Fəlsəfə terminlərinin izahlı lüğəti

  • ŞƏXS

    \ mənası bölünməyən, parçalanmayan deməkdir. Latıncadakı devidere sözündən törə-mişdir = a-tomon – bölünməyən, özlüyündə hissələrə ayrılmaz olan

    Tam oxu »
  • ŞƏRAİT

    \ – predmeti əhatə edən və predmetin onlarsız mövcud ola bilmədiyi xarici hadisələrə münasibətini ifadə edən fəlsəfi kateqoriya

    Tam oxu »
  • ŞƏRƏF

    \ – insanın duyan, düşünən və azad bir varlıq olaraq özündə daşıdığı dəyər, insaniyyətinin dəyəri

    Tam oxu »
  • ŞƏRİƏT

    \ – müsəlman qanunlarının sistemləşdirilmiş toplusu. Şəriətdə bütün qeyri-dini və dini problemlər islam baxımından işıqlandırılır; təsərrüfat həya

    Tam oxu »
  • ŞƏRT

    \ – bir başqa şeyin özünə bağlı olduğu, bir başqa şeyi imkanlı qılan şey. Şərtli imperativ \

    Tam oxu »
  • ŞOVİNİZM

    \ – millətçiliyin ifrat, mürtəce formalarından biri. Başqa millət və xalqlara nifrət və ədavəti qızışdırmağa yönəldilmiş şovinizm siyasəti guya ―ikin

    Tam oxu »
  • ŞÜUR

    \ – 1. Insanın özü, yaşadıqları və dünya haqqındakı məlumatı. Bundan başqa düşünmək və özünü tanımaq qabiliyyəti

    Tam oxu »
  • TABU

    \ Qeyri-normal gücə sahib olan bir nəsnə, insan və ya söz tabu syıla bilər. İbtidai xalqlarda: əfsanəvi etiqadlara, mövhumi təsəvvürvə – zehniyyətlə

    Tam oxu »
  • TALE

    insanların həyatında bütün hadisələri qabaqcadan müəyyən edən fövqəltəbii qüvvə haqqında dini-idealist təsəvvürü ifadə edən anlayış

    Tam oxu »
  • TANRI

    \ – Dini iman sistemində fövqəltəbii və fövqəladə xüsusiyyətləri, yetişkin bir əsas olaraq ən yüksək varlıq

    Tam oxu »
  • TANTRİZM

    Qədim Hindistanın dini-fəlsəfi təlim. İlk əvvəl qadın allahlar ayini ilə və məhsuldarlığın təmin edilməsinə yönəl-dilmiş cadu mərasimləri ilə bağlı ol

    Tam oxu »
  • TEXNOKRATİYA

    \ Müasir cəmiyyətlərdə hakim sinfə mənsub dövlət inhisarçı istehsalın yüksək rəhbərlərindən ibarət sosial təbəqə

    Tam oxu »
  • TEİZM

    \ – Bir Tanrıya iman gətirmək

    Tam oxu »
  • TEİZM

    \ – Tanrıcılık: Aləmin səbəbi olan lakin, aləmdən ayrı olan bir Alahın varlığına inanan fəlsəfi doktriya

    Tam oxu »
  • TELEOLOGİYA

    \ – aləmdə obyektiv, insan fövqündə duran məqsədlərin və məqsə-dəuyğunluğun mövcudluğu haqqında dini-fəlsəfi təlim

    Tam oxu »
  • TEODİSEYA

    \ – Allaha haqq qazandırılması; nəyin hesabına olursa olsun qüdrətli, aqil və adil allaha etiqadla dünyada şər və ədalətsizliyin mövcud-luğu arasınd

    Tam oxu »
  • TEOQONİYA

    \ – allahların mənşəyi haqqında dini miflər sistemi; allahların şəcərəsi.

    Tam oxu »
  • TEOLOGİYA

    \ – 1. Kainatı, bütün mövcudatı qayələrlə vasitələr arasında əlaqələr bütünü olaraq görən fəlsəfi təlim

    Tam oxu »
  • Teoloji etika

    hər hansı teoloji sistemə əsaslanan etika. Teoloji etikanın nüfuzlu-təsirli cərəyanları üç əsas dinin; xristianlığın, islamın, buddizmin etik təliml

    Tam oxu »
  • TEORİYA

    \ – faydalanmağı yaxud da tətbiq etməyi məqsəd güdən sırf bilik. Müəyyən həqiqətləri açıqlamaq, izah etmək yaxud da müəyyən etmə formasında ortaya

    Tam oxu »
  • TEOSOFİYA

    \ – teologiya ilə \ və ya mistikanın dini etiqaddan kənar formaları ilə eyniləşdirilən anlayış.

    Tam oxu »
  • TEZİS

    \ – ortaya qoyulan müddəa, hökmlər, qaydalar, önə sürülən prinsip.

    Tam oxu »
  • TƏBİƏT

    \ – bax: natura. Azərbaycan dilində çox işlənən bu söz فؼم \ modelində b \ felinin فؼ مُ \ modelində ؽث غُ məsdərinin müənnəs \ cinsdə ifadəsidir

    Tam oxu »
  • TƏCƏLLİ

    \ – ortaya çıxmaq, görünmək, təzahür etmək. Təsəvüf istilahı olan təcəlli Allahın ilahi qüdrətinin hər şeydə ortaya çıxması, görünməsi deməkdir

    Tam oxu »
  • TƏCRÜBƏ

    \ –fəlsəfədə ənənəvi mənada xarici aləmin hissi empirik inikası. Təcrübə hər cür biliyin yeganə məmbəyidir \

    Tam oxu »
  • TƏƏSSÜRAT

    \ – vasitəsiz olaraq alınan şüur.

