1
I
сущ. гусь; qaz damı гусятник, qaz əti гусятина, erkək qaz гусак, ana (anaş) qaz гусыня
II
прил. гусиный. Qaz ayağı гусиная лапа, qaz yumurtası гусиное яйцо, qaz soğanı бот. гусиный лук, qaz dərisi гусиная кожа
◊ qazdan ayıqdır kim ушки на макушке у кого ; qaz yerişi yerimək: 1. ходить переваливаясь, вразвалку; 2. ходить гоголем
2
физ. , хим.
I
сущ.
1. газ:
1) агрегатное состояние вещества
2) газообразное вещество, употребляемое как топливо (для освещения). Təbii qaz ən ucuz yanacaqdır природный газ – самое дешёвое топливо, boğucu qaz удушливый газ, zərərsiz qazlar благородные (инертные) газы, qazın absorbsiyası абсорбция газа, qazın ionlaşması ионизация газа, qazların kinetik nəzəriyyəsi кинетическая теория газов, qaz konveksiyası конвекция газа, qazların mayeləşməsi сжижение газов, qaz keçiriciliyi газопроводимость; qaz əmələ gəlməsi газообразование
2. мед. газы (газообразные выделения желудка и кишок). Qaz yığımı скопление газов
II
прил.
1. газовый. Qaz akkumulyatoru газовый аккумулятор, qaz analizatoru газовый анализатор, qaz balonu газовый баллон, qaz borusu газовая труба, qaz boşalması газовый разряд, qaz qabarcığı газовый пузырь, qaz qaynağı газовая сварка, qaz qaynaqçısı газосварщик, qaz qarışığı газовая смесь, qaz dinamikası газовая динамика, qaz dudası газовая сажа, qaz emboliyası мед. газовая эмболия, qaz elementi газовый элемент, qaz yatağı геол. газовое месторождение (газовая залежь), qaz kameri газовая камера, qaz kəməri газопровод, qaz kəməri borusu газопроводная труба, qaz generatoru газогенератор, qaz lampası газовая лампа, qaz mübadiləsi газовый обмен, qaz mühərriki газовый двигатель, qaz sobası газовая печь, qaz rejimi газовый режим, qaz relesi газовое реле, qaz sayğacı газовый счетчик, qaz termometri газовый термометр, qaz tullanışı газовый выброс, qaz turbini газовая турбина, qaz fontanı газовый фонтан
3. газообразный. Qaz halı газообразное состояние, qaz maddə газообразное вещество, qaz kütləsi газообразная масса
4. газоносный. Qaz horizontu геол. газоносный горизонт
◊ qazı qaçmaq расстраиваться, расстроиться, падать, пасть духом
3
I
сущ. газ (тонкая шелковая ткань)
II
прил. газовый. Qaz şərf газовый шарф
QAZ
Qorki Avtomobil Zavodu (rus. Горьковский автомобильный завод, qısaca rus. ГАЗ) — Rusiyanın ən böyük avtomobil istehsal edən şirkətlərindəndir.
1920-ci ildə Ford Motor Şirkəti və SSRİ arasında bağlanmış müqavilə əsasən Nijni Novqorodda fabrikasi tikilmişdir. İlk istehsal 1 yanvar 1932-ci ildə "Ford Model A" (QAZ-A) və "Ford Model AA" (QAZ-AA) modelləri ilə başladı.
Gözyaşardıcı qaz
Gözyaşardıcı qaz (lachrymatory agent və ya lachrymator (lacrima Latın dilindən tərcümədə göz yaşı deməkdir)) — gözdəki korneal sinirləri stimullaşdıraraq göz yaşına, ağrıya, qusmaya və hətta korluğa səbəb olur . Ümumi lakrimatorlara bibər spreyi (OC gaz), CS gaz, CR gaz, CN gaz , nonivamide, bromoacetone, xylyl bromide, syn-propanethial-S-oxide (soğanlardan) və Mace daxildir.
Lakrimatorlar daha çox etiraz aksiyalarında etirazçılarının dağıdılmasında istifadə edilir. Onların müharibədə kimyəvi maddə kimi istifadə edilməsi müxtəlif beynəlxalq müqavilərlə qadağan edilmişdir. Birinci Dünya Müharibəsi zamanı toksik lakrimatorlar istifadə edilmişdir.
Kiçik qaz
Kiçik qaz (lat. Nettapus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qazkimilər dəstəsinin ördəklər fəsiləsinə aid heyvan cinsi.
QAZ-31105
QAZ-31105 — Qorki Avtomobil Zavodu tərəfindən 2004–2009-cu illərdə istehsal edilmiş Volqa seriyasına mənsub avtomobil.
QAZ-53
QAZ-53 — Qorki Avtomobil Zavodunda yük maşınlarından biri.
Bu yük maşını 1961-ci ildən 1992-ci ilə qədər istehsal edilib.
Qaz-53 yük maşını modelinin bir neçə növü vardır: Qaz-53f (1961-1967), Qaz-53a (1965-1983), Qaz-53 (1983-1992).
QAZ-66
QAZ-66 (rus. ГАЗ-66) — Qorki Avtomobil Zavodunun 1964–1999-cu illərdə istehsal etdiyi yük avtomobil. Sovet Ordusunda və 1960–1990-cı illərində SSRİ və Rusiyanın milli iqtisadiyyatında istismar olunmuş ən kütləvi yük maşını. Rusiyada xalq arasında "Şişiqa" ləqəbi ilə tanınır.
Avtomobilin konstruktoru Aleksandr Dmitriyeviç Prosvirnindir.
Konveyerdən son nüsxəsi – "QAZ-66–40" 1 iyul 1999-cu ildə buraxılmışdır. Ümumilikdə "QAZ-66" ailəsinə aid 965.941 nüsxə istehsal olunmuşdur. GAZ-66 ailə. 1999-cu ildə istehsalı dayandırıldıqdan sonra, onun əvəzinə QAZ-3308 əvəzinə istehsal olunur.
