Lüğətlərdə axtarış.

Şəmkir — Azərbaycanda şəhər, Şəmkir rayonunun inzibati mərkəzi. 1944-cü ildə rayon tabeli şəhər statusu almışdır. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 54-XII saylı Qərarı ilə Şamxor rayonunun Şamxor şəhəri dəqiqləşdirmə qaydasında Şəmkir şəhəri adlandırılmışdır. == Toponimikası == Şəmkir şəhərinin adı eyni adlı qədim qala ilə bağlıdır. Həmin qalanın xarabaları şəhərdən 20 km şərqdə, Muxtariyyət kəndinin yaxınlığında qalmışdır. Şəmkir şəhərinin V – VI əsrlərdə salınması güman edilir. Orta əsrlərdə Şamkur adı ilə tanınmış bu şəhər Kiçik Qafqaz ərazisindən axan Böyük Şəmkir çayının sahilində yerləşirdi. O vaxtlar şəhərin ərazisi 20 hektar olmuşdur. Orda səkkiz qülləli feodal qəsri vardır. Bu şəhərin sərvətləri əcnəbi tacirlər və yadelli işğalçıları həmişə özünə cəlb edirdi.

Şamxor döyüşü (rus. Шамхорская битва) — Rusiya-İran müharibəsi dövründə, 1826-cı ildə Şamxor (indiki Şəmkir) ətrafında baş verən döyüş. == Tarixçəsi == 19 iyul 1826-cı ildə Azərbaycan valisi, İran taxt-tacının vəliəhdi Abbas Mirzənin başçılıq etdiyi 60 minlik qoşun Xudafərin körpüsünü keçərək Qarabağ və Gəncə üzərinə yeridi. Bundan ruhlanan Gəncə əhalisi iyulun 27-də Rusiya əleyhinə üsyana qalxdı. Bakı, Şamaxı və Şəki xanlıqlarının əhalisi də Rusiya əleyhinə üsyanlara başladılar. Sarı Aslanın başçılıq etdiyi İrəvan xanlığının ordusu Dağ Borçalısında və Şirəkdə yerləşdirilmiş rusları geri oturtdu. Bolus-Kəpənəkçi əhalisi ruslar tərəfindən onların torpaqlarına yerləşdirilmiş alman kolonistlərini qovdular. Rusiyanın Qafqazdakı baş hakimi Yermolovun Borçalının sünnü əhalisini şiələrə qarşı qaldırmaq cəhdi uğursuzluqla nəticələndi. Abbas Mirzə Qarabağın xeyli hissəsini ruslardan azad edərək, 60 minlik ordunun 40 minlik əsas hissəsi ilə rusların Təbriz-Tiflis yolu üstündəki əsas dayaq məntəqəsi olan Şuşa qalasını mühasirəyə aldı və qalan 20 minlik qoşunla Tiflisə tərəf hərəkət etdi. Artıq vaxt itkisinə səbəb olan 48 günlük mühasirə rus qüvvələrinin birləşərək əks hücuma keçməsi üçün şərait yaratdı.

Şamxor hadisəsi — Türkiyə cəbhəsindən geri qayıdan Rusiya hərbi hissələrinin 1918-ci il yanvarın 8–10-da Şamxor (indiki Şəmkir) stansiyası yaxınlığında tərk-silah edilmişdir. == İlkin hadisələr == Milli Azərbaycan hissələrinin yaradıldığı andan üzləşdiyi əsas problemlərdən biri müasir silahların çatışmazlığı idi. Müsəlman Korpusunun komandanı general-leytenant Ə.Şıxlinski öz xatirələrində yazırdı ki, "bizim əlimizdə silah, cəbbəxana… yox idi". Əgər ərzaq və paltar çatışmazlığını milli burjuaziyanın səyləri nəticəsində aradan qaldırmaq mümkün olmuşdusa, silah və hərbi texnika ilə təchizat olduqca zəif idi. Gürcü və erməni milli hissələri hələ müharibə dövründə silahla təmin edilmiş, üstəlik 1917-ci ildə erməni diasporunun səyləri ilə Müvəqqəti Hökumətlə əlaqələr yaradılmış və erməni hərbçilər rus ordusunda hərbi vəzifələrdən çox təminat və təchizata cavabdeh olan vəzifələri tuturdular. Bolşeviklər hakimiyyətə gəldikdə də Qızıl Ordunun silah və sursatla təminatına cavabdeh olan idarələrdə ermənilərin sayı kifayət qədər idi. Zaqafqaziya Komissarlığı, azərbaycanlı deputatların səylərindən sonra, bəzi rus hissələrinin silah və sursatlarının Müsəlman Korpusuna təhvil verməsi barədə qərar qəbul etdi. Yaradılmaqda olan Müsəlman Korpusu tədricən Rusiyanın keçmiş 6-cı ordu korpusunu (5-сi və 7-ci atıcı diviziyalar) əvəz etməlidir, bu korpusun silah və sursatı Müsəlman Korpusuna veriləcək. Əslində isə bu məsələ yubadılırdı. Yubadılmanın səbəbi bir tərəfdən rus hərbi hissələrinin bolşevik təbliğatına uyması və milli hissələrə silah verməməsi idisə, digər tərəfdən Zaqafqaziya Komissarlığının rus, erməni və gürcü deputatları rus hərbi hissələrindən Azərbaycan hissələrinə silah ayrılmasını qəsdən gecikdirirdilər.

