Azərbaycan Demokrat Partiyası

Azərbaycan Demokrat Partiyası və ya qısaca ADP — Azərbaycanda 26 yanvar 1991-ci il tarixlərində təsis edilmiş, 17 oktyabr 1991-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən rəsmi qeydiyyata alınmış, ardınca 14 mart 1993-cü ildə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən rəsmi dövlət qeydiyyatından keçmiş, lakın 1 sentyabr 1995-ci ildə qeydiyyatı ləğv olunmuş, sonuncu dəfə isə 3 fevral 2000-ci ildə yenidən rəsmi dövlət qeydiyyatından keçmiş siyasi partiya.

Azərbaycan Demokrat Partiyası
Loqonun şəkli
Qurucu
Quruluş tarixi 26 yanvar 1991
Qeydiyyat tarixi 14 may 1993 (ilk)
3 fevral 2000 (ikinci)
Birləşən Ədalət Partiyası (1996)
Demokratik Azərbaycan Partiyası[a](1998)
Demokratik Yol Partiyası[a] (2000)
Bölünmə Demokratik Azərbaycan Partiyası[a]
Ədalət Partiyası (2001)
Açıq Cəmiyyət Partiyası[a] (2007)
İdeologiya respublikaçılıq, mühafizəkarlıq, Demokratiya, müstəqillik, dövlətçilik, Liberal konservatizm
İdeoloji spektr solçuluq
Üzvlüyü Demokratik Konqres (1994-1995)
SİDSUH (1998)
Azadlıq Bloku (2005-2007)
Beşlər (2007)
Altılar (2007)
Beşlər (2007-2008)
Dördlər (2008)
Qarabağ Bloku (2010-2015)
Azərbaycan Xalq Hərəkatı (2019)
Üzv sayı 5 mindən çox[1] (2023)
Milli Məclisdə
0 / 125
Ali Məclisdə
0 / 45
Bələdiyyə sədrləri
0 / 1.605
Bələdiyyə üzvləri
0 / 15.156
Saytı adp-muxalifet.blogspot.com

Azərbaycan Demokrat Partiyası I çağırış Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində transfer üsulu ilə 7 millət vəkili — Zəminə Dünyamalıyeva, Şamil Yusifov, Akif Şahbazov, Solmaz Ələsgərova, Mahir Əsədov,[2][3] Yusif Bağırzadə və Umar Əfəndiyev ilə təmsil olunmuşdur.[4] Beləliklə, partiya Azərbaycanda ilk dəfə siyasi transfer etmişdir.

Azərbaycan Demokrat Partiyası indiyədək 11 qurultay (2-si qurultay səlahiyyətli konfrans olmaqla) və 4 konfrans keçirmiş, 3 dəfə yeni sədr seçmişdir. Partiya sıralarında bir çox tanınmış şəxslər olmuşdur. Bu şəxslərə Azərbaycan SSR Ali Soveti sədrinin birinci müavini Telman Orucov, Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin vitse-prezidenti Xalik Məmmədov, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının sabiq prezidenti Eldar Salayev və oğlu Elman Salayev, jurnalist Aydın Quliyev, hüquqşünas Qurban Məmmədov, Culfa Rayon İcra Hakimiyyətinin sabiq başçısı Ramiz Tağıyev, sabiq milli təhlükəsizlik naziri müavini Sülhəddin Əkbər misal göstərilə bilər.[2]

Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyasını Mərkəzi Seçki Komissiyasında 2003-cü ildə Yusif Bağırzadə təmsil etmişdir.

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin 2023-cü ilə aid hesabatına əsasən Azərbaycan Demokrat Partiyasının üzvlərinin 97%-i kişi, 3%-i isə qadın olmuşdur.[5]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yaranması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1990-cı illərin əvvəlində Naxçıvan Xalq Cəbhəsinin İdarə Heyətinin üzvləri Elman Cəlilov, Sərdar Cəlaloğlu və Sülhəddin Əkbər Xalq Cəbhəsindən ayrılaraq yeni partiya yaratmağı planladılar. Onlar Xalq Demokratik Partiyası adlı partiya yaratmaq üçün çalışmağa başladılar. Elman Cəlilov partiyanın nizamnaməsini yazmağa başlamış, lakin Cəlaloğlu və Əkbər nizamnaməyə müəyyən dəyişikliklər etmək istədiyi üçün mübahisələr yaranmışdır. Bunun ardınca Sülhəddin Əkbər və Sərdar Cəlaloğlu Azərbaycan Demokrat Partiyası adlı partiyanın yaradılması üçün fəaliyyətə başladılar.[6]

Azərbaycan Demokrat Partiyası 26 yanvar 1991-ci ildə Naxçıvan Xalq Cəbhəsi İdarə Heyətinin sabiq üzvü Sərdar Cəlaloğlu daxil olmaqla 27 nəfərin iştirakı ilə Naxçıvan şəhərində təsis olunmuşdur. Partiyanın təsisçiləri aşağıdakı şəxslərdir:[2][3]

  1. Sərdar Cəlaloğlu
  2. Sülhəddin Əkbər
  3. Nurəddin İsmayılov
  4. Meydan Babayev
  5. Ramiz Mirzəoğlu[7]
  6. Bəhruz Məmmədov

Azərbaycan Demokrat Partiyası 17 oktyabr 1991-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən qeydiyyata alınmışdır. Bundan sonra 25 aprel 1992-ci ildə Naxçıvan şəhərində partiyanın I Konfransı keçirilmişdir. 14 mart 1993-cü ildə, yəni "Siyasi partiyalar haqqında" qanun qəbul edildikdən sonra Ədliyyə Nazirliyinin Kollegiyası tərəfindən Azərbaycan Demokrat Partiyası rəsmi dövlət qeydiyyatına alınmışdır.[2][3] Elə həmin il partiyanın mərkəzi qərərgahı Naxçıvan şəhərindən Bakı şəhərinə köçürülmüşdür.[2][3] Bakıya köçən Azərbaycan Demokrat Partiyası 28 iyul və 23 yanvar tarixlərində II və III konfransını keçirmiş və qurultay qərarı almışdır.

Partiyanın qurucularından və sədr müavini olmuş Sülhəddin Əkbərin 1992-ci ildə milli təhlükəsizlik nazirinin müavini təyin olunması və Müsavat Partiyasının bərpa prosesində iştirak etməsi partiyanın qərarlarına tabe olmama kimi dəyərləndirilmişdir. Bu səbəbdən o, Azərbaycan Demokrat Partiyası İdarə Heyəti tərəfindən partiyadan uzaqlaşdırılmışdır.[2][6]

I Sərdar Cəlaloğlu dövrü (1994–1996)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

7–8 may 1994-cü ildə Azərbaycan Demokrat Partiyasının I Qurultayı keçirilmiş, qurultayda Sərdar Cəlaloğlu partiyanın sədri seçilmişdir.[3]

1994-cü ildə Azərbaycan Demokrat Partiyası Müsavat Partiyası, Azərbaycan Ana Torpaq Partiyası, Xalq Azadlıq Partiyası və Azərbaycan Xalq Cəbhəsi ilə birgə Demokratik Konqes adlı birliyi yaratmışdır.[8] 1995-ci ildə, parlament seçkiləri ərəfəsində Azərbaycan Demokrat Partiyası bu qurumdan ayrılmışdır.[8]

1995-ci il parlament seçkiləri ərəfəsində, 1 sentyabr 1995-ci ildə Ədliyyə Nazirliyi partiyanın dövlət qeydiyyatını ləğv etmişdir.[2][3] Partiya rəhbərliyi bunun siyasi sifariş olduğunu və partiyanın seçkilərdə iştirakının qarşısının alınması məqsədilə icra olunduğunu iddia etmişdir.[2]

10 sentyabr 1995-ci ildə Azərbaycan Demokrat Partiyasının II Fövqəladə Qurultayı keçirilmişdir.

1998-ci ildə 20 siyasi partiya prezident seçkilərində iştirak etməkdən imtina etdi. 5 partiya isə bu seçkiləri boykot etmək haqqında protokol imzaladı. Ardınca 26 mart 1998-ci ildə 36 ictimai-siyasi təşkilatı birləşdirən Seçki İslahatları və Demokratik Seçkilər Uğrunda Hərəkat (SİDSUH) koalisiyası yaradıldı. Sonrakı dövrdə Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası, Azərbaycan Demokrat Partiyası, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası, Müsavat Partiyası və Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası daxil olmaqla 67 partiya və təşkilat təmsil olunmuşdur.[9]

İlyas İsmayılov dövrü (1996–1998)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

30 mart 1996-cı ildə sabiq ədliyyə naziri İlyas İsmayılovun rəhbərlik etdiyi Ədalət Partiyası və Azərbaycan Demokrat Partiyası III Növbədənkənar (Birləşdirici) və IV (Birləşdirici) Qurultayda birləşmişdir.[2] Birləşmiş partiyanın sədri İlyas İsmayılov seçilmişdir.[2][3] Birləşmədən sonra Ədalət Partiyasından gəlmiş ədliyyə generalı İlqar Qasımov partiya Ali Məclisinin sədri seçilmişdir və 1998-ci ilədək bu vəzifədə çalışmışdır.[10]

25 may 1998-ci ildə Azərbaycan Demokrat Partiyasının V Növbədənkənar Qurultayı keçirilmişdir.

