Tuva dilində bu kəlmənin əvəzində, çalğın işlədilir (qanad çalmaq deyirik). Bir ehtimala görə, qanad sözü də çalmaq feili zəminində yaranıb və təhrif nəticəsində qanad şəklinə düşüb. Qanad çalmaq tarixi baxımdan sinonimlər birləşməsidir (müqayisə et: söz söyləmək, su sulamaq...), indi isə ideomatik ifadəyə çevrilib. Çalağan adında quş da var. Ehtimal ki, həmin söz də “qanad” mənasında olan çalğın kəlməsi ilə bağlıdır. İkinci ehtimala görə, söz yan və açmaq (yanaç) feilləri zəminində düzəlib. Yəni “uçmaq” anlamını əks etdirir. Litva dilində “qanad’ anlayışını verən sözün (skristi) mənası məhz uçmaq kimi açıqlanır. Ərəblərdə də belədir (təyyarə sözünü yada salın). Qol-qanad sözünün komponentlərinin sinonimliyinə əsasən qanad kəlməsini qol aç kimi də qəbul edə bilərik. Başqa mülahizəyə görə, qanad və qapaq sözləri qohumdur. Qanad duşu qapayır və soyuqdan qoruyur (rus dilindəki крыло və крыть sözləri də eyni kökə malikdir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qanad
Quş qanadı — quşlarda əzələ ilə hərəkət edən uçma orqanı.
Həşərat qanadı — həşəratların çoxunda hərəkət edən uçma orqanı.
Təyyarə qanadı —
Qanadlı raket — pilotsuz idarə olunan uçuş aparatı.
Qanad uzunluğu
Qanad uzunluğu, qanad genişliyi (və ya sadəcə olaraq qanad bucağı) bir quşun və ya təyyarənin bir qanad ucundan digər qanad ucuna qədər olan məsafəsidir. Məsələn, Boeing 777-200 təyyarəsinin qanad uzunluğu 60,9 (64,8) metrdir (199 ft 11 in) və 1965-ci ildə tutulan gəzən bir albatrosun (Diomedea exulans) qanadlarının uzunluğu isə hal-hazırda həyatda olan quş üçün rekord olan 363 metr (1.190 ft 11 in) olmuşdur. Qanad genişliyi termini daha texniki bir ölçüdə pterozavrlar, bitlər, böcəklər və ornitopterlər kimi digər avianəqliyyat vasitələri üçün də istifadə olunan bir termindir. İnsanlarda qanad uzunluğu termini, 90° bucaq altında çiyin hündürlüyündə yerə paralel qaldırıldıqda, fərdin qollarının barmaq uclarından ölçülən, bir ucundan digər bir ucuna kimi məsafə olan qol uzunluğu deməkdir. Keçmiş peşəkar basketbolçu Manute Bol 7 fut 7 düym (2.31 m) hündürlüyə malik olub və 8 fut 6 düym (2.59 m) ilə insanlar arasında ən böyük qanad uzunluqlarından birinə malikdir.
Təyyarənin qanad uzunluğu, qanad formasından və süpürməsindən asılı olmayaraq həmişə bir qanad ucundan digərinə düz bir xəttlə ölçülür.
Qanad qaldırıcısı qanadların sahəsi ilə mütənasibdir, buna görə heyvan və ya təyyarə nə qədər ağır olsa, qanad sahəsi o qədər böyük olmalıdır. Sahə qanad uzunluğunun qanad genişliyinə vurulması (ortalama akkord) olduğu üçün uzun, dar bir qanad və ya daha qısa, daha geniş bir qanad eyni kütləyə dəstək olacaqdır. Səmərəli sabit uçuş üçün diafraqmanın akkord nisbəti və en-hündürlük nisbəti mümkün qədər yüksək olmalıdır (məhdudiyyətlər ümumiyyətlə struktura görədir); çünki bu qaçılmaz qanad ucu ilə əlaqəli induksiyanı azaldır. Albatroslar kimi uzun mənzilli quşlar və əksər ticarət təyyarələri en-hündürlük nisbətini ən yüksək səviyyəyə çatdırır.
