MATRIC

Çobanyastığı (lat. Matricaria) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Ümumi məlumat == Dünya florasının tərkibində çobanyastığının 50 növü yayılmışdır. Cinsin Qafqazda 3, o cümlədən Azərbaycanda 2 növünə təsadüf edilir. Botanika elmində işlədilən bitki adlarının nomenklaturasında dərman çobanyastığı başqa adla, yəni səhv olaraq "vulgare" kimi təqdim edilmişdir. Sonralar 1708–1777-ci illərdə yaşamış alman botaniki Haller bitkiyə "matircaria" adı vermişdir. Matircaria latın sözü olub "balalıq" və "uşaqlıq", "mater" isə "ana" mənalarını verir. Alim çobanyastığının güclü mualicəvi təsirə malik olduğunu qeyd edərək bildirir ki, bitki ilə bir çox xəstəlikləri, o cümlədən də "uşaqlığı" müalicə edirmişlər. Bitkinin növ adı isə "rectuta"dır (recutitus — hamar, çılpaq sözlərindən götürülmüşdür). Qədim romalılar isə bitkiyə "chamaemelon" adı vermişlər.

Tanacetum sericeum (lat. Tanacetum sericeum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chrysanthemum sericeum Adams Matricaria sericea (Adams) Poir. Pyrethrum sericeum (Adams) M.Bieb. === Heterotipik sinonimləri === Chrysanthemum argenteum (L.) Willd. Matricaria argentea L. Pyrethrum argenteum (L.) Boiss. Pyrethrum discoideum Besser ex DC. Tanacetum tournefortii Sch.Bip.

Tanacetum balsamita (lat. Tanacetum balsamita) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Balsamita balsamita (L.) Rydb. [Illegitimate] Balsamita major Desf. Balsamita major var. major major Balsamita major subsp. major major Balsamita major var. tanacetoides (Boiss.) Moldenke Balsamita suaveolens Pers. Balsamita vulgaris Willd. Chamaemelum balsamita (L.) E.H.L.Krause Chrysanthemum balsamita (L.) Baill.

Aptek çobanyastığı (lat. Matricaria chamomilla) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin çobanyastığı cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == Hündürlüyü 20-45 sm, gövdəsi düz, sadə və ya budaqlanan və demək olar ki, çılpaq birillik ot bitkisidir. Yarpaqları oturaq, nazik xətli, sivri uclu, aralanmış dilimlərə ikiqat-üçqat lələkvari bölünmüşdür. Səbətin eni 5–8 mm olub, uzun saplaq üzərindədir. Qın yarımşarşəkillidir, yarpaqcıqları uzunsov-yumurtaşəkilli parlaq pərdəşəkilli haşiyələnmişdir. Dilcikşəkilli çiçəkləri ağ rəngdədir , qından iki dəfə uzundur, ortadakılar borucuqludur, sarı rəngdədir. Toxumlarının uzunluğu 1 mm-ə yaxındır, uzunsov, az qatlanmışdır, qarın tərəfdən 5 ədəd qabırğası vardır, təpə hissədə köndələn, demək olar ki, kənarsızdır. İyun-iyul aylarında çiçəkləyir, iyul-avqust aylarında meyvə verir. == Azərbaycanda yayılması == Kür-Araz ovalığında yayılmışdır.

Tanacetum daghestanicum (lat. Tanacetum daghestanicum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Chamaemelum daghestanicum Boiss. Chamaemelum daghestanicum var. daghestanicum daghestanicum Chamaemelum daghestanicum var. glabrum Boiss. Matricaria daghestanica (Rupr. ex Boiss.) Rauschert Pyrethrum aromaticum Tzvelev Pyrethrum daghestanicum (Boiss.) Sosn. & Manden.