Həmsədrlər dövrü (1998–2000)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1993–1996-cı illərdə Azərbaycan parlamentlərinə rəhbərlik etmiş, hakim Yeni Azərbaycan Partiyası üzvü Rəsul Quliyev 11 sentyabr 1996-cı ildə Milli Məclisin sədri postundan istefa verərək Amerika Birləşmiş Ştatlarına köçmüşdü.[11] 29 noyabr 1998-ci ildə keçirilən Azərbaycan Demokrat Partiyasının VI (Birləşdirici) Qurultay Səlahiyyətli Konfransında onun rəhbərlik etdiyi Beynəlxalq Demokratiya və Ekologiya Fondu və Aydın Quliyevin rəhbərlik etdiyi Demokratik Azərbaycan Partiyası Azərbaycan Demokrat Partiyasına birləşmişdir.[2][3] Birləşmədən sonra partiyada həmsədrlik postu təsis edilmiş, İlyas İsmayılov və Rəsul Quliyev partiyanın həmsədrləri seçilmişdir.[2]

Birləşmələrin ardınca partiya güclənmiş və partiyaya siyasi axın başlamışdır. Belə ki, partiyanın rəsmi dövlət qeydiyyatı olmamasına baxmayaraq Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin I çağırış deputatlarından 31 saylı Birinci Kəpəz (Gəncə şəhəri) seçki dairəsindən seçilmiş Şamil Yusifov, 58 saylı Biləsuvar seçki dairəsindən deputat seçilmiş Akif Şahbazov, 85 saylı Samux-Goranboy seçki dairəsindən deputat seçilmiş Solmaz Ələsgərova, 100 saylı Şəmkir kənd seçki dairəsindən deputat seçilmiş Mahir Əsədov və Yeni Azərbaycan Partiyasının proposional sistem üzrə siyahısı üzrə deputat seçilmiş Zəminə Dünyamalıyeva mənsub olduqları hakim Yeni Azərbaycan Partiyasından istefa verərək Azərbaycan Demokrat Partiyasına üzv olmuşdur.[2][3] Onlarla bərabər 33 saylı Birinci Nizami seçki dairəsi üzrə seçilmiş bitərəf deputat Yusif Bağırzadə və iyul 1996-cı ildə keçirilən təkrar seçkilərlə seçilmiş bitərəf deputat Umar Əfəndiyev də Azərbaycan Demokrat Partiyasına üzv olmuşdur.[4] Beləliklə, partiya Azərbaycanda ilk dəfə siyasi transfer etmiş və parlamentdə de-fakto 7 mandat sahibi olmuşdur.

2000-ci ildə Yaqub Abbasovun sədrlik etdiyi Demokratik Yol Partiyası Azərbaycan Demokrat Partiyasına birləşmişdir.[2]

3 fevral 2000-ci ildə Azərbaycan Demokrat Partiyası yenidən rəsmi dövlət qeydiyyatına alınmışdır.[2]

Rəsul Quliyev dövrü (2000–2007)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Partiya 5 noyabr 2000-ci il parlament seçkilərində həm majoritar, həm proporsional seçki sistemi üzrə seçkilərə qatılmışdır. 21 sentyabr 2000-ci ildə Mərkəzi Seçki Komissiyası Azərbaycan Demokrat Partiyasının proporsional seçki üçün tələb olunan 50 min imza üçün təqdim olunmuş imza vərəqələri haqda yekun rəyində 53644 imzadan 4744-nin saxta olduğunu açıqladı.[12] Beləliklə, partiyanın seçkiyə buraxmamaq haqda qərar çıxarıldı. Partiyanın Ali Şurasının sədri Nurəddin Məmmədli isə imzalarla bağlı tərtib olunan protokola 5 ekspertdən ikisinin imza atdığını bildirdi.[12] Oktyabrın 2-də Turan İnformasiya Agentliyi birmandatlı dairələr üzrə partiyanın 60 namizədindən heç birinin qeydə alınmaması haqda məlumat yaydı. Komissiyanın qərarlarından sonra ABŞ Dövlət Departamenti və Avropa Şurası Azərbaycan hakimiyyətinə bütün müxalifət partiyalarını seçkiyə buraxması üçün çağırışı etdi.[12] Oktyabrın 6-da Prezident Heydər Əliyev MSK-ya müraciət edərək siyasi partiyaların Milli Məclisə proporsional seçki sistemi üzrə iştirakını məhdudlaşdıran qərarlara yenidən baxılmasını istəmişdir. Daha sonra komissiya "Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Seçki Komissiyası haqqında" Qanunun 2.2-ci maddəsinin 10-cu bəndini rəhbər tutaraq, Yeni Azərbaycan Partiyasının, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyasının, Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının və Azərbaycan Kommunist Partiyasının vahid namizədlər siyahısı ilə yanaşı Müsavat Partiyası, Azərbaycan Demokrat Partiyası, Azərbaycan Xalq Demokratik Partiyası, Milli Konqres Partiyası, Azərbaycan Naminə Alyans Partiyası, Demokratik Azərbaycan Dünyası Partiyası və Azərbaycan Liberal Partiyasının vahid namizədlər siyahısının da qeydə alınması barədə müvafiq qərar qəbul etdi.[12]

Seçkilərdə Azərbaycan Demokrat Partiyası uğur qazana bilmədi.[13] 1 gün sonra, yəni 6 noyabr 2000-ci ildə partiyanın həmsədri İlyas İsmayılov və tərəfdarları Azərbaycan Demokrat Partiyasından istefa verdi.[2] Onlar Ədalət Partiyasının bərpası üçün çalışmış və 2 iyul 2001-ci ildə bərpa qurultayı ilə partiyanı yenidən təsis etmişdirlər.[2]

2000-ci il parlament seçkilərinin nəticələri açıqlandıqdan sonra müxalif Azərbaycan Demokrat Partiyası, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası və Müsavat Partiyası bütün müxalifəti seçki nəticələrini tanımamağa və seçkiləri boykot etməyə səsləmişdir. 6 mandat almış Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası, hər biri 2 mandat almış Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası, Müsavat Partiyası və Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası da bu çağırışa cavabsız qalmamışdır. 14 noyabr 2000-ci ildə 6 müxalif partiya — Azərbaycan Demokrat Partiyası, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası, Azərbaycan Liberal Partiyası, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası, Müsavat Partiyası və Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası yeni parlamenti boykot edən və yeni seçkilər keçirilməsini tələb edən saziş imzaladılar.[14][15] Ardınca müxalifət 18 noyabr 2000-ci il tarixinə etiraz aksiyası təyin etdi.[16] Təkrar seçkilərin elanından sonra boykotçu siyasi partiyalardan Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası (islahatçılar) və Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası seçkilərdə iştirak qərarı almışdır. Azərbaycan Demokrat Partiyası, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası (klassiklər), Azərbaycan Liberal Partiyası və Müsavat Partiyası isə seçkiləri boykot etmişdir.[15]

13 iyun 2003-cü ildə Azərbaycan Demokrat Partiyası tərəfindən Mərkəzi Seçki Komissiyasına üzvlüyü irəli sürülmüş Yusif Bağırzadə komissiya üzvü seçilmişdir.[17]

22 iyun 2003-cü ildə Azərbaycan Demokrat Partiyasının VII Fövqəladə Qurultay Səlahiyyətli Konfransı keçirilmişdir.

Azərbaycan Demokrat Partiyası 2003-cü il prezident seçkilərində Rəsul Quliyevin namizədliyini irəli sürmüşdür. Onun namizədi Mərkəzi Seçki Komissiyası tərəfindən qeydə alınmamışdır.[18] Bundan sonra partiya sədri Rəsul Quliyev Bizim Azərbaycan Blokunun prezidentliyə vahid namizədi İsa Qəmbərə dəstək verməyə səslədi.[19] Seçki nəticəsində İsa Qəmbər 338 145 səs (13.97%) toplayaraq seçkiləri Yeni Azərbaycan Partiyası namizədi İlham Əliyevin ardınca 2-ci sırada tamamladı.[20] Bu səbəbdən müxalif qüvvələr etiraz aksiyalarına başladı. Etiraz aksiyalarının iştirakçılarından və təşkilatçılarından Azərbaycan Demokrat Partiyası sədr müavini Sərdar Cəlaloğlu da həbs olunmuşdur.[21] Bu etirazlarla bağlı Milli Məclis "konstitusiyaya zidd olduğu" səbəbilə qərar çıxarmışdır.[22] Seçkilərin yekun protokolunu Yusif Bağırzadə də imzaladığı üçün partiya onunla əlaqələrini kəsmişdir.[23]

23 aprel 2005-ci ildə Azərbaycan Demokrat Partiyasının V Qurultayı keçirilmişdir. Qurultayda həmsədrlik və katiblik postları ləğv olunaraq sədrlik və sədr müavinləri postları yaradılmışdır.[24] Qurultayda Rəsul Quliyev yenidən sədr seçilmişdir.[24]

