seleksiya nailiyyətləri

Seleksiya sözü latınca Selectio – seçmə deməkdir. Seleksiya seçmҽdҽn bəhs edən bir elmdir. İnsanlar yabanı bitkiləri becərməyə və vəhşi heyvanları əhliləşdirməyə başladığı çox qədim vaxtlardan seleksiyanın bünövrəsi qoyulmağa başlamışdır. Seleksiya dedikdə praktiki olaraq mövcud olan ev heyvan cinsləri və mədəni bitki sortlarının yaxşılaşdırılması, həmçinin, yenilərinin yaradılması haqqında elm başa düşülür. Bunlarla birlikdə seleksiya adı altında insanlar tərəfindən öz tələbatları naminə heyvan, mədəni bitki və müxtəlif mikroorqanizmlərin dəyişdirilməsi prosesi başa düşülür. Beləliklə, seleksiya insanların təcrübi fəaliyyətinin bir üsuludur. == Ədəbiyyat == Регель Р. Э. Научные основы селекции в связи с предусматриванием константности форм по морфологическим признакам // Тр. 1-го съезда деятелей по селекции сельскохозяйственных растений. Харьков, 1911. Вып.

Azərbaycanda təbii seçmənin kənd təsərrüfatına tətbiq edilməsinin tarixi 19-cu əsrlərdən başlamış, Sovet İttifaqı dövründə intensivləşmişdir. == Tarixi == Azərbaycanda kənd təsərrüfatıbitkilərinin becərilməsi hələ qədim zamanlardan başlamışdır. Qədim Yunanıstanın görkəmli alimlərinin əsərlərində Azərbaycan torpağının məhsuldarlığı qeyd olunur. Məsələn, Herodot, Strabon və s. özlərinin arxeoloji və paleontoloji qazıntılarının əsasında müəyyən etmişlər ki, Azərbaycanda dənli bitkilər hələ 4-5 min il bundan əvvəl becərilirdi. Tarixi mənbələrdən məlum olur ki, orta əsirlərdə Azərbaycanda dənli bitkilər, pambıq, meyvə və subtropik bitkilər geniş yayılmışdır. Azərbaycanda kənd təsərrüfatının çoxəsrli fəaliyyəti nəticəsində və xalq tərəfindən aparılan kortəbii seçmə çoxlu dənli bitkilərin, meyvə və tərəvəz bitkilərinin sortları yaradılmışdır. Bir çox sortlar, hətta bu günə qədər kənd təsərrüfatında öz əhəmiyyətini itirməyib, tarlalarında müvəffəqiyyətlə becərilməkdədir. İnqilabdan qabaq Azərbaycan ərazisində kənd təsərrüfatı bitkiləri üzrə tədqiqat işlərinin inkişafının tarixinə dair cüzi məlumatlar var. Kənd təsərrüfatı bitkilərinin öyrənilməsində ilkin işlərdən aşağıdakıları qeyd etmək olar: Lənkəran qəzasında 19-cu əsrin 40-cı illərdə A.A.Dudinski tərəfindən aparılan işlərin, o cümlədən bəzi meyvə və zeytun ağaclarının öyrənilməsi, həmçinin həmin əsrin 70-ci illərində Kaziskiy tərəfindən bir çox sitrus bitkilərin iqlimə alışma məsələlərinin öyrənilməsini qeyd etmək olar.