Ox formalı qanad
Ox formalı qanad və ya Ox bucaqlı qanad yüksək sürətli təyyarələrdə istifadə olunan bir qanad növüdür və adını yuxarıdan baxıldıqda qanadlarının ucları geriyə çəkilmiş bir ox formasında olmasından almışdır. Geriyə çəkilən qanadlar geriyə çəkilmiş ox bucağını ifadə edərkən, irəliyə çəkilmiş ox formalı qanadları olan təyyarələr də tarixdə görülmüşdür. Ox formalı qanadların mövcudluğunun səbəbi səs sürətinə yaxın bir sürətdəki havanın aerofoildəki davranışıdır.
Ox formalı qanadlar əsasən hərbi təyyarələrdə olmaqla, məsələn təyyarələr, iş təyyarələri və ticarət təyyarələri olmaqla uçuşunun bir hissəsini səs sürətinə yaxın sürətlərdə yerinə yetirən təyyarələrdə görülür. Ox bucağının təyin edilməsinin əsas səbəbi kritik mach sayını artırmaqdır. Kritik mach sayı səs sürətinə yaxın sürətlə hərəkət edən havanın qanad profilinin yuxarı səthində sürətləndikdə və səs sürətinə çatdıqda təyyarənin çatdığı sürətə deyilir. Kritik mach sayında hərəkət edən bir təyyarənin qanadında oblik (əyri) bir şok dalğası müşahidə edilir. Bu, sürüklənməni artıran səbəblərdən biri olaraq həm daha çox yanacaq istehlakına, həm uçuş zamanı səbəb olduğu sarsıntılara görə qanad gərginliyinə və ya idarəetmənin itirilməsinə səbəb ola bilər.
Ox bucağının iş prinsipi, ən sadə mənada həndəsə ilə əlaqədardır. Bir ox bucağı olmayan qanadlarda axıntı tamamilə qanada dik gəlir və qanad üstündə sürətlənərək axıb gedir, lakin bir ox bucağı olan qanadlarda hücum kənarı ilə qarşılaşan hava kənara dik deyildir və burada nəzərə alınacaq axıntının sürəti də axıntının öz sürəti deyildir, kənara dik uzanan sürət komponentidir.
Delta qanad
Delta qanad üçbucaq şəkilli qanadlara verilən addır. Delta adı, Yunan hərfi olan delta (Δ) hərfinin böyük yazısından meydana gəlmişdir. Delta qanadları ilk dəfə XVII əsrdə Reç Pospolita Kommanvelz ixtiraçısı Kazimierz Siemienowicz tərəfindən nəzərdən keçirilmişdir. Yataq quyruq qanadından istifadə etməyən Delta qanadlı təyyarələrin inkişafına İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Almaniyada Neythen Woolford və SSRİ-də Boris İvanoviç Cheranovski rəhbərlik etmişdirlər, lakin öz modelləri olan playnerlər və təyyarələrdən heç biri geniş istifadə edilməmişdir.
Fırtınanın qanadları
Fırtınanın qanadları (xorv. Krila Oluje) — Xorvatiya Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus aerobatika eskadronudur. Uçuşlar üçün 6 ədəd Pilatus PC-9 təyyarəsi istifadə olunur.
Həşərat qanadı
Qanad — həşəratların çoxunda hərəkət edən uçma orqanı. Döş örtüyünün yan büküşlərindən əmələ gələn qanadlar gövdənin döş hissəsinin üst tərəfində yerləşir.
Həşəratlarda adətən 2 cüt, bəzən 1 cüt qanad olur. Bəzi 2 cüt qanadlılarda birinci cüt qanad (qanadönlüyü) sərt olub müvazinət, ikinci cüt pərdə şəkilli damarlı qanadlar isə uçma funksiyası daşıyır. İkiqanadlılarda yalnız 1-ci cüt qanadlar inkişaf etmişdir.
Kəpənək qanadlarındakı əlifba
Kəpənək qanadlarındakı əlifba Norveçdə anadan olmuş fotoqraf Kjell B.Sandved tərəfindən hazırlanmış foto işdir. Sandved Vaşinqtonda Smithsonian İnstitutunun tərkibində olan Milli Təbiət Tarixi muzeyində işləyib və təsadüfən o, latın əlifbasının hərflərini və ərəb rəqəmlərini kəpənək qanadlarındakı nümunələrdə tapmaq fikrinə gəlib.
