Məhəmmədbağır Rzayev

Bağır Kərbəlayı Ələsgər oğlu Rzayev və ya Məmmədbağır Rzayev və ya Məmmədbağır Rzayev və ya Bağır bəy Rzayev (1891, İrəvan – 1927) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin baş katibi, Araz Türk Cümhuriyyətinin inzibati naziri, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurasının üzvü, Zaqafqaziya Seyminin və Zaqafqaziya Seyminin Müsəlman fraksiyası üzvü.

Bağır bəy Rzayev
Məhəmmədbağır Kərbəlayı Ələsgər oğlu R(i)zayev
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin baş katibi
19 yanvar 1920 – 16 fevral 1920
Əvvəlki	Mehdi bəy Hacınski
Sonrakı	Rza bəy Qaraşarlı
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü
15 may 1919 – 27 aprel 1920
Fraksiya	Sosialistlər fraksiyası
Əvvəlki	Məhəmməd Məhərrəmov
7 dekabr 1918 – 28 yanvar 1919
Fraksiya	Sosialistlər fraksiyası
Sonrakı	İbrahim Əbilov
Araz Türk Cümhuriyyətinin inzibati naziri
3 noyabr 1918 – ?
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurasının üzvü
27 may 1918 – 7 dekabr 1918
Fraksiya	Müsəlman Sosialist Bloku
Zaqafqaziya Seyminin üzvü
23 fevral 1918 – 26 may 1918
Fraksiya	Müsəlman fraksiyası
Qrup	Müsəlman Sosialist Bloku
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1891
Doğum yeri	İrəvan, İrəvan qəzası, İrəvan quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	1927
Partiya	Müsəlman Sosialist Bloku (1917–1918)
Təhsili	İrəvan kişi gimnaziyası, Moskva Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsi[d]

Bağır bəy Rzayev 1893-cü ildə İrəvan şəhərində anadan olmuşdu. 1903–1912-ci illərdə İrəvan gimnaziyasında oxumuşdur.^[1] 1911-ci ildə Moskva Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olmuşdu.^[2]

Aprel işğalından sonra mühacirət həyatı yaşamış daha sonra Azərbaycana geri dönmüşdür. 1927-ci ildə siyasi təzyiqlərə dözməmiş, özünü öldürmüşdü.

Bağır Rzayev Müsəlman Sosialist Blokunun üzvü olaraq Zaqafqaziya Seyminə üzv seçilmiş, burada müsəlman fraksiyasının və Müsəlman Sosialist Bloku qrupunun üzvü olmuşdur.

27 may 1918-ci il tarixində Müsəlman Sosialist Bloku sıralarından Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurasının üzvü seçilmişdir.^[3]

Nəriman bəy Nərimanbəyli və Mir Hidayət bəy Seyidovla birgə İrəvan Milli Komitəsinin üzvü idi.^[4]

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurasının 1 iyun 1918 tarixli sayca 3-cü və Tiflis Canişin Sarayında baş tutan iclasında Bağır bəy Rzayev İrəvana göndəriləcək nümayəndə heyəti ilə bağlı müzakirələrdə belə fikir bildirmişdir:

Mən əminəm ki, İrəvan quberniyasına sizlərdən heç kim getməyəcək. Oraya biz İrəvanlılar—mən və Seyidov gedəcəyik. Sizdən bir xahiş edirik: Öz Azərbaycanınızın müstəqilliyini təmin edib, bizi—Ermənistan Respublikasının ərazisində qalanları yaddan çıxarmayın.

Bağır bəy Rzayev 7 dekabr 1918-ci il tarixində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurasının sıralarından birbaşa Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamenti üzvlüyünə qəbul olunmuşdur. Parlamentin 15 dekabr 1918 tarixli sayca 2-ci iclasında üzvlüyü səsə qoyularaq təsdiqlənmişdir. O, parlamentdə Sosialistlər fraksiyasını təmsil etmişdir.

28 yanvar 1919-cu ildə Bağır bəy Rzayev parlamentdən xaric edilir və əvəzinə İbrahim Əbilov üzv seçilir.

Bağır bəy Rzayev 15 may 1919-cu il tarixində üzvlükdən çıxan Məhəmməd Məhərrəmovun əvəzinə Sosialistlər fraksiyası tərəfindən parlament üzvlüyünə namizəd göstərilərək üzv seçilir.

Bağır bəy Parlamentin 17 iyul 1919 tarixli iclasında isə Zəngəzur qəzasında və İrəvan quberniyasında qaçqınların vəziyyəti ilə bağlı belə fikir bildirmişdir:

Bir il əvvəl İrəvanda 22 min müsəlman yaşayırdı. Şəhərə tək-tək qayıdanlar evlərini və əşyalarını dağıdılmış görürlər.

Bağır bəy parlamentin tərtibat və ləvazim,^[5] mərkəzi seçki komissiyalarına üzv seçilmişdir. O həmçinin parlamentin 22 aprel 1920 tarixli sayca yüz qırx üçüncü iclasında qanun layihəsi komissiyasına da üzv seçilmişdir. Parlamentin 16 fevral 1920 tarixli sayca yüz iyirmi beçinci iclasında tərtibat və ləvazim komissiyası üzvlüyünə Bağır Rzayevin əvəzinə Şəfi bəy Rüstəmbəyli üzv seçilmişdir.

Parlamentin 19 yanvar 1920 tarixli sayca yüz on doqquzuncu iclasında baş katibliyə seçkilər keçirilmiş və tək namizəd olaraq baş katib Sosialistlər fraksiyasının namizədi Bağır Rzayev seçilmişdir. Parlamentin 16 fevral 1920 tarixli sayca yüz iyirmi beşinci iclasında isə Bağır Rzayev baş katib postundan istefa verdi.

Məmmədhəsən Hacınski rəhbərliyində qurulması planlaşdırılan 6-cı hökumətdə sosialistlər daxili, xarici işlər və hərbi nazirlik postlarına Camo bəy Hacınski, Aslan bəy Səfikürdski və Bağır bəy Rzayevi irəli sürmüş, lakin hökumət qurula bilməmişdir.^[6]

Bağır bəy həmçinin 3 noyabr 1918-ci il tarixində qurulan Araz Türk Respublikasının Nazirlər Şurasında inzibati nazir (mülki nazir) postunu tutmuşdur.

1. Oqtay Əsədov, Rafael Cəbrayılov. Azərbaycan Respublikasının Parlamenti (PDF). Bakı. 2008.
2. Yaqub Mahmudov. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). 1 (Lider nəşriyyatı). Bakı. 2004. səh. 440. ISBN 9952-417-14-2.
3. Yaqub Mahmudov. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). 2 (Lider nəşriyyatı). Bakı. 2004. səh. 472. ISBN 9952-417-44-4.
4. Nəsiman Yaqublu. Cümhuriyyət qurucuları (PDF). Bakı: “NURLAR” Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi. 2018. səh. 504.
5. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918–1920), Parlament (Stenoqrafik hesabatlar). I kitab (PDF). Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİ YANINDA BAŞ ARXİV İDARƏSİ. 1998. səh. 976.
6. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918–1920), Parlament (Stenoqrafik hesabatlar). II kitab (PDF). Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI NAZİRLƏR KABİNETİNİ YANINDA BAŞ ARXİV İDARƏSİ. 1998. səh. 992.
7. Lətif Şüküroğlu. Cümhuriyyət hökuməti repressiya məngənəsində. 2. Bakı. 2000.