Yurtazı rayonu

Yurtazı rayonu (tatar. Ютазы районы) — Rusiya Federasiyası, Tatarıstan Respublikasının ərazisinə daxil olan inzibati rayon. İnzibati mərkəzi Urıssu şəhər tipli qəsəbəsidir.

Yurtazı rayonu
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]

54°29′ şm. e. 53°33′ ş. u.HGYO

Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 6 aprel 1991
Sahəsi
  • 759 km²
Əhalisi
Əhalisi
  • 20.116 nəf. (2021)[1]
Rəsmi sayt
Yurtazı rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Respublikanın cənub-şərqində yerləşir. Respublikanın Aznakay, Bugulma, Bavlı rayonları və Başqırdıstan (Tuymazı, Şaran rayonları, Oktyabr şəhər dairəsi) ilə həmsərhəddir.

Ən böyük çayları: İk, Yurtazı, Dımka.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1920-ci ilə qədər rayon torpaqları Samara əyalətinin Bugulma qəzasına daxil idi. 1920-1930-cu illərdə Tatarıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Buqulma kantonunda yer alır. Rayon 1935-ci ildə qurulmuşdur. 1958-ci ildə rayon mərkəzi Yurtazıdən Urıssuya köçürülür və rayonun adı Urıssu olaraq dəyişdirilir. Həmin ildə rayon ləğv edilmiş Tımıtık rayonunun bir hissəsini əhatə edir.

Rayon 1 fevral 1963-cü ildə rayon ləğv edilir və ərazisi Bavlı rayonuna birləşdirilir. Rayon 6 aprel 1991-ci ildə Bavlı rayonundan ayrılmaqla yenidən qurulmuşdur.

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Urbanizasiya

Şəhər şəraitində (Urıssu şəhər) rayon əhalisinin 52,1 % -i yaşayır.

Milli tərkib

Tatarlar - 74,6 %, ruslar - 21,3 %, çuvaşlar - 0,9 %[2]. Dini baxımından əhalisi müsəlman və provaslavdır.

Yerli özünü idarəetmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yurtazı rayonu ərazisinə 1 şəhər və 10 kənd inzibati vahidliyi daxildir. Rayon ərazisinə ümumilikdə 38 yaşayış məntəqəsi daxildir[3].

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayonun aqrar-sənaye kompleksi 15 kənd təsərrüfat müəssisəsi ilə təmsil olunur. Əsas becərilən bitkilər: yazlıq buğda, qışlıq çovdar, arpa, yulaf, qarabaşaq yarması, noxud. Heyvandarlığın əsas sahələri: ətlik və südlük heyvandarlıq, donuzçuluq.

Nəqliyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bölgənin əsas yolları: 16K-0025 Aznakay - Utaza - M-5 Ural, 16K-1710 Urıssu - Oktyabrski, Urıssu - Utaza - Buqulma.

Kuybışev dəmir yolunun İnza - Çişmi dəmir yolu xətti rayon ərazisindən keçir. Urıssu - Narışevo dəmir yolu xətti (Oktyabrski şəhəri) rayondan keçir.

Tanınmış şəxsləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fatıx Şaripov - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1944).

Fəhima Xisamova - tatar dili üzrə alim, filologiya elmləri doktoru, Kazan Dövlət Universiteti professoru.

Mirfatıx Zakiyev - tatar dili üzrə alim, filologiya elmləri doktoru, Tatarıstan Respublikası Elmlər Akademiyasının akademiki, professor.

Sirin Batırşin - şair.

Ənvər Şaripov - ədəbiyyatşünas, professor.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (rus.).
  2. ↑ "Татстат: Национальный состав населения Республики Татарстан" (PDF). 2012-11-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2012-11-07.
  3. ↑ "Закон Республики Татарстан от 31 января 2005 года № 46-ЗРТ «Об установлении границ территорий и статусе муниципального образования "Ютазинский муниципальный район" и муниципальных образований в его составе»". 2018-03-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-22.