Rus dilindəki жесть sözü ilə kökdaşdır. Жесть isə ruslara türklərdən keçib. Qazaxlarda cez, cağatayda çəs kimi işlədilir. Жесть “sarı mis” demək olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Sac
Sac — çörək və ya yemək bişirmək üçün istifadə olunan məişət əşyası.
Sac qədim tarixə malikdir. Qədim zamanlarda köçərilər köç edərkən getdiyi yerlərdə yemək və çörək bişirmək məqsədilə sacı da özləriylə birgə aparardılar.
Azərbaycanda hələ qaz sobası və tava ixtira olunmamışdan əvvəl çörək və yemək bişirmək üçün saclardan istifadə olunurdu. Azərbaycan ərazisində tapılmış ən qədim sac nümunəsi e.ə. IV minilliyinə aiddir. XVII əsrdən başlayaraq gil sac daha möhkəm və böyük, hazırda istifadə olunan tökmə üsulu ilə hazırlanmış dəmir sacla əvəz olunmuşdur.
Bir tərəfi bir qədər qabarıq - günbəz, digər tərəfi isə çökək - oyuq olan dəyirmi formadadır. Qabarıq hissə sac üstü, oyuq hissə isə sac içi adlanır.
Sacın qabarıq tərəfində yuxa, çörək, kökə, qutab bişirilir.
Sac çörəyi
Sac çörəyi və ya tava çörəyi Azərbaycanın Yaxın Şərq və Cənubi Asiya mətbəxlərində sac və ya tava adlanan qabarıq metal qabda bişmiş mayasız yastı çörəkdir.
Məhəmməd ibn Əbu Sac
Əbu Übeydullah Məhəmməd ibn Əbu Sac — Əbu Sac Divdadin oğlu, sərkərdə.
879-cu ildə Əmr ibn Leysin xidmətində Məkkə səfiri olaraq fəaliyyətə başlamışdı. Daha sonraları Ənbar və Rəhba şəhərlərinin valiliyinə gətirilmişdir. 884-cü ildə Əhməd ibn Tulunun ölümündən sonra İshaq ibn Kundac əl-Xəzəri ilə ittifaqa girərək oğlu Xumaraveyxə qarşı döyüşsə də məğlub oldu və daha sonra Xumaraveyxin tərəfinə keçərək 1 il Mosul vilayətini əlində saxladı. 889-cu ildə İshaq tərəfindən məğlub edilərək Bağdada qaçdı və həmin il əl-Müvəffəq tərəfindən Azərbaycana vali olaraq göndərildi.
Azərbaycana gələn kimi ilk işi Marağada üsyan edən Abdullah Həmdaninin üsyanını yatırmaq oldu. 893-cü ilin mayında ona yalandan bağışlanmaq vəd verib edam etdirən Məhəmməd Marağanı öz paytaxtı etdi. Lakin əsasən Bərdədə otururdu.
885-ci xəlifə əl-Mötəmid bölgəyə Bizans işğalından qorunmaq üçün Baqratuni sülaləsindən I Aşotu hökmdar kimi təyin etmişdi. Onun ölümündən sonra taxta oğlu I Smbat (Baqratuni) çıxmışdı.
Əbu Sac Divdad
Əbu Sac Divdad (IX əsr, Abbasilər xilafəti – 879, Cündişapur[d], Xuzistan ostanı) — Sacilər sülaləsinin banisi, sərkərdə.
Əbu Sac Divdad Soqdiananın Usruşana vilayətində doğulmuşdu. Atasının adı Divdaştdır. Əbu Sacın adı mənbələrdə ilk dəfə Babəkin əsir alınıb Bərzəndə, Afşinin iqamətgahına gətirilməsi münasibətilə çəkilmişdir. 839-cu il də Afşin Heydər ibn Kavus xəlifə əl-Mütəsimin sərəncamı ilə Əbu Sacı Azərbaycanın Xilafətə qarşı çıxmış hakimi Minkicəvr əl-Fərqaniyə qarşı yolladı. Elə həmin il Əbu Sac Xilafətə qarşı üsyan qaldırmış başqa bir yerli hakimin, Təbəristan hakimi Məzyarın cəzalandırılması üçün də göndərilmişdi. Əsrin 50-ci illərinin sonlarında xəlifə əl-Mütəvəkkil onu Məkkə yolunun rəisi kimi yüksək vəzifəyə təyin etdi . 865-ci il ədək Əbu Sac bu vəzifədə qaldı. 865-ci il də Əbu Sac xəlifə taxt-tacına namizəd olan əl-Mütəzzə qarşı Mesopotamiyadakı əl-Mədain şəhərlərinin idarəsi tapşırılmışdı. 866-cı il də Əbu-s-Sac Kufə şəhəri və onun ətrafının canişini təyin edilir, yenidən Məkkə yolunun rəisi vəzifəsini tutur.