2005-ci il parlament seçkiləri ərəfəsində Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası (islahatçılar), Azərbaycan Demokrat Partiyası və Müsavat Partiyası seçkilərə vahid siyahı ilə getmək barəsində razılaşdılar.[25][26] 10 iyun 2005-ci ildə bu 3 partiya Azadlıq Blokunu təsis etmiş, blokun rəngini narıncı inqilab səbəbi ilə narıncı, simvolunu isə narıncı qızılgül seçmişdir.[27] 7 iyul 2005-ci ildə blokun rəsmi təsisi ilə bağlı saziş imzalandı.[28] 21 iyulda blok qeydiyyatdan keçdi.[29] Azadlıq Bloku vahid namizədlər siyahısı təşkil etdi.[30] 116 vahid namizədin olduğu siyahıya[31] əsasən 28 namizəd (daha sonra 1 namizəd geri çəkildi) Azərbaycan Demokrat Partiyası üzvü idi.[30] Həmçinin, 2005-ci il Naxçıvan Ali Məclisinə seçkilərdə Azadlıq Bloku üzvlərindən Müsavat Partiyası 16, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası 15 və Azərbaycan Demokrat Partiyası 13 namizədlə iştirak etmişdir.[32]

Seçkilər ərəfəsində hakim Yeni Azərbaycan Partiyası və Prezident Administrasiyası rəhbəri Ramiz Mehdiyev iqtidar-müxalifət dialoqu təşkil etməyi təklif etmişdir.[33] Görüş AXCP qərargahında reallaşmış, Azərbaycan Demokrat Partiyasını Ali Məclis sədri Akif Şahbazov təmsil etmişdir.[34] Növbəti dəfə hakim YAP qərargahında görüş keçirsə də, Azadlıq Bloku üzvləri bu görüşə qatılmamışdır.[35]

Seçkilərdə ABŞ-də yaşayan partiya sədri Rəsul Quliyev 36 saylı Xətai 4-cü seçki dairəsindən deputatlığa namizəd olsa da, Azərbaycan Respublikasının Baş Prokurorluğu Rəsul Quliyevin namizədlərə şamil olunan toxunulmazlığının qaldırılması ilə bağlı qərar çıxarmışdır. Azərbaycana qayıtdığı təqdirdə o, həbs ediləcəkdi və onun barəsində həbs qətimkan tədbiri seçilməsi haqqında Daxili İşlər Nazirliyinə tapşırıq verilmişdi. Baş Prokurorluğun yaydığı məlumatda Rəsul Quliyevin 1990–1995-ci illərdə "Azərneftyağ" zavodunun direktoru işlədiyi dövrdə 107 milyon ABŞ dolları məbləğində dövlət əmlakını mənimsədiyi və bu səbəbdən 10 oktyabr 2000-ci ildə Rəsul Quliyev haqqında axtarış elan edildiyi açıqlanmışdır.[36][37] Sentyabrda Rəsul Quliyev oktyabrın 15-dək Azərbaycana dönəcəyini açıqladı.[38][39] Rəsul Quliyev daha sonra oktyabrın 17-i yerli vaxtla saat 16:00-da xüsusi reyslə Londondan Bakıya gələcəyini açıqlamışdır.[40] 17 oktyabrda Rəsul Quliyevin təyyarəsi Binə Hava Limanının ərazisinə daxil oldmuş, ancaq onun yerə enməsinə icazə verilməmişdir.[41] "AZAL" Dövlət Konserninin prezidenti Cahangir Əsgərov Simferopol aeroportundan Rəsul Quliyevi gətirən Böyük Britaniyanın çarter təyyarəsinin Bakıda enməsi üçün icazə istənildiyini, sorğuya müsbət cavab verildiyini, lakin bir qədər keçdikdən sonra Simferopoldan faks daxil olduqdan sonra ADP sədrinin Bakıya uçmaqdan imtina etdiyini açıqlamışdır.[42] Simferopol Nəqliyyat Polisinin hava limanı bölməsinin rəisi Andrey İvantsov isə Rəsul Quliyevə Ukrayna ərazisində bir qədər məhdudiyyət qoyulmasının səbəbini Azərbaycanın təklifi ilə onun İnterpolun axtarışında olması ilə əlaqələndirmişdir.[42] Ardınca partiya üzvləri bununla bağlı aksiya keçirmiş və bu səbəbdən saxlanılmışdır.[43] Onlardan 40-ı deputatlığa namizəd olmuşdur.[42] 18 oktyabrda Rəsul Quliyev Ukraynada saxlanılmışdı.[44] 19 oktyabrda Azərbaycan iqtidarı bu hadisələri dövlət çevrilişinə cəhd olaraq qiymətləndirdi və bu hadisələrlə əlaqəli olan iqtisadi inkişaf naziri Fərhad Əliyev,[45] səhiyyə naziri Əli İnsanov[46] və Prezidentin İşlər İdarəsinin rəhbəri Akif Muradverdiyev və deputat Fikrət Sadıqov da həbs edildi.[47][48] Hadisələrlə bağlı sabiq maliyyə naziri Fikrət Yusifov da saxlanıldı.[49] Rəsul Quliyev çevriliş iddialarını qəbul etməmişdir.[50] 20 oktyabrda Jeleznedorojnı Rayon Məhkəməsinin qərarı ilə Rəsul Quliyev sərbəst buraxıldı.[51] Bundan sonra Quliyev ölkəyə qayıtmaq istəsə də, qayıda bilmədi.

Parlament seçkilərinin nəticəsində Azadlıq Bloku 5 mandat qazansa da Azərbaycan Demokrat Partiyası mandat qazana bilmədi.[52] Azadlıq Bloku seçki nəticələrini tanımadı.[53] 9 noyabrda YeS Bloku və Milli Birlik Hərəkatının üzvlərinin iştirakı ilə Azadlıq Bloku etiraz mitinqi keçirdi.[54] Daha sonra arıdıcıl bir neçə mitinq keçirən Azadlıq Blokuna üzv partiyaların rəhbərləri şikayətlərini və etirazlarını ABŞ və Avropa Birliyinə üzv digər dövlətlərinin nümayəndələrinə də çatdırdılar.[55] Seçkilərin ardınca Azərbaycan Demokrat Partiyasında istefalar başladı.[56] Daha sonralar Zəminə Dünyamalıyeva Rəsul Quliyevin gəlişindəki uğursuzluğu Sərdar Cəlaloğlu ilə əlaqələndirmişdir. O, Cəlaloğlunun hakimiyyətlə oyuna gedərək planı hakimiyyətə satmaqla günahlanmışdır. Dünyamalıyeva Quliyevin Cəlaloğlununa əvvəlcə inandığını, daha sonra Cəlaloğlunun planı satdığına inandığı üçün partiyadan ayrılmışdır.[2] Cəlaloğlu isə belə açıqlama vermişdir:[2]

" Mən Rəsul Quliyevə demişdim ki, Ukraynaya get? Özü uçdu ora, sonra da qayıdıb getdi Amerikaya. Hamı yaxşı bilir ki, onun qayıtması üçün burada hansı hazırlıq işləri görülmüşdü. Sərdar Cəlaloğlu satmışdısa, Zəminə Dünyamalıyeva qabağa düşüb onu gətirəydi. Boş və mənasız sözlər danışırlar. Bunların məqsədi Rəsul Quliyevin qorxaqlığını pərdələmək, günahı başqalarının üzərinə atmaqdır. Bu adam ADP-dən ayrılandan sonra öz bacısı uşaqlarını belə tutdurdu. "

2005-ci il parlament seçkiləri dövründə Rəsul Quliyevin Azərbaycana qayıtması planının uğursuzluqla nəticələnməsindən sonra Azərbaycan Demokrat Partiyası daxilində münaqişələr yaranmış Aydın Quliyev və Sərdar Cəlaloğlu bu mübarizədə əsas iştirakçılardan olmuşdur. 2005-ci il dekabrın ayının 22-də Azərbaycan Demokrat Partiyası Mərkəzi Nəzarət Təftiş Komissiyasının iclasında Aydın Quliyevin partiya sıralarından çıxarılmasına qərar verilmişdir. Həmin qərarda bildirilirdi:[2]

" Aydın Quliyev partiyanın sədri, “Azadlıq” blokunun 36 saylı Xətai dördüncü seçki dairəsindən Milli Məclis deputatlığına vahid namizədi Rəsul Quliyevin seçki kompaniyasını pozmağa cəhd etdiyinə, partiyanın rəhbər qurumlarının çıxardığı qərarların əleyhinə mətbuatda əks-təbliğat apardığına görə partiya sıralarından xaric olunub. "

Bu qərardan sonra Aydın Quliyev Sərdar Cəlaloğlunun iddialarını rədd etmiş, onun Rəsul Quliyevə xəyanət etdiyini və partiyadan ixrac edilməsinin vacib olduğunu bildirmişdir. Partiya daxili hadisələrdən sonra Aydın Quliyev haqqında verilən qərar icra olunmuş və o, partiyadan ixrac edilmişdir.[2][57]

10 fevral 2006-cı ildə Azadlıq Seçki Bloku ləğv edilmiş, onun əsasında Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası, Azərbaycan Demokrat Partiyası, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası və Milli Birlik Hərəkatını birləşdirən Azadlıq Siyasi Bloku təsis edildi.[58] Blok 17 fevralda rəsmən təsis edildi.[59]

