mirzəyev (baş leytenant)
Elmar Vəliyev (icra başçısı)
Elmar Vəliyev (Elmar Rüstəm oğlu Vəliyev; 3 oktyabr 1960, Yevlax) — Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı (2011–2018). == Həyatı == Elmar Vəliyev 3 oktyabr 1960-cı ildə Yevlax rayonunda anadan olmuşdur. 1979–1986-cı illərdə Azərbaycan Texnologiya Universitetində Mühəndis-texnoloq ixtisası üzrə, 1997–2001-ci illərdə isə Bakı Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsində Hüquqşünas ixtisası üzrə təhsil alıb. Əmək fəaliyyətinə 1982-ci ildən Yevlax şəhər yol tikinti idarəsində başlayıb. 1983-cü ilə qədər bu müəssisədə təmirçi,1983–1989-cu illərdə Gəncə Tikiş Fabrikində mühəndis, 1989–1994-cü illərdə qədər Azərbaycan Respublikası Həmkarlar İttifaqı Mərkəzi Komitəsində təşkilatçı vəzifəsində işləyib. === Ailəsi === Ailəlidir, 3 övladı var. Azərbaycan Respublikasının Hərbi Prokuroru Xanlar Vəliyevin qardaşıdır. == İctimai-siyasi fəaliyyəti == 1990-cı ildən 1995-ci ilə kimi Yevlax Şəhər Sovetinin deputatı olub. 1994–2001-ci illərdə Yevlax Rayon Gömrükxanasının rəisi, 2001–2004-cü illərdə Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsində rəis müavini, 2004–2011-ci illərdə isə Yevlax Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı vəzifələrində çalışıb. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 18 fevral 2011-ci il tarixli sərəncamına əsasən Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçı vəzifəsinə təyin edilib.
Elmir Məmmədov (baş gizir)
Elməddin Nəsibov (baş leytenant)
Elnur Rüstəmov (baş gizir)
Sentyabr döyüşlərində şəhid olan Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları — aşağıda 2022-ci ilin 12–15 sentyabr tarixlərində Ermənistan-Azərbaycan sərhədində Ermənistan və Azərbaycan silahlı qüvvələri arasında baş vermiş silahlı toqquşma zamanı həyatını itirən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 80 hərbi qulluqçusu barədə məlumat verilmişdir. Silahlı toqquşma zamanı Quru Qoşunlarının 33 hərbi qulluqçusu, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin 24 hərbi qulluqçusu, Komando Briqadalarının 14 hərbi qulluqçusu və Dövlət Sərhəd Xidmətinin 9 hərbi qulluqçusu şəhid olmuşdur. Hərbi qulluqçuların 79-u hərbi əməliyyatlar zamanı, 1-isə döyüşlərdən sonra müalicə aldığı hospitalda şəhid olmuşdur. Şəhid olanların 14-ü zabit, 19-u gizir, 27-si müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçusu (çavuş və ya əsgər), 20-si isə sıravi əsgər (çağırışçı) idi. Şəhid olanların 32-si 2020-ci ildə Qarabağ müharibəsi zamanı hərbi əməliyyatlarda olmuşdu və müxtəlif orden və ya medallarla təltif edilmişdi. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 5 noyabr 2022-ci il tarixində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi uğrunda gedən döyüş əməliyyatlarında şəhid olmuş Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçularının təltif edilməsi haqqında Sərəncam imzaladı. Sərəncama əsasən Sentyabr döyüşləri zamanı şəhid olan 80 hərbi qulluqçusu "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi. Həmçinin həmin şəhidlərdən 30-u "Azərbaycan Bayrağı" ordeni, 18-i 3-cü dərəcəli "Rəşadət" ordeni, 32-si isə 3-cü dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni ilə təltif edildi.