Yusif ibn Əbu Sac
Yusif ibn Əbu Sac Divdad (İran – 928, Kufə) — bütün Azərbaycan torpaqlarını ilk dəfə vahid müstəqil dövlət çərçivəsində birləşdirən ilk hökmdar.
Əbu Sac Divdadın oğlu idi. Hakimiyyətə 901-ci ildə qardaşı oğlu Divdad ibn Məhəmmədi devirərək gəlmişdir. Marağanın divarlarını sökdürərək paytaxtı Ərdəbilə köçürən Yusif, I Smbatın xilafətin birbaşa vassalı olma təklifini eşitdi və onu hüzuruna çağırdı, lakin Smbat bundan imtina etdi. Bir neçə döyüşdən sonra 903-cü ildə Smbat onun vassalı olmağı qəbul etdi.
908-ci ildə xilafətlə arası pozulan Yusif xəlifənin Smbatla aranı yaxşılaşdırmasına qəzəblənərək, digər erməni hakimi Vaspurakan hakimi I Gagiklə birlikdə Naxçıvan və Süniki ələ keçirdi. 910-cu ildə Smbatın oğulları gələcək hökmdar II Aşot və qardaşı Muşel Baqratuninin komandanlıq etdiyi orduları ağır məğlubiyyətə uğradaraq hər iki oğlunu əsir aldı. Muşel zəhər içirilərək edam olundu. 913-cü ildə Yusif Smbatı qalalardan birində tələyə salaraq təslim olmağa məcbur etdi və 1 il həbsdə saxladı. Bu arada Smbatın oğlu Aşot Əlincə qalasını ələ keçirmiş və orda müdafiə olunmağa başlamışdı.
Yusif ibn Əbu Sac Divdad
Yusif ibn Əbu Sac Divdad (İran – 928, Kufə) — bütün Azərbaycan torpaqlarını ilk dəfə vahid müstəqil dövlət çərçivəsində birləşdirən ilk hökmdar.
Əbu Sac Divdadın oğlu idi. Hakimiyyətə 901-ci ildə qardaşı oğlu Divdad ibn Məhəmmədi devirərək gəlmişdir. Marağanın divarlarını sökdürərək paytaxtı Ərdəbilə köçürən Yusif, I Smbatın xilafətin birbaşa vassalı olma təklifini eşitdi və onu hüzuruna çağırdı, lakin Smbat bundan imtina etdi. Bir neçə döyüşdən sonra 903-cü ildə Smbat onun vassalı olmağı qəbul etdi.
908-ci ildə xilafətlə arası pozulan Yusif xəlifənin Smbatla aranı yaxşılaşdırmasına qəzəblənərək, digər erməni hakimi Vaspurakan hakimi I Gagiklə birlikdə Naxçıvan və Süniki ələ keçirdi. 910-cu ildə Smbatın oğulları gələcək hökmdar II Aşot və qardaşı Muşel Baqratuninin komandanlıq etdiyi orduları ağır məğlubiyyətə uğradaraq hər iki oğlunu əsir aldı. Muşel zəhər içirilərək edam olundu. 913-cü ildə Yusif Smbatı qalalardan birində tələyə salaraq təslim olmağa məcbur etdi və 1 il həbsdə saxladı. Bu arada Smbatın oğlu Aşot Əlincə qalasını ələ keçirmiş və orda müdafiə olunmağa başlamışdı.
Erigeron sachalinensis
Erigeron sachalinensis (lat. Erigeron sachalinensis) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xırdaləçək cinsinə aid bitki növü.
Eugenia sachetae
Eugenia sachetae (lat. Eugenia sachetae) — mərsinkimilər fəsiləsinin evgeniya cinsinə aid bitki növü.
Euonymus sachalinensis
Euonymus sachalinensis (lat. Euonymus sachalinensis) — bitkilər aləminin celastrales dəstəsinin celastraceae fəsiləsinin gərməşov cinsinə aid bitki növü.
Laminaria saccharina
Laminariya (lat. Laminaria) — laminariaceae fəsiləsinə aid bitki cinsi. Laminariyanın çoxalması:nəsil növbələşməsi-qeyri cinsi və cinsi nəsilin bir-birini əvələnməsi.
