Familiya, soyadı bildirən sözdür. Dal sözünün bir mənası “lüt” deməkdir. Dalqılıc - “qınından çıxarılmış qılınc” anlamını əks etdirir
Dalğa, dalğıc, dalğın kəlmələri ilə kökdaşdır. Qədim mənası “batmaq, qərq olmaq” deməkdir (xəyala dalmaq, suya dalmaq
Qərb dialektlərində “adamın yem axtarmaq üçün özünü ora-bura vurması” anlamında işlədilir. Türkmən dilində isə “yalanmaq” mənasını verir
Damaq sözü farslarda “burun” mənasında işlədilir. İfadə “burunu sallamaq”kimi başa düşülə bilər. (Bəşir Əhmədov
Ərəbcədir, bizdə qanraq sözü olub. “Kef” (damağım çağdır!), “beyin” anlamlarında işlədilən söz olub
Bu söz barədə bir neçə ehtimal söyləmək olar: 1. Söz dam kəlməsi əsasında yaranıb, çünki döl ərəfəsində heyvanlara ev şəraitində (damda) xüsusi qull
holl. dam – bağlamaq
Qərb dialektlərində “lovğa” mənasında işlədilir. Fars mənşəlidir (əsli: dombaz), onlarda daha çox “yaltaq” anlamını əks etdirir
Kökü dammaq məsdəri ilə bağlıdır, amma feil -cı şəkilçisi qəbul etmir. Dam kökünə -la şəkilçisi də artırıla bilər: damla (son damla qanına qədər
“Möhür” mənasında işlədilən söz olub. Əslində, söz dağma (yandirma) olub, indiki dağlamaq (dağ su, dağ çəkmək ifadələrini yada salın) sözü ilə kökdaşd
“Pipetka”, “qətrəçəkən” də deyirlər. Damla, damcı, dammaq sözləri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
E.ə. 405-ci ildə Dionisi adlı sərkərdə yunanların Siciliyada ən vacib şəhəri olan Sirakuzanın hökmdarı oldu
Mənbələrdə dan sözü “səhər şəfəqi”, inrik sözü isə “axşam şəfəqi” kimi açıqlanıb. Aydın sözündəki dın hissəsi də həmin dan sözünün şəkilçiləşmiş for
İri qar yağır, dananın belində qalın çul yaradır. Adı da burdandır. Buna “quşbaşı” da deyirlər. (Bəşir Əhmədov
Farsca danestən (bilmək) feili ilə qohumdur. Dana (bilən), daneş (bilik) sözləri də buradandır. (Bəşir Əhmədov
Danil kimi də işlədilir. Qədim yəhudi dilində “Allahverən” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dan sözü “səhər”(dan yeri sökülü), “təəccüb” (dan gəlir-“диву даешься”) mənalarında işlədilir (omonimdir)
Tovuzun Alakol kəndində nüfuzlu bir tirənin adıdır. İlisu sultanı Əhmədxanın oğlu Danyal bəyin adı ilə bağlıdır (bu tirə Qaxdan gəlib)
Bu birləşmədəki dar sözü farscadır və “kəndir, ip, sap” mənalarında işlədilir (kəndirbaz sözünün sinonimi kimi darbaz kəlməsi də mövcuddur)
Dırmığa- “torpaq darağı”, pipiyə-“quş darağı”, кист руки yerinə, əl darağı və s. işlədilib. Hamısı “çıxıntı, diş, ayrıc” anlamı ilı bağlıdır
“Barmaqların ayağa birləşdiyi yer”dir. Daraq sözü “barmaq” mənasında işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ağacın budaqlarını kəsməyə “daramaq” deyirik. Mənbələrdə tarmaq kəlməsi ilə budaq sözü sinonim kimi verilib
İki mənaya malikdir: 1. “Budaqlarını kəsəndə alınan məhsul”. 2. “Saçı (yunu) darama prosesində darağın dişlərinə ilişib qalan tük, yun” və s
Ərişi qırmızı, arğacı bənövşəyi olan sıx toxunmuş ipək parça adıdır. Alınma sözdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Sözün birinci hissəsi olan daru farsca “dərman” deməkdir. İkinci hissə isə Çin ölkəsinin adıdır: darçın – “Çin dərmanı” (Çin otu) deməkdir