Azadlıq Seçki Bloku 6 mandat qazansa da, mandatlardan 4-ü Müsavat Partiyasının payına düşürdü. Müsavat Partiyası təkrar seçkilərə qatılmaq istəyini bildirsə də, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası və Azərbaycan Demokrat Partiyası seçkiləri boykot etmə qərarı almışdır. Belə ki, 18 yanvar 2006-cı ildə keçirilən Azərbaycan Demokrat Partiyası Ali Məclisinin Rəyasət Heyətinin iclasında parlamentdə və təkrar seçkilərdə iştirakın məqbul olmadığı qərarı qəbul edilmişdir.[60]

20 avqust 2006-cı ildə İsveçrədə Azərbaycanın Demokratiya Uğrunda təşkilatı yaranmış və Rəsul Quliyev partiyaya rəhbərlik etməyə başlamışdır.[61][62]

Azadlıq Siyasi Blokunun üzvü Azərbaycan Demokrat Partiyası 2006-cı il bələdiyyə seçkilərini də boykot etmiş, partiya üzvlərindən namizədliyini irəli sürənlərin üzvlüyünə son vermə barədə qərar almışdır.[63]

27 yanvar 2007-ci ildə Azərbaycan Demokrat Partiyası Təşkilat Komitəsi partiyanın Ali Məclisinin iclasını keçirərək radikal müxalifət partiyası kimi yox, konstruktiv və siyasi dialoq yönümlü siyasi partiya kimi çıxış etməyə başlayacaqlarını aşıqlamışdır. 2007-ci ilin əvvəlində Rəsul Quliyev Ali Məclisin iclasını çağırdı. Bu səbəbdən qərara etiraz olaraq ADP Ali Məclisinin 59 üzvü bəyanatla çıxış etdi.[2] Sədr müavini Sərdar Cəlaloğlu Rəsul Quliyevin bu qərardan xəbərdar olduğunu, bu qərarla razılaşmayacağı təqdirdə Rəsul Quliyevin partiya sədrliyindən istefa verəcəyini açıqlamışdır.[64] 10 fevral 2007-ci ildə Rəsul Quliyev Sərdar Cəlaloğlunu sədr müavinliyindən azad etdi və Təşkilat Komitəsinin fəaliyyətini dayandırdı,[65] lakin Cəlaloğlu 27 yanvarda partiyanın bütün strukturlarını buraxdığını açıqladı.[66] Quliyev Akif Şahbazovu Azadlıq Blokunda patiyanı təmsil etməklə bağlı vəzifələndirsə də, blok partiya təmsilçi olaraq Cəlaloğlunu tanımışdır.[67] 19 fevral 2007-ci ildə isə Rəsul Quliyev partiya sıralarından xaric edildi.[68] Bu hadisələrdən sonra Azadlıq Bloku Azərbaycan Demokrat Partiyasını blokdan çıxarmışdır.[69]

14 aprel 2007-ci ildə Rəsul Quliyev və tərəfdarları qurultay keçirdi. Qurultayda Azərbaycan Demokrat Partiyası adından imtina edilərək Açıq Cəmiyyət Partiyasının yaradıldığı elan olundu. Zəminə Dünyamalıyeva, Akif Şahbazov və Mahir Əsədov da bu partiyaya qatıldı. Yeni yaranan partiyanın sədri Akif Şahbazov seçildi.[2][70] 27 may 2007-ci ildə Sərdar Cəlaloğlunun rəhbrəliyində partiyanın 9-cu qurultayı keçirildi. Qurultayda Sərdar Cəlaloğlu partiyanın sədri seçildi. Qurultayda partiya siyasi dialoq tərəfdarı olduğunu öz nizamnaməsinə əlavə etdi.[71]

II Sərdar Cəlaloğlu dövrü (2007-)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sərdar Cəlaloğlunun rəhbərliyində konstruktiv fəaliyyətə başlandıqdan sonra 2007-ci ilin yanvar ayında Azərbaycan Demokrat Partiyası, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası, Azərbaycan Tərəqqi Partiyası, Müsavat Partiyası və Azərbaycan Naminə İctimai Forumu tərəfindən "beşlər" adlanan məşvərət qurumu yaradılmışdır.[72] Daha sonra bu quruma Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyası da qatılmış və qurum "Altılar" adı almışdır, lakin ASDP noyabr ayında qurumdan ayrılmışdır.[73] Qurum yenidən mediada "beşlər" adlanmışdır.[74] 2008-ci ildə Azərbaycan Tərəqqi Partiyası birliyi tərk etmiş, qurum "dördlər" adlanmağa başlamışdır.[75] Prezident seçkiləri ərəfəsində isə qurumun fəaliyyəti dayanmışdır.

Azərbaycan Demokrat Partiyası 2008-ci il prezident seçkilərində iştirakdan imtina etmişdir.[76]

Partiya 2009-cu il Konstitusiya Referendumuna qarşı çıxmış, Müsavat Partiyası, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası, Vətəndaş və İnkişaf Partiyası, Azərbaycan Liberal Partiyası və Azərbaycan Ümid Partiyası ilə birgə Qarabağ və Respublika Uğrunda Vətəndaş Hərəkatı Təşviqat Qrupunu təsis etmişdir.[77]

2009-cu il bələdiyyə seçkilərində Azərbaycan Demokrat Partiyası partiya şəkildə iştirakdan imtina edərək üzvlərini fərdi təşəbbüslə namizəd olmağa səsləmişdir.[78] Partiya üzvü 26 nəfər namizəd olmuşdur.[79] Şəxsi təşəbbüslə namizəd olmuş 2 nəfər üzv seçilmişdir.[79][80]

2010-cu il parlament seçkilərində Azərbaycan Demokrat Partiyası Azərbaycan Ümid Partiyası ilə bərabər Qarabağ Seçki Blokunu təsis etmişdir.[81] Blok 10 sentyabr 2013-cü ildə qeydiyyata alınmışdır.[82] Blok seçkidə 32 namizədlə iştirak etmişdir,[83] lakin mandat qazana bilməmişdir. 2011-ci ilin fevralında seçki bloku siyasi bloka çevrilmiş və bu barədə partiya sədrləri İqbal Ağazadə və Sərdar Cəlaloğlu anlaşma imzalamışdırlar.[84] Seçkinin ardınca blokla əməkdaşlıq edən Aydınlar Partiyası seçki blokunun siyasi bloka çevrildiyi üçün blokla əməkdaşlığı dayandırmışdır.[85]

Əli Həsənov rəhbərliyində iqtidar-müxalifət görüşü (Bakı, 2015)

Azərbaycan Demokrat Partiyası 2013-cü il prezident seçkilərində partiya sədri Sərdar Cəlaloğlunun namizədliyini irəli sürmüşdür.[86] Cəlaloğlu, dövlət tərəfindən maliyyələşmədiklərini və seçkilərə 3 000 manat xərclədiklərini açıqlamışdır.[87][88] Sərdar Cəlaloğlu seçkiləri 22773 səs (0.62%) toplayaraq sonuncu, yəni 10-cu sırada başa vurmuşdur.[89] Seçkilərin ardınca Sərdar Cəlaloğlu namizədlik üçün lazım olan 45 min imzadan da az səs topladığı üçün partiya sədrliyindən istefa vermişdir.[90][91] Partiya İdarə Heyəti istefa tələbini qəbul etməmişdir.[92]

2014-cü ildə Vətəndaş və İnkişaf Partiyası Azərbaycan Demokrat Partiyası ilə birləşmək üçün qarşılıqlı təmaslar başlatdı. Təkliflərə əsasən Vətəndaş və İnkişaf Partiyası Azərbaycan Demokrat Partiyasına birləşəcək və partiya sədri Əli Əliyev birləşmiş partiyanın sədr müavini, daha sonra isə növbəti sədri olacaq idi,[93] lakin yekun nəticədə birləşmə baş tutmamışdır.[94]

Azərbaycan Demokrat Partiyası 2014-cü il bələdiyyə seçkilərində partiya şəkildə iştirakdan imtina edərək üzvlərini fərdi təşəbbüslə namizəd olmağa səsləmişdir.[95] Partiya Müsavat Partiyasına əməkdaşlıq təklif etsə də, təklifi qəbul olunmamışdır.[96] Qarabağ Blokunun digər üzvü Azərbaycan Ümid Partiyası seçkilərdə Azərbaycan Demokrat Partiyasına maddi dəstək vermədiyi üçün birlikdə problem yaranmışdır.[97]

Azərbaycan Demokrat Partiyası 2015-ci ildə iqtidarın başlatdığı yeni iqtidar-müxalifət dialoqlarında iştirak etmiş, prezidentin köməkçisi Əli Həsənovun rəhbərliyində keçirilmiş bir neçə görüşdə iştirak etmişdir.[98][99][100]

2015-ci il parlament seçkilərində Azərbaycan Demokart Partiyası əvvəlcə iştirak etmək qərar almış, səlahiyyətli nümayəndələrini qeydiyyatdan keçirmiş,[101] ilkin 15 namizədini açıqlamış,[102] daha sonra isə iştirakdan imtina edərək nümayəndələrin də qeydiyyatını ləğv etmişdir.[103][104][105] Bu seçkilərdə Qarabağ Blokunun üzvü olan Azərbaycan Demokrat Partiyası digər üzv Azərbaycan Ümid Partiyası ilə bərabər Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası ilə əməkdaşlıq planlasa da, bu gerçəkləşməmişdir.[106] Azərbaycan Ümid Partiyası seçkilərə "125-lər" Siyasi Klubu ilə qatıldığı üçün və Azərbaycan Demokrat Partiyasının seçkilərdən imtina etdiyi üçün Qarabağ Blokunun fəaliyəti sonlanmışdır.[84]