QAZ-66–1 (1964–1968)
QAZ-66A (1964–1968)
QAZ-34
QAZ-66B (1966)
QAZ-66D (1964–1968)
QAZ-66P
QAZ-66E (1964–1968)
QAZ-66–01 (1968–1985)
QAZ-66–02 (1968–1985)
QAZ-66–03 (1964–1968)
QAZ-66–04 (1968–1985)
QAZ-66–05 (1968–1985)
QAZ-66–11 (1985–1996)
QAZ-66–12 (1985–1996)
QAZ-66–14 (1985–1996)
QAZ-66–15 (1985–1996)
QAZ-66–16 (1991–1993)
QAZ-66–21 (1993–1995)
QAZ-66–31
QAZ-66–41 (1992–1995)
QAZ-66–40 (1995–1999)
QAZ-66–92 (1987–1995)
QAZ-66–96
İxrac üçün
QAZ-66–51 (1968–1985)
QAZ-66–52 (1968–1985)
QAZ-66–81 (1985–1995)
QAZ-66–91 (1985–1995)
İxtisaslaşdırılmış
AP-2
AS-66
DDA-66
QZSA-731, 983A, 947, 3713, 3714
MZ-66
R-142
3902, 3903, 39021, 39031
2001, 2002, 3718, 3719, 3716, 3924, 39521
QAZ-SAZ-3511
QAZ-KAZ-3511
Avtobuslar
NZAS-3964, Volqar-39461
APP-66
PAZ-3201, PAZ-672
PAZ-3206, PAZ-3205
2010-cu ildə istehsal edilən "Call of Duty 7: Black Ops" oyununda "QAZ-66" bazasında hazırlanmış "Vorkuta" mühafizəçilər üçün nəqliyyat kimi istifadə olunur.
Qaz (dəqiqləşdirmə)
Qaz — maddənin aqreqat halı
Qaz (quş) — quş cinsi.
QAZ — Qorki Avtomobil Zavodu
Qaz (film, 1931) — Azərbaycanda təbii qazın çıxarılması haqqında təbliğat filmi.
QAZ (film, 2005) — Qeyri-Adi Zarafat komediya filmi.
Qaz (təbii)
Qaz — ucuz və ekoloji cəhətdən ən təmiz yanacaq növüdür. Ən iri qaz ehtiyatlarına malik olan ölkələr Rusiya (1-ci yer), ABŞ, Iran, Türkmənistan, Niderland, Norveç, Kanada, Meksika, Əlcəzair, İndoneziyadır.
Qaz sözü (nid. gas) ilk dəfə XVII əsrdə Helmont Yan Boptist tərəfindən istifadə olunmuşdur.
Yanar qazların sənaye və məişətdə istehlakına hələ ötən yüzilliklərdə başlanmışdır. Daş kömürü termik emal etməklə onun tərkibində olan metan və digər qaz qarışıqlarını almışlar. İlk dəfə olaraq bu üsuldan 1830–1840-cı illərdə İngiltərədə geniş istifadə olunmuş, daş kömürdən qazın alınmasını reallaşdıran çoxsaylı zavodlar fəaliyyət göstərmişlər. Bu emal qazından iri sobalarda yandırmada və nisbətən də evlərin qızdırılmasında istifadə edilmişdir. Lakin burada miqyas genişliyi çox böyük olmamışdır. Artıq XX əsrin ortalarında digər yanar qazlarla yanaşı, təbii qazdan da sənayedə, məişətdə istifadə olunmasına başlanmışdır.
Qaz dağı
Qaz dağı – Kiçik Asiyanın şimal-qərb sahilindəki bir dağ silsiləsi, Misiyadan başlayaraq Frigiyadan uzanan Kocakatran dağ silsiləsinin ən yüksək hissəsi, Biqa (Troada) yarımadasında, Edremit körfəzinin şimalında, Türkiyənin qərbində, Çanaqqala ili ilə Balıkəsir ili arasında yerləşir. Edremitin 18 kilometr şimal-qərbində qərarlaşır. Ən yüksək zirvəsi dəniz səviyyəsindən 1774 metr yüksəklikdəki Qaz dağıdır. İl ərzində 1500 mm-ə qədər yağıntı düşür. Şimal yamacında iynəyarpaqlı meşələr, cənub yamacında palıd meşələri yayılmışdır.
Antik coğrafiyada Qaz dağı, Troyanın şimalında yerlədiyi İda dağı (İda dağı, q.yun. Ἴδη, türk. İda Dağı) olaraq bilinir. İda dağı Homer tərəfindən İliadada bulaqlarda bol və meşə baxımından zəngin, vəhşi heyvanlar üçün yaşayış yeri olaraq xatırlanır. İdanın ən yüksək zirvələri Qarqar (Qarqaron.
Qaz kamerası
Qaz kamerası edamın icra üçün istifadə olunan bir üsuldur. Bağlı bir otaqdan və içinə qoyulmuş zəhərli və ya asfiksiyalı (boğucu) qazlardan ibarətdir. Bu otaq üçün ən çox istifadə olunan qaz hidrogen siyaniddir; karbon qazı və karbonmonoksit də istifadə edilə bilər.
1789-cu ildə Böyük Fransa inqilabının əvvəlində istifadəyə verilmişdi, lakin təsiri İkinci Dünya Müharibəsi əsnasında artan məhkumların dar otaqlarda zəhərli CO qazı ilə öldürülməsi ilə üzə çıxdı. Qaz kameralarının əsas istifadəsi müharibənin sonunda döyüşdən qaçan əsgərləri cəzalandırmaq və ya müharibədə əsir düşən düşmən qüvvələrini zərərsizləşdirmək olmuşdur. Bununla birlikdə, 1939-1943-cü illərdə yəhudi soyqırımı kimi tanınan qırğınlarda və əsir düşmüş qaraçıların öldürülməsində qanunsuz olaraq istifadə edilmişdir.
Bu zəhərli qazların kəşfi, qaz kameralarının kəşfindən təxminən 122 il sonra, 1911-ci ildə məşhur fizik Albert Eynşteyn tərəfindən universitet tezis mövzusu olaraq hazırlanmışdır. Almaniya və Fransadan başqa, qaz kameraları da Böyük Britaniya Hərbi Akademiyasında verilən əmrə itaətsizlik cinayəti zamanı ciddi olmamaq təqdirində tələbənin huşunu itirməsi üçün istifadə olunurdu. Ancaq onun ləğvi 1982-ci ildə baş tutmuşdur. Nəhayət, sonuncu dəfə 1942-ci ildə İkinci Dünya Müharibəsindən qaçmış Kaly France adlı şəxsin öldürülməsi üçün istifadə edildi, ancaq riskli olduğu üçün yalnız cinayətkarlara tətbiq edilirdi, ancaq sonradan yalnız ağır cinayətlər edən insanlar üçün istifadə edilmişdi.