Foto ekskursiyaları onu Braziliya, Konqo, Papua-Yeni Qvineya və Filippinə aparıb çıxardı. 1975-ci ildə o, əlifbasını tamamladı və "Smithsonian" jurnalında dərc etdirdi.
Lesko qanadı
Lesko qanadı (fr. Aile Lescot) — Luvr sarayının ən qədim yerüstü hissəsidir. Tikili 1546-1551-ci illərdə memar Pyer Leskonun layihəsi əsasında inşa edilmişdir. İtalyan manyerizminin təsiri altında inşa edilmiş Lesko qanadı Paris intibah stilini formalaşdırmaqla, sonradan yarnmış Fransa klassisizm memarlığı üçün təməl rolunu oynamışdır.
== Tarixi ==
Kral I Fransiskin hakimiyyəti dövründə memar Pyer Lesko (1510-1578) Luvr sarayının inşa işlərinə başçı memar təyin edilir. I Fransiskin ölümündən sonra onun varisi II Henrix də Leskonun işləri davam etməsini təsdiqləyir. Bundan sonra Lesko ölümünə kimi Luvr sarayının inşa işlərinə rəhbərlik edir. Memar yalnız Lesko qanadı, Kral pavilyonu və Karre həyətinin cənub qanadının bir hissəsində inşaat işlərini tamamlaya bilir. Binada Lesko tərəfindən yaradılmış interyerlərdən yalnız Müdafiəçilər otağı (fr. Salle des Gardes) və II Henrix pilləkəni dövrümüzə çatmışdır.
Mahnı Qanadlarında (1959)
== Məzmun ==
Burada Azərbaycan musiqisindən, onun şəhər və kəndlərdə geniş yayılmasından bəhs edilir.
Mahnı qanadlarında (film, 1959)
== Məzmun ==
Burada Azərbaycan musiqisindən, onun şəhər və kəndlərdə geniş yayılmasından bəhs edilir.
Mahnı qanadlarında (film, 1972)
== Məzmun ==
Film-konsert tamaşaçıları bir saat ərzində mahnının qanadlarında gəzdirir, onları Bakının füsunkar gözəlliyi, geniş panoramı ilə tanış edir. Konsertin əsas iştirakçıları müğənnilərdən Polad Bülbüloğlu, İlhamə Quliyeva, Flora Kərimova, Oqtay Ağayev,Cavan Zeynallı, Cavanşir Əliyev, beynəlxalq və ümumittifaq müsabiqələr laureatı "Qaya" Vokal Kvarteti, "Sevil" Vokal İnstrumental Ansamblı, Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının oğlanlardan ibarət rəqs qrupu və başqa yaradıcılıq kollektivləridir. Müğənnilər bəstəkarlardan Tofiq Quliyevin, Cahangir Cahangirovun, Xəyyam Mirzəzadənin, Oqtay Kazımovun, Tofiq Babayevin, Vasif Adıgözəlovun mahnılarını ifa edirlər. Bəstəkar Polad Bülbüloğlu isə öz mahnılarını oxuyur.
== Film haqqında ==
Film Mərkəzi Televiziyanın (Moskva) sifarişi ilə çəkilmişddir.
Filmdə Cavan Zeynallı "Abşeron" (mus.: Tofiq Quliyev), "Neft Daşları haqqında mahnı" (mus. Tofiq Quliyev), Flora Kərimova "Yağma yağış" (mus.: Xəyyam Mirzəzadə), "Qaytar eşqimi" (mus. Oqtay Kazımov söz: Fikrət Qoca), "Tələsir qatarlar" (mus. Vasif Adıgözəlov), Polad Bülbüloğlu "Bakı haqqında mahnı" (mus. P.Bülbüloğlu), "Ürək nəğməsi" (mus.
Portuqaliyanın Qanadları
Portuqaliyanın Qanadları (port. Asas de Portugal) Portuqaliya Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus olmuş aerobatika eskadronudur. İlk dəfə 1977-ci ildə qurulmuşdur. Uçuşlar üçün Dassault/Dornier Alpha Jet təyyarələri istifadə olunub.