Şamxor mahalı — Gəncə xanlığının mahallarından biri. == Mahal haqqında qısa bilgi == Sahəsi — Əhalisi — Yaranması — 1747-ci il Mərkəzi — Dəllər kəndi Sərhədləri — Qərbdən Ayrım mahalı, şimaldan Şəmşəddil mahalı, şərqdən Şəki xanlığı, cənubdan Gəncə mahalı. == Mahalın tarixi == Xanlıqlar dövründə Şamxor mahalı Gəncə xanlığının tərkibində olmuşdur. Qazax sultanlığından başlayaraq Kür çayı boyunca cənuba doğru uzanan Gəncə xanlığı İrəvan və Qarabağ xanlıqları əhatəsində yerləşirdi. Samux, Kürəkbasan, Gəncə, Şamxor (Şəmkir) və Ayrım mahallarından ibarət idi. Ərazisi 5000 kv. verst idi. Gəncə xanlığının Rusiya tərəfindən işğal edilməsindən sonra aparılmış kameral təsvir sənədləri XIX əsrin əvvəllərində xanlığın inzibatı bölgüsü haqqında daha dəqiq təsəvvür yaradır. 1807-ci ilin fevralında çar məmurlarının Yelizavetpolda keçirdiyi kameral təsvir dairədə Gəncə, Kürəkbasan, Şamxor, Samux və Ayrım mahallarını qeydə almışdır. 1817-ci ildə Yelizavetpol dairəsində keçirilmiş müfəssəl kameral təsvir sənədlərində də bu dairədə 5 mahalın: Gəncə, Kürəkbasan, Şamxor, Samux və Ayrım mahallarının olması göstərilmişdir.

Şamxor qəzası — 22 aprel 1920-ci ildə Gəncə qəzasından ayrılmış qəza. == Tarixi == Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin 22 aprel 1920-ci il tarixli iclasında qəbul olunan 5 maddəli xüsusu qanina əsazən Şamxor qəzası yaradılmışdır. Qanunun birinci maddəsində Şamxor qəzasının Gəncə qəzasının qərb hissəsinin və keçmiş Novobayazid qəzasının ona bitişik hissələrinin hesabına yaradıldığı və qəza idarəsinin isə Zəyəm stansiyasında yerləşməli olduğu göstərilirdi. İkinci maddəyə görə isə yeni təsis edilmiş Şamxor qəzasına 34 kənd icmasının verilməsi nəzərdə tutulurdu. Bunlar Qaracəmirli, Georgiyevsk, Alabaşlı, Seyfəli, Annino, Dəllər, Keçili, Morul, Quşçu, Zəylik, Bolçalı, Damcılı, Xinnalı, Kovlar, Bayramlı, Aşağı Əyyublu, Yuxarı Ayıblı, Düyərli, İrmaşlı, Klixli, Çardaqlı, Barsum, Slavyanka, Gədəbəy, Novosaratovka, Novoivanovka, Miskanlı, Qaramurad, Cil, Məzri, Zad, Basarkeçər, Sarıyaqub, Aşağı Alçalı daxil idi. Üçüncü maddədə qəza polis idarəsinin yaradılması, 4-cü maddədən Gəncə Qəza Polis İdarəsinin heyətindən 4 nəfərini Şamxor Qəza Polis İdarəsinə təyin edilməsi, 5-ci maddədə isə Şəmkir Qəza İdarəsinə pul ayrılması qeyd olunmuşdu. 8 avqust 1929-cu ildə Şamxor qəzası ləğv edilmişdir.

Şəmkir rayonu — Azərbaycanın Qərbində yerləşir. "Şəmkir" adı ərazidə yerləşən Şəmkir adlı qala ilə bağlıdır. Bu qala V-VI əsrlərdə Əhəmənilər tərəfindən inşa edildiyi söylənilir. Bu qalanın qalıntılarını Muxtariyyat kəndindədir. Muxtariyyat kəndinin adı keçmişdə "Qala kəndi" idi. İndi isə Qədimqaladır. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 54-XII saylı Qərarı ilə Şamxor rayonunu Şəmkir rayonu adlandırılmışdır. == Ümumi məlumat == == Şəhər və iri qəsəbələrin adları == Şəmkir rayonunda 1 şəhər, 7 şəhər tipli qəsəbə, 60 kənd vardır. == Sərhəd rayonlar == Göygöl, Gədəbəy, Daşkəsən, Tovuz, Samux rayonları ilə həmsərhəddir. == Əhali == == Ərazi == == Tarix == Şəmkir toponiminin mənası haqqında müxtəlif mülahizələr mövcuddur.

Şamxor döyüşü (gürc. შამქორის ბრძოლა) — 1 iyun 1195-ci ildə Gürcüstan krallığının ordusu ilə Şəmkir şəhəri yaxınlığında Atabəy Əbu Bəkr arasında döyüş. == Səbəb == Gürcüstan hərbi təşkilatı Şimali İrandakı Xorazmlərə məğlub olduqdan sonra başlayan Səlcuqlulara qarşı ümumi hücumun başlanğıcında onlara uğur qazandırdı. == Gürcüstan qarşı səfər == Gürcü qoşunlarının davamlı basqınlarından hiddətlənən Səlcuqlular Gürcüstanın artan gücünü qırmaq üçün bir kampaniya təşkil etmək qərarına gəldilər. Bunun üçün Bağdad xəlifəsi Ən-Nasirə müraciət etdilər. Bağdad xəlifəsi müsəlmanların mənəvi başçısı olaraq, xristianlar tərəfindən məzlum edilən dindarların müdafiəsinə qalxmağı müqəddəs vəzifə saydı və Gürcüstanın cəzalandırılması təklifini dəstəklədi. Kampaniyanın hazırlanmasına görə An-Nasir ödənc ayırır və bayrağını sadiqlərin ordusuna təhvil verir. Ən-Nasirdən maddi yardım ayırması və möminlərin dini hisslərinə müraciət etməsi Əbu Bəkrə böyük bir ordu toplamağa imkan verdi. Bu ordunun cəmləşməsi dərin gizlilik şəraitində aparıldı və gürcülər düşmənin artıq Güney Azərbaycanda olanda yaxınlaşan hücumu barədə məlumat aldılar. Əbu Bəkr əvvəlcə Gürcüstanın bir vassalı olaraq daim saray intriqalarında iştirak edən Şirvanşah I Axsitanı cəzalandırmaq qərarına gəldi.