    Tam oxu »
  • TƏFƏKKÜR

    \ yaxud düşünmə, fikrə dalmaq – obyektiv aləmin anlayışlar-da, mühakimələrdə, nəzəriyələrdə və s. əks olunmasından ibarət, bu və ya digər məsələlər

    Tam oxu »
  • TƏFSİR

    \ – bir mətnin anlamı haqqında açıqlama.

    Tam oxu »
  • TƏHSİL

    \. Ümumi mənada insanın qabiliyyətlərinin xüsusilədə əxlaqi vəsflərinin inkişaf etdirilməsi üçün yön və istiqamət verilməsi, metod öyrədilməsi, bil

    Tam oxu »
  • TƏHTƏLŞÜUR

    \ –– müəyyən anda şüurun məna fəaliyyətinin mərkəzi olmasa da, şüurlu proseslərin gedişinə təsir göstərən fəal psixi proseslərin xarakteristikası

    Tam oxu »
  • TƏXƏYYÜL

    \ – bir obyekti, o obyekt qarşımızda olmadan proqramlaş-dırmaq bacarığı. Gerçəklikdən alınmış təəssüratların yenidən də-yişdirilməsi əsasında insan ş

    Tam oxu »
  • TƏKAMÜL

    \ –geniş mənada varlıq və şüurun istər kəmiyyət və istərsə də keyfiyyət dəyişmələrini özündə birləşdirən dəyişmə kimi başa düşülür

    Tam oxu »
  • TƏKAMÜLÇÜLÜK

    \ –Təkamül nəzəriyyəsi. Hər şeyi, bütün yaradılışı təkamül baxımından dəyərləndirən dünyagörüşü

    Tam oxu »
  • TƏKLİF

    \ – ittihamın sözlərlə dilə gəlməsi, doğru yaxud da yalnış ola bilən bir izah.

    Tam oxu »
  • TƏQLİD

    \ – Nəyinsə, kiminsə roluna, obrazına girmək. Yaxud onun izindən getmək, özünü ona bənzət-mək. Təqlid sadəcə bir kəsin xarakterik xüsusiyyətlərini

    Tam oxu »
  • TƏLƏBAT

    \ –orqanizmin normal həyat fəaliyyəti üçün lazım olan zəruri tələblərin ödənilməsi ilə bağlı və bu ödənilmənin aradan qaldırılmasına yönəldilmiş vəz

    Tam oxu »
  • TƏMAYÜL

    \. Bir obyektə bir varlığa qarşı hiss edilən duyğuların təyin etdiyi vəziyyət. Hisslərin təsiri altında müəyyən bir məqsədə yönəlmə

    Tam oxu »
  • TƏNQİD

    \ ayırd etmək, qanun qarşısına çıxarmaq, tənqid etmək, günahlandırmaq\]. Ümumi mənada kimisə, nəyisə, hər hansı bir mövzuda doğru və yaxud səhv tərəf

    Tam oxu »
  • TƏRİF

    \ – \ – bir anlamın yaxud da bir şeyin məhdudlaşdırılması, müəyyənləşməsi, anlamın ehtivasını təşkil edən təyinlərin göstərilməsi

    Tam oxu »
  • TƏSADÜF

    \ – gözlənilməyən, planda olmayan, əvvəlcədən proqnozlasşdırılması mümkün olmayan hal və hərəkətlər

    Tam oxu »
  • TƏSƏVVUF

    \–bax Sufilik.

    Tam oxu »
  • TƏSƏVVÜR

    \ gerçəkliyin predmet və hadisələrinin predmet və hadisə-lərin özlərinin hiss orqanlarına bilavasitə təsiri olmadan da şüurda saxlanılan və yenidən c

    Tam oxu »
  • TƏSVİR

    \ – tədqiqatın elmdə qəbul olun-muş müəyyən işarələr sisteminin köməyilə eksperimentin və ya müşahidənin məlumatlarının qeyd edilməsindən ibarət mər

    Tam oxu »
  • TƏŞƏKKÜL

    \ – insan ruhu və fikrinin mədəni də-yərlərə böyük bir məna verərək qoşulacaq formada mənəvi inkişa-fı və formalaşması

    Tam oxu »
  • TƏVİL

    xüsusi izah yoludur. İslam məzhəblərində və Şərq peripatetik fəlsəfəsində Quran ayələrini əqlin prinsiplərinə əsas-lanaraq izah etməkdir

    Tam oxu »
  • TƏZAD

    \ – bir-birinin qarşısında olan, bir-birini qarşılıqlı olaraq bayıra atan iki kəlmə, yaxud da qərar arasındakı bağlantı

    Tam oxu »
  • TOMİZM

    \ – katolik fəlsəfsində Foma Akvinalının əsaslandır-dığı və onun ardıcıllarının əsaslandırdığı aparıcı cərəyan

    Tam oxu »
  • TOTALİTARİZM

    \ – avtoritar bürokratik dövlətin ictimai orqanizmin bütün həyat fəaliyyəti sahələrinə və ayrı-ayrı şəxsiyyətlərin həyatına hər şeyi əhatə edən des

    Tam oxu »
  • TOTEMİZM

    \ – ibtidai cəmiyyətin ən erkən dini formalarından biri.

    Tam oxu »
  • TOVHİD

    \ – \ – islam dinində allahın yeganəliyi və təkliyini \ təbliğ edən dini-siyasi təlim. Tövhid islamın əsas şərtlərindən hesab olunur

    Tam oxu »