Qaz lampası
1897-ci ildə Londonun bir neçə nöqtəsində Pluto Lamp (qaz lampası) quraşdırılır. Bu aparatlar yalnız küçələri işıqlandırmaqdan ibarət olmur, eyni zamanda satış (vending) maşını kimi fəaliyyət göstərirdi — isti kofe, çay və kakao təklif edirdi. Bununla bərabər, avtomat-fanarda siqaret və qəzet də almaq mümkün idi. Həmçinin, bir başqa modelində Scotland Yard"a məktub göndərilməsi üçün teleqraf da quraşdırılmışdı. Bunların hamısı qaz ilə işləyirdi.
Qaz nəhəngi
Qaz nəhəngi əsas olaraq hidrogen və heliumdan ibarət olan nəhəng planetdir. Qaz nəhəngləri bəzən sönmüş ulduz olaraq da bilinirlər, çünki bu nəhənglər ulduz kimi eyni təməl elementlərdən təşkil olunurlar. Yupiter və Saturn Günəş sisteminin qaz nəhəngləridir. Qaz nəhəngi termini, əslində, "nəhəng planet"-lə sinonim idi, ancaq 1990-cı illərdə daha ağır maddələrdən təşkil olunan Uran və Neptunun nəhəng planet sinfindən olduqca ayrı olduğu bilindi. Bu səbəbdən, Uran və Neptun indi buz nəhəngləri kimi ayrı bir kateqoriyada sinifləşdirilirlər. Yupiter və Saturn, əsasən, hidrogen və helyum kimi yüngül qazlardan ibarətdir, nisbətən ağır elementlər onların ümumi kütləsinin 3-13%-ə qədərini təşkil edir.
Qaz nəhəngləri
Qaz nəhəngi əsas olaraq hidrogen və heliumdan ibarət olan nəhəng planetdir. Qaz nəhəngləri bəzən sönmüş ulduz olaraq da bilinirlər, çünki bu nəhənglər ulduz kimi eyni təməl elementlərdən təşkil olunurlar. Yupiter və Saturn Günəş sisteminin qaz nəhəngləridir. Qaz nəhəngi termini, əslində, "nəhəng planet"-lə sinonim idi, ancaq 1990-cı illərdə daha ağır maddələrdən təşkil olunan Uran və Neptunun nəhəng planet sinfindən olduqca ayrı olduğu bilindi. Bu səbəbdən, Uran və Neptun indi buz nəhəngləri kimi ayrı bir kateqoriyada sinifləşdirilirlər. Yupiter və Saturn, əsasən, hidrogen və helyum kimi yüngül qazlardan ibarətdir, nisbətən ağır elementlər onların ümumi kütləsinin 3-13%-ə qədərini təşkil edir.
Qaz qaytarması
Ördək qaytarması, qaz qaytarması (lat. Potentilla anserina) - qaytarma cinsinə aid bitki növü.
Argentina anserina (L.) Rydb.
Argentina anserina var. concolor (Ser.) Rydb.
Argentina argentea Rydb.
Argentina vulgaris Lam.
Dactylophyllum anserina (L.) Spenn.
Dasiphora anserina (L.) Raf.
Fragaria anserina (L.) Crantz
Potentilla anserina var.
Qaz reflektoru
Qaz reflektoru — Reaktiv təyyarənin atılması və ya bir raketin atılması zamanı şəxsi heyət və avadanlıqları isti reaktiv qazlar reaktivindən qorumaq üçün hazırlanmış bir cihaz. Bir qayda olaraq, uçuş-enmə zolağında və ya başlatma qurğusunun arxasında quraşdırılan, istiliyədavamlı materialdan ibarət olan bir paneldir . Çox vaxt panellər axan su və ya digər soyuducu ilə soyudulur. Bəzi hallarda (məsələn, təyyarə daşıyıcılarında) qaz reflektorları da lazımdır ki, işlənmiş qazlar arxada dayanan təyyarənin mühərriklərini sıxmasınlar .
Hidravlik aktuator vasitəsi ilə qalxan və yıxılan və süni şəkildə soyudulan monolit betondan metal və ya şüşə panellərə qədər müxtəlif mürəkkəblik dərəcəsi ilə tanınan qaz kameraları. Aerodromlarda və təmir sexlərində qaz reflektorları tez-tez səs əmici maneələrlə birləşdirilir.
İlk qaz reflektoru 1950-ci illərdə hava limanlarında peyda oldu. 1960-cı illərdə hündürlüyü 1.8–2.4 m olan qaz reflektorları istifadə edildi; 1990-cı illərə qədər hündürlüyü iki dəfə artdı. Füzelaj səviyyəsindən yuxarı (McDonnell Douglas DC-10, MD-11) mühərrikləri olan böyük təyyarələr üçün qaz soyuducularının hündürlüyü 10 m-ə çatdı. Qaz reflektorları uçuş-enmə zolağının əvvəlində və tez-tez hava limanının perimetri ətrafında quraşdırılmışdır.
Qaz sabiti
Qaz sabiti
(
R
)
{\displaystyle \left(R\right)}
— fundamental fiziki sabit olub 1 mol ideal qazın hal tənliyinə daxildir:
p
V
μ
=
R
T
{\displaystyle pV_{\mu }=RT}
. Burada
p
−
{\displaystyle p-}
təzyiq,
V
μ
−
{\displaystyle V_{\mu }-}
1
m
o
l
{\displaystyle 1\,{\rm {{}mol}}}
qazın həcmi (molyar həcm),
T
−
{\displaystyle T-}
mütləq temperatur,
R
{\displaystyle R}
isə universal (molyar) qaz sabitidir.
Qaz sabiti ədədi qiymətcə maddə miqdarı 1 mol olan ideal qazın sabit təzyiqdə 1 K qızdıqda genişlənərkən gördüyü işə bərabərdir.
Qaz sabitinin BS-də ədədi qiyməti aşağıdaakı kimidir:
R
=
8.3144598
(
48
)
C
m
o
l
⋅
K
{\displaystyle R=8.3144598(48){\frac {C}{\rm {{mol}\cdot {\rm {K}}}}}}
.
Dairəvi mötərizələrdəki ədəd kəmiyyətin qiymətinin axırıncı rəqəmlərdəki standart xətasını göstərir.
R
{\displaystyle R}
universal (molyar) qaz sabiti
k
B
{\displaystyle k_{\rm {B}}}
(çox vaxt
k
{\displaystyle k}
kimi işarə edilir) Boltsman sabiti ilə
N
A
{\displaystyle N_{\rm {A}}}
Avoqadro sabitinin hasilinə bərabərdir:
R
=
k
N
A
.