== Ümumi məlumat ==
Dəniz kələminin tərkibi yod, manqan, kobalt, fosfor, dəmir və kaliumla zəngindir. Elə həmin keyfiyyətinə görə o ən faydalı bitkilərdən biri hesab edilir.
Dəniz kələmi çiy, qurudulmuş, qaxac edilmiş, konservləşdirilmiş və duzlu halda yeyilir. Onu həm də əvəzsiz pəhriz qidası hesab edirlər. Əsasən ateroskleroz, hipertoniya, raxit, qalxanvarı vəzin müalicəsi və profilaktikası zamanı istifadə edilir. Bu yosun növü maddələr mübadiləsini yaxşılaşdırır, radioaktiv maddələrin bədəndən xaric edilməsinə müsbət təsir göstərir, mədə-bağırsaq sisteminin fəaliyyətini tənzimləyir. Həmin xəstəliklərin müalicə və profilaktikası üçün gündə beş xörək qaşığı dəniz kələmi və yaxud gündə bir neçə dəfə olmaqla iki çay qaşığı onun qurudulmuş formasını qəbul etmək məsləhətdir.
Ligularia sachalinensis
Ligularia sachalinensis (lat. Ligularia sachalinensis) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin liqulariya cinsinə aid bitki növü.
Mentha sachalinensis
Mentha sachalinensis (lat. Mentha sachalinensis) — dalamazkimilər fəsiləsinin nanə cinsinə aid bitki növü.
Müflih əl-Saci
Müflih əl-Saci — Vasif əl-Şirvanini əvəz etmiş Abbasilərin Azərbaycan canişini.
Yusif ibn Divdadın ordusunda qulam idi. Haqqında çox məlumat yoxdur. 929-cu ildə Bizans sərkərdəsi İoann Kurkuası məğlub etmişdi. 931-ci ildə Vaspurakan knyazı I Qagikin torpaqlarını Bizansa meyilli olduğu üçün işğal etmiş, böyük bir orduyla hücum edərək 100.000-ə yaxın erməni öldürmüşdü. 935-ci ildə Deysəm ibn İbrahimin hücumuna məruz qalmış, Şirvanşah Əbu Tahir Yezidə sığınmışdır. Lakin sonuncu tərəfindən Deysəmə təhvil verilmişdir.
Phaseolus saccharatus
Phaseolus lunatus (lat. Phaseolus lunatus) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin lobya cinsinə aid bitki növü.
Dolichos tonkinensis Bui-Quang-Chieu
Phaseolus bipunctatus Jacq.
Phaseolus ilocanus Blanco
Phaseolus inamoenus L.
Phaseolus limensis Macfad.
Phaseolus lunatus var. lunatus
Phaseolus lunatus var. macrocarpus (Moench) Benth.
Phaseolus macrocarpus Moench
Phaseolus portoricensis Spreng.
Phaseolus puberulus Kunth
Phaseolus rosei Piper
Phaseolus saccharatus Macfad.
Phaseolus tunkinensis Lour.
Rubus sachalinensis
Saxalin moruğu (lat. Rubus sachalinensis) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin moruq cinsinə aid bitki növü.
SACLOS
SACLOS (ing. Semi-Automatic Command to Line of Sight azərb. Görmə Xəttinin Yarım Avtomatik Komandası) termini ikinci nəsil raket başlığı sistemidir. Bu sistemdə, raket atıldıqdan sonra operator hədəf vurulana qədər hədəfi işarələməyə davam edir. Bu iş üçün elektron işarələmə sistemləri istifadə olunur.
SACLOS-da iki növ işləmə sistemi mövcuddur:
Nişangah hədəfin yeri ilə və raketin marşrutunu hesablayır. Raket atıldıqdan sonra sistem hədəfdəki vəziyyəti və raketin dəqiq marşrutunu hesablamağa davam edir. Əgər raketin marşrutu hədəf yolundan çıxarsa, sistem raketə yeni bir uçuş marşrutu verir və onu düzəldir.
Bu düzəlişi edərkən sistem radio siqnallarından və ya bir kabeldən (simdən) faydalanır. Radio siqnallarının istifadəsinin mənfi tərəfi budur ki, düşmən qarışdırma siqnalları yaradan jammer cihazları istifadə edərək raketi hədəfdən kənar bir nöqtəyə yönəldir.
Saca
Saca — Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli mxaresinin Başkeçid rayonunun inzibati-ərazi vahidində kənd.