“Hirsli” anlamında işlədilir. Qədim bir deyimdə oxuyuruq: “heç düşünmürsən ki, sevgilin arğınmı, darğınmı, yorğunmu?” Dar-ğın, dar-ıl-maq sözlərində
Tarla sözü ilə eyni kökə malikdir. Müxtəlif türk dillərində “просо”, “зерно”, “пщеница”, “посев”, “урожай” kimi bir çox mənalarda işlədilir
Kökü dar (uzkiy) sifətidir. Darıx isə ondan düzəlmiş feildir, -ıq şəkilçisi adlardan feil düzəldə bilir: ot-ux-maq, qan-ıx-maq və s
dar sözündən daru (darı) feili əmələ gəlib. Həm də “qəzəblənmək” anlamını əks etdirib. Yum-şa-l-maq qəlibi üzrə darı-l-maq feili də yaranıb
Əsli darsınqal olub, tatar dilində bu kəlmə darsınırqa kimi işlədilir. -sın şəkilçisi müxtəlif formalarda işlədilir və meyil bildirir (gülümsünmək, qo
“Hövsələsiz” anlamını əks etdirir. Hövsələ sözünün bir mənası “çanaqlıq” (hövsələ sümüyü) deməkdir, digər mənası dənlik (çinədan) anlamı ilə bağlıdı
Üyütmək sözünün sinonimidir, eyni mənada çəkmək sözü də işlədilir. Tuva dilində çəkilmiş ət əvəzinə, dartılmış ət işlədirlər
Farsca dər (qapı) və baz (açıq) sözlərindən əmələ gəlib. İlkin mənası “açıq qapı” deməkdir. (Bəşir Əhmədov
lat. Dacia – Dakiya
Qədim mənası “atmaq” deməkdir. Görünür, daşdan döyüş vasitəsi kimi istifadə edib, onu düşmənin üstünə atıblar (Qaraca Çoban kimi)
Daş “kənar” deməkdir (dışarı), baş (farsca budən, yəni olmaq məsdərinin əsasıdır) isə “olan” mənasını verir
Taşqar feili mənbələrdə “удалять” kimi şərh olunub, daşımaq da “bir yerdən uzaqlaşdırılıb başqa yerə aparmaq”dır
Daşınıb-düşünmək formasında (sinonimlər birləşməsi kimi) işlədilir. Başa düşmək, düşüncə sözlərindəki duş feili “anlamaq” mənasını əks etdirən söz olu
”Kiminsə üstünə daş qalamaq (yığmaq, atmaq)” mənası ilə bağlıdır. Qalamaq sözü “üst-üstə yığmaq” deməkdir
Sözün birinci komponenti ərəbcədir, 2-ci isə özümüzünküdür. Sinonimlər birləşməsidir. İkinci hissə dalaşmaq kəlməsi ilə bağlıdır: dala-aş formasınd
Sinonimlər birləşməsidir. Dava ərəbcədir, dərman isə farsca. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Kökü alınma sözdür, şəkilçi bizimkidir. Dalaşmaq sözü ilə qohum deyil. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Tərpənmək (dəbərmək) sözünün dəyişmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ehtimal olunur ki, daban, dəbərmək, tərpənmək, təpik sözləri ilə eyni kökə malikdir. Tərpən, dabran kimi formaları da mövcud olub
İsrailin ilk hökmdarı Saulun oğlu olub, mənası yəhudi dilində “sevimli” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dilimizdə day, dayça (dialektlərdə həmdə daylaq) sözləri var. Qaynaqların verdiyi məlumata görə, bunların hamısının qədim mənası “dəvə balası” anlamı
Mənbələrdə “упасть” mənasını əks etdirən tay (day) feili var, sürüşkən sözünün sinonimi taylıq olub
Laydırın yana yatmaması (əyilməməsi) üçün ona dayaq qoyurlar, qədim arabalarda yastıqda deşik açılmış, dayağın bir ucu ora geydirilmişdir
Ana qohumlarının hamısı birlikdə day adlanıb: dayza-xala, dağay, tağay -dayı, daybaş, taybaş – ana babası kimi şərh olunub
ing. dike – daşdan divar