İzahlı tərcüməşunaslıq terminləri lügəti

  • Generativ qrammatika

    1. Müasir dilçiliyin elə bir istiqamətidir ki, burada linqvistik problem kimi dil strukturunun daxili qanunauyğunluqlarının açılması, öyrənilməsi olm

    Tam oxu »
  • Genişləndirilmiş deyim

    konkret dilin semantik-sintaktik modelinə uyğun şəkildə tam (qısaldılmış, elliptik deyil) qurulmuş model

    Tam oxu »
  • Genişlənmə

    1. Tərcümə praktikasında ona müvafiq olan semantik transformasiya. 2. Sayda, həcmdə və məzmunda artma, dəyişmə

    Tam oxu »
  • Gerçəklik situasiyası

    real gerçəkliklə uyğunlaşan və subyekt tərəfindən onun fərdi və ictimai təcrübəsi və biliklərin yığılması (zənginləşdirilməsi) kimi dərk olunan nitq

    Tam oxu »
  • Gizli əlaqə

    protomətnin olduğunu bəyan etmədən metamətn yaradılması, üslubi cəhətdən o mətnin idiodəyişkənliyinin artması ilə səciyyələnir

    Tam oxu »
  • Gizli tərcümə

    bu, orijinal mətnin müvafiq seqmentlərinin elə transformasiyasıdır ki, orada ekspediyent açılmır. Burada tərcümənin tam realizasiyası getmir, əksinə

    Tam oxu »
  • Göndərən

    məlumat göndərən kommunikativ akt iştirakçısı; yazılı tərcümə üçün tətbiq edilən məlumatı göndərən-ilkin mətn müəllifi

    Tam oxu »
  • Heca kompressiyası

    bu, məlumatın heca həcminin ixtisar olunması, yaxud tərcümə dilində məlumatdakı hecanın sayının orijinal dilindəki məlumata nisbətən ixtisar olunması

    Tam oxu »
  • Həddən artıq tərcümə ölçüsü

    bax, tərcümənin həddən artıq interpretasiyası.

    Tam oxu »
  • Hərbi materialların tərcümə xüsusiyyətləri

    hərbi materiallara sözün geniş mənasında tərcüməçi-referent, hərbi-bədii materialları, «hərbi-publisistik materialları» və «hərbi-siyasi materiallar

    Tam oxu »
  • Hərbi materialların tərcüməsinin üslubi xüsusiyyətləri

    tərcümənin adekvatlığının əldə olunması üçün ən mühüm problem əslin üslubunu vermək məsələsidir

    Tam oxu »
  • Hərfi tərcümə

    transparant tərcümə, kalkalaşma, tərcümə mətninin dil və tematik səviyyədə xətti əvəzlənməsidir ki, burada orijinal və qəbuledən mətndə onların obra

    Tam oxu »
  • Hipermətn

    ənənəvi yazı mətnindən fərqlənir. Bu anlayış kompüterlərin işi ilə əlaqədar yaranmışdır. Hipermətnin tərifi saytda (“Elektron labirint”) yerləşdirili

    Tam oxu »
  • Hipertekstuallıq

    Hipermətnin səciyyəvi xüsusiyyətlərinin məcmusu, informasiyaya girmənin təşkili və strukturudur.

    Tam oxu »
  • Xarici (əcnəbi) sözlər lüğəti

    1. Əcnəbi dil mənşəli, az ya çox, xüsusi və onların izahını özündə əks etdirən lüğət. 2. Xarici dil mənşəli sözlərin siyahısını, onların izah və et

    Tam oxu »
  • Xəbərdarlıq siqnalları

    təhlükə haqqında xəbər vermək üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi işarələr.