2017-ci ildə Vətəndaş və İnkişaf Partiyası, Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyası və Azərbaycan Demokrat Partiyası yeni birlik yaratmaq istəmişdir. Hətta birlik baş tutacağı təqdirdə Qubad İbadoğlunun sədri olduğu Azərbaycan Demokratiya və Rifah Hərəkatının da bu prosesə qoşulacağı gözlənilirdi, lakin birlik planı gerçəkləşmədi.[107]

2018-ci il prezident seçkilərində Azərbaycan Demokrat Partiyası tərəfindən Sərdar Cəlaloğlunun namizədliyi irəli sürülmüşdür. Onun namizədliyi 17 mart 2018-ci ildə qeydiyyata alınmışdır.[108][109] Seçki bulletenində adı 6-cı sırada qərarlaşmışdır. O, seçkiləri 119621 səs (3.03%) toplayaraq Yeni Azərbaycan Partiyası sədr İlham Əliyevin və bitərəf namizəd Zahid Orucun ardından 3-cü sırada başa vurmuşdur.[110]

26 yanvar 2019-cu ildə sabiq daxili işlər naziri İsgəndər Həmidovun təşəbbüsü ilə Klassik Xalq Cəbhəsi Partiyası, Azərbaycan Ümid Partiyası, Azərbaycan Demokrat Partiyası, Vətəndaş və İnkişaf Partiyası, Ağ Partiya, Böyük Azərbaycan Partiyası və başqa partiyalar, eləcə də ictimai fəallar, ziyalılar tərəfindən Azərbaycan Xalq Hərəkatı təsis edildi.[111] Daha sonra qurum daxilində parçalanma olmuş və qurum 2-yə bölünmüşdür.[112] Daha sonra qurumun fəaliyyəti tədricən zəifləyərək dayanmışdır.

Azərbaycan Demokrat Partiyası sədr səviyyəsində 11 sentyabr 2019-cu ildə keçirilmiş "Siyasi proseslərə xarici müdaxilə cəhdlərinə qarşı" mövzusunda dinləmələrdə iştirak etmişdir.[113]

Azərbaycan Demokrat Partiyası 2019-cu il bələdiyyə seçkilərində bələdiyyələri effektiv orqanlar hesab etmədiyi üçün seçkilərə qatılmama qərarı almış, lakin üzvlərinə namizəd olmaqda sərbəstlik vermişdir.[114][115][116]

Partiya 2020-ci il parlament seçkilərində 30 namizədlə iştirak etsə də, 10 namizədi qeydə alınmış,[117] lakin mandat qazana bilməmişdir.

1 sentyabr 2020-ci ildə Azərbaycan Demokrat Partiyasının X Qurultayı onlayn şəraitdə keçirilmiş və Sərdar Cəlaloğlu yenidən sədr seçilmişdir.[118]

Azərbaycan Demokrat Partiyası 2020-ci ildə başladılmış iqtidar-müxalifət dialoquna qatılmış, partiya sədri Sərdar Cəlaloğlu bir neçə dəfə Prezident Administrasiyasının şöbə müdiri Ədalət Vəliyev ilə görüşmüşdür.[119][120][121]

ADP İkinci Qarabağ müharibəsi dönəmində və sonrasında siyasi partiyaların iqtidara dəstək, dünya ictimaiyyətinə müraciət, lokal antiterror əməliyyatlarına dəstək və s. kimi ortaq qərarlarına imza atmışdır.[122][123][124]

"Siyasi partiyalar haqqında" yeni Qanunun qəbulundan sonra siyasi partiyalar üçün siyasi partiyaların yenidən dövlət qeydiyyatına alınması prosesi başladıldı. Bu proses çərçivəsində Azərbaycan Demokrat Partiyası siyahısını Ədliyyə Nazirliyinə təqdim etdi, lakin avqust ayında siyahıda olan problemlər səbəbi ilə nazirlikdən rədd cavabı gəldi və partiyaya 1 ay müddət verildi.[125] Azərbaycan Demokrat Partiyası üzv reyestrini nəzərdən keçirərək yenidən nazirliyə göndərmiş və partiya 8 sentyabr 2023-cü ildə yenidən dövlət qeydiyyatına alınmışdır.[126]

3 dekabr 2023-cü ildə Azərbaycan Demokrat Partiyasının XI Fövqəladə Qurultayı keçirilmiş və qurultayda partiya nizamnaməsi "Siyasi partiyalar haqqında" yeni Qanuna uyğunlaşdırılmışdır.[127]

2024-cü il prezident seçkilərində Azərbaycan Demokrat Partiyası sədri Sərdar Cəlaloğlu partiyasının seçkilərdə iştirak etməyəcəyini, üzvlərə isə səsvermədə sərbəstlik tanındığını açıqlamışdır.[128] 2024-cü il parlament seçkilərində isə partiya iştirak qərarı almış, sədr Sərdar Cəlaloğlu isə əvvəlcə deputatlığa namizədliyini irəli sürsə də, daha sonra namizədliyini geri çəkmişdir.[129] Ümumilikdə partiya seçkilərdə 16 namizədlə qatılmağı planlasa da,[130] yekunda 4 namizədi qeydə alınmışdır.[131]

Seçkilərdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Milli Məclis

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Seçki Sədr Majoritar Proporsional Cəmi
Səs % Mandat Səs % Mandat
1995
1 sentyabr 1995-ci ildə Azərbaycan Demokrat Partiyasının rəsmi dövlət qeydiyyatı ləğv edilmişdir.
2000
İlyas İsmayılov
Rəsul Quliyev
0 / 100
 1.1
0 / 25
0 / 125
2005
Rəsul Quliyev
0 / 125
 N/A N/A N/A
0 / 125
2010
Sərdar Cəlaloğlu
 7,662 0.32
0 / 125
 N/A N/A N/A
0 / 125
2015 2,746 0.10
0 / 125
 N/A N/A N/A
0 / 125
2020
0 / 125
 N/A N/A N/A
0 / 125
2024 N/A N/A N/A

Ali Məclis

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Seçki Sədr Nəticə
Səs % Mandat
1995
1 sentyabr 1995-ci ildə Azərbaycan Demokrat Partiyasının rəsmi dövlət qeydiyyatı ləğv edilmişdir.
2000
İlyas İsmayılov
Rəsul Quliyev
0 / 45
2005
Rəsul Quliyev
0 / 45
2010
Sərdar Cəlaloğlu
0 / 45
2015
0 / 45
2020 Partiya seçkilərdə iştirak etməmişdir.[132]
2024 Partiya seçkilərdə iştirak etməmişdir.[133]

Bələdiyyə seçkiləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Seçki Sədr Səs Yer
# % ±
1999 1 sentyabr 1995-ci ildə Azərbaycan Demokrat Partiyasının

rəsmi dövlət qeydiyyatı ləğv edilmişdir.

2004 Rəsul Quliyev
2009 Sərdar Cəlaloğlu
2 / 15.591
2014
2019

Ara bələdiyyə seçkiləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Seçki Sədr Səs Bələdiyyə üzvü
# %
2006 Rəsul Quliyev
2 / 1.901

Təşkilat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Partiya yarandığı gündən 29 noyabr 1998-ci il tarixli VI (Birləşdirici) Qurultay Səlahiyyətli Konfransınadək partiyada sədr postu mövcud olmuş, bu qurultayda isə bu vəzifə həmsədr vəzifəsi ilə əvəzlənmişdir.[2] 23 aprel 2005-ci ildə keçirilmiş Azərbaycan Demokrat Partiyasının V Qurultayınadək mövcud olmuş həmsədrlik və katiblik postları ləğv olunmuş sədrlik və sədr müavinləri postları yenidən yaradılmışdır.[24]

Sədr müavinləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
# Adı Vəzifəsi
1 Həsrət Rüstəmov Partiya sədrinin birinci müavini
2 Taliyət Əliyev Partiya sədrinin müavini (seçki və hüquq məsələləri üzrə)
3 Nurəddin İsmayılov Partiya sədrinin müavini (mətbuat və xalqla əlaqələr üzrə)
4 Nazilə Soltanova Partiya sədrinin müavini (qadınlarla iş üzrə)
5 Daşqın Nuriyev Partiya sədrinin müavini (əlaqələr və insan hüquqları üzrə)
6 Kamran Nəsirli Partiya sədrinin müavini (gənclərlə iş üzrə)
7 Nizami Məmmədzadə Partiya sədrinin müavini (təşkilati işlər üzrə)

Qadınlar Təşkilatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Partiyanın Qadınlar Şurasına bir müddət Nazilə Soltan rəhbərlik etmişdir.[134]

Gənclər Təşkilatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Partiyanın Gənclər Təşkilatına bir müddət Cəmil Hacıyev rəhbərlik etmişdir.[135]