{\displaystyle R=kN_{\rm {A}}.}
R
{\displaystyle R}
universal (molyar) qaz sabitinin maddənin
M
{\displaystyle M}
molyar kütləsinə nisbətinə xüsusi qaz sabiti deyilir və
B
{\displaystyle B}
kimi işarə edilir
(
[
B
]
=
C
k
q
⋅
K
)
{\displaystyle \left([B]={\frac {\rm {C}}{\rm {kq\cdot K}}}\right)}
:
B
=
R
M
.
Qaz tankeri
Qaz tankeri - Maye və ya sıxılmış formada qaz məhsullarının daşınması üçün istifadə olunan gəmi növü. Bu növ gəmiləri, daşıdıqları yükün yüksək təhlükəli olması səbəbindən son dərəcə yüksək təhlükəsizlik göstəriciləri ilə təmin edilir. Qaz tankerlərinin digər gəmilərdən fərqləndirən əsas cəhətlərdən biri, daşınan qazın maye halında saxlanılmasını təmin etmək üçün daxili soyutma sisteminə malik olmasıdır.
Qaşqa qaz
Qaşqa qaz (lat. Anser albifrons) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qazkimilər dəstəsinin ördəklər fəsiləsinin qaz (quş) cinsinə aid heyvan növü.
A. a. albifrons
A. a. frontalis
A. a. gambeli
A. a. elgasi
A. a.
Qırmızıdöş qaz
Qırmızıdöş qaz (lat. Branta ruficollis) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qazkimilər dəstəsinin ördəklər fəsiləsinin vəhşi qaz cinsinə aid heyvan növü.
Status. Nadir, nəsli kəsilmək qorxusu altında olan, qışlayan növdür.
Yayılması. Xəzər dənizinin Lənkəran sahillərində, az miqdarda Kür-Araz ovalığının su hövzələrində qışlayır. Əsas toplandığı yer Qızılağac körfəzidir. Yamal yarımadasından Xatanqa çayına qədər Sibirin tundra və meşə-tundralarında yuvalayır.
Yaşayış yeri. Dəniz sahilləri, göllər, çayların mənsəbi.
Sintez qaz
SİNTEZ QAZ— Karbon (II) oksid ilə hidrogenin 1:1 — dən 2–2.3:1 — ə qədərhəcm nisbətlərində qarışığından ibarətdir.
Əvvəllər sintez-qaz kömürdən alınırdı. Sonradan karbohidrogenlərin konversiyası üsulu ilə üstünlük təşkil etməyə başladı. Karbohidrogenlərin konversiyası həm katalitik, həm də yüksək temperatur şəraitində aparıla bilər.
sintez- qaz üçün xammal kimi metan, təbii qaz və neftin fraksiyaları götürülə bilər.
Karbohidrogenlərin katalitik konversiyası Al2O3 üzərində olan Ni katalizatoru iştirakı ilə karbohidrogenlərin su buxarı ilə konversiyasından ibarətdir.
Metanın konversiya dərəcəsini artırmaq üçün proses 800-900oC-də və su buxarının artıq miqadarı iştirakı ilə aparılır. Su buxarının və metanın həcm nisbətləri təxminən 4:1 götürülür.
Metanın konversiyası zamanı alınan qaz qarışığında H2:CO həcm nisbəti çox böyük olub minimum 3:1 həddindədir. Lakin üzvi sintez üçün istifadə edilən sintez-qazda H2:CO nisbəti 1:1-dən (2.0-2.3):1həddində olmalıdır .
Qaz (quş)
Qaz (quş) (lat. Anser) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qazkimilər dəstəsinin ördəklər fəsiləsinə aid heyvan cinsi.
Qaşqa qaz (Anser albifrons);
Boz qaz (Anser anser);
Alyaska qazı (Anser canagicus);
Ağ qaz (Anser caerulescens);
Quruburun (Anser cygnoides);
Ağqaş qaz (Anser erythropus);
Əkin qazı (Anser fabalis);
Dağ qazı (Anser indicus).
Qaz gölü
Qaz gölü — Yeni Torpaq arxipelaqına daxil olan, Cənub adasının ən böyük yarımadası olan Qusinaya Zemlya yarımadasında yerləşən göl. İnzibati cəhətdən Rusiyanın Arxangelsk vilayəti ərazisinə daxildir. Gölün su səthinin sahəsi 15,8 km², su toplayıcı sahəsi isə 299 km² təşkil edir. Gölün cənub sahilində bir ovçu daxması vardır. Qərbdən gölə kiçik Arxoyaxa çayı tökülür. Göldən axan çaylar Litke körfəzinə tökülür. Gölün gərbində kiçik adalar vardır.
Göldə çoxlu balıq vardır. Tüktökmə dönəmində burada çoxlu sayda qaz müşahidə etmək olar.
Ermənilər tərəfindən işğalı edilmiş Qazax rayonun kəndləri
Qazax rayonunun Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş kəndləri — Qazax rayonu 7 kəndi Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir. Qazax rayonunun işğal altında olan anklav kəndləri: Sofulu, Barxudarlı və Yuxarı Əskipara kəndləridir. Qazax rayonunun işğaldan azad olunan kəndləri: Bağanıs Ayrım, Qızılhacılı, Aşağı Əskipara və Xeyrımlı kəndləridir.
== İşğal edilmiş anklav kəndlər ==
=== Yuxarı Əskipara ===
Kənd 8 iyun 1992-ci ildən Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altındadır. Kənd ərazisində çoxlu tarixi abidələr var: Şəkər qalası, Qatır körpüsü, Kazım körpüsü və s.
=== Barxudarlı və Sofulu ===
Barxudarlı və Sofulu kəndlərinə ermənilərin hücumu 1992-ci ilin aprelin 23-dən başlayıb və çətinliklə də olsa onlar bu kəndləri aprelin 27-də işğal ediblər. Bir neçə gün davam edən döyüşlərdə kənd sakinləri Barxudarlıda 11, Sofuluda 9 post quraraq ermənilərə qarşı döyüşüblər. Qazax rayonundan köməyə gələn olmasın deyə, bura gələn dəmir yolu xəttidə ermənilər tərəfindən partladılıb. Sofulu və Barxudarlı yalnız 4 gün mühasirədə saxlanıldıqdan sonra çətinliklə işğal edilib. Hadisələrin şahidi Barxudarlı kənd sakin Əhmədin dedikləri:
Hadisələr zamanı 7 nəfər kənd sakini şəhid olur, 3 nəfər ağır yaralanır.
