Əjdaha təsvirli xalçalar

Əjdaha təsvirli xalçalar — Qafqaz xalçaları qrupudur.[2] Bu xalçalar qrupu erkən Qafqaz xalçaları arasında ən böyüyü və ən çox müzakirə olunanıdır. Xüsusən Azərbaycan xalçaçılıq məktəbinin ən geniş yayılmış nümunələri olan bu xalçalar qədim və zəngin tarixə malikdir.[3]

Xalça
Əjdaha təsvirli xalçalar
1600-1799-ci illərə aid Azərbaycan xalçası, Viktoriya və Albert Muzeyi
1600-1799-ci illərə aid Azərbaycan xalçası, Viktoriya və Albert Muzeyi
Xalça haqqında məlumatlar
Məktəbi Qafqaz xalça məktəbi
Ölkə Azərbaycan
Toxunması haqqında məlumatlar
Tarixi XVII əsr[1]
Digər məlumatlar
Material Yun[1], Yun[1]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Təsviri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Əjdaha təsvirli xalçalar"ın əsas sahəsi qırmızı, bəzən mavi və ya qəhvəyi rəngdədir. Kəsişmə xətləri və kənarları böyük palmetlərlə örtülmüş dişli yarpaqlarla əhatələnmişdir. Xalçaların üzərlərində öz adını aldıqları əjdahalar təsvir edilmişdir. Əjdahalar şaquli "S" şəklindədir. Sonrakı dövr xalçalara əjdaha başı ilə döyüşən şirlər, eləcə də ördək və qırqovul kimi fauna növləri daxildir.[3] XIX əsrdə əjdahalar yox olur və ya nəbati motivlərlə əvəzlənir. Görünüşün mənasını başa düşmək olduqca çətindir, çünki orijinal model uyğunlaşma prosesində çox stilizə edilmiş və sadələşdirilmişdir.[4]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qədim dövrlərdən Çin imperatorunun və imperatorun gücünü simvolizə edən əjdaha və simurq sonralar Min sülaləsinin rəsmi embleminə çevrildi. Digərləri ilə yanaşı, simurq və əjdaha ilk dəfə Qafqazda monqol istilası zamanı meydana çıxan və XV əsr xalça sənətinin bir hissəsinə çevrilmiş motiv nümunələridir. Simurq burada xeyirlə əlaqələndirildi və əjdaha isə şər simvolu kimi göründü.[5]

"Qızıl əsr" dövründə Səfəvilər hakimiyyətə gəldikdən sonra Təbrizdə, İsfahanda, Kaşanda xalça manufakturaları yaradıldı. Burada şahdan xarici dövlətlərin hökmdarlarına möhtəşəm hədiyyələr hazırlanır, məscid və saraylar üçün xalçalar toxunulurdu.[5]. "Əjdaha xalçaları"nın heyvan motivləri Çin mənşəli olsa da, xalçaların özü Səfəvilər dövrünə aiddir.[3] Bu xalçalar Kerman xalçaçılığının güclü təsiri altında olan Zaqafqaziyanın ən məşhur məhsulları idi. Lakin burada fərqli bir texnikadan istifadə edilirdi.[4] Gəncə-Qazax qrupuna aid Azərbaycan xalçalarında əjdahaları simvolizə edən S formalı naxışlara rast gəlinir.[6] Əjdaha təsvirli xalçalar da Quba xalçalarının ən erkən nümunələrindəndir, əjdahalar, od şirləri və başqaları kimi Çin mifik heyvanlarını təsvir edir.[7]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 Art & Architecture Thesaurus.
  2. ↑ Ekmeleddin İhsanoğlu. The different aspects of Islam Culture. Culture and Learning in Islam. V. UNESCO Publishing. 2003. 747–748.
  3. ↑ 1 2 3 Gordon Campbell. The Grove Encyclopedia of Decorative Arts. I. Oxford University Press. 2006. 195.
  4. ↑ 1 2 Walter B. Denny. How to Read Islamic Carpets. Yale University Press. 2014. 82.
  5. ↑ 1 2 P.R.J. FORD. Oriental Carpet Design. Thames & Hudson. 2007. 79–80.
  6. ↑ Azerbaijan // The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture . II. Edited by Jonathan M. Bloom and Sheila Blair (ingilis). Oxford University Press. 2009. 246. ISBN 9780195309911.
  7. ↑ Hillary Dumas,D.G.Dumas. Trefoil: Guls, Stars & Gardens : an Exhibition of Early Oriental Carpets. 1990.

    The familiar Kirman Vase rug format of large curved leaves marking directional lattices containing huge palmettes, was taken up in an important group of large size thickly woven Caucasian rugs commonly reffered to as "Kuba Carpets". The earlest of these include the "Dragon Carpets" featuring dragons, flaming lions and other mythical Chinese animals.