Qurultaylar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ad Tarix Seçilmiş sədr Namizəd
Təsis Konfransı 26 yanvar 1991 -
I Konfrans 25 aprel 1992
II Konfrans 28 iyul 1993
III Konfrans 23 yanvar 1994
I Qurultay 7–8 may 1994 Sərdar Cəlaloğlu Sərdar Cəlaloğlu
II (Fövqəladə) Qurultay 10 sentyabr 1995
III Növbədənkənar (Birləşdirici) və

IV (Birləşdirici) Qurultay

30 mart 1996 İlyas İsmayılov İlyas İsmayılov
V (Növbədənkənar) Qurultay 25 may 1998
VI (Birləşdirici) Qurultay Səlahiyyətli Konfrans 29 noyabr 1998 Rəsul Quliyev Rəsul Quliyev
VII Fövqəladə Qurultay Səlahiyyətli Konfrans 22 iyun 2003 - -
VIII Qurultay 23 aprel 2005[24] Rəsul Quliyev Rəsul Quliyev
IX Qurultay 27 may 2007[71] Sərdar Cəlaloğlu Sərdar Cəlaloğlu
X (Onlayn) Qurultay 1 sentyabr 2020[118] Sərdar Cəlaloğlu

Rəşid Mansurov

XI Fövqəladə Qurultay 3 dekabr 2023[127] Nizamnamə qurultayı

Texniki baza

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycan Demokrat Partiyası qərargah olaraq "Hürriyət" qəzetinin icarəyə götürdüyü binanın bir hissəsini icarəyə götürmüşdür. "Hürriyət" qəzeti əvvəlcə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin Naxçıvan şöbəsinin mətbuat orqanı olmuş və Naxçıvanda nəşr olunmuş, 1992-ci ildən isə Bakı şəhəri Ələşrəf Əlizadə 13 ünvanındakı Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətinin balansında olan qərargahı 25 illiyinə dövlətdən icarəyə alaraq Bakıda nəşr olunmağa başlamışdır. Azərbaycan Demokrat Partiyası "Hürriyət" qəzeti ilə birgə hər kvartal üçün aylıq 600 manat icarə haqqı ödəməkdədir.[136][137]

27 may 2024-cü ildə partiya sədri Sərdar Cəlaloğlu verdiyi müsahibədə partiya qərargahının yerləşdiyi binanın söküntü planına daxil edildiyini, sökülməyə başladığını, Azərbaycan Demokrat Partiyası və "Hürriyət" qəzetinin binanı tərk etdiyini açıqlamışdır.[138] Tikinti şirkətinin partiyaya bir miqdar kompensasiya ödədiyi söylənilmişdir. Partiyaya dövlət tərəfindən "Lider" Televiziyasının keçmiş binasında yer ayrılsa da, partiya müvəqqəti olaraq fərqli bir yerdə məskunlaşmışdır.[138]

İdeologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycan Demokrat Partiyası solçu partiyadır.[139] 2020-ci ildə partiya sədri Sərdar Cəlaloğlu Azərbaycan Demokrat Partiyasının bir qədər həm millətçiliyə, həm dinçiliyə meyl eləyən partiya olduğunu açıqlamışdır.[140]

Azərbaycan Demokrat Partiyasının emblemi

Rəmzləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycan Demokrat Partiyasının embleminin ideya müəllifi Zöhrab Şamxalovdur. Simvolda doğan günəş fonunda açıq dənizdə 8 avar çəkən qayıqçı təsvir olunub. 8 nəfərlik say Azərbaycan xalqının 8 etnosdan ibarət olmasına işarədir. Günəş sübh çağı yenicə çıxmış günəş rəngindədir. Eyni zamanda simvolda təsvir olunan gəmi Qobustan qayaüstü rəsmlərində təsvir olunan rəsmlərdən götürülüb. Bu da Azərbaycanın qədim yaşayış məskəni olmasına işarədir.[141]

Azərbaycan Demokrat Partiyası 1990-cı illərin əvvəlində musiqisi Cavanşir Quliyevə aid olan himni istifadə etmişdir, lakin daha sonra Quliyev himni geri çağıraraq ləğv etmişdir.[142][143]

Qeydlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Rəsmi dövlət qeydiyyatında olmayan siyasi partiya

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Tahirə Allahyarova, Fərhad Məmmədov. Azərbaycanda siyasi partiyalar: Seçkidən seçkiyə (PDF). Bakı. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzi. 2010. Arxivləşdirilib 2022-07-06 at the Wayback Machine