Şamxorskilər — Rusiya imperiyası və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə Azərbaycanda, keçmiş Yelizavetpol quberniyasında iri mülkədar nəsli. 40 min desyatindən artıq torpağı var idi. Şamxorskilərin torpaqlarında dəfələrlə kəndli çıxışları baş vermişdi. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra, Azərbaycan İnqilab Komitəsinin 5 may 1920-ci il tarixli dekretinə əsasən Şamxorskilərin mülx və torpaqları müsadirə edilmişdir.

Şambor qəsri (fr. Château de Chambord) — Fransanın Lotaringiya departamentində yerləşən qəsr. Qəsr Blua şəhərinin 15 kilometr şərqində yerləşir. XVI əsrin ikinci yarısında Kral I Fransisk tərəfindən ov qəsri kimi inşa etdirilmişdir. Şambor qəsri Lotaringiyada yerləşən qəsr və saraylar arasında ən mühümü hesab olunur. == Tarixi == === XVI və XVII əsrlər === İtaliyada yaranmış Renesans mədəniyyəti Fransada öz təsirlərini göstərməyə başlayırdı. Renesans mədəniyyəti Fransada ilk olaraq Lotaringiya departamentində yaranmış və inkişaf etmişdir. Bu bölgədə tikilən qalalar, qəsrlər və digər bu növ tikililər Renesans mədəniyyətinin ilkin nümunələrindən hesab olunur. Kral I Fransisk Şambor qəsrini 1519-cu ildən etibarən inşa etdirməyə başlatdırmışdır. Həmin vaxt kralın cəmi 25 yaşı vardı.

Namxoş — Azərbaycan Respublikasının Tovuz rayonunun Sarıtala kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. == Toponimikası == Nəmxoş variantın­da da qeydə alınmışdır. Yerli məlumata görə, kəndin əsasını vaxtilə qonşu Yanıqlı kəndindən köçüb gəlmiş Əhməd adlı bir şəxs qoymuşdur. Bəzi təd­qiqatçılara görə, kəndin iqlimi nəm və xoş (mülayim) olduğu üçün belə adlanmışdır. Fars dilində namxoş "xoş ünvanlı" deməkdir. == Tarixi == === Tarixi abidələri === Kənddə daşınmaz tarix və mədəniyyət abidəsi qeydə alınmamışdır. == Coğrafiyası və iqlimi == Kənd Zəyəmçayın sahilində, Cüyürdağın ətəyində yerləşir. == Əhalisi == == İqtisadiyyatı == == Mədəniyyəti == Kənddə Namxoş kənd kitabxana filialı fəaliyyət göstərir. == Təhsil == Kənddə təhsil müəssisəsi mövcud deyil. == Din == Kənddə dini ibadət yeri və ya dini icma qeydə alınmamışdır.

Şamxal, Şavkal və ya Şauxal — Dağıstanda qumuq, lak, dargi və s. hakimlərinin titulu. XII əsrin sonundan 1867-ci ilə qədər mövcud olmuşdur. Şamxal titulu Qazıqumuxda feodal əyanlarının məclisində verilir, eyni zamanda krım-şamxal (gələcək şamxal) müyyənləşdirilir. XVII əsrdən şamxalın haknmayyəti irsi idi və şamxal titulünu yalnız qumuq hakimlərn daşıyırdı. Şamxalın iqamətgahı Qazıqumux, Tərki və Buynak kəndlərində yerləşirdi. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Шамхал // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.

Cəbəl-Şəmmar (ərəb. إِمَارَة جَبَل شَمَّر‎) və yaxud Həil əmirliyi, (إِمَارَة حَائِل) həmçinin Rəşidi əmirliyi (إِمَارَة آل رَشِيْد) — 1830-1921-ci illərdə Ərəbistan yarımadasında mövcud olmuş əmirlik. Əmirlik səudların Nəcd sultanlığı tərəfindən süquta uğradılmışdır. Dövlətin paytaxtı Hail şəhəri olmuşdur. Əmirlik Rəşidi sülaləsi tərəfindən idarə edilmişdir. Əmirlik hazırkı Səudiyyə Ərəbistanı, İraq, Küveyt və İordaniya dövlətlərin ərazisini əhatə etmişdir. == Tarixi == 1818-ci ildə misirlilər Səudların Dəriyyə əmirliyini süquta uğratdılar. Səudlardan vassal asılılığında olan Cəbəl-Şəmmar əmirliyində, Əl-Əli və Əl-Rəşid qəbilələri arasında hakimiyyət uğrunda mübarizəsi başladı. 1835-ci ildə Əl-Rəşid qəbiləsi üzvləri Abdulla və Ubeyd qardaşları Cebel-Şəmmarda hakimiyyəti ələ keçirərək Əmir Saleh ibn Abd Muhsini öldürdülər. Eyni zamanda, qardaşlar özlərini hakimiyyət uğrunda mübarizədə onlara kömək edən Səud əmiri I Faysalın vassalı olaraq elan etdilər.