Klonal seleksiya nəzəriyyəsi Qazanılmış immun sisteminin işləmə mexanizmini izah edən immunoloji nəzəriyyədir.Bu nəzəriyyə Avstraliyalı həkim Frenk Makfarleyn Börnet tərəfindən 1957 ci ildə irəli sürülmüşdür.Bu nəzəriyyəyə görə orqanizmin milyardlarla limfositləri milyonlarla klonları əmələ gətirir.Limfositlərin inkişafı zamanı hər bir klonun hüceyrələri (klon-ailəcik deməkdir) genetik gəhətcə yalnız müəyyən bir quruluşlu antigenbirləşdirən reseptorun sintezi üçün proqramlaşdırılır.Yəni klonlar bir birilərindən səthlərindəki bu reseptorlara görə fərqlənirlər.Klon daxilindəki hüceyrələr isə eyni reseptorlara malikdirlər.Ona görə də ,orqanizmdə hazır şəkildə,antigenlə qarşılaşmaqdan asılı olmayaraq ,milyonlarla müxtəlif reseptorlar mövcuddurlar.Buna antigenbirləşdirən reseptorlar repertuarı deyilir.Adi,normal halda klon daxilindəki hüceyrələrin miqdarı cüzi olduğundan,onlar orqanizmə düşmüş antigenə qarşı adekvat (müvafiq) immunoloji reaksiya yarada bilmirlər.Antigenin müvafiq klonlarla tutulması və antigen-reseptor kompleksinin yaranması həmin klonların hüceyrələrini aktivləşdirir.Yəni ,antigenin özü bu prosesin induktoru və hərəkətverici qüvvəsi kimi çıxış edir. Aktivləşmiş hüceyrələr (limfositlər) bir neçə gün ərzində müxtəlif böyümə və inkişaf faktorlarının təsirindən bölünüb çoxalır(klonun ekspansiyası) və differensiasiyaya uğrayaraq effektor və yaddaş hüceyrələrinə çevrilirlər.B-limfositləri üçün bu effektor hüceyrələri plazmatik hüceyrələrdirlər.Onlar bir neçə gün ərzində intensiv sürətdə anticisimlər sintez etdikdən sonra məhv olurlar.Aktivləşmiş T-limfositləri isə bölünüb-çoxalıb,differensiasiyaya uğrayaraq sonra sitotoksikliyə malik effektor hüceyrələrinə çevrilirlər. Yaddaş hüceyrələri uzunömürlüdürlər.Onlar orqanizmdə uzun müddət dövr edir,və antigenlə yenidən qarşılaşdıqda aktivləşərək ona qarşı əvvəlkindən daha güclü immunoloji reaksiya yaradırlar.İmmunitetin yaranması məhz yaddaş hüceyrələrinin fəaliyyəti ilə əlaqədardır.

== Məzmun == Film Sovet Azərbaycanının xalq təsərrüfatının bütün sahələrində əldə etdiyi nailiyyətlərindən söhbət açır.

Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisi (XTNS) (1939-1959-cu illərdə — Ümumttifaq Kənd Təsərrüfatı Sərgisi (VSHV), 1959-1992-ci illərdə — Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisi SSRİ Xalq Təsərrüfatı (SSRİ XTNS), 1992-2014-cü illərdə — Ümumrusiya Sərgi Mərkəzi (ÜSM)) — Moskvanın Şimal-Şərq inzibati rayonunun Ostankino rayonundakı sərgi kompleksi, şəhərin ən böyük sərgi kompleksi. Dünyanın 50 ən böyük sərgi mərkəzinə daxildir. Hər il VDNKh-ı 30 milyon qonaq ziyarət edir. 1 avqust 2019-cu il tarixində sərgi 80 illik yubileyini qeyd etdi. Coğrafi olaraq, XTNS Ostankino Parkı və Baş Nəbatat Bağı ilə birləşdirildi (2014-cü ildən), onların ümumi sahəsi demək olar ki, 700 hektardır: 240,2 hektar — XTNS sahəsi, 75,6 hektar — ərazi ​Ostankino Parkı, 361 hektar — QBS sahəsi, 9,5 hektar — "Fəhlə və Kolxozçu Qadın" muzey və sərgi mərkəzi və Əsas Girişin qarşısındakı ərazi. Sərginin ərazisində bir çox memarlıq şah əsərləri mövcuddur — XTNS-ın 49 obyekti mədəni irs abidəsi kimi tanınır. Sovet dövründə yaradılmış onlar sovet dövrünün abidəsidir, müxtəlif dövrlərdə üstünlük təşkil edən memarlıq cərəyanlarının nümunəsidir. VDNX-nin ən diqqətçəkən abidələri arasında heykəltaraş Vera Muxina və memar Boris İofanın “Fəhlə və kolxozçu qızı” abidəsi, “SSRİ xalqlarının dostluğu” fəvvarələri və “Daş çiçək” mövcuddur. == Tarixi == === 1935-1939: Ümumittifaq Kənd Təsərrüfatı Sərgisinin layihələndirilməsi və tikintisinin birinci mərhələsi === 1934-cü ildə ölkə rəhbərliyində Sovet hakimiyyətinin 20 illiyi üçün kənd təsərrüfatında aparılan kollektivləşdirmənin müsbət cəhətlərini əks etdirən yubiley sərgisi təşkil etmək fikri var idi. Kənd təsərrüfatı sərgisinin elanı 1935-ci il fevralın 11-17-də Moskvada keçirilən kolxozçu-şok işçilərinin II Ümumittifaq Qurultayında verilmişdir.

