İzahlı tərcüməşunaslıq terminləri lügəti

  • Janr norması

    Janrın norması, yaxud konvensiyasında fərqlər bir dil, bir mədəniyyət çərçivəsindən kənara çıxdıqda daha aydın görünür

    Tam oxu »
  • Janr yerdəyişməsi

    mətnin bir xüsusi ədəbi janr kimi konstitutiv əlamətlərinin dəyişməsi zamanı gedən tematik yerdəyişmə nəticəsi

    Tam oxu »
  • Kalambur

    danışıqda müəyyən məqsədlə eyni sözün müxtəlif mənalarının qarşılaşmasından və ya səs tərkibinə görə yaxın sözlərin sıralanmasından ibarət söz oyun

    Tam oxu »
  • Kalka

    başqa dilə məxsus söz və ya ifadələrin sırf hərfi tərcüməsindən yaranan tərcümə.

    Tam oxu »
  • Kalkalaşdırma

    kalkalaşdırma zamanı əcnəbi dilə məxsus söz və ifadənin mənası və strukturu əxz edilir. Bu da başqa dillərin və ya dilin leksik-semantik, leksik-seman

    Tam oxu »
  • Kalkalaşmayan situasiya (vəziyyət)

    Morfoloji, sintaktik və semantik səviyyələrdə qarşılışdırılan bir, yaxud bir neçə elementlər seqmenti kimi xarakterizə olunan tərcümə situasiyası

    Tam oxu »
  • Keçirmə

    1. Bu tərcümənin elə bir mərhələsidir ki, orada tərcüməçi ilkin məlumatda olanın nüvəsinə yaxın uyğunluq tapa bilir

    Tam oxu »
  • Keyfiyyətsiz tərcümə

    bu, o zaman baş verir ki, tərcüməçi öz peşəkar fəaliyyətinə lazımınca yanaşmır, hazırlaşmır, yaxud heç də zəruri fərdi - bədii qabiliyyətini öz fəali

    Tam oxu »
  • Kiçik sistemaltları (dilin yarımsistemləri)

    bütöv, sonuncu və bəzi hallarda formal məhdudlaşdırılmış sistemaltılar. Nisbətən aydın parametrlərlə ifadə olunan kiçik funksional sistemaltılar (yar

    Tam oxu »
  • Kino/video materiallarının tərcüməsi

    işin məqsəd və xarakterindən (auditoriya üçün, dublyaj, səsləndirmə və s. üçün tərcümə) asılı olmaqla, o özündə sinxron, ardıcıl və yazılı tərcu

    Tam oxu »
  • Klişe

    kitab nəşrindən götürülmüş ifadələrin pejorativ mənada işlədilməsi. Bunları bəzən streotip ifadələr də adlandırırlar

    Tam oxu »
  • Koqnitiv dilçilik

    informasiyanın transformasiyasında və kodlaşdırılmasında rol oynayan işarələr sistemi kimi dil bu istiqamətin mərkəzində durur

    Tam oxu »
  • Kommunikativ akt

    van Deykin fikrincə, ayditiv aktdan (yaxud dinləyən aktdan) və kommunikativ situasiyadan ibarətdir.

    Tam oxu »
  • Kommunikativ intensiya

    kommunikativ məqsəd-məram İntensiya (lat. intentio) fəlsəfi elmlərin terminoloji aparatından götürülmüşdür

    Tam oxu »
  • Kommunikativ kompetensiya

    şəxsi cəhətlərin və imkanların insanın kommunikativ fəaliyyətini təmin edən, eləcə də dil və dildənkənar bilik və bacarıqların məcmusu

    Tam oxu »
  • Kommunikativ mövqe

    ekspediyentin, ötürücünün məlumatı (mətni) kodlaşdırılma və yenidən kodlaşdırma zamanı tutduğu mövqe

    Tam oxu »
  • Kompensasiya priyomu (tətbiqi)

    1. Tərcümə edilən dilə xas olan vasitələrlə semantik-üslubi cəhətdən itirilənlərin tərcümədə doldurulması (bərpası)

    Tam oxu »
  • Kompilyativ tərcümə

    əvvəllərdən mövcud olmuş tərcümələr əsasında aparılan tərcümələr.

    Tam oxu »
  • Komplementar əlaqə

    mətn köməkçilərinin əlavələri və tamamlamaları ilə (qeyd, kommentari, izah, ön söz) protomətnin inkişaf edən invariantının xüsusiyyətləri, mətnlərara

    Tam oxu »
  • Konstitutiv yerdəyişmə

    qaçılmaz yerdəyişmə, bu, əsasən, tərcümə zamanı iki dil arasında, iki poetika, iki sistem-orijinal və tərcümədə həllolunmaz fərqlər zamanı ortaya çı

    Tam oxu »
  • Kontroverz metamətn

    neqativ protomətnə polemik söykənən. Kontroverz metamətn öz protomətni haqqında orijinalın (parodiyanın) tipik xüsusiyyətlərinin modelləşməsi haqqınd

    Tam oxu »
  • Köməkçi sözlər

    bax: deyktik sözlər.