Kənd əhalisinin sayı 106 nəfərdir (2002-ci il siyahıyaalması). Sakinlərin 100%-i etnik azərbaycanlılardır.
Kəndinin əsas təsərrüfatçılıq sahəsi heyvandarlıqdır.
Saccharifera officinalis
Dərman şəkərqamışı (lat. Saccharum officinarum) - şəkərqamışı cinsinə aid bitki növü.
Arundo saccharifera Garsault
Saccharifera officinalis Stokes [Illegitimate]
Saccharum atrorubens Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum fragile Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum glabrum Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum hybridum R.M.Grey [Invalid]
Saccharum infirmum Steud. [Invalid]
Saccharum luzonicum Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum monandrum Rottb.
Saccharum obscurum Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum occidentale Sw.
Saccharum officinale Salisb. [Spelling variant]
Saccharum officinarum var. atrorubens Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum officinarum var. brevipedicellatum Hack.
Saccharum officinarum var.
Saccharum
Şəkərqamışı (lat. Saccharum) - qırtıckimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Şəkərqamışı:The Plant List saytında takson barədə məlumat.
Saccharum angustifolium
Saccharum spontaneum (lat. Saccharum spontaneum) — qırtıckimilər fəsiləsinin şəkərqamışı cinsinə aid bitki növü.
Imperata klaga Jungh.
Imperata spontanea (L.) P.Beauv.
Saccharum angustifolium Reinw. ex Buse [Invalid]
Saccharum arenicola Ohwi
Saccharum caducum Tausch
Saccharum canaliculatum Roxb.
Saccharum chinense Nees ex Hook. & Arn.
Saccharum glaza Reinw. ex Blume
Saccharum insulare Brongn.
Saccharum arenicola
Saccharum spontaneum (lat. Saccharum spontaneum) — qırtıckimilər fəsiləsinin şəkərqamışı cinsinə aid bitki növü.
Imperata klaga Jungh.
Imperata spontanea (L.) P.Beauv.
Saccharum angustifolium Reinw. ex Buse [Invalid]
Saccharum arenicola Ohwi
Saccharum caducum Tausch
Saccharum canaliculatum Roxb.
Saccharum chinense Nees ex Hook. & Arn.
Saccharum glaza Reinw. ex Blume
Saccharum insulare Brongn.
Saccharum arundinaceum
Saccharum arundinaceum (lat. Saccharum arundinaceum) — qırtıckimilər fəsiləsinin şəkərqamışı cinsinə aid bitki növü.
Saccharum atrorubens
Dərman şəkərqamışı (lat. Saccharum officinarum) - şəkərqamışı cinsinə aid bitki növü.
Arundo saccharifera Garsault
Saccharifera officinalis Stokes [Illegitimate]
Saccharum atrorubens Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum fragile Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum glabrum Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum hybridum R.M.Grey [Invalid]
Saccharum infirmum Steud. [Invalid]
Saccharum luzonicum Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum monandrum Rottb.
Saccharum obscurum Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum occidentale Sw.
Saccharum officinale Salisb. [Spelling variant]
Saccharum officinarum var. atrorubens Cuzent & Pancher ex Drake
Saccharum officinarum var. brevipedicellatum Hack.
Saccharum officinarum var.
Saccharum bengalense
Saccharum bengalense (lat. Saccharum bengalense) — qırtıckimilər fəsiləsinin şəkərqamışı cinsinə aid bitki növü.
Saccharum caducum
Saccharum spontaneum (lat. Saccharum spontaneum) — qırtıckimilər fəsiləsinin şəkərqamışı cinsinə aid bitki növü.
Imperata klaga Jungh.
Imperata spontanea (L.) P.Beauv.
Saccharum angustifolium Reinw. ex Buse [Invalid]
Saccharum arenicola Ohwi
Saccharum caducum Tausch
Saccharum canaliculatum Roxb.
Saccharum chinense Nees ex Hook. & Arn.
Saccharum glaza Reinw. ex Blume
Saccharum insulare Brongn.
Saccharum canaliculatum
Saccharum spontaneum (lat. Saccharum spontaneum) — qırtıckimilər fəsiləsinin şəkərqamışı cinsinə aid bitki növü.
Imperata klaga Jungh.
Imperata spontanea (L.) P.Beauv.
Saccharum angustifolium Reinw. ex Buse [Invalid]
Saccharum arenicola Ohwi
Saccharum caducum Tausch
Saccharum canaliculatum Roxb.
Saccharum chinense Nees ex Hook. & Arn.
Saccharum glaza Reinw. ex Blume
Saccharum insulare Brongn.