== Məzmun == Film Sovet Azərbaycanının xalq təsərrüfatının bütün sahələrində əldə etdiyi nailiyyətlərindən söhbət açır.

Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisi (XTNS) (1939-1959-cu illərdə — Ümumttifaq Kənd Təsərrüfatı Sərgisi (VSHV), 1959-1992-ci illərdə — Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisi SSRİ Xalq Təsərrüfatı (SSRİ XTNS), 1992-2014-cü illərdə — Ümumrusiya Sərgi Mərkəzi (ÜSM)) — Moskvanın Şimal-Şərq inzibati rayonunun Ostankino rayonundakı sərgi kompleksi, şəhərin ən böyük sərgi kompleksi. Dünyanın 50 ən böyük sərgi mərkəzinə daxildir. Hər il VDNKh-ı 30 milyon qonaq ziyarət edir. 1 avqust 2019-cu il tarixində sərgi 80 illik yubileyini qeyd etdi. Coğrafi olaraq, XTNS Ostankino Parkı və Baş Nəbatat Bağı ilə birləşdirildi (2014-cü ildən), onların ümumi sahəsi demək olar ki, 700 hektardır: 240,2 hektar — XTNS sahəsi, 75,6 hektar — ərazi ​Ostankino Parkı, 361 hektar — QBS sahəsi, 9,5 hektar — "Fəhlə və Kolxozçu Qadın" muzey və sərgi mərkəzi və Əsas Girişin qarşısındakı ərazi. Sərginin ərazisində bir çox memarlıq şah əsərləri mövcuddur — XTNS-ın 49 obyekti mədəni irs abidəsi kimi tanınır. Sovet dövründə yaradılmış onlar sovet dövrünün abidəsidir, müxtəlif dövrlərdə üstünlük təşkil edən memarlıq cərəyanlarının nümunəsidir. VDNX-nin ən diqqətçəkən abidələri arasında heykəltaraş Vera Muxina və memar Boris İofanın “Fəhlə və kolxozçu qızı” abidəsi, “SSRİ xalqlarının dostluğu” fəvvarələri və “Daş çiçək” mövcuddur. == Tarixi == === 1935-1939: Ümumittifaq Kənd Təsərrüfatı Sərgisinin layihələndirilməsi və tikintisinin birinci mərhələsi === 1934-cü ildə ölkə rəhbərliyində Sovet hakimiyyətinin 20 illiyi üçün kənd təsərrüfatında aparılan kollektivləşdirmənin müsbət cəhətlərini əks etdirən yubiley sərgisi təşkil etmək fikri var idi. Kənd təsərrüfatı sərgisinin elanı 1935-ci il fevralın 11-17-də Moskvada keçirilən kolxozçu-şok işçilərinin II Ümumittifaq Qurultayında verilmişdir.

"Azərbaycan" pavilyonu — Moskva şəhərində yerləşən Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisinin 1939-cu ildə tikilən 14 nömrəli pavilyonudur. Pavilyon 1964-cü ildən sonra "Hesablama texnikası" adlanırdı. Pavilyonun memarlıq dizaynı üçün arxitektorlar Sadıq Dadaşov və Mikayıl Useynov II dərəcə Stalin mükafatına layiq görülüblər. Pavilyon 1939-cu ildə memarlar Sadıq Dadaşov və Mikayıl Useynov tərəfindən inşa edilmişdi. Pavilyonun görünüşü Azərbaycan etnik motivləri ilə Stalinist memarlıqı üslubunda tərtib edilib. Binanın planı düzbucaqlıdır, divarlar mərmərlə işlənib. Binanın baş fasadı 16 metrlik iki sütunlu portal ilə ifadə olunub. Fasad azərbaycan naxışları, qızılı rənqdə üzüm ornamentləri ilə bəzədilib. Portikanın frizində Azərbaycan və Rus dillərində "Azərbaycan SSR" yazısı var idi. Fasadın memarlıq kompozisiyasının əsas elementərindən biri rəngli şüşələrlə doldurulmuş, çərçivələrin xırda həndəsi şəkilli vitraj-şəbəkələri daxil edilən pəncərələrdi.