Tağıyev Şamxal Kərim oğlu (15 mart 1922, Beyləqan – 2007, Bakı) ― biologiya elmləri doktoru (1970), professor, AMEA-nın həqiqi üzvü (1989). == Həyatı == Şamxal Tağıyev 15 mart 1922-ci ildə Beyləqan rayonunun Şahsevən kəndində anadan olmuşdur. O, yeddiillik məktəbi bitirdikdən sonra 1938-1941-ci illərdə Bakı feldşer məktəbində təhsil almışdır. Həmin məktəbdə təhsilini başa vurduqdan sonra orduya çağırılmış və faşizmə qarşı müharibədə iştirak etmişdir. Ordudan tərxis edildikdən sonra bir müddət əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan Şamxal Tağıyev 1948-ci ildə Bakı Dövlət Universitetində ali təhsilinə başlamışdır.O, biologiya fakültəsinə daxil olmuş, 1950-ci ildən təhsilini M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetində davam etdirmişdir. 1953-cü ildə burada ali təhsilini başa vuraraq, həmin universitetin aspiranturasına qəbul olunmuşdur. Şamxal Tağıyev 1956-cı ildə biologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, 1970-ci ildə elmləri doktoru dissertasiyalarını müdafiə etmişdir. 1976-cı ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 1989-cu ildə həqiqi üzvü seçilmişdir. == Əsas elmi nailiyyətləri == Müxtəlif evolyusion pillədə duran orqanizmlərdə universal əlaqələr prinsipinin xüsusiyyətləri araşdırılmış. Onlarda beyin kötüyü retikulyar formasiya strukturunda adrenergik və xolinergik apparatların fologenetik müxtəlifliyi hipotezi irəli sürülmüşdür.

Şamxal dərəsi — İranda dərə. Uzunluğu təqribən 18 kilometr (11 mil), divarlarının hündürlüyü isə 200 metrdir. Vadi Bacgirandan 20 kilometr (12 mil), Kuçandan 80 kilometr (50 mil) məsafədə yerləşir. Dərə İran–Türkmənistan sərhədindən 25 kilometr (16 mil) aralıda yerləşir.

Şamxal hamamı — Maştağa kəndinin tarixi hissəsində Xunxar məhəlləsində yerləşən 1883-cü ildə inşa edilmiş aid hamam. Hamam Şamxal bəy adlı bir maştağalı tərəfindən tikildiyi üçün belə adlandırılıb. Sovet işğalından sonra hamamın daxili interyeri dəyişdirilib və əvvəlki tarixi görünüşü məhv edilib. Müstəqillikdən sonra hamam istifadəsiz qalıb. == Haqqında == Maştağa kəndinin tarixi hissəsində, Xunxar məhəlləsində yerləşən Şamxal hamamı Şamxal bəy adlı biri tərəfindən sifariş edilib. Hamam 1883-cü ildə usta Ağaqulu və Kərbəlayi Hacıqulu tərəfindən üzü meydana tərəf tikilib. Onun arxitetktur-planlaşma strukturu interyerdə əks olunmuş üfüqi və şaquli bölmələr, konstruktiv formalar sayəsində bu növ mülki tikililərin inkişafının klassik üsullarını qoruyub saxlayır. Ziyarətçinin vestibüldən xəznəyə doğru hərəkəti qrafiki binanın uzununa istiqamətində, vahid ox üzrə həyata keçirilir və yolunda çətin keçidlərlə üzləşmir. Vestibül bir qayda olaraq korpusun bütün eni boyu dar məkan təşkil edir. Bu hətta texnoloji dövrə üzrə hamamın inkişafının dinamik başlanğıcına özünəməxsus keçid rolunu oynayır.

Şamxal Marif oğlu Əjdərli (17 dekabr 1997; Xuluf, Şəmkir rayonu — 25 oktyabr 2020; Füzuli rayonu, Azərbaycan) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əsgəri, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. == Həyatı == Şamxal Əjdərli 1997-ci il dekabrın 17-də Şəmkir rayonunun Xuluf kəndində anadan olub. 2004–2015-ci illərdə R. İsmayılov adına 2 saylı Xuluf kənd tam orta məktəbində təhsil alıb. Subay idi. == Hərbi xidməti == Şamxal Əjdərli 2016–2017-ci illərdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin sıralarında müddətli həqiqi hərbi xidmətdə olub. === İkinci Qarabağ müharibəsində iştirakı === Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əsgəri olan Şamxal Əjdərli 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Cəbrayıl və Füzulinin azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə könüllü olaraq savaşıb. Şamxal Əjdərli oktyabrın 25-də Füzulinin azad edilməsi zamanı şəhid olub. Şəmkir rayonunun Xuluf kəndində dəfn olunub. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şamxal Əjdərli ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi.Azərbaycan ərazilərinin işğaldan azad olunması zamanı döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirən zaman cəsarət və fədakarlıq göstərdiyinə, habelə təşəbbüskar və qətiyyətli addımlar nümayiş etdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 18.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şamxal Əjdərli ölümündən sonra "Döyüşdə fərqlənməyə görə" medalı ilə təltif edildi.Azərbaycanın Füzuli rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 25.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Şamxal Əjdərli ölümündən sonra "Füzulinin azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.

Şamxal Əvəz oğlu Əlizadə (1 yanvar 1998; Çobankənd, Gədəbəy rayonu, Azərbaycan — 8 noyabr 2020; Şuşa, Azərbaycan) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əsgəri, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. == Həyatı == Şamxal Əlizadə 1 yanvar 1998-ci ildə Gədəbəy rayonunun Çobankənd kəndində anadan olmuşdur. 2004-2015-ci illərdə orta təhsil almışdır. 2015-ci ildə Qazax Dövlət Sosial İqtisad Kollecinin mühasibat uçotu fakültəsinə qəbul olmuşdur. Kolleci bitirdikdən sonra Bakı Avrasiya Universitetinin İqtisadiyyat fakültəsində təhsil almışdır. == Hərbi xidməti == Şamxal Əlizadə 2016-2017-ci illərdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin sıralarında müddətli həqiqi hərbi xidmət qulluqçusu olmuşdur. Azərbaycan Ordusunun əsgəri olan Şamxal Əlizadə 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsində iştirak etmişdir. Şuşanın azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə vuruşmuşdur. Şamxal Əlizadə 8 noyabr 2020-ci ildə Şuşa istiqamətində döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsi zamanı həlak olmuşdur. 1 ay 1 gün sonra tapılan nəşi 11 dekabr 2020-ci ildə Gədəbəy rayonunun Çobankənd kəndində torpağa tapşırılmışdır.

