Somali–Türkiyə münasibətləri

Türkiyə—Somali münasibətləri — Türkiyə ilə Somali arasındakı ikitərəfli əlaqələr. XX əsrdə rəsmi olaraq qurulmuşdur.

Türkiyə—Somali münasibətləri
Somali və Türkiyə
 Somali  Türkiyə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Osmanlı İmperiyasının müasir Somali ərazisindəki və Afrika buynuzunun digər ölkələrindəki diplomatik fəaliyyəti orta əsrlərə və Adal Sultanlığı ilə əlaqələrə təsadüf edir.

1991-ci ildə Somali vətəndaş müharibəsi başlayana qədər Türkiyənin Moqadişoda səfirliyi var idi. Daha sonra təhlükəsizlik səbəbi ilə bağlanıldı.

2011-ci ildə quraqlıq dövründə Türkiyə Somaliyə humanitar yardım göstərmək üçün 201 milyon dollardan çox vəsait ayırmışdı.[1] 2011-ci ilin ortalarında Moqadişoda təhlükəsizlik vəziyyətində nəzərəçarpacaq bir yaxşılaşmadan sonra Türkiyə, ölkədə vətəndaş sülhünü təmin etmək məqsədi ilə diplomatik nümayəndəliyini yenidən açdı.[2] Türkiyə səfirliyi, vətəndaş müharibəsindən sonra Somalidə fəaliyyətini bərpa edən ilk xarici missiyalardan biri idi[3].

Bundan əlavə, Türk Hava Yolları, XXI əsrdə Moqadişoya planlı uçuşlar quran ilk beynəlxalq ticarət hava yolu şirkəti oldu.[3] 2012-ci ilin mart ayından etibarən Moqadişo ilə İstanbul arasında həftəlik iki uçuş var[3].

Somali hökuməti, Türk hökuməti ilə ortaq şəkildə yerli infrastruktur inkişaf layihələrini başlatdı və bir sıra xeyirxah layihələrə başladı.[3]

28 dekabr 2019-cu ildə intiharçı Moqadişoda polis nəzarət məntəqəsində yük maşını partladı və nəticədə iki Türkiyə vətəndaşı da daxil olmaqla ən az 91 nəfər öldü.[4]

1969-cu ildə Somali və Türkiyə, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) qurucu üzvləri arasında idi.

1991-ci ildə Somali vətəndaş müharibəsi başlamazdan əvvəl Türkiyənin Somalinin paytaxtı Mogadişoda bir səfirliyi var idi. Daha sonra təhlükəsizlik səbəbi ilə fəaliyyətini dayandırdı.

Sonrakı keçid dövründə, Türk səlahiyyətlilər, yeni yaradılan Somalinin Keçid Milli Hökuməti və onun varisi olan Keçid Federal Höküməti ilə, Əddis-Əbəbədəki daimi olmayan diplomatik nümayəndəliyi ilə əlaqələrini davam etdirdilər.

2011-ci ilin ortalarında Mogadişoda təhlükəsizlik vəziyyətində ciddi bir yaxşılaşma və o vaxtkı Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın (George W. Bushun 1993 Yeni il ziyarətindən sonra ilk qeyri-Afrika lideri) ziyarətindən sonra, Türkiyə hökuməti xarici səfirliyini yenidən açdı münaqişə sonrası prosesi daha təsirli bir şəkildə asanlaşdırmaq niyyəti ilə. Vətəndaş müharibəsindən sonra Somali ilə rəsmi diplomatik münasibətləri bərpa edən ilk xarici idarələrdən biri idi.

Daha sonra 20 Avqust 2012-ci ildə, Somalinin münaqişənin başlanğıcından bəri ölkədəki ilk daimi mərkəzi hökuməti təmsil edən federal hökuməti yaradıldı. Növbəti ayda Həsən Şeyx Məhəmməd yeni hökumətin ilk prezidenti seçildi. Seçkilər, Türkiyənin Somali hökumətinə, ərazi bütövlüyünə və suverenliyinə verdiyi sonsuz dəstəyi təsdiqləyən Türk səlahiyyətliləri tərəfindən qarşılandı.

2015-ci ilin yanvar ayında Somali prezidenti Mahmud və Türkiyənin yeni seçilmiş prezidenti Ərdoğan da Moqadişoda bir sıra yeni türk inkişaf layihələrinin açılışını etdilər.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Turkey raises $201 million for Somalia". 2011-09-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-22.
  2. ↑ "No: 248, 1 November 2011, Press Release Regarding the Re-opening of the Turkish Embassy in Mogadishu". 2014-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-29.
  3. ↑ 1 2 3 4 Why Turkish aid model is proving to be a success in Somalia and elsewhere Arxivləşdirilib 2013-11-10 at the Wayback Machine, Rasna Warah, Saturday Nation, 1 April 2012.
  4. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-12-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-22.