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ modern.az. "Ədliyyə Nazirliyi daha iki partiyanı qeydə aldı - SİYAHI". modern.az (az.). 2023-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-11.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 modern.az. "ADP-yə gəlib-getmiş tanınmışlar - Keçmiş nazir, eks-spiker, general, polis rəisi və digərləri - ARAŞDIRMA". modern.az (az.). 2024-02-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 modern.az. "27 naxçıvanlı demokratın yaratdığı ADP- "PARTİYAMIZDIR"". modern.az (az.). 2024-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  4. ↑ 1 2 elli. "Azərbaycanda seçki xronikası: "Heydər Əliyev dedi ki, dünyanın heç bir yerində deputatları xalq seçmir"". MEYDAN.TV (az.). 2024-08-09. 2024-08-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  5. ↑ modern.az. "Hansı siyasi partiyalarda qadınlar daha çoxdur? - SİYAHI". modern.az (az.). 2024-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-20.
  6. ↑ 1 2 ""Sülhəddin Əkbəri ADP-dən qovmuşuq" - MÜSAHİBƏ". Teleqraf.com (az.). 2014-07-08. 2021-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  7. ↑ "İsa Qəmbəri tərk edən tanınmışlar - Araşdırma". 2023-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-10.
  8. ↑ 1 2 "Məqsədlərinə çatmayan müxalifət blokları ARAŞDIRMA". Səs İnformasiya Agentliyi (az.). 2020-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  9. ↑ Seçkidən seçkiyə, 2010. səh. 32
  10. ↑ "Ədliyyə generalı dünyasını dəyişdi". Teleqraf.com (az.). 2017-05-15. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  11. ↑ Crocusoft. "Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sədri R.Quliyevin istefası haqqında". e-qanun.az (ingilis). 2021-09-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  12. ↑ 1 2 3 4 elli. "2000-ci ilin parlament seçkisi: "Bu gedişlə hakimiyyət Azərbaycanı fəlakətə aparır"". MEYDAN.TV (az.). 2024-08-11. 2024-08-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-16.
  13. ↑ "2000-2001-ci illər parlament seçkiləri haqqında yekun hesabat" (PDF). 2021-08-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-30.
  14. ↑ "İkinci çağırış Milli Məclis (2000-2005). 2. Yeni parlamentin ümumi mənzərəsi". 2021-09-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-31.
  15. ↑ 1 2 "ATƏT Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosu Azərbaycan Respublikası Parlament Seçkiləri 5 noyabr 2000-ci il və 7 yanvar 2001-ci il Yekun Hesabatı" (PDF). 2021-08-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-30.
  16. ↑ "Qüdrət Həsənquliyev Əli Kərimlinin paxırlarını açdı". 2023-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-02.
  17. ↑ Crocusoft. "Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyasının üzvlərinin və əvəzedici üzvlərinin seçilməsi haqqında". e-qanun.az (ingilis). 2021-08-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  18. ↑ Crocusoft. "2003-cü il oktyabrın 15-də keçiriləcək Azərbaycan Respublikası prezidentinin seçkilərində Azərbaycan Demokrat Partiyası tərəfindən namizədliyi irəli sürülmüş Rəsul Bayram oğlu Quliyevin Azərbaycan Respublikası prezidentliyinə namizəd kimi təsdiq olunmaması haqqında". e-qanun.az (ingilis). 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  19. ↑ "Rəsul Quliyev seçiciləri İsa Qəmbərə səs verməyə çağırıb - 2003-10-09". Voice of America (az.). 2003-10-09. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  20. ↑ "Azərbaycan Respublikası adından 2003-cü il oktyabrın 15-də keçirilmiş Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkilərinin nəticələrinin təsdiq və rəsmən elan edilməsinə dair AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI KONSTİTUSİYA MƏHKƏMƏSİNİN QƏRARI". e-qanun.az (ingilis). 2024-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-09.
  21. ↑ "BBCAzeri.com". www.bbc.com. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  22. ↑ Crocusoft. "Müsavat, Ümid və Azərbaycan Demokrat partiyalarının, habelə bəzi müxalif siyasi qrupların Konstitusiyaya zidd hərəkətləri haqqında". e-qanun.az (ingilis). 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  23. ↑ modern.az. "ADP-yə gəlib-getmiş tanınmışlar - Keçmiş nazir, eks-spiker, general, polis rəisi və digərləri - ARAŞDIRMA". modern.az (az.). 2024-02-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  24. ↑ 1 2 3 4 AzadlıqRadiosu. "ADP-də struktur dəyişikliyi edildi". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  25. ↑ AzadlıqRadiosu. "Müxalifət seçkiyə vahid siyahıyla gedə biləcəkmi?". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2022-08-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  26. ↑ Məmmədov, İlkin. "Üç müxalifət partiyası seçkiyə birgə gatılmaq üçün danışıqlar aparır". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2023-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  27. ↑ AzadlıqRadiosu. "«Üçlər» blokun adını, rəngini və rəmzini müəyyənləşdirdi". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2022-08-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  28. ↑ AzadlıqRadiosu. "«Azadlıq» seçki bloku rəsmən təsis olundu". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  29. ↑ AzadlıqRadiosu. "Üç seçki bloku qeydiyyatdan keçdi". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  30. ↑ 1 2 "Isa Qemberin sehifesi". web.archive.org. 2014-02-25. 2014-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  31. ↑ AzadlıqRadiosu. "Seçkidən qabaq və sonra..." Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2023-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  32. ↑ "NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASI ALİ MƏCLİSİNƏ SEÇKİLƏRDƏ 146 NƏFƏR NAMİZƏD MÜBARİZƏ APARIR - AZƏRTAC".
  33. ↑ AzadlıqRadiosu. "İqtidar-müxalifət dialoqu: "Dialoq yoxdur"". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  34. ↑ AzadlıqRadiosu. "İqtidar və müxalifət partiyalarının görüşü uğursuz oldu". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2023-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  35. ↑ AzadlıqRadiosu. "YAP-la «Azadlıq» bloku dialoq mövzusunda dil tapmır". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  36. ↑ AzadlıqRadiosu. "Rəsul Quliyev haqqında həbs qərarı qüvvədə qaldı". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  37. ↑ AzadlıqRadiosu. "Baş Prokurorluq Rəsul Quliyevin toxunulmazlığını ləğv edib". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  38. ↑ AzadlıqRadiosu. "Rəsul Quliyevin dönüş günü müəyyənləşdi". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  39. ↑ "ADP sədri Rəsul Quliyev Azərbaycana qayıdır". Voice of America (az.). 2005-09-28. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  40. ↑ AzadlıqRadiosu. "Rəsul Quliyev oktyabrın 17-də Bakıya gəlməyi planlaşdırır". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-05-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  41. ↑ Kazımoğlu, Kənan. "Rəsul Quliyevi gətirən aviaşirkət Bakıdan eniş izni ala bilmədiyini deyir". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2022-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  42. ↑ 1 2 3 AzadlıqRadiosu. "Rəsul Quliyevi «İnterpol» Ukraynada saxladı". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2023-06-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  43. ↑ "ADP-nin tərəfdarları həbs edilib". Voice of America (az.). 2005-10-17. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  44. ↑ "Azərbaycan Demokrat partiyasının sədri Ukraynada saxlanıb". Voice of America (az.). 2005-10-18. 2021-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  45. ↑ AzadlıqRadiosu. "Fərhad Əliyev həbs edildi". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  46. ↑ AzadlıqRadiosu. "Keçmiş Səhiyyə nazirinin həbs xəbəri təsdiqləndi". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  47. ↑ AzadlıqRadiosu. "Daha bir neçə məmur həbs edildi". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  48. ↑ AzadlıqRadiosu. "Parlament Fikrət Sadıqovun həbsinə razılıq verdi". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2023-10-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  49. ↑ "Azərbaycanda müxalifəti maliyyələşdirdiyinə görə iki nazir həbs edilib". Voice of America (az.). 2005-10-21. 2021-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  50. ↑ "Azərbaycanın sabiq səhiyyə naziri müxalifət düşərgəsinə keçdiyini elan edib". Voice of America (az.). 2007-02-28. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  51. ↑ AzadlıqRadiosu. "Rəsul Quliyev sərbəst buraxıldı". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  52. ↑ AzadlıqRadiosu. "Müxalifət «Qələbə»siz qaldı". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  53. ↑ AzadlıqRadiosu. "Qalib kim olacaq?". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  54. ↑ AzadlıqRadiosu. "«Azadlıq» bloku yürüş-mitinq keçirdi". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2022-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  55. ↑ AzadlıqRadiosu. "Müxalifət rəhbərləri Bakıdakı səfirlərlə görüşdülər". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2024-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  56. ↑ AzadlıqRadiosu. "Müsavat və ADP-dəki istefalar…". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-08-09. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  57. ↑ AzadlıqRadiosu. "Aydın Quliyev ADP-dən çıxarılıb". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2023-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  58. ↑ AzadlıqRadiosu. "«Azadlıq» seçki bloku ləğv edilib". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2023-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  59. ↑ AzadlıqRadiosu. "«Azadlıq» Siyasi Bloku rəsmən elan edildi". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-04-24. 2023-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-12.
  60. ↑ "ADP təkrar parlament seçkisində iştirak etməmək barədə qərar çıxarıb". 2023-03-06. 2023-03-06 tarixində arxivləşdirilib.
  61. ↑ AzadlıqRadiosu. "Xaricdəki Azərbaycan müxalifəti". Azadlıq Radiosu (az.). 2006-09-01. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  62. ↑ "Rəsul Quliyevin "Azərbaycanda Demokratiya Uğurunda" Beynəlxalq Cəmiyyətinin təsis konfransı təxirə salınıb". Trend.Az (az.). 2007-03-13. 2020-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  63. ↑ "Sərdar Cəlaloğu: "Bələdiyyə seçkilərində iştirak edən üzvlərimiz partiya sıralarından xaric ediliblər"". 2023-06-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-14.