Şandor (fr. Champdor) — Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament — En. Viryo-le-Qran kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Belle. INSEE kodu — 01080. == Cöğrafiyası == Kommuna Paris şəhərinin 390 km cənub-şərqində, Lion şəhərindən 85 km şimal-şərqdə yerləşir və Burk-an-Bres şəhərindən 36 km şərqdə yerləşir. == Əhalisi == 2010-ci ildə əhalinin sayı 464 nəfər təşkil edirdi. == İqritisadiyyatı == 2010-cu ildə əmək qabiliyyətli 176 nəfərdən (15-64 yaş) 139 nəfəri iqtisadi cəhətdən fəal, 37 nəfər fəaliyyətsizdir (fəaliyyət göstərici 79.0%, 1999-cu ildə 74.1%). 139 fəal sakindən 127 nəfər (71 kişi və 56 qadın), 12 nəfəri işsizdir (6 kişi və 6 qadın).

Şandor Brodi (mac. Bródy Sándor; 23 iyul 1863, Eqer – 12 avqust 1924, Budapeşt) — Macarıstan yazıçısı və jurnalisti. == Həyatı == Eqer şəhərində orta təhsilini tamamladıqdan sonra özünü bütünlükdə ədəbiyyata həsr elədi. 1888-ci ildən 1890-cı ilə qədər Kolosvarda nəşr olunan "Erdélyi Híradó" jurnalının redaktoru olmuşdur, eləcə də "Erdélyi Képes Ujság", "Magyarság" qəzetləri üçün də məqalələr yazırdı. 1890-cı ildən "Magyar Hírlap" qəzetinin üzvü oldu və 1882-ci ildən Macarıstanın ədəbi mətbəələri üçün məqalələr, felyetonlar, hekayələr və romanlar yazmağa başladı. Əsərlərində həyatın qaranlıq tərəflərini təsvir edirdi və müasir fransız realistik məktəbinin şagirdi olmuşdur. == Əsərləri == "Regénytárgyak", nağıllar, 1892; "A kétlelkű asszony", roman, 1893; "Az Egri diákok", 1894; "Nyomor", stories, 1884; "Faust orvos", roman, 1888–90; "Don Quixote kisasszony", roman, 1888; "Emberek", hekayələr, 1888; "Színészvér", hekayələr, 1891; "Hófehérke", roman, 1894; "Apró regények", 1895; "Két szőke asszony", roman, 1895; "Éjszaka", hekayələr, 1895; "Rejtelmek", hekayələr, 1895; "Az asszonyi szépség", 1897; "Tündér Ilona", novel, 1898; "Az ezüst kecske", de luxe edition, 1898; "Egy férfi vallomásai", 1899; "Fehér könyv", 1900–01.Brodinin əsərləri Macarıstandan kənarda da sevilir. Bütün əsərləri alman dilinə tərcümə edilmişdir və bir sıra məqalələri isə fransız, ingilis, danimarka, xorvat, rumın və serb qəzetlərində və dövri mətbəələrində dərc edilmişdir. "Magyar Hirlap" qəzetinə verdiyi etdiyi töhfələr əsasən siyasi və ya tənqidi xarakter daşıyırdı.

Şandor Demyan (mac. Demján Sándor; 14 may 1943 – 26 mart 2018, Budapeşt) — Macarıstan sahibkarı, ölkənin ən varlı insanlarından idi. TriGránit şirkətinin rəhbəri olmuşdur. == Həyatı == Macarıstan krallığının Berven kommunasında (indiki Rumıniya) anadan olmuşdur. Sekellər subetnosundan olan atası 1940-cı ildə Macarıstana köçdü, ancaq II Dünya Müharibəsi zamanı öldürüldü. Dunay şvablarından olan anası müharibə köçkünü kimi Bervenə gəldi. 1965-ci ildə Demyan Budapeşt Ticarət və Turizm Kollecini bitirdi. Sonradan Gorsium ÁFÉSZ şirkətinin prezidenti oldu (1968–1973), 1973–1986-cı illərdə isə onların birgə müəssisəsinin həmsədri oldu. 1986–1990-cı illərdə Macarıstan Kredit Bankının təsisçilərindən biri və rəhbəri idi. 1990-cı ildən Mərkəzi Avropa İnkişaf Korporasiyasının təsisçisi və tərəfdaşı idi, 1991-ci ildə isə Mərkəzi Avropa İnvestisiya Şirkətinin rəhbəri oldu.

Şandor Endrodi (Macar dili: Endrődi Sándor) (16 yanvar 1850, Vesprem - 7 noyabr 1920, Budapeşt) - macar şairi 1850-ci ildə Macarıstanın qədim Vesprem şəhərində anadan olub. O, müxtəlif sahələrdə - aktyor, müəllim, jurnalist, tərcüməçi kimi fəaliyyət göstərib. Macarıstanın məşhur şairi Şandor Petefinin yaradıcılığının vurğunu olan və onun adını daşıyan cəmiyyətin yaradıcısı Şandor Endrodinin vəfatından sonra yaşadığı şəhərdəki küçələrdən birinə onun adı verilib. Şair 1920-ci ildə Budapeştdə vəfat edib.

Şandor Kişfaludi (mac. Kisfaludy Sándor; 27 sentyabr 1772, Şümeq[d] – 28 oktyabr 1844, Şümeq[d], Macarıstan) — Macarıstanlı şair, yazıçı və dramaturq. Macarıstanın ilk romantik şairlərindən biri hesab olunur. Karoy Kişfaludinin qardaşı idi. Zoltan Kodal tərəfindən musiqi sənətinə yönləndirilmişdir.

Şandor Koçiş (alm. Sándor Kocsis‎) — macar futbolçu. Macarıstan millisinin oyunçusu olub. 1954 FİFA Dünya Kubokunda 11 qol vurub və 1 gümüş medal qazanıb.