    Tam oxu »
  • Xidməti siqnallar

    xidməti danışıqların aparılması, çevik və inamlı əlaqələrin aparılması üçün nəzərdə tutulan xüsusi siqnallar

    Tam oxu »
  • Xülasəedici əlaqə

    mətnin «düz olmayan nitq» prinsipi üzrə istiqamətlənən mətnlərarası əməliyyat, daha doğrusu, mətnin xülasəsi, cəmlənməsi (adaptasiya), lap kiçik öl

    Tam oxu »
  • Xüsusi dialekt

    başqa sosial qrupun dialekti.

    Tam oxu »
  • Xüsusi ensiklopediyalar

    onlar ümumi ensiklopediyalar kimi qurulmaqla, adı çəkilənlərdən həm də məzmunla fərqlənir; məsələn, tibbi ensiklopediyalarda bütün məqalələr yalnız

    Tam oxu »
  • Xüsusi əlavə dil

    onlar dil elementlərinin yığımı, kiçik linqvoüslubi və həmcins mövzulu mətnlərdə onların münasibətləri olan sistemaltılardır

    Tam oxu »
  • Xüsusi lüğət

    hər hansı xüsusi problemin, məsələn, semantik sintezin və s. həll olunması üçün formalaşmış lüğət

    Tam oxu »
  • Xüsusi politexnik qoşadilli lüğətlər

    bu lüğətlər ümumitexnik və ümumielmi terminlərin ekvivalentlərini və eləcə də elm və texnika dilində geniş istifadə olunan adi sözlərin ekvivalentl

    Tam oxu »
  • Xüsusi siqnallar

    hər hansı komanda, əmr, xəbərlə bağlı ixtisar olunmuş şərti işarələrdir. Xüsusi işarələrdə hər hansı say, söz, yaxud rəqəm və hərf kombinasiyaları va

    Tam oxu »
  • Xüsusi slenq

    müxtəlif jarqon və peşəkar leksikanı özündə birləşdirən slenqin dar sahəsi.

    Tam oxu »
  • Xüsusi süni dillər

    bu, ya elmlərin - riyaziyyatın, məntiqin, kimyanın, linqvistikanın və s. rəmzi dilləridir, yaxud insan-maşın (proqramlaşma dilinin, informasiyaların,

    Tam oxu »
  • Xüsusi tezlik lüğəti

    funksional üslub, yaxud yardımçı dillər mətnin tərtibində istifadə olunma üçün leksik tutuma malik olur

    Tam oxu »
  • Xüsusi tərcümə (1)

    1. Bir dildə olan söz işarələrinin digər dilin söz işarələri ilə verilməsi. Məxsusi tərcüməyə dövlət müəssisələri, ictimai təşkilat və partiyaların

    Tam oxu »
  • Xüsusi tərcümə (2)

    1. Biliklərin hər hansı sahəsinə öz terminoloji nomenklaturasına aid olan materialların tərcüməsi. 2

    Tam oxu »
  • Xüsusi tərcümə nəzəriyyəsi

    bu, tərcüməçinin xüsusi iş şəraitini, tərcümə edilən mətnlərin, müxtəlif növlü tərcümələrin xüsusiyyətlərini nəzərdə tutur

    Tam oxu »
  • Xüsusi yardımçı dil

    nisbətən məhdud leksika - qrammatik xarakteristika ilə seçilən linqvo - stilistik sistemaltı; o formalizə olunmağa nisbətən asan meyllidir, deməli, o

    Tam oxu »
  • İctimai

    bax: realilərin verilməsinin (tərcüməsinin) əsas üsulları.

    Tam oxu »
  • İdiomların tərcüməsi

    idiomların tərcüməsində aşağıdakı hallarla rastlaşırıq: 1) idiomun idiomla tərcümə olunması. Belə tərcümə o təqdirdə mümkündür ki, nə zaman tərc

    Tam oxu »
  • İdiostil (idivüslub)

    mətnin konkret müəllifinə xas olan diskursiv təcrübələri (praktikaları) əhatə edir. İdiostil (üslub) struktur poetikanın, bədii ədəbiyyatın dilinin

    Tam oxu »
  • İfadə

    səslər və söz birləşmələri dil vahidinin xarici (zahiri), (maddi) tərəfi. Bax: həm də ifadə planı.