Ermənistan–Qazaxıstan münasibətləri
Qazaxıstan-Ermənistan əlaqələri — Qazaxıstan və Ermənistan arasında iki tərəfli münasibətlər. İki tərəfli əlaqələrin əsası 27 avqust 1992 ildə qoyulmuşdur. Hər iki ölkə Müstəqil Dövlətlər Birliyi, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və ATƏT kimi təşkilat və qurumlarda təmsil olunurlar.
== Tarixi ==
1991—1992 illərdə Qazaxıstan Qarabağ münaqişəsinin həllində cəhdlər göstərmişdir. 1993 ilin avqustundan Qazaxıstanda Ermənistan səfirliyi fəaliyyətə başlamışdır. Qazaxıstanın Ermənistan ərazisində səfirliyi isə 2007-ci ildə açılır.
Ermənistan prezidenti Robert Koçaryan Qazaxıstanı 1999 ilin sentyabr və 2006 ilin noyabrında ziyarət etmişdir. Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyan 2008-ci ildən Qazaxıstana dəfələrlə səfərlər təşkil etmişdir. Qazaxıstanın lideri olan Nursultan Nazarbayev 2001-ci ilin mayında Ermənistana səfər edir.
2013-ci ildə Ermənistanın Qazaxstandakı səfiri Parlantin keçmiş spikeri Ara Saakyan olmuşdur.
Fövqəladə Hallar Nazirliyi (Qazaxıstan)
Qazaxıstan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyi (qaz. Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар министрлігі) — təbii və texnogen fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması, mülki müdafiə, yanğın və sənaye təhlükəsizliyi sahəsində sahələrarası koordinasiya, dövlət maddi ehtiyatının formalaşdırılması və inkişafı sahəsində dövlət siyasətinin formalaşdırılmasından məsul olan mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı , fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması üçün dövlət sisteminin işləməsini və gələcək inkişafını təmin etmək, yanğının qarşısının alınması və söndürülməsini təşkil etmək.
== Tarixi ==
Qazaxıstan müstəqillik qazandığı gündən bu şöbə statusunu dəyişdirdi.
6 avqust 2014 - nazirlik ləğv edildi, maddi ehtiyat və sənaye təhlükəsizliyi məsələləri xaricində səlahiyyətlər Qazaxıstan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinə verildi.
Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin 9 sentyabr 2020-ci il tarixli "Qazaxıstan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin yaradılması haqqında" 408 nömrəli Fərmanı ilə fövqəladə hallar orqanları yenidən hökumətdəki ayrı bir şöbəyə ayrıldı.
Guranabad-i Qazi (Sulduz)
Guranabad-i Qazi (fars. گوران ابادقاضي) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Sulduz şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 114 nəfər yaşayır (28 ailə).
Guranabad-i Qazzaq (Sulduz)
Guranabad-i Qazzaq (fars. گوران ابادقزاق) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Sulduz şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 127 nəfər yaşayır (26 ailə).
Gürcüstan–Qazaxıstan münasibətləri
Gürcüstan–Qazaxıstan münasibətləri — Qazaxıstan Respublikası ilə Gürcüstan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Qazaxıstan və Gürcüstan əlaqələri SSRİ dövründə Gürcüstan SSR–Qazaxıstan SSR münasibətlərinin tərkib hissəsi olmuş, iki ölkənin müstəqilliyinin bərpasından sonra yüksələn xəttlə inkişaf etməkdədir. Hər iki ölkə bir çox beynəlxalq təşkilatların üzvüdür (Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı).
== Tarixi ==
İki ölkə arasında müstəqillik dönəmində ilk diplomatik əlaqələr 23 iyul 1992-ci ildə qurulmuşdur. İkitərəfli əlaqələrdə ilkin baza sənədi isə 1 iyul 1993-cü ildə imzalazmış Qazaxıstan–Gürcüstan müqaviləsidir.
== İqtisadi əməkdaşlıq ==
Qazaxıstan Statistika Agentliyinin məlumatına görə 2012-ci ildə Qazaxıstanla Gürcüstan arasında mal dövrüyəsi 150 milyon dollar olmuşdur. Mövcud əlaqələr əsasən sənaye və turizm sahəsindən təmin edilir. Qazaxıstan hazırda Gürcüstanda investisiya yatırmaq imkanına malikdir. Bu məsələ Qazaxıstan üçün piaritetdir. Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti Qazaxıstan neftinin Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri ilə nəqli üçün danışıqları davam etdirir.
Gəncə-Qazax
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu — Ağstafa, Daşkəsən, Gədəbəy, Goranboy, Göygöl, Qazax, Samux, Şəmkir, Tovuz inzibati rayonlarını, Gəncə və Naftalan kimi şəhərləri əhatə etməklə Azərbaycanın qərbində yerləşir.
İqtisadi rayon şərqdən Aran iqtisadi rayonuyla, şimal-şərqdən Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonuyla, şimaldan Gürcüstanın Kaxeti diyarıyla, şimal-qərbdən Gürcüstanın Aşağı Kartli (Borçalı) diyarıyla, cənubdan Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonuyla, Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalıyla, cənubdan və qərbdən Qərbi Azərbaycanın Tavuş bölgəsiylə qonşudur. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun ən inkişaf etmiş və önəmli şəhəri Gəncədir. İqtisadi rayon əlverişli iqtisadi-coğrafi mövqeyə malikdir. İqtisadi və sosial-mədəni potensialına görə, Gəncə-Qazax Abşeron iqtisadi rayonundan sonra respublikada ikinci yeri tutur. Onun ərazisinin ümumi sahəsi 12,48 min km² olmaqla ölkə ərazisinin 14,4 %-nə bərabərdir. Ərazisinin böyüklüyünə görə Aran iqtisadi rayonundan sonra 2-ci yeri tutur. Relyef xüsusiyyətlərinə qörə rayonun ərazisi 4 zonaya: maili düzənliklər, dağətəyi, orta dağlıq (dəniz səviyyəsindən 1000–2000 metr yüksəklikdə), yüksək dağlıq (dəniz səviyyəsindən 2000 m yüksəklikdə) zonalara ayrılır. Rayonun iqlim şəraiti də bu zonalara müvafiq olaraq müxtəlifdir. İqtisadi rayonun əlverişli təbii şəraiti və iqtisadi-coğrafi mövqeyi əhalinin məskunlaşmasında mühüm rol oynamışdır.
Gəncə-Qazax düzənliyi
Gəncə-Qazax düzənliyi — Azərbaycanda düzənlik. Kür çayı ilə Kiçik Qafqaz dağları arasındadır. Hündürlüyü 100 metrdən 550 metrədəkdir. Kür çayına doğru meyillidir. Gətirmə konusları var. Düzənlikdəki torpaq açıq şabalıdı torpaqdır. Kartof, taxıl, pambıq əkilir. Üzüm, meyvələr yetişdirilir.
Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonunun nəqliyyatı
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu — Ağstafa, Daşkəsən, Gədəbəy, Goranboy, Göygöl, Qazax, Samux, Şəmkir, Tovuz inzibati rayonlarını, Gəncə və Naftalan kimi şəhərləri əhatə etməklə Azərbaycanın qərbində yerləşir.
İqtisadi rayon şərqdən Aran iqtisadi rayonuyla, şimal-şərqdən Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonuyla, şimaldan Gürcüstanın Kaxeti diyarıyla, şimal-qərbdən Gürcüstanın Aşağı Kartli (Borçalı) diyarıyla, cənubdan Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonuyla, Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalıyla, cənubdan və qərbdən Qərbi Azərbaycanın Tavuş bölgəsiylə qonşudur. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun ən inkişaf etmiş və önəmli şəhəri Gəncədir. İqtisadi rayon əlverişli iqtisadi-coğrafi mövqeyə malikdir. İqtisadi və sosial-mədəni potensialına görə, Gəncə-Qazax Abşeron iqtisadi rayonundan sonra respublikada ikinci yeri tutur. Onun ərazisinin ümumi sahəsi 12,48 min km² olmaqla ölkə ərazisinin 14,4 %-nə bərabərdir. Ərazisinin böyüklüyünə görə Aran iqtisadi rayonundan sonra 2-ci yeri tutur. Relyef xüsusiyyətlərinə qörə rayonun ərazisi 4 zonaya: maili düzənliklər, dağətəyi, orta dağlıq (dəniz səviyyəsindən 1000–2000 metr yüksəklikdə), yüksək dağlıq (dəniz səviyyəsindən 2000 m yüksəklikdə) zonalara ayrılır. Rayonun iqlim şəraiti də bu zonalara müvafiq olaraq müxtəlifdir. İqtisadi rayonun əlverişli təbii şəraiti və iqtisadi-coğrafi mövqeyi əhalinin məskunlaşmasında mühüm rol oynamışdır.
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu — Ağstafa, Daşkəsən, Gədəbəy, Goranboy, Göygöl, Qazax, Samux, Şəmkir, Tovuz inzibati rayonlarını, Gəncə və Naftalan kimi şəhərləri əhatə etməklə Azərbaycanın qərbində yerləşir.
İqtisadi rayon şərqdən Aran iqtisadi rayonuyla, şimal-şərqdən Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonuyla, şimaldan Gürcüstanın Kaxeti diyarıyla, şimal-qərbdən Gürcüstanın Aşağı Kartli (Borçalı) diyarıyla, cənubdan Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonuyla, Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalıyla, cənubdan və qərbdən Qərbi Azərbaycanın Tavuş bölgəsiylə qonşudur. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun ən inkişaf etmiş və önəmli şəhəri Gəncədir. İqtisadi rayon əlverişli iqtisadi-coğrafi mövqeyə malikdir. İqtisadi və sosial-mədəni potensialına görə, Gəncə-Qazax Abşeron iqtisadi rayonundan sonra respublikada ikinci yeri tutur. Onun ərazisinin ümumi sahəsi 12,48 min km² olmaqla ölkə ərazisinin 14,4 %-nə bərabərdir. Ərazisinin böyüklüyünə görə Aran iqtisadi rayonundan sonra 2-ci yeri tutur. Relyef xüsusiyyətlərinə qörə rayonun ərazisi 4 zonaya: maili düzənliklər, dağətəyi, orta dağlıq (dəniz səviyyəsindən 1000–2000 metr yüksəklikdə), yüksək dağlıq (dəniz səviyyəsindən 2000 m yüksəklikdə) zonalara ayrılır. Rayonun iqlim şəraiti də bu zonalara müvafiq olaraq müxtəlifdir. İqtisadi rayonun əlverişli təbii şəraiti və iqtisadi-coğrafi mövqeyi əhalinin məskunlaşmasında mühüm rol oynamışdır.
Gəncə Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Qazax filialı
Bakı Dövlət Universitetinin Qazax filialı — Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin tabeliyində olan ali təhsil müəssisəsi.
== Tarixi ==
=== AMİ Qazax filialı ===
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun Qazax filialı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 13 iyun 2000-ci il tarixli 349 nömrəli Fərmanı ilə Gəncə Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Qazax filialının bazasında yaradılmışdır.
Qazax filialı 2000–2001-ci tədris ilində öz fəaliyyətinə çoxpilləli ali təhsil sisteminin bakalavr dərəcəsində "İbtidai təhsilin pedaqogikası və metodikası", "Məktəbəqədər təhsilin pedaqogikası və metodikası", "Tarix və hüquq" ixtisasları üzrə ali pedaqoji təhsilli mütəxəssislərin hazırlanması, pedaqoji kadrların ixtisasının artırılması, təkmilləşdirilməsi və yenidənhazırlanması işini həyata keçirməklə başlamışdır.
2000–2001-ci tədris ilinə filial 38 nəfər tələbə qəbulu ilə başlamışdır.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 457 saylı 14.06.1999-cu il tarixli "Ekseriment aparılması barədə", 609 saylı 21.07.2000-ci il tarixli "Ekserimental ali baza təhsili proqramların təsdiqi barədə" və 640 saylı 10.19.99-cu il tarixli "Tələbələrin biliyinin qiymətləndirilməsinin çoxballı sistemi haqqında müvəqqəti Əsasnamənin təsdiqi barədə" əmrləri rəhbər tutaraq filialda I kurslarda tədris prosesi nazirliyin 23.08.2000-ci il tarixli təsdiqlənmiş eksperimental tədris planları, yuxarı kurslarda isə nazirlik tərəfindən 06.08.1997-ci il tarixində təsdiq olunmuş tədris planları əsasında aparılmışdır.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 8 yanvar 2001-ci il tarixli 8810/11–14 saylı məktubu ilə Gəncə Dövlət Universitetinin Qazax tədris müəssisəsinin "İbtidai təhsilin pedaqogikası və metodikası" ixtisasının 291, o cümlədən, əyani 218, qiyabi 73 tələbəsi filiala köçürüldükdən sonra əyani və qiyabi şöbələrdə 376 nəfər tələbə olmuşdur. Bundan sonra filialda ilkin müəllim hazırlığı fakültəsi və dörd kafedra ("Riyaziyyat və texniki fənlər", "Azərbaycan dili və ədəbiyyatı", "Pedaqogika və ictimai fənlər", "Tibbi biliklərin əsasları və bədən tərbiyəsi") fəaliyyət göstərmişdir.