Şandor Petöfi (mac. Petőfi Sándor, 1 yanvar 1823[…] – güm. 31 iyul 1849[…], güm. Albeşti[d]) — Məşhur macar şairi və liberal inqilabçı. Macarıstanın milli şairi hesab edilən Şandor Petöfi Macarıstan ədəbiyyatında və şeiriyyatında özünə məxsus iz qoymuşdur. Vətənpərvər Petöfi Macarıstanda 1848–1849-cu illərdəki Macar inqilabının rəhbərlərindən biri olmuşdur. O, Macar inqilabından ilhamlanaraq Milli Mahnı (Nemzeti dal) şeirini yazmışdır. == Həyatı == Şandor Petöfi 1823-cü ildə yanvar ayının 1-də Kişkunfeledxaza şəhərində serb əsilli bir ailədə anadan olmuşdur. Ailəsinin maddi durumu ilə bağlı tez-tez başqa şəhərlərə köç edən Petöfi təhsilini də müxtəlif şəhərlərdə almışdır, lakin ilk şeirlərini 1835–1838-ci illərdə Asod şəhərində yaşayarkən yazmışdır. 1841-ci ildə Papa şəhərində təhsil aldığı bir vaxtda Petöfinin həyatında yeni bir mərhələ başlayır.

Şandor Vöröş (mac. Sándor Weöres; 22 iyun 1913, Sombatxey — 22 yanvar 1989, Budapeşt) — macar şair, tərcüməçi, yazıçı. == Həyatı == Sombatxeydə anadan olan Vöröş Çönqe qəsəbəsində böyümüşdür. Hələ 14 yaşında ikən ilk şeirlərini yazıb; həmin şeirlər nüfuzlu "Nyuqat" ("Qərb") jurnalının redaktoru, şair Mihay Babiçin qəbul etməsi ilə jurnalda nəşr olunub. Peç Universitetinə qəbul olan Vöröş ilk öncə hüquq, daha sonra coğrafiya və tarix ixtisası üzrə təhsilini başa vurur. Nəticədə o, fəlsəfə və estetika üzrə doktorluq dərəcəsi alır. Onun doktorluq dissertasiyası olan "Şeirin doğuşu" 1939-cu ildə nəşr olunmuşdur. 1937-ci ildə o, xaricə ilk səyahətlərini edir; ilk növbədə Manilaya gedərək Yevxaristiya konqresində iştirak edir, daha sonra isə Vyetnam və Hindistana səfər edir. İkinci Dünya müharibəsi dövründə Vöröş məcburi əməyə hazırlansa da, cəbhəyə göndərilmədi. Müharibə başa çatdıqdan sonra Çönqeyə qayıtdı və fermer kimi yaşamağa başladı.

Sandor Sarayı (mac. Sándor-palota) — Macarıstanın Budapeşt şəhərində saray və iqamətgah. Buda Qala Kompleksinin yanında yerləşir. 2003-cü ildən etibarən Macarıstan Prezidentinin rəsmi iqamətgahı və iş yeri olaraq xidmət etmişdir. Sandor Sarayı, müasir Macarıstanda ən böyük 37-ci saraydır. == Tarix == === 19-cu əsr === Neoklassik üslubdakı orjinal sarayın tikintisinə təxminən1803-cü ildə başlanmış və təxminən 1806-cı ildə tamamlanmışdır. Qraf Vincent Sandor onu istifadəyə verdiyi üçün saray onun adını almışdır. Vincent Sandor Avstriya-Macar İmperiyasında bir filosof və aristokrat idi. Saray daha sonra 1848-ci ildə Macarıstan inqilabı zamanı dağıdılana qədər Macarıstanın İmperator Qubernatoru Albrextə məxsus idi. Bundan sonra saray və meydanın qarşısındakı bitişik binalar dövlət idarələri kimi icarəyə verildi.

== Diskoqrafiya ==

Samson (İvrit dilində: שִׁמְשׁוֹן, Ərəb dilində: شمسون Şəmsun, Müasir Yunan dilində: Σαμψών) qədim ibranilərin fövqəltəbii güclərə sahib olduğuna inanılan əfsanəvi qəhrəmanıdır və qədim dövr sirr dünyasında yaşamışdır. Əhdi-Ətiqdə "Hakimlərin vəsiyyətnaməsi" adlı kitabında 12 İbrani hakimin sonuncusu olduğu düşünülməkdədir. Aslanı parçalayarkən, bir eşşəyə aid çənə sümüyü ilə bir çox fələstinlini öldürdüyü və onları əksər müharibələrdə məğlub etdiyi qulaqdan qulağa və yazılı şəkildə dövrümüzə gəlmişdir. Samson uzun saçlarından güc alırdı. Dalilaya aşiq idi. Onun bu sevgisindən xəbər tutan Dalila Samson yuxuda olarkən onun saçlarını kəsir, gözlərini kor edir və fələstinlilərə təslim edir. Samsonun saçları təkrar uzanır və Daqon məbədindəki bir mərasim zamanı binanın sütunlarını qırır və beləliklə min bir fələstinli dağıntı altında qalır. == Haqqında == Hakimlərin kitabına görə Samsonun valideynləri Dan tayfasından idi. Allah Qüds yaxınlığındakı Zorada əkinçilik edən Manoa adlı bir kişinin sonsuz qadınina mələklərindən birini göndərir. Mələk qadına sonsuz olduğunu, ancaq hamilə qalacağını və uşaq dünyaya gətirəcəyini söyləyir.

Sasxori — Kənd Nichibiskali dərəsində yerləşən Ntsbisi çayının ortasında yerləşən Mtsxheta bələdiyyəsində yerləşir. Kənd Didkhhori-Didgori kəndindən keçir. == Demoqrafiya == 2014-cü il sayımına görə kənddə 332 nəfər yaşayır. == Tarixi == Kəndin ərazisində bir neçə tarixi abidə var. Məryəm Məryəm Zalının Kilsəsini; St. Jorj Şöhrət Zalı, Archangel Kilsəsi Salonu. Son yazıya görə, Nikoloz Magladzenin bacısı 1704-cü ildə Kvaraşanın məzarını qurdu. Kəndin ərazisində bir döyüş qülləsi var.