    Tam oxu »
  • İfadə planı

    1. İşarələrin müəyyən ardıcıllığı. 2. Deyimi, onun mənalarını və onda olan dil vasitələrini müəyyən üslub tərəfindən nəzərdən keçirilməsi, daha doğ

    Tam oxu »
  • İxtisar olunmuş hərfi yazı

    aşağıdakı şəkildə formalaşan yazı sistemi qaydalarından biri: beş və daha çox hərfdən ibarət Azərbaycan türkcəsində sözlərin yazılışı, saitlərin sözu

    Tam oxu »
  • İxtisarlar lüğəti

    mürəkkəb ixtisarlaşmış (eyni zamanda, inisial tipli abreviaturaları) tərkibli adlardan yaranan sözləri özündə əks etdirən lüğət

    Tam oxu »
  • İxtisarların tərcüməsi

    ixtisarların tərcüməsinin əsas üsulu, təbiidir ki, lüğətlərə müraciət etməkdir. Lakin bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, xüsusi materiallarda rast

    Tam oxu »
  • İxtisaslaşmamış süni dillər

    təbii dillərə oxşarlığı olan ümumi təyinatlı və beynəlxalq dillərdir ki, onlar insanlar arasında ümumi ünsiyyət prosesi üçün (məsələn, İDO, esper

    Tam oxu »
  • İkidillilik şəraitində informasiyanın yenidən işlənməsi

    1. Bax: Tərcümə. 2.Maşın tərcüməsində insanın daha çox iştirakını tələb edir və buna görə də avtomatlaşdırılmış prosesdir

    Tam oxu »
  • İkinci dəfə tərcümə

    bu, artıq hazır tərcümədir ki, tərcüməçilik kommunikasiyasında aralıq - əlaqələndirici kimi istifadə olunur

    Tam oxu »
  • İkinci dərəcəli metamətn

    törəmə metamətn onun protomətni əsl mətn yox, artıq mövcud olan metamətndir (məsələn, tərcümədən tərcümə)

    Tam oxu »
  • İlkin dil

    ədəbi kommunikat tərcümə olunan dil, orijinalın dilidir. İlkin dildə tərcüməçinin oriyentirləşməsi - hər hansı məna məzmunun, tərcümə dilində leksi

    Tam oxu »
  • İlkin kommunikativ fəaliyyət

    məlumatı göndərənin kommunikativ fəaliyyəti.

    Tam oxu »
  • İlkin kommunikativ situasiya

    onun iştirakçıları, ilkin mətnin göndəricisi, mətni və başqa məlumatı alan tərcüməçi. Tərcüməçi mətnin alıcısı kimi iştirak edir

    Tam oxu »
  • İlkin mətndə tərcüməçinin oriyentir prosesi-sinxron tərcümədə

    bu, heç də natiq nitqinin sadəcə dinlənilməsi yox, həm də tərcümə həllinin seçimi, yaxud axtarışı prosesində məzmuna görə informasiyanın aradan çıxar

    Tam oxu »
  • İlkin mətnin tərcümədə interpretasiyası

    tərcüməçinin gözü ilə digər dilin daşıyıcısını və mədəniyyətini görməsi.

    Tam oxu »
  • İlkin mətnin transformasiyası metodu

    sinxron tərcümənin metodlarından biri olub, formal-işarə səviyyəsində ilkin mətnin hazırlığında leksik, qrammatik transformasiya və nitq kompressiyas

    Tam oxu »
  • İlkin sənədlər

    ilkin informasiyanı özündə saxlayan və onun tərcüməsi üçün nəzərdə tutulmuş bütün nəşr olunası materiallar

    Tam oxu »