  64. ↑ AzadlıqRadiosu. "ADP siyasi yönümünü dəyişdi". Azadlıq Radiosu (az.). 2007-01-27. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  65. ↑ "Azərbaycan Demokrat partiyasında qarşıdurma". Voice of America (az.). 2007-02-19. 2022-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  66. ↑ AzadlıqRadiosu. "Rəsul Quliyev Sərdar Cəlaloğlunu özünün müavini vəzifəsindən azad etdi". Azadlıq Radiosu (az.). 2007-02-11. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  67. ↑ AzadlıqRadiosu. "«Azadlıq» bloku ADP-nin təmsilçisi kimi Sərdar Cəlaloğlunu tanıdı". Azadlıq Radiosu (az.). 2007-02-14. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  68. ↑ "Rəsul Quliyev ADP sıralarından xaric olunub". Trend.Az (az.). 2007-02-19. 2020-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  69. ↑ AzadlıqRadiosu. "ADP-nin hər iki qanadı «Azadlıq» blokunun qərarını pisləyir". Azadlıq Radiosu (az.). 2007-03-06. 2022-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  70. ↑ AzadlıqRadiosu. "Rəsul Quliyev «Açıq Cəmiyyət» Partiyasının lideri seçilib". Azadlıq Radiosu (az.). 2007-04-14. 2021-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  71. ↑ 1 2 AzadlıqRadiosu. "ADP siyasi kursunu rəsmiləşdirdi". Azadlıq Radiosu (az.). 2007-05-27. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  72. ↑ "Müxalifət partiyaları arasında yeni müttəfiqlik sazişi imzalanacaq". Trend.Az (az.). 2008-01-24. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  73. ↑ "Altı müxalifət təşkilatını birləşdirən məşvərət məclisi dağılıb". Trend.Az (az.). 2007-11-05. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  74. ↑ "Azərbaycanda prezidentliyə namizədlərin yeni siyasi bloku yaradılır". Trend.Az (az.). 2008-06-21. 2021-01-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  75. ↑ "Azərbaycanın müxalifət partiyaları "Dördlər" formatında əməkdaşlıq edəcək". Trend.Az (az.). 2008-07-10. 2024-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  76. ↑ "Azərbaycan Demokrat Partiyası heç bir formada prezident seçkilərinə qoşulmayacaq". Trend.Az (az.). 2008-08-02. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  77. ↑ AzadlıqRadiosu. "«Qarabağ və Respublika Uğrunda Vətəndaş Hərəkatı» seçicilərlə görüşəcək". Azadlıq Radiosu (az.). 2009-03-06. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  78. ↑ "ADP qərarını verdi | Hafta.az".
  79. ↑ 1 2 "MDB PAA DİMBİ-nin Bakı filialının 2009-cu il Azərbaycanda Bələdiyyə seçkiləri haqqında ümumi məlumatı". 2022-01-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-07-04.
  80. ↑ "Siyahıya YAP liderlik edir". 2021-11-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-26.
  81. ↑ AzadlıqRadiosu. "Qeydiyyatla bağlı MSK-ya üç seçki bloku müraciət edib". Azadlıq Radiosu (az.). 2010-09-09. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  82. ↑ AzadlıqRadiosu. ""Qarabağ Seçki Bloku" MSK-nın ilkin qeydiyyatından keçib". Azadlıq Radiosu (az.). 2010-09-13. 2022-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  83. ↑ AzadlıqRadiosu. "Qeydiyyat başa çatdı [siyahı]". Azadlıq Radiosu (az.). 2010-10-19. 2023-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  84. ↑ 1 2 ""Qarabağ" siyasi bloku dağıldı". Teleqraf.com (az.). 2015-08-20. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  85. ↑ AzadlıqRadiosu. "Aydınlar Partiyası "Qarabağ" blokundan imtina edib". Azadlıq Radiosu (az.). 2010-12-22. 2024-08-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-13.
  86. ↑ "Daha üç nəfərin prezidentliyə namizədliyinin irəli sürülməsi təsdiqlənib". Voice of America (az.). 2013-08-31. 2021-09-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  87. ↑ "Sərdar Cəlaloğlu: Bir qüvvənin uzun müddət hakimiyyətdə saxlanması həm də beynəlxalq güclərin işidir [Video-müsahibə]". Voice of America (az.). 2013-09-24. 2021-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  88. ↑ AzadlıqRadiosu. "Son seçkilərin cib xərcliyi". Azadlıq Radiosu (az.). 2014-09-22. 2021-10-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  89. ↑ "AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI PREZİDENTİNİN SEÇKİLƏRİ 9 oktyabr 2013-cü il SƏSVERMƏNİN NƏTİCƏLƏRİ HAQQINDA AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MƏRKƏZİ SEÇKİ KOMİSSİYASININ YEKUN PROTOKOLU" (PDF). 2018-02-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-18.
  90. ↑ "Demokrat Partiyasının sədri istefa verib". Voice of America (az.). 2013-10-11. 2024-05-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  91. ↑ "Prezident seçkisində uduzan ADP sədri Sərdar Cəlaloğlu istefa verib". Trend.Az (az.). 2013-10-11. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  92. ↑ "Sərdar Cəlaloğlu ADP-nin sədrliyində qaldı". Azadliq (az.). 2013-10-14. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  93. ↑ "ADP və VİP sədrləri yenidən görüşdülər". 2020-07-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-04.
  94. ↑ "ADP və VİP birləşir: "Bununla bağlı komissiya yaradılıb"". 2021-11-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-04.
  95. ↑ "Partiyalar bələdiyyə seçkilərinə necə hazırlaşır?". Teleqraf.com (az.). 2014-10-10. 2024-08-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  96. ↑ "Sərdar Cəlaloğlu: "İsa Qəmbərə təklif verdim, amma müsbət cavab almadım"". Teleqraf.com (az.). 2014-04-14. 2024-08-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  97. ↑ "ADP və Ümid pula görə ayrıldılar". Teleqraf.com (az.). 2014-10-30. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  98. ↑ "Hakimiyyət Avropa Oyunlarını siyasi partiyalarla müzakirə edib". Amerikanın səsi. 2022-05-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-31.
  99. ↑ AzadlıqRadiosu. "Əli Həsənov partiya liderləri ilə görüşüb". Azadlıq Radiosu (az.). 2014-12-15. 2022-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  100. ↑ AzadlıqRadiosu. "Müxalifət partiyaları iqtidar nümayəndəsi ilə görüşə dəvət olunublar". Azadlıq Radiosu (az.). 2015-02-10. 2021-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  101. ↑ Crocusoft. "2015-ci il noyabrın 1-nə təyin edilmiş Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilərdə Azərbaycan Demokrat Partiyasının səlahiyyətli nümayəndələrinin və maliyyə məsələləri üzrə səlahiyyətli nümayəndəsinin qeydə alınması haqqında". e-qanun.az (ingilis). 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  102. ↑ "ADP ilkin namizədlər siyahısını açıqladı". Trend.Az (az.). 2015-08-26. 2021-01-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  103. ↑ Crocusoft. "2015-ci il noyabrın 1-nə təyin edilmiş Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə seçkilərdə Azərbaycan Demokrat Partiyasının səlahiyyətli nümayəndələrinin və maliyyə məsələləri üzrə səlahiyyətli nümayəndələrinin qeydiyyatının ləğv edilməsi haqqında". e-qanun.az (ingilis). 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  104. ↑ AzadlıqRadiosu. "Sərdar Cəlaloğlu seçkilərə getmir". Azadlıq Radiosu (az.). 2015-09-16. 2023-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  105. ↑ "ADP-nin parlament seçkilərindəki səlahiyyətli nümayəndələrinin qeydiyyatı ləğv edildi". Trend.Az (az.). 2015-09-18. 2023-12-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  106. ↑ "Üçü bir arada ola bilmədi". Teleqraf.com (az.). 2015-08-13. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  107. ↑ "Azərbaycanda bu üç partiyanın birliyi baş tutmadı". Teleqraf.com (az.). 2017-04-19. 2017-04-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  108. ↑ "Sərdar Cəlaloğlu prezidentliyə namizəd oldu". Azadlıq Radiosu (az.). 2023-03-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  109. ↑ "MSK Sərdar Cəlaloğlunun prezidentliyə namizədliyini qeydə alıb". Voice of America (az.). 2018-03-17. 2021-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  110. ↑ "Seçki nəticələri". 2020-07-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-18.
  111. ↑ "Azərbaycan Xalq Hərəkatı yaradılıb". 2021-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-01.
  112. ↑ "Xalq Hərəkatı yenidən parçalanıb". 2020-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-25.
  113. ↑ ""Siyasi proseslərə xarici müdaxilə cəhdlərinə qarşı" mövzusunda dinləmələr keçirilib". 2022-10-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  114. ↑ "Bəzi partiyalar bələdiyyə seçkilərini boykot edir, bəziləri isə əhəmiyyətsiz sayır". 2023-07-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-15.
  115. ↑ "Bələdiyyə seçkilərində iştirak üçün 10 partiya müraciət edib". AzToday (az.). 2019-11-02. 2023-07-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-15.
  116. ↑ "Kim bələdiyyə seçkilərində iştirak edəcək?". 2023-06-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-15.
  117. ↑ modern.az. "Ən çox və ən az namizədlə seçkilərə qatılan PARTİYALAR". modern.az (az.). 2024-02-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  118. ↑ 1 2 modern.az. "ADP qurultay keçirdi - Sərdar Cəlaloğlu yenidən sədr oldu". modern.az (az.). 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  119. ↑ "Prezident Administrasiyasının şöbə müdiri partiya rəhbərləri ilə görüş keçirib". Apa.az (az.). 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  120. ↑ "PA-da növbəti görüş: mühüm siyasi müzakirə..." Teleqraf.com (az.). 2020-07-20. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  121. ↑ bizim.media. "Partiya sədrləri Prezident Administrasiyasına niyə çağırılıblar? – AÇIQLAMA". bizim.media (az.). 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  122. ↑ mia.az. "50 SİYASI PARTİYA QARABAĞDAKI VƏZİYYƏTLƏ BAĞLI BİRGƏ BƏYANAT YAYDI". mia.az (az.). 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  123. ↑ BestApp.az. "50 siyasi partiya Fransanın mövqeyini PİSLƏDİ". -Yeni Sabah- (az.). 2020-10-07. 2024-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  124. ↑ "Azərbaycandakı siyasi partiyalar lokal antiterror tədbirlərinə dəstək bəyanatı yayıb". Apa.az (az.). 2024-01-01. 2023-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  125. ↑ sfera.az. "Sərdar Cəlaloğlunun da partiyası qeydiyyata alınmadı". sfera.az. 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  126. ↑ Studio, Balans Web. "Sərdar Cəlaloğlunun partiyası qeydiyyata alındı". ANS Press (az.). 2023-09-08. 2023-09-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  127. ↑ 1 2 "ADP XI FÖVQƏLADƏ QURULTAYINI KEÇİRİB » Ovqat.com". Ovqat.com. 2024-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  128. ↑ modern.az. "Azərbaycan Demokrat Partiyası seçkilərdə namizəd irəli sürəcək?". modern.az (az.). 2023-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-25.
  129. ↑ "Sərdar Cəlaloğlu namizədliyini geri götürdü". Pravda.az. 2024-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-07-26.
  130. ↑ "Sərdar Cəlaloğlu niyə Naxçıvanı seçdi? - 'Sonuncu seçkimdir' | Qaynarinfo.az". qaynarinfo.az (ingilis). 2024-07-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  131. ↑ "Siyasi partiyalar neçə namizədlə seçkidə iştirak edəcək? - TAM SİYAHI | Qaynarinfo.az". qaynarinfo.az (ingilis). 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  132. ↑ "Naxçıvandakı seçkidən nə xəbər?". Novator.az (az.). 2020-02-13. 2023-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  133. ↑ "01 sentyabr 2024-cü il tarixdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinə seçkilərdə qeydə alınan namizədlərin SİYAHISI" (PDF). 2024-08-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-08-16.
  134. ↑ "Nazilə Soltan ADP-nin Ümid Partiyası ilə münasibətindən danışdı". Teleqraf.com (az.). 2014-06-14. 2021-08-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  135. ↑ "Sərdar Cəlaloğlunun partiyasında gənclər niyə azdır?". Teleqraf.com (az.). 2015-12-09. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  136. ↑ "Partiyalarımız hara sığınır?". 2010-02-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-02-04.
  137. ↑ "Siyasi partiyalar: Kimi öz evində, kimi dövlət evində..." 2022-07-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-27.
  138. ↑ 1 2 mia.az. "ADP-nin qərargahını tikinti şirkəti aldı - Sərdar Cəlaloğluna pul veriblər?". mia.az (az.). 2024-08-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-14.
  139. ↑ Seçkidən seçkiyə, 2010. səh. 116
  140. ↑ "Sərdar Cəlaloğlu: "Azərbaycanda siyasi partiyaların seçdikləri ideologiya ilə apardıqları mübarizə arasında ziddiyyət var"". musavat.com. 2024-08-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-15.
  141. ↑ "Partiyaların simvolları – ARAŞDIRMA". 2009-12-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-12-05.
  142. ↑ "HANSI PARTİYANIN HİMNİ VAR?". musavat.com. 2024-01-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-10.
  143. ↑ moderator.az. "Cavanşir Quliyev: "Yazdığım himni "KQB agenti" sözünə görə geri aldım"". moderator.az (az.). 2024-01-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-10.