Ətirli çobanyastığı (lat. Matricaria discoidea) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin çobanyastığı cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == Birillik budaqlanan ot bitkisi olub, hündürlüyü 30 sm qədərdir. Yarpaqları növbəli, iki tərəfi bölünmüş lələkvari, ensiz xətti neştərşəkilli paycıqdan ibarətdir. Çiçəkləri kiçik, boruşəkilli, sarımtıl-yaşıl, dairəvi səbətciyi və qısa oturaq çiçəkyatağı vardır. Səbətciyi kiçik, diametri 5–8mm, uzunsov-yumurtaşəkilli yarpaqları geniş dişcikli kənarlara malikdir. Çiçəkləmə başlayan zaman səbətciyi şarşəkilli sonra tədricən yumurtaşəkilli formaya düşür. Ətirli çobanyastiğı — sonra tədricən çılpaq kasacığını, ağ dilşəkilli çiçəklərini itirir. Bütövkənarlı çiçəkləri dairəvi-konusıəkilli formada olub, kasayarpaqsız və ya onun elementlərinə rast gəlinməklə, uzunluğu 1sm-ə bərabərdir. Yalnız boruşəkilli çiçəkləri vardır.

Otospermum (lat. Otospermum) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Növləri == Otospermum glabrum (Lag.) Willk. Sinonim Matricaria glabra Lag. Matricaria glabra (Lag.) Ball Otocarpum glabrum (Lag.) Willk. Pyrethrum glabrum Lag.

Gyrodoma (lat. Gyrodoma) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Növləri == Gyrodoma hispida (Vatke) Wild Sinonim Matricaria hispida Vatke Brachyscome hispida (Vatke) Klatt Bellis mossambicensis Klatt Brachyscome mossambicensis Oliv.

Tanacetum parthenium (lat. Tanacetum parthenium) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chamaemelum parthenium (L.) E.H.L.Krause Chrysanthemum parthenium (L.) Bernh. Dendranthema parthenium (L.) Des Moul. Leucanthemum odoratum Dulac Leucanthemum parthenium (L.) Godr. & Gren. Matricaria parthenium L. Parthenium matricaria Gesn. ex Rupr. Pyrethrum parthenium (L.) Sm. === Heterotipik sinonimləri === Chrysanthemum parthenium var.

Tanacetum parthenium (lat. Tanacetum parthenium) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chamaemelum parthenium (L.) E.H.L.Krause Chrysanthemum parthenium (L.) Bernh. Dendranthema parthenium (L.) Des Moul. Leucanthemum odoratum Dulac Leucanthemum parthenium (L.) Godr. & Gren. Matricaria parthenium L. Parthenium matricaria Gesn. ex Rupr. Pyrethrum parthenium (L.) Sm. === Heterotipik sinonimləri === Chrysanthemum parthenium var.

Tanacetum punctatum (lat. Tanacetum punctatum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Matricaria punctata Desr. Pyrethrum punctatum (Desr.) Sosn. ex Grossh. === Heterotipik sinonimləri === Chrysanthemum argyranthemoides (Boiss. & Kotschy) Parsa Pyrethrum argyranthemoides Boiss. & Kotschy Pyrethrum palustre Willd. Tanacetum argyranthemoides (Boiss. & Kotschy) Sch.Bip.

Aptek çobanyastığı (lat. Matricaria chamomilla) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin çobanyastığı cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == Hündürlüyü 20-45 sm, gövdəsi düz, sadə və ya budaqlanan və demək olar ki, çılpaq birillik ot bitkisidir. Yarpaqları oturaq, nazik xətli, sivri uclu, aralanmış dilimlərə ikiqat-üçqat lələkvari bölünmüşdür. Səbətin eni 5–8 mm olub, uzun saplaq üzərindədir. Qın yarımşarşəkillidir, yarpaqcıqları uzunsov-yumurtaşəkilli parlaq pərdəşəkilli haşiyələnmişdir. Dilcikşəkilli çiçəkləri ağ rəngdədir , qından iki dəfə uzundur, ortadakılar borucuqludur, sarı rəngdədir. Toxumlarının uzunluğu 1 mm-ə yaxındır, uzunsov, az qatlanmışdır, qarın tərəfdən 5 ədəd qabırğası vardır, təpə hissədə köndələn, demək olar ki, kənarsızdır. İyun-iyul aylarında çiçəkləyir, iyul-avqust aylarında meyvə verir. == Azərbaycanda yayılması == Kür-Araz ovalığında yayılmışdır.

Matricaria suaveolens (Pursh) Buchenau — Matricaria discoidea bitki növünün sinonimi. Matricaria suaveolens L. — Matricaria chamomilla bitki növünün sinonimi. Matricaria suaveolens W.D.J.Koch — Tripleurospermum inodorum bitki növünün sinonimi.

