(Borçalı, Çənbərək, Qazax, Şəmkir)
seyrək, tək-tək, orda-burda. – Toxumu siçan ye:f, taxıl dəmgil bitif (Borçalı); – Üzündə dəmgil çili var (Qazax); – Qartof dəmgil bitif deyn yer qarala qalıf (Çənbərək)
Dəmgil
== Giriş ==
Dəmgil (Phytophthora infestans) bitkilərdə, xüsusən də kartof və pomidor bitkilərində geniş yayılmış və dağıdıcı bir xəstəlikdir. Bu xəstəlik, Phytophthora infestans adlı bir su kalıbı (oomycete) tərəfindən törədilir və xüsusilə rütubətli və sərin şəraitdə sürətlə yayıla bilər. Dəmgil xəstəliyi ilk dəfə 1840-cı illərdə İrlandiyada kütləvi kartof qıtlığına səbəb olmuş və bu da milyonlarla insanın ölümünə və ya köç etməsinə səbəb olmuşdur.
== Tarixi ==
Dəmgil xəstəliyi ilk dəfə 19-cu əsrin ortalarında İrlandiyada geniş yayıldı və kartof məhsullarını məhv edərək kütləvi aclığa səbəb oldu. Bu hadisə İrlandiyada "Böyük Aclıq" (Great Famine) olaraq bilinən dövrə təsadüf edir. Bu xəstəlik, daha sonra digər Avropa ölkələrinə və dünyanın müxtəlif bölgələrinə yayılmışdır.
== Təsviri ==
Phytophthora infestans, bitkilərin yarpaqlarında, gövdələrində və meyvələrində qəhvəyi və ya qara ləkələr əmələ gətirir. Bu ləkələr zamanla genişlənir və bitkilərin çürüməsinə səbəb olur. Xəstəlik, xüsusilə nəmli və sərin hava şəraitində sürətlə yayılır və bitkilərin tamamilə məhv olmasına gətirib çıxara bilər.
=== Xəstəliyin simptomları ===
Dəmgil xəstəliyinin əsas simptomları bunlardır:
Yarpaqlarda su ilə islanmış kimi görünən ləkələr
Gövdələrdə qara və ya qəhvəyi zolaqlar
Meyvələrdə qəhvəyi ləkələr və çürümə
Bitkilərin solması və çürüməsi
== Yayılma və Nəzarət ==
Dəmgil xəstəliyi su kalıbları vasitəsilə yayılır və xəstə bitkilərin sporları vasitəsilə torpağa və suya keçir.