Azərbaycanda mövcud olmuş siyasi partiyaların siyahısı — Azərbaycanda fəaliyyət göstərmiş rəsmi dövlət qeydiyyatlı partiyaların siyahısı.
Azərbaycanda siyasi partiyaların tarixi 1900-cü illərdən başlayır. O dövrdə Rusiya İmperiyasının Dövlət Duması yaradıldı və bu dumaya seçkilər təyin olundu. Bu prosseslər siyasi partiyaların yaranmasına təkan verdi.[1]
Çar Rusiyasının süqutu və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması ilə Azərbaycanın ali qanunverici orqanı-Azərbaycan parlamentinin fəaliyyətə başlaması siyasi partiyaların fəaliyyətinə təkan verdi.[2][3]
1920-ci ilin 28 aprelində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti 11-ci Qırmızı Ordu tərəfindən işğal edildi və bütün partiyaların fəaliyyətinə son qoyuldu. SSRİ dönəmində leqal olaraq tək fəaliyyət göstərən partiya Azərbaycan Kommunist Partiyası oldu.[4][5]
1980-ci illərin sonundan etibarən xalq Kommunist Partiyasına və ümumiliksə hökumətə qarşı etiraz aksiyalarına başladı. Aksiyalarda etiraz əlaməti olaraq vətəndaşlar Azərbaycan Kommunist Partiyasının biletlərini cırırdılar və 1991-ci ilin sentyabr ayında partiya bütün strukturlarını buraxaraq ləğv olunduğunu elan etdi.[4]
SSRİ dönəmində qeyri qanuni şəkildə fəaliyyət göstərən bir neçə siyasi partiya və ya ictimai təşkilatlar da olmuşdur. Bu təşkilatlar Rafiq Turabxanoğlu liderliyində 1960-cı illərdə yaradılan Azərbaycan Xalq Demokratik Partiyası, Azər Qasımzadə liderliyində 1989-cu ildə yaradılan Azərbaycan Dirçəliş Partiyası və 1990-cı idə Azərbaycan Xalq Partiyası ilə birləşməsindən yaranan Azərbaycan Xalq Dirçəliş Partiyası, Əbülfəz Elçibəy liderliyində 1989-cu ildə yaradılan Azərbaycan Xalq Cəbhəsi, Araz Əlizadə liderliyində 1989-cu ildə yaradılan Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyası, 1990-cı ildə Rauf Arifoğlu və bir qrup şəxs tərəfindən yaradılan və Müsavat Partiyasının bərpasından öncə fəaliyyət göstərən Azərbaycan Milli Demokrat "Yeni Müsavat" Partiyası, Birlik Partiyası və Fəzail Ağamalı liderliyində 1990-cı ildə yaradılan Ana Vətən Partiyası olmuşdur.
Partiyanın adı | Yaranma tarixi | Ləğv tarixi | Ləğv səbəbi |
---|---|---|---|
1905 | 1907 | Çar hökuməti tərəfindən fəaliyyəti dayandırıldı. | |
1906 | 1908 | ||
1907 | 1909 | ||
1905 | 1916 | Əsasında Ədalət Partiyası yaranmışdır. | |
1905 | 1917 | Əsasında Türk Ədəmi-Mərkəziyyət Firqəsi yaradıldı. | |
1907 | 1917 | Sol Xalqçı Partiyası və sağ Əkinçi Partiyası qanadlarına parçalandı. | |
1917 | 17 iyul 1917 | Müsavat Partiyasına birləşdi. | |
1906 | 15 oktyabr 1917 | Çar hökuməti tərəfindən fəaliyyəti dayandırılsa da, 1907-1917-ci illərdə gizli fəaliyyət göstərmiş, ardından Müsavat Partiyasına birləşmişdir. | |
1918 | 1918 | Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti tərəfindən fəaliyyəti dayandırıldı. | |
1917 | yanvar 1918 | İttihadi-İslam Cəmiyyəti ilə birləşərək İttihad Partiyasının əsasını qoymuşdur. | |
1916 | 11-12 fevral 1920 | Ədalət Partiyası, Əkinçi Partiyası və Hümmət Partiyasının sol qanadının əsasında Azərbaycan Kommunist Partiyası yaradıldı. | |
1917 | |||
1904 | 11-12 fevral 1920 [a] | ||
28 aprel 1920 | Aprel işğalı | ||
1911 | 28 aprel 1920 | ||
yanvar 1918 | |||
1919 | |||
1918 | |||
11-12 fevral 1920 | 1991 | Partiya fəaliyyətini dayandırdı. |
Siyasi partiya | Yaranma tarixi | Qeydiyyat tarixi | Ləğv tarixi | Ləğv səbəbi |
---|---|---|---|---|
(Talış Xalq Partiyası) |
1989 | mart 1993 | 1993 | Separatçılıq[16] |
1992 | aprel 1994 | 1995 | Etnik ayrı-seçkiliyi təbliğ edən çıxışlar etməsi və adının qanunlara uyğun olmaması[17] | |
1991 | 20 sentyabr 1992 | 1995 | Casusluq[17] | |
Partiyanın adı | Yaradılma tarixi | Qeydiyyat tarixi | Fəaliyyətini dayandırdığı tarix |