Qanadcıq
Qanadcıq, təyyarədə dönmə/əyilmə hərəkətini təmin edən idarəetmə səthi.
Uçuş zamanı təyyarənin bütün hərəkətləri təyyarədəki təzyiq paylanmasından asılıdır. Sabit qanadlı təyyarə üçün əsas nəzarət səthləri, bu səthlərin axına qarşı dayanması və onu pozması və bununla da yüksək təzyiq zonası yaratması prinsipi ilə işləyirlər. Nəzarət səthləri işlədikdə, təyyarənin iki əks tərəfindəki təzyiq simmetriyası pozulur, bu da istənilən hərəkəti təmin edir.
Qanadcıqlar qanad uclarının stabilizatorun arxa tərəfinə yerləşdirilir və bir-birinə əks istiqamətdə işləyirlər. Pilot qolu sola əydikdə, solda yerləşən qanadcıq yüksəlir, sağdakı qanadcıq enir. Sağ qanadda müəyyən bir ərazidə geri dönmə artdığı üçün dövranın (sirkulyasiya) şiddəti artır və təyyarə sola yatır. Təyyarə, qanadcıqların sıfır vəziyyətinə gəlmədiyi müddətcə dönməyə davam edir.
Qanadcıqların qanad uclarına və flapların qanad diblərinə bağlanmasının əsas səbəbi, flapların eyni istiqamətdə, qanadcıqların isə əks istiqamətdə işləməsidir. Qanadcıqlar əks istiqamətdə işlədikləri üçün iş zamanı qanadda yük yaratmırlar.
Qanadi Malik
Qənati-Məlik (Kirman) — İranın Rabor şəhristanında kənd.
Qənati-Məlik (Fars) — İranda kənd.
Qanadlar (film, 1927)
Qanadlar — 1927-ci ildə Birinci Dünya Müharibəsi mövzusunda çəkilən səssiz müharibə filmidir. Filmin rejissoru Uelmann Uilyam, prodüseri Lusen Habbarddır. Bu film Klara Bou, Çarlz "Baddi" Rogerz, Riçard Arlen və Qari Koperin Hollivud karyerasının başlanğıcı oldu. İlk dəfə təşkil olunan Ən yaxşı filmə görə "Oskar" mükafatı sahibi olmuşdur.
Klara Bou — Mari Preston
Çarlz "Baddi" Rogerz — Cek Povel
Riçard Arlen — Devid Armstronq
Qari Koper — Kadet Vayt
Yobina Ralston — Silviya Levis
El Brendel — Herman Şvimp
Riçard Tuker — Hava qüvvələri komandanı
Qunbat Smith — Çavuş
Roscko Karns — Kamerun Leytenantı
Henri Volthol — Mr. Armstronq
Yulia Svayn Qordon — Mrs. Armstronq
Arlete Marşal — Keleste
Hedda Hoper — Mrs. Povel
Corc irving — Mr.
Qanadlara Yiyələnərək... (1974)
Qanadlara yiyələnərək — Rejissor Eldar Eminbəylinin filmi.
Film Bakı aviaidman klubunun tarixindən, fəaliyyətindən, burada kursantların müharibə veteranları ilə görüşlərindən, bu klubun yetirmələri olan cəsur təyyarəçilər Gülbala Əliyev, Adil Quliyev, Məzahir Abbasov, Qulam Hüseyn Mustafayev, Nikolay Şeverdyayev, Züleyxa Seyidməmmədova və başqalarından söhbət açılır.
Qanadlara yiyələnərək... (film, 1974)
Qanadlara yiyələnərək — Rejissor Eldar Eminbəylinin filmi.
Film Bakı aviaidman klubunun tarixindən, fəaliyyətindən, burada kursantların müharibə veteranları ilə görüşlərindən, bu klubun yetirmələri olan cəsur təyyarəçilər Gülbala Əliyev, Adil Quliyev, Məzahir Abbasov, Qulam Hüseyn Mustafayev, Nikolay Şeverdyayev, Züleyxa Seyidməmmədova və başqalarından söhbət açılır.