Elvin Abbasov (baş çavuş)
Fortuna başcıqlı qaraçöhrə
Fortuna başcıqlı qaraçöhrə (lat. Cephalotaxus fortunei) — bitkilər aləminin çılpaqtoxumlular şöbəsinin i̇ynəyarpaqlılar sinfinin i̇ynəyarpaqlılar dəstəsinin başcıqlı qaraçöhrəkimilər fəsiləsinin başcıqlı qaraçöhrə cinsinə aid bitki növü. Kiçik gövdəli, alçaq boylu koldur. Bitkinin çətiri enli-oval olub, yarpaqları üfüqi cərgələrdə yerləşir, hamardır, uzunluğu 9 sm-ə qədərdir. Yarpaq ayaları dərili və parlaqdır. Yarpağın üst hissəsi yaşıldır, alt tərəfi isə açıq rəngli zoqlarla örtülmüşdür. Başcıqlı qaraçöhrənin cavan bitkiləri soyuqdan əziyyət çəkir, ancaq sonradan normaya düşərək qışda yaxşı böyüyür. Başcıqlı qaraçöhrə rütubətli və soyuq olmayan yerlərdə becərilməlidir. Başcıqlı qaraçöhrə kölgəyə davamlı bitkidir. Ancaq çox günəşli yerlərdə də yaxşı bitir.
Fyodorovka rayonu (Başqırdıstan)
Fyodorovka (başq. Фёдоровка районы) — Rusiya Federasiyası, Başqırdıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Fyodorovka kəndidir. == Coğrafiyası == Rayon Başqırdıstan Respublikasının cənub-qərbində, Uralın quraq çöl zonasında yerləşir. Qərbdən Orenburq vilayətinin Şarlıkski rayonu ilə, şimaldan Sterlibaş ilə, cənubdan Köyörqəze ilə, şərqdən Mələeuz rayonları ilə həmsərhəddir. Rayonun ümumi sahəsi 1693 km² -dir. Regional mərkəz Ufadan 230 km məsafədə yerləşir. == Əhalisi == Rusiya İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin proqnozuna görə: 2024 - 15,99 min nəfər. 2035 - 13,68 min nəfər. Milli tərkib 2010-cu il Ümumrusiya siyahıyaalmasına görə: tatarlar - 31,9 %, ruslar - 23,1 %, başqırdlar - 20 %, çuvaşlar - 12,2 %, mordvalar — 10,4 %, digər millətlərdən olanlar - 2,4 %.
Fəhlə Həyatının Başlanğıcı (1979)
Fəhlə həyatının başlanğıcı (film, 1979)
Fərid Hüseynov (baş çavuş)
Fərid Nağıyev (baş leytenant)
Gürcüstanın baş naziri
Gürcüstan baş nazirlərinin siyahısı — 26 may 1918-ci ildən sonra ölkədə respublika quruluşu təyin edilmişdi, bu vaxtdan başlayaraq Gürcüstan Respublikasının Baş nazirləri bu siyahıda göstərilib. Bu siyahıda Gürcüstanda 1918-ci ildən 2015-ci ilədək Baş nazir və ya analoji vəzifəni tutan şəxslər təqdim olunub. Gürcüstanın ilk Baş naziri Noy Ramişvili idi, indiki isə Georgi Kvirikaşvilidi. Baş nazir vəzifəsi Gürcüstan Demokratik Respublikasının 1918-ci ildə müstəqillik elan etdikdən dərhal sonra yaradılıb. Gürcüstan Demokratik Respublikasının mövcud olduğu dövrdə vəzifə hökumət sədri (gürc. მთავრობის თავმჯდომარე) adlanırdı. Sovet qoşunlarının Gürcüstan ərazisinə soxulduqdan sonra Baş nazir postu ləğv olundu, lakin onun əvəzinə Xalq Komissarları Sovetinin sədri (gürc. სახალხო კომისართა საბჭოს თავმჯდომარე), daha sonra isə Nazirlər Şurasının sədri (gürc. მინისტრთა კაბინეტის თავმჯდომარე) vəzifələri yaradılmışdı. Müasir anlayışda Baş nazir postu 1991-ci ilin avqustunda bərpa edildi, lakin 1995-ci ilin dekabrında ləğv olundu.
Gəncə Baş Polis İdarəsi
Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi — Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin əsasnaməsi və strukturunun təsdiq edilməsi haqqında" dövlət başçısının 2001-ci il 30 iyun tarixli fərmanına dəyişiklik edilməsi barədə 25 iyun 2011-ci il tarixində imzaladığı fərmana əsasən Gəncə Şəhər Polis İdarəsi Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi adlandırılmışdır.
Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi
Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi — Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin əsasnaməsi və strukturunun təsdiq edilməsi haqqında" dövlət başçısının 2001-ci il 30 iyun tarixli fərmanına dəyişiklik edilməsi barədə 25 iyun 2011-ci il tarixində imzaladığı fərmana əsasən Gəncə Şəhər Polis İdarəsi Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi adlandırılmışdır.
Gərginlik baş ağrısı
Gərginlik baş ağrısı(GBA) — geniş yayılmış birincili baş ağrısı formasıdır. Kişilərdə – 42%, qadınlarda isə 49% hallarda müşahidə olunur. GBA miqrenlə müqayisədə mülayimdir. == Ümumi məlumat == Adi hallarda GBA zamanı BA aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir: ikitərəfli lokalizasiya sıxıcı və ya təzyiqedici xarakter ağrılar yüngüldən orta ağırlıq dərəcəsinə qədər ürəkbulanma və ya qusma yoxdur adi fiziki gərginlik zamanı artmır perikranial əzələlərin ağrıları, işığa və ya səs-küyə qarşı artmış həssaslıqla müşahidə oluna bilər GBA-nın səbəbləri tam aydın deyil, lakin onun əmələ gəlməsinə gətirən amillər müəyyən edilmişdir. Onların sırasına aşağıdakılar aiddir: emosional (həyəcan, depressiya, ailədə və həyatda stress və münaqişə vəziyyətləri) əmək və asudə vaxt rejiminin pozulması (işdə və ya təhsildə monoton əmək və ya artıq iş yükü, dincəlmə müddətinin yetərliolmaması) cinsi problemlər yuxunun pozulması havanın dəyişməsi gicgah-çənə oynağının disfunksiyası ənsə-alın və ənsəaltı əzələlərin spastik yığılması, əzələ gərginliyinə anadangəlmə meyililik Gərginlik baş ağrısı diaqnozu nevroloji müayinələrin nəticələrinin normal olması ilə yanaşı əmək qabiliyyətinin itirilməsinə gətirməyən ikitərəfli baş ağrısı olan xəstələrə qoyulmalıdır. === Əsas məqamlar === Gərginlik tipli baş ağrısı baş ağrılarının ən çox rast gəlinən səbəbidir. Lakin, bu patologiyanın əsasında duran mexanizm hələ də dəqiq məlum deyil. Gərginlik tipli baş ağrısına həm əzələ gərginliyi, həm də emosional stress səbəbindən baş verən baş ağrıları daxildir. Əzələlərin palpasiyasında qeyd edilən tapıntılar baş ağrısının yaranması ilə uzlaşmır. Mürəkkəb hallarda gərginlik tipli baş ağrısı miqrenlə yanaşı gedə bilər.
Iduk Baş döyüşü
Iduk Baş döyüşü — Çinlə İkinci Göytürk xaqanlığı arasında baş vermis döyüş. == Arxa plan == Tanq imperatoriçası Vu Zetianın qurduğu Zhou sülaləsi (690-705) və İkinci Göytürk xaqanlığı arasındakı döyüşlər 693-cü ildə Qapağan xaqan və Ayqucı Tonyukukun şimali Çinə axınları ilə başladı. Bu Göytürk-Tanq müharibəsinin müxtəlif səbəbləri var idi. Bunların əsasında Qapağan xaqanın dövləti gücləndirin böyütmə istəyi dururdu. Qapağan xaqanın bir qızını Vu Zetianın hakimiyyətdən uzaqlaşdırdığı Tanq xülaləsindən şahzadə ilə evləndirmək istəməsi, lakin Vu Zetianın bu istəyi geri çevirin, öz ailəsindən birini namizəd olaraq göndərməsi müharibə üçün yetərli bəhanəni yaratdı. == Döyüş == Edilən bir çox axından sonra 701 və 702-ci illərdə, yəni Kül Tigin 16 yaşında ikən, Göytürk ordusu şimali Şindəki Qansu bölgəsinin şimal-şəqinə axın təşkil etdi. Qumilyov ilə Giraudun bu hücumun Məvaraünnəhrə edildiyini irəli sürməsinə baxmayaraq, əksər tarixçilər hücum yerinin Qansu-Ordos bölgəsi olduğu fikirindədir. Bu hücuma Kül Tigin və Bilgə xaqan da qatılmışdılar. Orxon yazılarında Iduk Baş (Müqəddəs Yer) olaraq keçən yer də Göytürk ordusu Onq Tutuk komandanlığındakı 50 minlik Zhou ordusu ilə döyüşdü. Kül Tigin piyada olaraq döyüşdə iştirak etmiş və şəxsən Onq Tutukun qayınını öldürmüşdür.