Samar adası var. Samar (12°03′ şm. e. 125°07′ ş. u.) — Filippin arxipelaqının mərkəzində yerləşir. Adanın sahəsi 12 849,4 km² təşkil edir. == Tarixi == Ada ilk dəfə ispaniyalı dənizçi Rui Lopes de Vilyalobos (isp. Ruy López de Villalobos) tərəfindən 1543-cü ildə kəşf edilir. == Əhalisi == Adanın ən iri şəhəri Kalbayoqdur. Ada inzibati cəhətdən Samar (733,377 nəf), Şimali Samar (589,013 nəf) və Şərqi Samar (428 877 nəf) cilayətlərinə bölünür.

Sambo (rus. самбо) — SSRİ-də inkişaf etdirilmiş müasir döyüş sənəti, mübarizə idmanı və özünü qoruma sistemi. Sambo sözü rus dili “Самооборона без оружия” (silahsız özünümüdafiə) sözlərinin ixtisarından düzəlmişdir. Sambonun fəndlərini bilən adam nəinki bir, hətta bir neçə cinayətkarın öhdəsindən gələrək onların silahlarını əlindən almağı bacarar.

Samir — Kişi adı. Samir Xasıyev — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı. Samir Şərifov — Azərbaycan Respublikasının Maliyyə naziriSamir ƏliyevSamir Əliyev (futbolçu) — azərbaycanlı futbol mütəxəssisi, Səbail PFK sabiq baş məşqçisi. Samir Əliyev (leytenant) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin leytenantı, Vətən müharibəsinin şəhidi. Samir Əliyev (Tiqana) — 16 yaşlı şəhid.Samir Cavadzadə — azərbaycanlı müğənni. Samir Ələkbərov — Azərbaycanın məşhur futbolçusu. Samir Musayev — azərbaycanlı futbolçu. Samir Cəfərov — Azərbaycanlı tenor, opera ifaçısı, Samir Abbasov — azərbaycanlı sabiq futbolçu, müdafiəçi. Samir MəmmədovSamir Məmmədov (boksçu) Samir Məmmədov (kiçik çavuş)Samir Nuriyev — Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının rəhbəri.

== Tarix == Qərbi Samoa 1962 ilin yanvarın 1-də müstəqilliyi qazandı.1889-cu ildə ABŞ, İngiltərə,və Almaniya Samoanin bitərəf zona olması barədə birgə müqavilə imzalayır və adalara bu üç dövlətin prorektoratina verilir. == İnzibati ərazi bölgüsü == Samoa 11 dairəyə bölünür. == İqtisadiyyat == 2009-cu ildə ölkədə 104 milyon kVt/saat elektrik enerjisi istehsal edilib.

Samur (lat. Martes zibellina) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin dələlər fəsiləsinin dələ cinsinə aid heyvan növü. == Təsviri == Samurun bədən uzunluğu 56 sm, quyruğu isə 20 sm-ə qədərdir. Xəzinin rəngi dəyişkəndir. Bəzi fərdlər demək olar ki, tamamən qara rəngdə olur. Bəzilərinin rəngi isə çox açıq, qumlu sarı və ya parlaqdır. Elə fərdlərdə vardır ki, arxa tərəfində tünd bir kəmər olan qəhvəyi ton, yan tərəflər isə nisbətən açıqdır. == Həyat tərzi == Sibir tayqasının xarakterik bir sakinidir. Çevik və ölçüsünə görə çox güclü yırtıcıdır. Yerüstü həyat tərzi sürür.

Saxur kəndi — Dağıstanın Rutul rayonunda kənd. == Haqqında == Tarixən Qafqazın mərkəzlərində biri olmuşdur. Məhşər səyyahlardan Övliya Çələbi də bu kənddə olmuş və haqqında yazmışdır. Saxur kəndi həmçinin Qafqazın İslam mərkəzlərindəni biri olmuşdur. Belə ki, Səlcuq imperiyasının sultanı Məlikşahın vəziri Nizamülmülkün fərmanı ilə 1075-ci ildə Saxurda mədrəsə inşa edilmişdir. Bu mədrəsədə ilahiyyatla yanaşı təbiət elmləri də tədris edilmişdir. Mədrəsədə İmam Qəzalinin kitabları da tərcümə edilmişdir. Bura Dağıstanın hər yerindən təhsil almaq üçün tələbələr gəlirdi. Mədrəsə şagirdləri şərqin elm ocaqları olan Bağdad və Şama göndərilirdi. 1562-ci ildə Səfəvi hökmdarı I Təhmasib Saxur bəyi Adı-Görklü bəyə fərman göndərək onu İlisu sultanı elan etdi.

Aleksandra Savior MakDermot (14 iyun 1995) — amerikalı müğənni, bəstəkar. İlk albomu Belladonna of Sadness 7 aprel 2017-ci ildə Columbia Records tərəfindən buraxılıb. Saviorun ikinci studiya albomu The Archer 10 yanvar 2020-ci ildə işıq üzü görmüşdür. == Həyatı == Savior 14 iyun 1995-ci ildə Oreqon ştatının Portlend şəhərində anadan olub. O, anasının bətnində olarkən anasına uşaqlıq yolu xərçəngi diaqnozu qoyulub, xoşbəxtlikdən anası xəstəlikdən sağalıb. Bu hadisəyə görə atası onun orta adını Xilaskar mənasına gələn Savior adını qoyub.O, ilk dəfə 14 yaşında mahnı yazmaqla maraqlanmağa başladı, həmçinin musiqiçi olan böyük qardaşından ilham aldı. Həmyaşıdlarının zorbalığı ilə üzləşdiyi üçün orta məktəbi dəyişməli oldu.Savior 2012-ci ilin sentyabrında 17 yaşında olarkən Kortni Lavın "Big Jet Plane" mahnısı üçün oxuduğu kover ifası ilə YouTube sosial şəbəkəsində məşhurlaşdı. İzləyiciləri onun gələcəyinin parlaq olduğunu düşünürdülər. 2013-cü ilin aprel ayında Erin Fetherston üçün bir az modellik etdi və ilk albomunun tezliklə çıxacağına ümid etdiyini bildirdi. Orta məktəbi 2013-cü ilin iyun ayında bitirdi.