    Tam oxu »
  • Kütləvi kommunikasiya

    texniki vasitələrin köməyi ilə informasiyanın daha çoxsaylı auditoriyaya istiqamətlənməsi, cəmiyyətdə mənəvi dəyərlərin təsdiq olunması məqsədilə info

    Tam oxu »
  • Kvazimeta mətn

    təxəllüs, daha doğrusu, bu, müəllif mətninin özünün olmayan - «orijinal» tərcümə yerinə vermə situasiyasıdır

    Tam oxu »
  • Qabaqcadan istiqamətlənmə

    sinxron tərcümədə tərcümləyə olan sosial sifarişin tərcüməçinin şüurunda subyektiv inikasına, kommunikativ akt iştirakçılarının motiv və məqsədlər

    Tam oxu »
  • Qabaqcadan tərcümə edilmiş mətnin sinxron oxunuşu

    sinxron tərcümə növlərindən biri. Tərcüməçi əvvəlcədən hazırlan- mış yazılı tərcümə mətnini əgər natiq ilkin tərcümə mətnindən kənarlaşırsa, mühu

    Tam oxu »
  • Qanadlı sözlər və ifadələr lüğəti

    sözlərin əlifba sırasında izahla qurulmuş ədəbi sitatlar və obrazlı ifadələr.

    Tam oxu »
  • Qara qutu metodu

    orijinal mətnin tərcümə mətni ilə ölçülməsi və müqayisəsi tərcümə prosesinin tədqiqat metodlarından biridir

    Tam oxu »
  • Qarışdırma (səhv salma)

    konkret verilmiş anlayışın yerinə eyni cinsli anlayış hədlərində qarışıq anlayışdan istifadəyə əsaslanmış semantik transformasiya

    Tam oxu »
  • Qarışıq situasiya

    çoxdilli ünsiyyətə EHM-nın köməyi ilə öyrədilmə şəraitində informasiyanın işlənib hazırlanması, daha doğrusu, tədris situasiyasında eyni öyrənilən di

    Tam oxu »
  • Qarışıq tərcümə

    1. Avtomatlaşdırılmış lüğətin köməyilə aparılan ənənəvi tərcümə. 2. Mətnin xeyli dərəcədə ənənəvi dəyişilməsinin köməyi ilə aparılmış avtomatlaşdırı

    Tam oxu »
  • Qayda

    bu, üsul, yaxud dil ifadəsini nümunəvi seçib təklif edən müxtəsər zəmanət.

    Tam oxu »
  • Qeyd olunan

    ətraf mühitdə, həyat daxilində sözlə seçilən obyekt (predmet, hadisə, əlamət) denotat. Bax, həm də - işarələnən

    Tam oxu »
  • Qeyri-bədii tərcümə

    bax: xüsusi tərcümə.

    Tam oxu »
  • Qeyri-ekvivalent konstruksiyalar

    konstruksiyalar qeyriekvivalent, digər dildə analoji sintaktik forma olmadıqda, həm də cümlənin strukturunun məntiqi qeyri-bərabərliyi (bərabərsizliy

    Tam oxu »
  • Qeyri-kommunikativ deyim

    onun başlıca məzmunu hiss və emosiyaların ifadəsidir.

    Tam oxu »
  • Qeyri-sərbəst hərfilik

    bax: hərfilik qeyri-sərbəst.

    Tam oxu »
  • Qəbulediciyə görə tərcümə

    bu, metakommunikasiyadır. Semiotik aspekt tərcümə zamanı müvafiq mədəniyyətdə məkan və zamanın fərqlərinin realizasiyası zamanı kommunikativ yerdəyi

    Tam oxu »
  • Qəzet mətninin tərcüməsi

    orijinala tamamilə sadiqliyə riayət etmək prinsipi ilə qəzet mətninin tərcüməsi. Bununla belə, qəzet- siyasi klişesində (qəbul olunmuş terminologiya

    Tam oxu »
  • Qiymət

    danışanın mühakiməsi, onun münasibəti-bəyənməsi, yaxud bəyənməməsi, arzu, istək, mükafatlandırma və s

    Tam oxu »
  • Qiymət diskursu

    aksioloji, makrostrateji mətnlərin cəmi, bu mətnlərin (qiymətləndirilməsi) müxtəlif növlü ekstralinqvistik amillərin-siyasi, ideoloji, mental, tarix

    Tam oxu »
  • Qohum dillər

    mənşəcə ümumiliyi izah edilən və oxşar xüsusiyyətləri olan dil.

    Tam oxu »
  • Quruluş

    mürəkkəb sintaktik vahidlərin hissələrinin qrammatik münasibətləri.

    Tam oxu »
  • Layihəli qrammatika

    tamın komponentlərini təşkil edən qaydalar toplusunu formalaşdıran proses.

    Tam oxu »
  • Leksikanın semantizasiyası

    leksik vahidlərin mənasını açan leksik daxil olma mərhələsində mühüm tədrisi hərəkət (fəaliyyət).

    Tam oxu »
  • Linqvistik terminlər lüğəti

    dilçilik terminləri və onların izahını göstərən lüğət.

    Tam oxu »
  • Linqvistikaönü

    fonetika (fonologiyadan fərqli) nitq səslərinin xassələrinin fonoloji (semioloji) öyrənilməsində əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş mühüm mərhələ

    Tam oxu »
  • Linqvostilistik sistematik tamlığı

    sistem o zaman tam hesab olunur ki, o kommunikativdir və öz vasitələri ilə konkret fənn sahəsində olan əlaqələrdəki hər hansı faktı təsvir etmək imkan

    Tam oxu »
  • Lüğət

    əlifba sırası ilə, izah və şərhlə olunan, yaxud digər dilə tərcümə edilən sözlərin sırası.

    Tam oxu »
  • Lüğət məqaləsi

    lüğətdə başlıq sözü bildirən və izah edən məqalə

    Tam oxu »