Qanadlarıma sığal çək (film, 2008)
Film yeniyetmə qızın atası yaşında kişiyə sevgisindən bəhs edir.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin keçirdiyi "Bu meydan, bu ekran" müsabiqəsi çərçivəsində çəkilmiş və bu müsabiqənin 2008-ci ildəki qalibi olmuşdur.
Ssenari müəllifi : Orxan Fikrətoğlu
Quruluşçu rejissor : Samir Kərimoğlu
Quruluşçu operator : Mətləb Yaquboğlu
Rəssam : Tofiq Ağayev
Prodüser : Cavid İmamverdiyev
İşıq : Mətləb Yaquboğlu, Taleh Məhərrəmov
Orijinal musiqi : H.O.S.T., Elvin Əmrahlı, Elxan Zeynallı, Fərhad Şabanov, Pərviz Ramizoğlu, Fərid Orduxan, Camal Əli, Əli Qara, Orxan Zeynallı
Qrim : Milarə Kazımova
Rejissor assistenti : Anar Mahmudov
Operator köməkçiləri : Aqil Həsənov, Seynur Əhədov
Montaj edən : Samir Kərimoğlu
Qrafika və animasiya : Fərid Yusifoğlu, Əsgər Rəhimov
Səs rejissoru : Pərviz Ramizoğlu
Texniki dəstək : Butafilm, İlqar Nəcəf, Səbuhi Əhədov
Əli İsa Cabbarov
İnna Xripunova
İlahə Səfərova
Nadir Musayev
Səmimi Fərhad
Taleh Məhərrəmov
Ramin Şıxəliyev
Mir Zahid Qafarov
Mir Sadiq Ağayev
Səbinə Abdullayeva
Asif Rüstəmov
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi
"Bu meydan, bu ekran-2008". //"Cinema News" jurnalı.- 2008.- iyun.- səh. 27.
Qanadlı islimilər
Qanadlı İslimilər — mürəkkəb formalı islimi elementlərin sağ və sola açılan (yarpaqlarına) iki qollusuna deyilir.
Qanadlı raket
Qanadlı raket — pilotsuz idarə olunan uçuş aparatı.
Qanadlı raketlər trapesiya formalı qanadı orta hissədə yerləşən monoplan və raketdən ibarətdir. Qanadlı raket təyyarə mərmi də adlanır. Hazırda dünyanın bir çox ölkələrində istehsal olunan müasir qanadlı raketlərdən strateji hücum vasitəsi kimi istifadə edilməsi nəzərdə tutulur. Məsələn, uçuş uzaqlığı 2500 km olan "Tomaqavk" qanadlı raketi sualtı qayıqlardan və gəmilərdən, AGM-86A tipli qanadlı raket isə strateji bombardmançı təyyarələrdən buraxıla bilər. Öz mühərrikinin köməyi ilə uçan qanadlı raketlər də var. Qanadlı raketin əsas xüsusiyyəti onun alçaq uçmaq (30–100 m) və hədəfi dəqiq vurma qabiliyyətidir.
Qanadlı zantoksilum
Himalay dağlarında, Çin, Koreya və Yaponiyada yayılmışdır.
2–4 m hündürlükdə,yarpağını tökən və ya həmişəyaşıl,budaqları çılpaq,qırmızımtıl-palıdı rəngdə olanağac və ya koldur. 2 sm uzunluqda cüttikanlıdır; gövdəsinin üzərindəki mərcilər хırda olub, açıq rəngdədir. Yarpaqları təklələkli, 6-20 sm uzunluqda olub, 6-11 ellipsvarı, lansetvarı, 3-12 sm uzunluqda yarpaqcığa malikdir. Yarpaqcıqlarının ucu iti, kənarı хırdadişli və ya tamdır, üstdən tünd yaşıl, altdan bir qədər açıq rəngdə olub, əsas damarları qəhvəyi tükcüklərlə örtülüdür. Yarpağının saplağı enli qanadlı və tikanlıdır. Çiçəkləri yaşıl rəngdə olub, хırda, bircinslidir. 2-5 sm uzunluqda süpürgələrə toplanmışdır. Qutucuğu 5 mm diametrdə olub, qırmızı və хallıdır. Toхumları qara və parlaqdır.