Hilliardia (lat. Hilliardia) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. == Növləri == Hilliardia zuurbergensis (Oliv.) B.Nord. Sinonim Matricaria zuurbergensis Oliv.

Tanacetum parthenium (lat. Tanacetum parthenium) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chamaemelum parthenium (L.) E.H.L.Krause Chrysanthemum parthenium (L.) Bernh. Dendranthema parthenium (L.) Des Moul. Leucanthemum odoratum Dulac Leucanthemum parthenium (L.) Godr. & Gren. Matricaria parthenium L. Parthenium matricaria Gesn. ex Rupr. Pyrethrum parthenium (L.) Sm. === Heterotipik sinonimləri === Chrysanthemum parthenium var.

Tanacetum parthenium (lat. Tanacetum parthenium) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chamaemelum parthenium (L.) E.H.L.Krause Chrysanthemum parthenium (L.) Bernh. Dendranthema parthenium (L.) Des Moul. Leucanthemum odoratum Dulac Leucanthemum parthenium (L.) Godr. & Gren. Matricaria parthenium L. Parthenium matricaria Gesn. ex Rupr. Pyrethrum parthenium (L.) Sm. === Heterotipik sinonimləri === Chrysanthemum parthenium var.

Senecio matricariifolius (lat. Senecio matricariifolius) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xaçgülü cinsinə aid bitki növü.

Ətirli çobanyastığı (lat. Matricaria discoidea) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin çobanyastığı cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == Birillik budaqlanan ot bitkisi olub, hündürlüyü 30 sm qədərdir. Yarpaqları növbəli, iki tərəfi bölünmüş lələkvari, ensiz xətti neştərşəkilli paycıqdan ibarətdir. Çiçəkləri kiçik, boruşəkilli, sarımtıl-yaşıl, dairəvi səbətciyi və qısa oturaq çiçəkyatağı vardır. Səbətciyi kiçik, diametri 5–8mm, uzunsov-yumurtaşəkilli yarpaqları geniş dişcikli kənarlara malikdir. Çiçəkləmə başlayan zaman səbətciyi şarşəkilli sonra tədricən yumurtaşəkilli formaya düşür. Ətirli çobanyastiğı — sonra tədricən çılpaq kasacığını, ağ dilşəkilli çiçəklərini itirir. Bütövkənarlı çiçəkləri dairəvi-konusıəkilli formada olub, kasayarpaqsız və ya onun elementlərinə rast gəlinməklə, uzunluğu 1sm-ə bərabərdir. Yalnız boruşəkilli çiçəkləri vardır.

Tanacetum achilleifolium (lat. Tanacetum achilleifolium) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chamaemelum achilleifolium (M.Bieb.) E.H.L.Krause Chrysanthemum achilleifolium (M.Bieb.) Kuntze Gymnocline achilleifolia (M.Bieb.) K.Koch Matricaria achilleifolia (M.Bieb.) Poir. Pyrethrum achilleifolium M.Bieb. === Heterotipik sinonimləri === Achillea flava Steud. Gymnocline vaillantii Cass. Gymnocline xanthocephala Cass.

Tanacetum parthenium (lat. Tanacetum parthenium) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin dağtərxunu cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chamaemelum parthenium (L.) E.H.L.Krause Chrysanthemum parthenium (L.) Bernh. Dendranthema parthenium (L.) Des Moul. Leucanthemum odoratum Dulac Leucanthemum parthenium (L.) Godr. & Gren. Matricaria parthenium L. Parthenium matricaria Gesn. ex Rupr. Pyrethrum parthenium (L.) Sm. === Heterotipik sinonimləri === Chrysanthemum parthenium var.

Tripleurospermum tenuifolium (lat. Tripleurospermum tenuifolium) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin üçqabırğacıq cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chrysanthemum tenuifolium Kit. ex Schult.

Qafqaz üçqabırğacığı (lat. Tripleurospermum caucasicum) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin üçqabırğacıq cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == === Homotipik sinonimləri === Chamaemelum caucasicum (Willd.) Boiss. Matricaria caucasica (Willd.) Poir. Pyrethrum caucasicum Willd. Tanacetum caucasicum (Willd.) Sch.Bip.