Kamal Cəfərov (icra başçısı)
Kamal Cəfərov (tam adı: Cəfərov Kamal Camal oğlu) — Naxçıvan Muxtar Respublikası Şərur rayonunun İcra hakimiyyətinin başçısı. == Siyasi fəaliyyəti == Kamal Cəfərov Naxçıvan Muxtar Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin sədri vəzifəsində işləmişdir. O, bu vəzifədən 1 iyun 2017-ci il tarixində azad edilmişdir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Şərur rayonu İcra hakimiyyətinin başçısı vəzifəsində işləyir. O, bu vəzifəyə 1 iyun 2017-ci il tarixində təyin edilmişdir.
Kamran Fərəcov (baş əsgər)
Koordinat başlanğıcı
Koordinat başlanğıcı — Evklid fəzasında hesablamanın başlanğıcı — O hərfiylə adətən ifadə edilən xüsusi nöqtədir. Bütün qalan nöqtələr üçün hesablama nöqtəsi kimi istifadə olunur. Evklid həndəsəsində koordinatların başlanğıcı istənilən sərbəst seçilmiş nöqtə ola bilər. Koordinatların başlanğıcından keçirilmiş vektor başqa nöqtəyə nəzərən radius-vektor adlanır. == Dekart koordinat sistemi == Dekart koordinat sistemində, koordinat başlanğıcı — bütün koordinat oxlarının kəsişdiyi nöqtədir. Bu isə o deməkdir ki, bu nöqtənin bütün koordinatları sıfıra bərabərdir. Məsələn, səthdə o (0,0) koordinatlarına malikdir, amma üçölçülü sahədə isə — (0,0,0).
Köhnə hind başlanğıcı (şahmat)
Şahmat terminlərinin lüğəti — Şahmat ədəbiyyatında tez-tez rast gəlinən əsas şahmat anlayışları və terminləri verilir. == A == Axmaq matı — şahmatda ən tez mümkün olan mat növü. Alyoxin müdafiəsi Armaqedon Avanpost == B == Batareya (şahmat) == C == Cənub qambiti — İlk dəfə olaraq 1867-ci ildə danimarkalı usta Fromen və isveç şahmatçısı Lindek tərəfindən praktikaya tətbiq edilmişdir. Cinah — Şahmat taxtasının bir hissəsi sol cinah ağlar üçün vəzir, qaralar üçn isə şah cinahı adlandırılır. == Ç == Çevrilən piyada — Sonuncu xanaya çataraq şahdan başqa istənilən fiqura çevrilən piyadaya deyilir. Çəngəl — Piyadanın və ya atın eyni vaxtda iki fiqura və ya piyadaya hücumu. == D == Daimi şah — "Şah"ların ardıcıl seriyasıdır ki, şah özünə sığınacaq tapa bilmir. Dəyirman — Topun və filin iştirakı ilə açıq silsilə şahlar elan edən kombinasiyanın adı. Dəyişmə — Bir-birinə bərabər olan fiqurların dəyişməsi gedişidir. Düzgün olmayan başlanğıc — Bir sıra az işlənən və nəzəriyyəcə zəif işlədilmiş başlanğıcların (1.d3-Andersson debütü; 1.e3-van Kruysa debütü; 1.c3-Saraqossa başlanğıcı; 1.d3-Mizes başlanğıcı) və adsız başlanğıcların (1.b3, 1.

Digər lüğətlərdə