Briqitt Mişel Samner (ing. Brigitte Michael Sumner; 19 yanvar 1984, London) — İngilis aktrisa. == Həyatı == Sumner Londondakı Portland Xəstəxanasında, musiqiçi Stingin (Gordon Matthew Thomas Sumner) və aktrisa Trudie Stylerin böyük qızı olaraq anadan olub. Sumner musiqiçi Eliot Sumnerin böyük bacısı və musiqiçi Joe Sumnerin kiçik ögey bacısıdır. == Karyerası == Sumner aktyorluq karyerasına 2006-cı ildə bir qısa filmdə rol almaqla başlamışdır. 2011-ci ildə dörd bölümlü Showtime serialı The Borgias-da Francesca rolunu oynadı. Sumner, 2012-ci il filmi Frances Ha-da Greta Gerwig ilə birlikdə rol aldığı Sophie Levee rolu ilə böyük maraq topladı. Sumner, 2013-cü ildə CBGB -də Patti Smith rolunu oynadı. Bundan başqa Off Broadway xarici çıxışını, 2013-cü il Aprel ayında Atlantic Theatre Company-nin The Lying Lesson-da Carol Kane ilə birlikdə etdi. Sumner, AMC (TV kanalı) seriyası Low Winter Sun-da Katia olaraq yer aldı.

Riçi Sambora (ing. Richie Sambora; əsl adı Richard Stephan Sambora) — ABŞ-dən olan musiqiçi. Bon Jovi qrupunun gitaristi. Riçard Stefen Sambora 11 iyul 1959-cu ildə anadan olub. Riçi Samboranın uşaqlığı Polşalı atası Adam C. Sambora (ailəsinin mənşəyi Krakov'a qədər gedir) və İtalyan ana Joan Sienila ilə Nyu Cersidə Woodbridge Township'də keçib. Woodbridge Liseyində təhsil alan Sambora, 1970-ci ildə Cimi Hendriksin ölümündən sonra gitara çalmağa başladı. Ən başından bəri ilham qaynağı blues və 60-cı illərin rock'n'roll-u idi. İdealı isə Erik Klapton, Cimi Hendriks, Jeff Beck, Stevie Ray Vaughan, Johnny Winter və Jimmy Page'dir. Eyni zamanda İspan klassik musiqisindən də ilham almışdır. 1991-ci ildə "Stranger In This Town" adlı ilk solo albomunu çıxardan Sambora, blues ağırlıqlı albom, tənqidçilərin və pərəstişkarların sevgisini qazandı.

Seylor Mun və ya Yaponiyada tanınan adı ilə Bishoujo Senshi Sailor Moon (美少女戦士セーラームーン, Bishōjo Senshi Sērā Mūn, azərb. Gözəl qoruyucu Seylor Mun‎) — yapon manqaka Naoko Takeuçi tərəfindən yazılmış və çəkilmiş şoco manqa seriyası. Manqa seriyası 1991-1997-ci illərdə "Nakayoshi" jurnalında nəşr olunmuşdur. Bu dövrdə 52 fəsli 18 tankobon cildi şəklində çap edilmişdir. Manqa seriyası Seylor Muna çevrilərək Ay şahzadəsinin və Əfsanəvi Gümüş Kristalın (「幻の銀水晶」, Maboroshi no Ginzuishō) axtarışına çıxan 14 yaşlı qız Usaqi Tsukino haqqındadır. Seriya boyunca Seylor Mun Əfsanəvi Gümüş Kristalı qorumaq və Günəş sistemini məhv etmək istəyən düşmənlərin qarşısını almaq üçün yaradılmış Seylor döyüşçüləri (セーラー戦士, Sērā Senshi) komandasına başçılıq edir. Manqa seriyasının 18 cildi əsasında Toei Animation tərəfindən anime hazırlanmışdır. Anime Yaponiyada 5 mövsüm olmaqla 1992-1997-ci illərdə yayımlanmışdır. Bundan başqa, manqa seriyası əsasında 3 animasiya filmi, 3 qısametrajlı animasiya, 1 televiziya verilişi və "Gözəl qoruyucu Seylor Mun" adlı teleserial hazırlanmışdır. Anime hekayəsi 2014-cü ildən göstərilən "Sailor Moon Crystal" animesi ilə yenidən başladılmışdır.

Samner Peyn (13 may 1868, Boston – 18 aprel 1904, Boston) — Birləşmiş Ştatları təmsil edən güllə atıcısı. 1896 Afina Olimpiadasında bir qızıl və bir gümüş medal qazanıb. == Həyatı == Samner Peyn 1868-ci ilin 13 may günündə anadan olub. 1904-cü ilin 18 aprel tarixində isə ömrünün 35-ci yaşında vəfat edib. === Afina Olimpiadası === Samner Peyn 1896-cı ildə Yunanıstanın Afina şəhərində I Yay Olimpiya Oyunlarına qatıldı. 50 metr məsafəyə tapançadan atəşaçma yarışlarında mübarizə aparan Peyn 442 xal topladı və I Yay Olimpiya Oyunlarının qızıl medalını qazandı. Samner Peyn Afina Olimpiadasında həm də 25 metr məsafəyə hərbi tapançadan atəşaçma yarışlarında qüvvəsini sınadı. Bu yarışda Peyn 380 xal topladı və qızıl medal qazanan doğma qardaşı Con Peyndən sonra 2-ci yeri tutdu.