Filial ixtisasartırma təhsili üzrə Tovuz, Gədəbəy, Ağstafa, Qazax, Şəmkir RTŞ-i ilə ikitərəfli müqavilə bağlamış, ixftisasartırma, yenidənhazırlanma və müəllimlərin təkmilləşdirilməsi prosesində fasiləsizliyi təmin etmək üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirmişdir.
Filialda iki fakültə — "İlkin müəllim hazırlığı" və "İxtisasartırma və yenidənhazırlanma" fakültəsi, beş kafedra – "Humanitar fənlər", "Azərbaycan dili, ədəbiyyat və onların tədrisi metodikası", "Riyaziyyat və informatika", "Xarici dillər", "Ümumi fənlər" kafedraları fəaliyyət göstərir. Bundan başqa filialda üç kabinet — "Əlavə təhsilə metodik xidmət", "Müasir təlim metodları və dayaq məntəqələri ilə iş", "Kredit sistemi və tələbə nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi" kabinetləri və iki laboratoriya – "Təbiət elmləri" və "Folklor" laboratoriyaları, eləcə də kompüter mərkəzi fəaliyyət göstərmişdir.
Heydər Qazıyev
Heydər Qazıyev Əhməd oğlu (28 may 1909, Şahtaxtı, Naxçıvan qəzası – 3 mart 1988, Bakı) — baytar həkimi. Baytarlıq elmləri namizədi (1949). Azərb. Respublikası əməkdar baytar həkimi (1955).
== Həyatı ==
Zaqafqaziya Zoobaytarlıq İn-tunu (İrəvan) bitirmişdir (1932). Nax. MSSR Xalq Torpaq Komissarlığında, Azərb. SSR Xalq Torpaq Komissarlığının baş baytarlıq idarəsində məsul vəzifələrdə çalışmışdır (1932–60). 1961–66 illərdə Nax. MSSR Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini-kənd təsərrüfatı naziri olmuşdur.
Hvasanın qazandığı mükafat və nominasiyaların siyahısı
Rainbow Bridge World tərəfindən 19 iyun 2014 tarixində qurulan Cənubi Koreyalı qız qrupu Mamamoo-nun üzvü Hvasa tərəfindən qazanılan mükafatların və nominasiyaların siyahısı aşağıda verilmişdir.Hvasa 52 nominasiyadan 22 mükafat qazanmışdır.
Hüseynbəyli (Qazax)
Hüseynbəyli (əvvəlki adı: Əzizbəyli) — Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
== Tarixi ==
Əvvəlki adı Əzizbəyli olmuş və 29 may 1996-cı ildən dəyişdirilərək Hüseynbəyli adlandırılmışdır.
== Toponimikası ==
Əzizbəyli oyk, sadə. Qazax r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. Ağstafa çayının sol sahilində, Gəncə-Qazax düzənliyindədir. Kənd Məşədi Əzizbəyovun şərəfinə adlandırılmışdır.
== Əhalisi ==
2009-cu ilin əhalinin siyahıyaalınmasında kəndə 1574 nəfər əhali yaşayır. Əhalinin 796 nəfəri kişilər, 778 nəfəri qadınlar təşkil edir.
== Görkəmli şəxsləri ==
Abdulla bəy Divanbəyoğlu (1883–1936) — yazıçı, nasir, pedaqoq, 1934-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Dövlət arxivinin müdiri, Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutunun tarix və etnoqrafiya şöbəsinin müdiri, Milli ədəbiyyatda nəsrin əsasını qoyanlardan biridir.
Məmmədova Əsmər Vəli qizi (1913–1988)- Sosialist əmək qəhrəmani, üç dəfə Lenin ordeni medali ilə təltif edilmişdir.
Hüseynbəyli bələdiyyəsi (Qazax)
Qazax bələdiyyələri — Qazax rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr.
== Tarixi ==
Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub.
== Siyahı ==
== Mənbə ==
"Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.
II Qazançı körpüsü
2005-ci ildə ərazidə olarkən bu körpüdən bir qədər şimal tərəfdə, dəqiq desək Qazançı kəndinin şimal-şərq tərəfində indiyədək qalan qalıqlarına əsasən orta əsrlər dövrünə aid daha möhtəşəm bir körpünün yeri müəyyən edilmiş, təxmini də olsa ölçüləri götürülmüş, haqqında məlumat toplanmışdır. Əhali tərəfindən “Çay məhəlləsi” adlandırılan yerdə, Əlincəçayın üzərində inşa edilmiş körpünün çayın sahilində və ortasında qalan qalıqlarına əsasən müəyyən edilmişdir ki, körpünün tağlarının dayaqları arasındakı məsafə təxminən 10 metr, uzunluğu 30 metrdən artıq olmuşdur. İnşasında çaydaşı, yonulmuş dağ daşı və əhəng məhlulundan istifadə olunmuş körpü haqqında aparılan tədqiqatların nəticəsi olaraq E.İsayev fəlsəfə doktoru dissertasiyasında və monoqrafiyasında məlumat vermişdir .
Körpünü XVII əsrin əvvəllərinə air etmək olar.
== Mənbə ==
Hacıfəxrəddin Səfərli. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyəti abidələri. Naxçıvan: “Əcəmi” Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi, 2017, 115 s.
II Qazi Gəray
II Qazi Gəray (1551 – mart 1608, Temrük) — Krım xanlığının hakimi, şair, bəstəkar.
== Həyatı ==
II Qazi Gəray I Dövlət Gərayın (1551–1577) oğludur. Birinci dəfə 1588-ci ildən 1596-cı ilədək, ikinci dəfə 1596-cı ildən 1607-ci ilədək Krım xanlığının hakimi olmuşdi. 1596-cı ildə I Fateh Gəray taxtı ələ keçirmişdi.
Böyük qardaşı Məhəmməd Gərayın hakimiyyəti (1577–1584) dönəmində tatarların başında Səfəvilər dövlətinə yürüş etmişdi.
1579-cu ildə Krım tatarları yenidən Şirvan üzərinə yürüş edirlər. Bu dəfə buranı viran etdikdən sonra geri qayıdırlar. 1580/81-ci ildə üçüncü yürüşə gəlirlər. Lakin bu dəfə qızılbaş döyüşçüləri nisbətən asanlıqla tatarları Şirvandan sıxışdırıb çıxarırlar. Ancaq tezliklə Azərbaycanda tüğyan edən aclıq və qıtlıq üzündən Şirvanın müdafiə gücü zəifləyir və osmanlılar onu yenidən ələ keçirirlər.