---|---|---|---|
Azərbaycan Naminə Alyans Partiyası | 17 noyabr 1994 | 22 iyun 1995 | 2 mart 2023[18] |
Azərbaycan Təkamül Partiyası | 1995 | 12 may 2005 | 9 mart 2023[19] |
Birlik Partiyası | 1990 | 18 dekabr 1992 | 9 mart 2023[20] |
Milli Vəhdət Partiyası | 2000 | 8 may 2002 | 13 mart 2023[21] |
Azərbaycan Azad Respublikaçılar Partiyası | 2001 | 8 may 2002 | 14 mart 2023[22] |
Azərbaycan Sosial Rifah Partiyası | 1994 | 4 avqust 1995 | 23 mart 2023[23] |
Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyası | 30 yanvar 1999 | 9 iyul 1999 | 1 aprel 2023[24] |
Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyası | 1989 | 1 sentyabr 1995 | 4 aprel 2023[25] |
Azərbaycan Vahid Kommunist Partiyası | 1993 | 19 sentyabr 1995 | 6 aprel 2023[26] |
Müstəqil Azərbaycan Partiyası | 10 fevral 1993 | 7 aprel 2023[27] | |
Azərbaycan Respublikaçılar Partiyası | 1999 | 9 iyul 1999 | 8 aprel 2023[28] |
Yeni Yol Partiyası | 1992[c] | 24 iyul 1992 | 12 aprel 2023[29] |
Azərbaycan Milli Demokrat Partiyası | 1992[d] | 24 dekabr 2008 | 14 aprel 2023[30] |
Aydınlar Partiyası | dekabr 2008 | 19 noyabr 2009 | 17 aprel 2023[31][32] |
Müstəqil Xalq Partiyası | 7 may 2020 | 18 aprel 2023[33] | |
Vahid Azərbaycan Milli Birlik Partiyası | 28 noyabr 1992 | 13 yanvar 1993 | 26 aprel 2023[34] |
Azərbaycan Tərəqqi Partiyası | 2 fevral 1999 | 12 iyul 2005 | 29 aprel 2023[35] |
"Azərbaycan Mübarizləri" Partiyası | 1998 | 27 may 2000 | 1 may 2023[36] |
Azərbaycan Kommunist Partiyası [e] | 1993 | 2 mart 1994 | 4 may 2023[37] |
Qorqud Partiyası | 1993 | 10 noyabr 1993 | 8 may 2023[38] |
Milli Konqres Partiyası | 1998 | 11 dekabr 1998 | 11 may 2023[39] |
Azərbaycan Vətənpərvərlər Partiyası | 1994 | 12 oktyabr 1994 | 12 may 2023[40] |
Vətəndaş Birliyi Partiyası | 1999 | 12 iyul 2005 | 22 may 2023[41] |
Milli-Demokrat İdrak Partiyası | 1992 | 11 avqust 1992 | 5 iyun 2023[42] |
Milli Həmrəylik Partiyası | 1992[f] | 10 fevral 1993 | 9 iyun 2023[43] |
Cümhuriyyət Xalq Partiyası | 2010 | 7 may 2020 | 22 iyun 2023[44] |
Sosial Ədalət Partiyası | 1998 | 11 dekabr 1998 | 22 iyun 2023[45] |
Azərbaycan Yüksəliş Partiyası[46] | 16 iyul 2020 | 15 oktyabr 2021 | 23 iyun 2023[47] |
Azərbaycan Liberal Partiyası | 3 iyun 1995 | 14 avqust 1995 | 24 iyun 2023[48][49] |
Vətəndaş və İnkişaf Partiyası | 28 may 2006 | 10 avqust 2008 | 25 iyun 2023[50][51] |
Aşağıdakı partiyalar adlarını dəyişərək əvvəlki partiyanın fəaliyyətinə xitam vermiş, qurultay vasitəsilə yeni partiya yaradıblar.
Partiyanın əvvəlki adı | Partiyanın yeni adı | Ad dəyişmə tarixi |
---|---|---|
Azərbaycan Kommunist Partiyası | Azərbaycan Vahid Kommunist Partiyası | 1993[g] |
Azərbaycan Vahid Kommunist Partiyası | Azərbaycan Kommunist Partiyası | 1995[g] |
Bozqurd Partiyası | Azərbaycan Milli Demokrat Partiyası | 1999[52] |
Vahid Azərbaycan Partiyası | Ağ Partiyası | 26 iyun 2016[53] |
Demokratik Azərbaycan Dünyası Partiyası | Milli Həmrəylik Partiyası | 22 avqust 2020 |
Azərbaycan Dirçəliş və Tərəqqi Partiyası | Yeni Yol Partiyası[c] | 2022[54] |
Fəaliyyətini dayandıran partiya | Birləşdiyi partiya | Birləşmə tarixi |
---|---|---|
Azərbaycan Ana Torpaq Partiyası | Müsavat Partiyası | 1995[55] |
Doğru Yol Partiyası | ||
Ədalət Partiyası | Azərbaycan Demokrat Partiyası | 1996[56] |
Demokratik Azərbaycan Partiyası | 1998[56] | |
Demokratik Yol Partiyası | 2000[56] | |
Azərbaycan Demokratik Sahibkarlar Partiyası | Yeni Azərbaycan Partiyası | 2021[57] |
Azərbaycan Xalq Demokratik Partiyası | ||
Azərbaycan Kəndli Partiyası | ||
Azərbaycan Milli Hərəkat Partiyası | ||
Azərbaycan Yurddaş Partiyası | ||
Milli Qurtuluş Partiyası |