I Osman Qazi
I Osman Qazi (osm. عثمان بك — Osman Bey,türk. Osman Gazi, Birinci Osman; 1258, Söğüt, Biləcik ili – iyun 1326, Söğüt, Biləcik ili) — Kiçik Asiyada Osmanlı bəyliyinin ilk hökmdarı (1302–1326). Osmanın hakimiyyəti dövründə bəylik müstəqil oldu, Bizansın Kiçik Asiyadakı əraziləri hesabına onun sərhədləri əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirildi. Osmanın rəhbərliyi altında əsas idarəetmə orqanları yaradıldı Onun atası Ərtoğrul qazi olaraq da bilinir(bəzi mənbələrə görə). O, Osmanlı İmperatorluğunun qurucusu hesab olunur və XX əsrin əvvəllərinə qədər mövcud olan Osmanlı sülaləsinin qurucusudur. Osmanın qılıncı dövlət təbərrükü, taxta çıxmanın təntənəli atributu və iman mübarizəsinin simvoludur. Türk xalqının əhəmiyyətli bir hissəsi Osmanlı İmperiyasının dağılmasından əvvəl özlərini osmanlılar adlandırdılar.
== Mənbələr problemi ==
Osmana aid həməsr tarixi mənbələrin əskikliyi səbəbindən, onun həyatı haqqında çox az faktiki məlumatlar məlumdur. Onun hakimiyyətinə dair heç bir yazılı sübut yoxdur, çünki demək olar ki, bütün sənədlər sonradan yazılmış saxta sənəd olduqları aşkar edilmişdir.
I Qazi Gəray
I Qazi Gəray (1504 – aprel 1524, Feodosiya) — Krım xanı.
== Həyatı ==
1503-cü ildə dünyaya gəlmişdir. Atası Krım xanı Mehmed Gəraydır. Atası və qardaşları ilə birlikdə Həştərxan səfərinə çıxmış ancaq noqayların hazırladığı sui-qəsdlə bütün ailəsi qətlə yetirilmişdi. Sui-qəsddən xilas olan Qazi Gəray qardaşı Baba Gərayı da yanına alaraq Krıma qayıtdı və yerli bəylərin dəstəyi ilə 20 yaşında Krım taxtına oturdu (noyabr 1523). Qardaşı Baba Gəray yeni Krım xanının kalqayı elan edildi.
Ancaq o illərdə vassalı olduğu Osmanlı sultanı Sultan Süleyman bu səltənəti tanımadı. Belə ki, İstanbulda girov saxlanılan əmiləri də ona qarşı intriqalar aparırdı. Təcrübəsiz bir gənc olan Qazi Gəray idarəni ələ ala bilmədi və bölgədə daxili çəkişmələr başladı. Digər tərəfdən sui-qəsdi təşkil edən Şirin qəbiləsindən Mamay xan, bu iki qardaşın intiqam alacağından qorxaraq İstanbula gəldi.
I Seyfəddin Qazi
I Seyfəddin Qazi (1100 - 1149)—Zəngilər sülaləsindən Mosul atabəyi, hökmdar.
== Həyatı ==
1146-cı ildə Caber qalasının fəthi zamanı İmadəddin Zəngi öldürüldü. Atabəyin öldürülməsi böyük Zəngilər dövlətinin də parçalanması demək idi. Onun ölümündən sonra dövlət iki oğlu - Nurəddin Mahmud Zəngi və Seyfəddin Qazi arasında bölüşdürüldü. Nurəddin Mahmud Suriyanın idarəçiliyini öz üzərinə götürdü və Hələb şəhərini də özünün paytaxtı elan etdi. Seyfəddin Qazi isə Əl-Cəzirə bölgəsinə sahiblənib Mosula da başşəhər statusu verdi.
Beləliklə, yaranması böyük tarixi bir hadisə olan Zəngilər dövləti iki yerə parçalandı. Bəziləri bu parçalanmadan istifadə edib bu torpaqları öz hakimiyyətləri altına almağa çalışdı. O cümlədən, Səlcuq şahzadələrindən Alp Arslan ibn Mahmud atabəyliyin idarəsini ələ keçirmək məqsədilə yürüş etdi. Amma Seyfəddin Qazi bu yürüşün qarşısını almağa nail oldu.
I Şənbi Qazan döyüşü
Naxçıvan döyüşü — 1406-cı ildə Qaraqoyunlu hökmdarı Qara Yusiflə, Teymurilərin Təbriz hakimi Əbu Bəkr mirzə arasında Naxçıvan yaxınlığında baş vermiş döyüş.
== Tarixi ==
1405-ci ildə Qara Yusif Suriyanı tərk etdi və Mardinə ordan da Mosula getdi. Ardınca Bitlisə yolan düşdü. Qara Yusifin həbsdən azad olduğunu bilən kimi bütün keçmiş tərəfdarları və qoşunu ətrafında yığılmağa başladılar. Şərqi Anadolunu tabe edən Qara Yusif həbsdə olarkən Sultan Əhmədlə andlaşmasına uyğun olaraq Azərbaycana üz tutmağa hazırlaşırdı.
1406-cı ilin iyununda Sultan Əhməd və Qara Yusif Bağdadı ələ keçirdilər. 1406-cı ilin sonunda Təbrizə yaxınlaşdılar. Şirvanşah İbrahim Sultan Əhmədin İraqdan Azərbaycana yürüşünü qanuni hökmdarın dönüşü kimi qəbul etdi. I İbrahimə müvəqqəti sığınan Azərbaycan əmirləri Qara Yusifin tərəfinə keçdilər.
Qara Yusifi qarşılamaq üçün Əbu Bəkr 23 avqust 1406-cı Təbriz gəldi.
Kerey xan (Qazax xanı)
Kerey xan və ya Girey Xan (qazax türkcəsində: Керей хан; 1425 – 1473, Qazax xanlığı) — 1465-1468 illərində ilk Qazax xanı. Əmisi oğlu Canıbəy xanla birgə Qazax xanlığını qurmuşdur. Qızıl Orda və sonradan Ağ Orda xaqanı olmuş Uruz xanın nəticəsidir. Bolat Sultanın oğludur. Burunduq xanın atası. 1468-ci ildə baş vermiş Qazax-Şeybani savaşı nəticəsində həyatını itirmişdir. Ölümündən sonra taxta əmisi oğlu Canıbəy keçmişdir. Çingizlilər xanədanının türkləşmiş Törə sülaləsindəndir.